Γράφει ο π.Αντώνιος Χρήστου
Αγαπητοί Αναγνώστες, συνήθως τα άρθρα μας θεματολογικά ακολουθούν την επικαιρότητα τόσο την εκκλησιαστική (από τις Εορτές και το Συναξάρι), όσο και γενικότερα της παγκόσμιας και τοπικής κοινωνίας μας, προσπαθώντας και παρεμβαίνοντας στοχευμένα, μεταφέροντας όσο μπορούμε ανόθευτη την εκκλησιαστική αυτοσυνειδησία για την κάθε περίπτωση, αλλά και την ταπεινή μας γνώμη όπου τα πράγματα δεν είναι αμιγώς δογματικά ή είναι ακόμη ρευστά και θεολογούμενα.
Στο σημερινό άρθρο μας όμως αποφασίσαμε να ασχοληθούμε με ένα γενικότερο θέμα που αγγίζει κατά τη γνώμη μας κάθε εποχή, κάθε τομέα και κάθε άνθρωπο, αφού πρόκειται πρακτικά για ολόκληρη στάση ζωής, αλλά αγγίζει με την αφετηρία του την πνευματική ζωή του έσω ανθρώπου. Ας ξεκινήσουμε:
Είναι γεγονός ότι κάθε άνθρωπος είναι διαφορετικός (ως μοναδική ανεπανάληπτη προσωπικότητα), όχι μόνο σε σύγκριση με τους άλλους ανθρώπους, αλλά ανάλογα με την πνευματική ωρίμανση και τα σκαμπανεβάσματα από πτώσεις και αμαρτίες, υπάρχει διαφορά στις φάσεις της ζωής στη πορεία του ίδιου του ανθρώπου (φυσικά με εξαιρέσεις σε κάποιους ενάρετους και αγιασμένους ανθρώπους). Οσες προσπάθειες και να γίνουν στατιστικές, να κατηγοριοποιήσουν τους ανθρώπους με βάση τις προτιμήσεις τους, τον χαρακτήρα τους ή τις απόψεις τους, ο «μέσος όρος» ή ο «μέσος άνθρωπος» στην πράξη δεν υπάρχει, με δεδομένο ότι οι μικρές λεπτομέρειες και αποκλείσεις κάνουν τη διαφορά.
Παρ’ όλα αυτά, για να εμβαθύνουμε στο θέμα μας, θα δεχτούμε ότι σε μεγάλο βαθμό και γενικές γραμμές, υπάρχουν άνθρωποι που διακρίνονται σε αισιόδοξους και απαισιόδοξους. Για να το καταλάβουμε αυτό πρακτικά, ας υποθέσουμε ότι γεμίζουμε ένα ποτήρι ακριβώς στη μέση με νερό και κάποιοι αξιολογώντας το, το ονομάζουν μισογεμάτο και άλλοι μισοάδειο. Υπάρχουν επίσης αντίστοιχα άνθρωποι που το ίδιο γεγονός ή την ίδια πράξη τα προσεγγίζουν καλοπροαίρετα και άλλοι κακοπροαίρετα!
Καλοπροαίρετους εννοούμε αυτούς που έχουν αγαθούς λογισμούς, προσπαθούν να δουν τη θετική πλευρά των πραγμάτων, δρουν χωρίς προκαταλήψεις και αγκυλώσεις και γενικότερα προσπαθούν (ανάλογα με την περίπτωση βέβαια) να κάνουν το καλό, να βοηθήσουν και όχι να κριτικάρουν και γενικότερα δεν γκρινιάζουν για όλους και για όλα. Κακοπροαίρετους εννοούμε (το ακριβώς αντίθετο με τους καλοπροαίρετους), όσους έχουν κακούς-πονηρούς λογισμούς, για όλα βλέπουν την αρνητική μόνο πλευρά, έχουν προκαταλήψεις και παρωπίδες και προσπαθούν να κάνουν το κακό ή να εκμεταλλευτούν πρόσωπα και καταστάσεις για δικό τους όφελος και στην αρχή, στη μέση αλλά και στο τέλος γκρινιάζουν για τα πάντα. Διασταυρώνονται με αυτούς που σύγχρονα ορίζουμε ως «τοξικούς ανθρώπους», χωρίς βέβαια να ταυτίζονται απολύτως με αυτούς.
Φυσικά δεν εξαντλήσαμε τα χαρακτηριστικά των δύο παραπάνω κατηγοριών‧ είπαμε τα βασικότερα, υπάρχουν σαφώς και άλλα. Πρέπει άλλωστε όλοι να συνειδητοποιήσουμε ότι για την ορθόδοξη παράδοση τα πράγματα δεν είναι μόνο άσπρο – μαύρο, υπάρχουν και ενδιάμεσες καταστάσεις και κάποιοι έχουν και από τα δύο στοιχεία με αυξομειώσεις έστω αρχικά ή κατά τη διάρκεια της πορείας και με βάση την πείρα των πραγμάτων, να μετακινήθηκαν από τη μία κατηγορία στην άλλη και το αντίστροφο. Αλλά εμείς ως Χριστιανοί μπορούμε να γκρινιάζουμε και να μας φταίνε όλοι και όλα εκτός από τον εαυτό μας; Οσοι το κάνουμε αυτό τότε για ποιους τα λέει ο Απόστολος Παύλος: «εν παντί ευχαριστείτε‧ τούτο γαρ θέλημα Θεού εν Χριστώ Ιησού εις υμάς» (Α΄ Θεσ. 5, 18); Μπορούμε ως Χριστιανοί να έχουμε κακούς λογισμούς για ανθρώπους ή για τις συμπεριφορές τους; Ποιοι είμαστε εμείς που θα κρίνουμε με την έννοια να κατακρίνουμε; Για ποιους τα λέει τότε ο Χριστός μας στην επί του Ορους ομιλία του: «Μη κρίνετε, ίνα μη κριθήτε» (Ματθ. 7,1);
Ο Χριστιανός επομένως δεν μένει μόνο στα εξωτερικά και επιφανειακά. Ξέρει πολύ καλά ότι η πνευματική ζωή είναι σαν το παγόβουνο. Το εξωτερικό στοιχείο που φαίνεται είναι πολύ λιγότερο από αυτό που είναι μέσα στη θάλασσα και είναι πιο επικίνδυνο. Επομένως θέλει πολύ αγώνα για να μπορούμε να καλλιεργήσουμε τους αγαθούς λογισμούς, να πράττουμε το καλό και να αποφεύγουμε το κακό στη ζωή μας. Οσο πιο πολύ ο άνθρωπος Χριστοποιείται και Θεοποιείται, άλλο τόσο και η καρδιά του πλατύνεται και θέλει να χωρέσει όλο τον κόσμο διά της προσευχής, σε μία έμπονη καρδιά που επιθυμεί να θεραπευθούν όλες οι παθογένειες και όλοι να σωθούν, ακόμη και ο διάβολος. Το αντίθετο, όσο ο άνθρωπος απομακρύνεται από τον Θεό, τόσο πιο στενόκαρδη, στενόχωρη και εγωκεντρική καρδιά έχει, που τον ενδιαφέρει μόνο αυτός να απολαύσει τα πάντα και τελικά να σωθεί και κανείς άλλος!
Γνωρίζουμε βεβαίως από προσωπική πείρα, ότι υπάρχουν συστηματικά άνθρωποι που εκμεταλλεύονται τις καλές προαιρέσεις κάποιων και μπορεί και όλοι να σκληρύναμε και να αλλάξαμε στάση εξαιτίας τέτοιων τραυματικών εμπειριών. Ομως οι συμπεριφορές των άλλων δεν πρέπει να είναι ποτέ αφορμές και αιτίες για τη δική μας πνευματική στάση για τα πράγματα. Μπορεί να προσέχουμε περισσότερο από εδώ και πέρα, αλλά σε καμία περίπτωση δεν πρέπει η εσωτερική κατάστασή μας να γίνεται πιο κακή εξαιτίας του κακού που προσπαθούμε να αμυνθούμε και να αποφύγουμε! Ποτέ δεν απαντάμε δηλαδή στο κακό με κακό! Αυτό τονίζει ο Απόστολος Παύλος: «Οράτε μη τις κακόν αντί κακού τινι αποδώ, αλλά πάντοτε το αγαθόν διώκετε και εις αλλήλους και εις πάντας» (Α Θεσ. 5,15)! Είναι κρίμα δηλαδή καλοπροαίρετοι άνθρωποι να μετατρέπονται σε κακοπροαίρετους και να τα αποδίδουν όλα σε αυτούς που τους έφταιξαν‧ και να μην καταλαβαίνουν τελικά ότι η αμυντική τους τακτική απέναντι σε αυτόν ή αυτούς που τους έβλαψαν, στο μέλλον συστηματικά και μακροπρόθεσμα, με μαθηματική ακρίβεια θα τους κάνει και τους ίδιους να βλάπτουν και να πληγώνουν ανθρώπους και μάλιστα αυτούς που στο κάτω-κάτω δεν το άξιζαν καθόλου (π.χ. να ξεσπούν στα παιδιά με αυτό που ονομάζουμε ενδοοικογενειακή βία κ.α.).
Κλείνοντας το άρθρο μας πρέπει να συνειδητοποιήσουμε όλοι ότι έχουμε ευθύνη με τη στάση μας για το γενικό κακό που δυστυχώς κυριαρχεί στον κόσμο γενικότερα, αλλά και στον μικρόκοσμό μας λίγο-πολύ ειδικότερα. Δεν θα κριθούμε για το κακό που εισπράξαμε (αυτό θα το κρίνει ο Δικαιοκρίτης εν ημέρα κρίσεως), αλλά για τον τρόπο που το αντιμετωπίσαμε, διαχειριστήκαμε και κυρίως για το δικό μας κακό που παράγουμε και όπως είδαμε σε αυτό το άρθρο ξεκινάει από τα κρύφια της καρδιά μας και από τους λογισμούς μας. Ας προσπαθήσουμε όσο το δυνατόν να είμαστε -όπως λέει και ο τίτλος μας- καλοπροαίρετοι άνθρωποι. Ο Χριστός, η Παναγία μας και όλοι οι Αγιοι, σε αυτό διέφεραν και σε αυτούς πρέπει να μοιάσουμε.
Η νοοτροπία «είμαι καλός για τους καλούς και κακός για τους κακούς» δεν έχει σχέση με τη διδασκαλία του Χριστού και την Εκκλησιαστική παράδοση. Αν έχουμε αυτό το πνεύμα θα μας φαίνεται ανεφάρμοστο και αντιφατικό αυτό που είπε ο Χριστός μας στην επί του Ορους ομιλία Του: «Εγώ δε λέγω υμίν, αγαπάτε τους εχθρούς υμών, ευλογείτε τους καταρωμένους υμάς, καλώς ποιείτε τοις μισούσιν υμάς και προσεύχεσθε υπέρ των επηρεαζόντων υμάς και διωκόντων υμάς‧ όπως γένησθε υιοί του πατρός υμών του εν ουρανοίς, ότι τον ήλιον αυτού ανατέλλει επί πονηρούς και αγαθούς και βρέχει επί δικαίους και αδίκους‧ εάν γαρ αγαπήσητε τους αγαπώντας υμάς, τίνα μισθόν έχετε; Ουχί και οι τελώναι το αυτό ποιούσι; Και εάν ασπάσησθε τους φίλους υμών μόνον, τι περισσόν ποιείτε; Ουχί και οι τελώναι ούτω ποιούσιν; Εσεσθε ούν υμείς τέλειοι, ώσπερ ο πατήρ υμών ο εν τοις ουρανοίς τέλειός εστιν» (Ματθ. 5, 44-48). Ας αλλάξουμε στάση και με αυτή την προσέγγιση θα είναι πιο καθαρή και η εξομολόγησή μας και άρα πιο μεγάλη πιθανότητα να ελκύσουμε τη χάρη Του Θεού.
