Της Ελένης Τσακίρη
Η Ελλάδα έχει πολλά μέρη για να ανακαλύψει ένας ταξιδιώτης, απ’ άκρη σ’ άκρη της. Ετσι, παράλληλα με την ανοδική πορεία που ακολουθεί ο γενικός τουρισμός στη χώρα μας, αναπτύσσεται και μια επιπλέον πτυχή του, εξίσου επιτυχημένα, οι προσκυνηματικές περιηγήσεις. Η Εκκλησία της Ελλάδος, με μια σειρά συνεργασιών και πρωτοβουλιών, έχει αναλάβει να αναδείξει όλα τα προσκυνηματικά και πολιτιστικά μνημεία της χώρας, από τους ήδη αγαπημένους και δημοφιλείς προορισμούς, όπως τα Μετέωρα, έως το τελευταίο, «ξεχασμένο» εκκλησάκι στην Ήπειρο.
Εδώ και δώδεκα χρόνια έχει ιδρυθεί το Συνοδικό Γραφείο Προσκυνηματικών Περιηγήσεων. Με πολλές δράσεις και μνημόνια συνεργασίας, ο θρησκευτικός τουρισμός έχει αναδειχθεί τα τελευταία χρόνια, συγκεντρώνοντας το ενδιαφέρον ακόμα και από την Κίνα. Το 2016 θα είναι μια πολύ ιδιαίτερη χρονιά, καθώς το Συνοδικό Γραφείο έχει αναλάβει μια αρκετά φιλόδοξη πρωτοβουλία: να χαρτογραφήσει όλα τα εκκλησιαστικά και μοναστηριακά προϊόντα που παράγονται στη χώρα μας. Η επίσκεψη σε ένα μοναστήρι θα είναι μια καινούργια εμπειρία, αφού πλέον οι επισκέπτες, ανάλογα με τις προτιμήσεις τους, θα γνωρίζουν πού να απευθύνονται.
«Υπάρχει μια σειρά δραστηριοτήτων που ενδιαφέρει εξειδικευμένα, θα έλεγα, τους ανθρώπους μας», εξηγεί στην «Κιβωτό της Ορθοδοξίας» ο Αρχιμανδρίτης κ. Σπυρίδων Κατραμάδος, γραμματεύς του Συνοδικού Γραφείου των Προσκυνηματικών Περιηγήσεων. «Ο μοναστηριακός οίνος, η ξυλογλυπτική, οι αγιογραφίες και τα υφάσματα είναι μια σειρά δραστηριοτήτων που αναπτύσσονται στα μοναστήρια και τραβούν ιδιαίτερα το ενδιαφέρον των πιστών. Τον προηγούμενο καιρό είχαμε στείλει ένα ερωτηματολόγιο σε όλες τις μητροπόλεις και αυτή τη στιγμή η επιτροπή μας εξετάζει ποια μοναστήρια ασχολούνται με μοναστηριακά πρότυπα προϊόντα (ΠΟΠ) σε όλη την επικράτεια της χώρας, για να τα αναρτήσει και να τα παρουσιάσει στην Ιερά Σύνοδο και στη συνέχεια στο κοινό».
Ήδη κυκλοφορεί μια έκδοση για περίπου εκατό προσκυνήματα και μοναστήρια της χώρας σε έξι γλώσσες, ανάμεσά τους και η κινεζική, και η ολοκληρωμένη χαρτογράφηση αναμένεται να έχει ολοκληρωθεί εντός του 2016. Μάλιστα, στις σκέψεις του γραφείου είναι να εντάξει και πληροφορίες για τους ενδιαφερομένους σχετικά με τη διαμονή στα μοναστήρια.
Ήδη κυκλοφορεί μια έκδοση για περίπου εκατό προσκυνήματα και μοναστήρια της χώρας σε έξι γλώσσες, ανάμεσά τους και η κινεζική
«Ένας πιστός μπορεί να επιθυμεί, εκτός από το να αγοράσει, για παράδειγμα, μοναστηριακό οίνο, να διαμείνει κάποιες μέρες στο μοναστήρι, για να δει την παρασκευή του και να μάθει τα μικρά μυστικά της παραγωγής του. Θέλουμε να παρέχουμε και αυτές τις πληροφορίες, σχετικά με τα μοναστήρια που μπορούν να φιλοξενήσουν τους πιστούς», εξηγεί ο γραμματεύς του Συνοδικού Γραφείου.
Εισερχόμενος τουρισμός
Ένα μεγάλο πλεονέκτημα για τη χώρα μας όσον αφορά τον θρησκευτικό τουρισμό είναι ότι η πατρίδα μας συνδέεται με τον Απόστολο Παύλο μέσω της Καινής Διαθήκης. Οι πιστοί που διαβάζουν την Επιστολή προς Κορινθίους, την Επιστολή προς Θεσσαλονικείς και την Επιστολή προς Φιλιππησίους επιθυμούν να ανακαλύψουν αυτούς τους τόπους. Η Εκκλησία της Ελλάδος συνεργάζεται με την αντίστοιχη υπηρεσία του Βατικανού, Opera Romana Pellegrinaggi, με το σκεπτικό να ενισχύσει τον εισερχόμενο τουρισμό από τους Ρωμαιοκαθολικούς, αλλά και από άλλες χριστιανικές ομολογίες, που θέλουν να ανακαλύψουν τις περιοχές που αναφέρει ο Απόστολος Παύλος στις Επιστολές του.
Επειδή οι Ρωμαιοκαθολικοί τιμούν και την Παναγία, το Συνοδικό Γραφείο, παράλληλα με τα βήματα του Αποστόλου Παύλου, οργανώνει περιηγήσεις στα προσκυνήματα της Παναγίας στις Κυκλάδες ή σε εκκλησίες με θαυματουργές εικόνες.
Οι Εβραίοι είναι ακόμα ένας λαός που ενδιαφέρεται ειδικώς να επισκεφθεί τα προσκυνηματικά μνημεία της Ελλάδας. Ήδη υπάρχει μια τριμερής επιτροπή συνεργασίας του Πατριαρχείου Ιεροσολύμων της Εκκλησίας της Ελλάδος και του υπουργείου Τουρισμού του Ισραήλ. Πρόκειται, άλλωστε, για μια ιδιαίτερη πληθυσμιακή ομάδα, που χαρακτηρίζεται από μεγάλη οικονομική επιφάνεια, αλλά και από βαθιά γνώση της ιστορίας και του πολιτισμού της χώρας. Οι δεσμοί ανάμεσα στις χώρες παραμένουν ισχυροί από τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, καθώς η Εκκλησία της Ελλάδος υπήρξε από τους θεσμικούς φορείς που έσωσαν αρκετούς Εβραίους τότε.
Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει η κίνηση που παρατηρείται από την πλευρά της Κίνας. Αν και οι Κινέζοι δηλώνουν επισήμως ότι δεν έχουν θρησκευτική ταυτότητα, οι πληροφορίες που έρχονται από τη χώρα της Ανατολικής Ασίας είναι ότι ο εισερχόμενος τουρισμός στην Ελλάδα έχει αυξηθεί τα τελευταία χρόνια κατά 150%. Στα Μετέωρα, που είναι ένας από τους πιο δημοφιλείς προορισμούς παγκοσμίως, ένα μεγάλο ποσοστό επισκεπτών είναι Κινέζοι. Άλλωστε, τα δύο τελευταία χρόνια αρκετοί Κινέζοι έχουν έρθει στην Ελλάδα ακόμα και για να παντρευτούν. Αυτό που θίγει ως πρόβλημα το Συνοδικό Γραφείο είναι η έλλειψη άμεσης σύνδεσης της Κίνας με την Ελλάδα, καθώς, σε περίπτωση που υπήρχε, θα αυξανόταν η εισροή Κινέζων στη χώρα.
Στα Μετέωρα, που είναι ένας από τους πιο δημοφιλείς προορισμούς παγκοσμίως, ένα μεγάλο ποσοστό επισκεπτών είναι Κινέζοι. Άλλωστε, τα δύο τελευταία χρόνια αρκετοί Κινέζοι έχουν έρθει στην Ελλάδα ακόμα και για να παντρευτούν
Τέλος, η Ρωσία, ως ομόδοξη, πάντα παρουσίαζε ιδιαίτερο ενδιαφέρον για τα προσκυνηματικά μνημεία της Ελλάδας. Οι ταραχές που σημειώθηκαν τα προηγούμενα χρόνια στην Ουκρανία περιόρισαν σε κάποιο βαθμό τον εισερχόμενο τουρισμό στην τάξη του 20%, χωρίς βέβαια αυτό να σημαίνει ότι οι Ρώσοι δεν αποτελούν μία από τις μεγαλύτερες βάσεις του τουρισμού, και δη του θρησκευτικού, στην Ελλάδα.
Εσωτερικός τουρισμός
Δεν θα μπορούσε να μη γίνει αναφορά στους Έλληνες που ενδιαφέρονται να γνωρίσουν ανεξερεύνητα προσκυνηματικά σημεία της χώρας μας. Το Συνοδικό Γραφείο έχει προσπαθήσει να δημιουργήσει καλές προϋποθέσεις για τον εσωτερικό τουρισμό, προβάλλοντας διάφορες διαδρομές και περιηγήσεις στις ενορίες της Ελλάδας και στις μητροπόλεις της Εκκλησίας της Ελλάδος και της Ορθόδοξης Εκκλησίας της πατρίδας, καθώς υπάρχει άριστη σχέση με την Εκκλησία της Κρήτης, η οποία είναι αυτόνομη, και με την Εκκλησία των Δωδεκανήσων, που ανήκει στο Οικουμενικό Πατριαρχείο.
Η φιλοσοφία και τα ζητούμενα του θρησκευτικού τουρισμού είναι προϊόν αρκετών ζυμώσεων εντός της Εκκλησίας της Ελλάδος. Η αλήθεια είναι ότι, κατά τη διάρκεια συζητήσεων σχετικά με τη δομή και τις αρχές που θα διέπουν αυτή την προσπάθεια, έπεσαν στο τραπέζι και όλοι οι κίνδυνοι και τα αρνητικά φαινόμενα που μπορεί να παρουσιαστούν κατά καιρούς. Η μετάβαση από τον τουρισμό στη «δυσάρεστη» εμπορία είναι κάτι που απασχόλησε αρκετά, καθώς από την πρώτη στιγμή υπήρξε η διάθεση να γίνει διαχωρισμός ανάμεσα στην προβολή προϊόντων με βάση την ποιότητά τους και στην εμπορία ως αυτοσκοπό. Παράλληλα, τα ζητήματα ξενάγησης, οργάνωσης και φιλοξενίας απασχόλησαν και απασχολούν, καθώς θα μπορούσαν να μετατρέψουν μια εμπειρία ευλάβειας και θρησκευτικής ανάτασης σε κάτι μη ευχάριστο. Πάντως, σύμφωνα με το Συνοδικό Γραφείο, η επαφή με τις μητροπόλεις και η συνεχής ενημέρωση λειτουργούν θετικά στο να αντιληφθούν όλοι οι φορείς τη σπουδαιότητα αυτού του εγχειρήματος. Για αυτό τον λόγο, σε κάθε μητρόπολη της Εκκλησίας της Ελλάδος υπάρχει ένας εκπρόσωπος για τα θέματα του θρησκευτικού τουρισμού, ως σύνδεσμος με τον επιτελικό οργανισμό της Εκκλησίας της Ελλάδος.
Δημοφιλείς και αφανείς προορισμοί
Τα Μετέωρα είναι ο πρώτος προορισμός μετά το Άγιο Όρος. Μόνο επτά μοναστήρια λειτουργούν πλέον στο συγκρότημα που βρίσκεται στην Καλαμπάκα και έχει χαρακτηριστεί από τον ΟΗΕ Μνημείο Πολιτιστικής Κληρονομιάς. Οι ιερές μονές της Μεταμορφώσεως του Σωτήρος, της Αγίας Τριάδας, του Αγίου Νικολάου του Αναπαυσά και του Βαρλαάμ είναι αντρικές, ενώ η Ιερά Μονή Ρουσάνου και Αγίου Στεφάνου γυναικείες. Οι τοιχογραφίες της Παναγίας της Θρηνωδούσας, του Εσταυρωμένου, της Γέννησης του Χριστού και των Μαρτυρίων των Αγίων είναι από το θαυμάσιο εικονογραφικό πρόγραμμα που κοσμεί το εσωτερικό των ναών.
Στα Μετέωρα σώζονται θησαυροί, κειμήλια και πολλά έργα μικροτεχνίας. Αντιπροσωπευτικό δείγμα μικροτεχνίας είναι το αριστουργηματικό ξυλόγλυπτο τέμπλο που βρίσκεται στο καθολικό της Ιεράς Μονής Αγίου Στεφάνου. Από ιστορικής πλευράς, μεγάλο ενδιαφέρον παρουσιάζουν οι πάνω από χίλιοι χειρόγραφοι κώδικες, καθώς και οι πολύτιμες σε αξία σειρές βυζαντινών και μεταβυζαντινών εγγράφων που σώζονται και φυλάσσονται στα αρχειοφυλάκια των μοναστηριών.
Κυκλάδες και Επτάνησα
Οι Κυκλάδες παρουσιάζουν σπουδαία θρησκευτικά προσκυνήματα. Ενδεικτικά, στην Άνδρο βρίσκονται οι μονές Παναχράντου και Αγίου Νικολάου. Στη Χώρα ξεχωρίζουν οι εκκλησίες της Παναγίας Θαλασσινής και της Παναγίας Θεοσκέπαστης του 16ου αιώνα.
Στην Αμοργό θα επισκεφθείτε τους ναούς του Αϊ-Γιώργη του Βαρσαμίτη, όπου παλιά γίνονταν τελετές υδρομαντείας, της Παναγίας Καταπολιανής και της Ζωοδόχου Πηγής στη Χώρα. Στην Ίο ο ναός της Παναγίας Γκρεμιώτισσας «επιβλέπει» τα πάντα από την κορυφή του λόφου της Χώρας. Στο νησί υπάρχουν επίσης πολλές ενδιαφέρουσες εκκλησίες, καθώς και οι μονές Πύργου και Αγίου Ιωάννη Καλάμου.
Στην Κύθνο διάσημη είναι η εκκλησία της Παναγίας Κανάλας και στην Κέα θα δείτε τις μονές Καστριανής και Αγίας Άννας. Η πασίγνωστη εκκλησία της Παραπορτιανής προσελκύει σαν μαγνήτης τους επισκέπτες στη Μύκονο, όπως και η μονή της Παναγίας Τουρλιανής.
Στο νησί της Πάτμου, εκτός από τη μονή του Θεολόγου, θα δείτε τη μονή του Ευαγγελισμού και τη μονή της Ζωοδόχου Πηγής.
Τα Επτάνησα για τους Ορθοδόξους είναι ένας θησαυρός λόγω των ιερών λειψάνων των ολόσωμων αγίων που υπάρχουν στα μεγάλα νησιά, στην Κέρκυρα, στη Ζάκυνθο και στην Κεφαλονιά.
Ήπειρος, η αφανής
Μια «αδικημένη» περιοχή, που δεν έχει προβληθεί και που σιγά-σιγά ανακαλύπτεται, είναι η Ήπειρος. Με τα πολλά μοναστήρια της και με τους αγίους της αρχίζει να παίρνει τη θέση που της αξίζει, σε έναν τόπο που έχει πάρα πολύ θρησκευτικό αίσθημα και πάρα πολύ μεγάλη παρουσία προσκυνηματικών, ιστορικών και θρησκευτικών μνημείων. Αυτό ενισχύεται τόσο από τα μοναστήρια με τις θαυματουργικές εικόνες της Παναγίας, που είναι πολλές στην περιοχή, και ιδιαίτερα στον νομό Ιωαννίνων, όσο και από την προσπάθεια που γίνεται τελευταία από τους τοπικούς παράγοντες της περιοχής και της περιφέρειας για την ανάδειξη της οικίας όπου μεγάλωσε μέχρι τα 17 του ο πατήρ Παΐσιος. Είναι γνωστό ότι στην Κόνιτσα γεννήθηκε και μεγάλωσε ο πατήρ, τόπο που αποτελεί προορισμό που πολλοί πιστοί θέλουν να επισκεφθούν.
