Του Μ.Γ. Βαρβούνη, καθηγητή Λαογραφίας του Δημοκρίτειου Πανεπιστημίου Θράκης
Η μνήμη της Αγίας Μαύρας τιμάται στις 3 Μαΐου, με καθολική εθιμική αργία και δεισιδαιμονική απαγόρευση τέλεσης γάμων κατά την ημέρα αυτή, λόγω των δυσοίωνων συνειρμών που προκαλεί το όνομα της αγίας, συσχετιζόμενο στη λαϊκή συνείδηση με το πένθιμο μαύρο χρώμα. Στη Μεθώνη μάλιστα την ημέρα που θα «έπεφτε» η μνήμη της την κρατούσαν ως αργία ολόκληρο τον χρόνο. Στην Κύπρο δεν τυροκομούσαν, φοβούμενοι τις «μαύρες», δηλαδή τις κατσαρίδες, ενώ σε πολλά μέρη πίστευαν ότι οποιαδήποτε εργασία θα είχε ως τιμωρητικό αποτέλεσμα ο εργαζόμενος να βγάλει μαύρα σπυριά στα χέρια του.
Η μνήμη της Αγίας Πελαγίας εορτάζεται στις 4 Μαΐου. Σε πολλές περιοχές δεν θέριζαν ούτε αλώνιζαν την ημέρα εκείνη, πιστεύοντας ότι, αν το έκαναν, θα δημιουργούνταν ανεμοστρόβιλος, ο οποίος θα διασκόρπιζε τα γεννήματα, ως τιμωρία των παραβατών της εθιμικής αργίας της ημέρας.
Η μνήμη της Αγίας Ειρήνης εορτάζεται στις 5 Μαΐου. Το όνομά της έχει δοθεί σε πολλούς ανθρώπους, ιδιαίτερα σε εποχές πολεμικών αναστατώσεων, οπότε θεωρείται ότι λειτουργεί ως ένα είδος ονοματοδοτικού ευφημισμού. Πολλοί οι ναοί της αγίας και πολλά τα πανηγύρια που τιμούν την εορτή, με την κατά τόπους καθιερωμένη πανηγυρική εθιμοταξία. Η Αγία Ειρήνη, στο πλαίσιο του δημόσιου ελληνικού τελετουργικού, τιμήθηκε και ως προστάτιδα αγία της Ελληνικής Χωροφυλακής, μέχρι και την κατάργηση του Σώματος και τη συγχώνευσή του με την Ελληνική Αστυνομία.
Ο Άγιος Χριστόφορος εορτάζεται στις 9 Μαΐου, με εθιμικά καθιερωμένη αργία των γεωργών, ιδίως στον βορειοελλαδικό χώρο, όπου θεωρείται προστάτης των καλλιεργειών από το καταστρεπτικό χαλάζι. Κι αυτό επειδή την εποχή που εορτάζεται η μνήμη του ήταν συχνές οι καταστρεπτικές ανοιξιάτικες θύελλες, που χτυπούσαν τις καλλιέργειες και κατέστρεφαν την ετήσια σοδειά. Θεωρείται επίσης προστάτης των αυτοκινητιστών και των οδηγών γενικότερα, επαγγελματιών και ερασιτεχνών, και συχνή είναι η παράστασή του σε εικονίδια κάθε είδους, που τοποθετούνται στο μπροστινό τζάμι των αυτοκινήτων. Η ιδιότητά του αυτή προέρχεται από την εικονογραφία του, όπου εικονίζεται να μεταφέρει στον ώμο το νήπιο Χριστό, σύμφωνα με θαύμα που αναφέρεται στο συναξάρι του. Συχνά παριστάνεται ως κυνοκέφαλος, για να δηλωθεί η βαρβαρική του καταγωγή, ενώ η λατρεία του είναι διαδεδομένη σε ολόκληρη την Ευρώπη, και πάλι σε σχέση με τα ταξίδια και το αυτοκίνητο.
Ο Άγιος Ιερομάρτυς Θεράπων εορτάζεται στις 14 Μαΐου και στις 30 Οκτωβρίου. Κατά παρετυμολογική χρήση και πρόσληψη του ονόματός του, θεωρείται από τον ελληνικό λαό άγιος ιαματικός, που θεραπεύει πολλές και διαφορετικές ασθένειες, ειδικευμένος μάλιστα στη θεραπεία παιδιών που πάσχουν από ελώδη πυρετό και πόνο των νεφρών. Η λαϊκή λατρεία του επιχωριάζει ιδίως στη Λέσβο, όπου συνηθίζουν, όταν πάσχουν από πυρετούς, να κρεμούν ράκη από τα ρούχα τους ή και ολόκληρα τα ενδύματά τους, τα λεγόμενα «τζάτζαλα», σε δένδρο κοντά στο παρεκκλήσι του Αγίου Ιωάννη, με την ελπίδα ότι ο άγιος θα τους θεραπεύσει. Γι’ αυτό άλλωστε και έχουν δώσει στον ναό του, στον κόλπο της Γέρας, την προσωνυμία Τζατζαλιάρης. Στη θαυματουργική και ιαματική δύναμη του αγίου πίστευαν και οι μουσουλμάνοι της Μυτιλήνης, πίνοντας από το αγίασμά του, κάποτε μάλιστα θεωρώντας τον και δικό τους άγιο. Σε άλλο προσκύνημα του αγίου, στη περιοχή της Καλλονής Λέσβου, η ανάρτηση των ρακών συνδυάζεται με τη μαγική, ιαματική πρακτική του τελετουργικού «τρυποπεράσματος» από μια ειδική οπή, τη «ζουρότρυπα», αφού «ζουριά» λένε οι κάτοικοι της περιοχής την ασθένεια.
