Του Χρήστου Γ. Κτενά
Κλεισμένα σε χώρους με απόλυτα ελεγχόμενες συνθήκες περιβάλλοντος, μακριά από φως και απρόσιτα στο κοινό, προσφέρονται μόνο σε ελάχιστους μελετητές. Αυτή είναι η σημερινή κατάσταση των χιλιάδων σπάνιων χειρογράφων και παλαιών βιβλίων, ηλικίας εκατοντάδων έως και πάνω από χιλίων ετών, που φυλάσσονται στις μεγαλύτερες βιβλιοθήκες του κόσμου. Ανάμεσά τους, βέβαια, κορυφαία έργα της χριστιανικής γραμματείας, όπως βέβαια και της βυζαντινής και της αρχαιοελληνικής. Κι όμως, σταδιακά, όλος αυτός ο πλούτος έρχεται πιο κοντά σε εμάς, χάρη σε προγράμματα μαζικής ψηφιοποίησης και, στη συνέχεια, δωρεάν παρουσίασής τους στο ευρύ κοινό μέσω Διαδικτύου. Αυτή την εποχή, ένα από τα μεγαλύτερα σχετικά προγράμματα -και με ιδιαίτερο χριστιανικό ενδιαφέρον- είναι η συνεργασία μεταξύ δύο από τις μεγαλύτερες βιβλιοθήκες της Ευρώπης, αλλά και του κόσμου, της Bodleian του Πανεπιστημίου της Οξφόρδης και της βιβλιοθήκης του Βατικανού. Μια προσπάθεια που ήδη έχει ξεπεράσει το ένα εκατομμύριο σελίδες σε επεξεργασία.
Έτσι, στην ηλεκτρονική διεύθυνση http://bav.bodleian.ox.ac.uk μπορεί ο καθένας μας πλέον να περιηγηθεί σε μια τεράστια βάση, να θαυμάσει την εξέλιξη της τυπογραφίας από τον 15ο αιώνα μέχρι σήμερα, να δει εκπληκτικής ομορφιάς μικρογραφίες και διακοσμήσεις χειρογράφων και βιβλίων, αλλά και -το κυριότερο- να μελετήσει, σε εικόνες υψηλές ανάλυσης, κείμενα εκδόσεων -πολλές φορές των μοναδικών σωζόμενων πηγών- μερικών από τα κορυφαία έργα της Ελληνικής Πατρολογίας, όπως π.χ. του Γρηγορίου του Θεολόγου και, βέβαια, σπάνιων εκδόσεων της Βίβλου, όπως αυτή του «Λέοντος του πατρικίου» από το 940!
Δύο κορυφαίες συλλογές
Η βιβλιοθήκη Bodleian είναι η μεγαλύτερη του Πανεπιστημίου της Οξφόρδης και η δημιουργία της καταγράφεται στις αρχές του 14ου αιώνα, ενώ το όνομά της το πήρε μετά τη μεγάλη δωρεά, στα τέλη του 16ου αιώνα, από τον διπλωμάτη και αυλικό Thomas Bodley. Σήμερα, είναι η δεύτερη μεγαλύτερη βιβλιοθήκη στη Βρετανία, με πάνω από 11 εκατομμύρια τόμους, ενώ βέβαια ξεχωριστή θέση στη συλλογή της έχουν χιλιάδες χειρόγραφα και πρώτες εκδόσεις, ανάμεσά τους σπάνια χριστιανικά κείμενα (όπως μια Καινή Διαθήκη του 1174, γραμμένη σε μποχαϊρική διάλεκτο της κοπτικής γλώσσας). Όσο για τη βιβλιοθήκη του Βατικανού, επίσης καταγράφεται ως μία από τις παλαιότερες στον κόσμο, καθώς, αν και δημιουργήθηκε επίσημα το 1475, ουσιαστικά αποτελεί τη συνέχεια παλαιότερων παπικών συλλογών, με λατινικά, ελληνικά και εβραϊκά χειρόγραφα. Σήμερα, στη συλλογή της βρίσκονται 1,6 εκατομμύρια τόμοι, 180.000 χειρόγραφα και εκατοντάδες χιλιάδες άλλα έγγραφα, παλαίτυπα, νομίσματα και φωτογραφίες.
