Οι άγιοι τόποι των Κυκλάδων
Εκατοντάδες τα επιβλητικά μοναστήρια στις Κυκλάδες.Εντυπωσιακά, με σπάνια κειμήλια , που αποκαλύπτουν τον άλλο κόσμο των νησιών.Η ιστορία τους, το περιβάλλον , οι παραδόσεις και οι θρύλοι, το λευκό των κτηρίων και το γαλάζιο της θάλασσας συνθέτουν την μοναδικότητα των προσκυνημάτων που έχουν εξελιχτεί και κέντρα των Ορθοδόξων όλου του κόσμου…
Ανδρος.
Mονή Ζωοδόχου Πηγής Αγίας
Από μακριά μοιάζει με ένα μικρό φρούριο επιβλητικό , λόγω της θέσης του , με θέα το γαλάζιο των Κυκλάδων, μόλις επτά χιλιόμετρα από το λιμάνι του Γαυρείου στην Άνδρο .Πίσω από την μικρή πόρτα στο μοναστήρι της Ζωοδόχου Πηγής αποκαλύπτεται ένας άλλος κόσμος όλο μεγαλοπρέπεια, απλότητα αλλά και με έντονα τα σημάδια της εκκλησιαστικής ιστορίας του νησιού . Ένα μοναστήρι, που μέσα από τους θολωτούς διαδρόμους και τις πεντακάθαρες λιθόστρωτες αυλές το ναό δεξιά της εισόδου να κρύβει “μυστήριον και δόξαν θεού” .Δύο είναι οι μοναχές οι οποίες φροντίζουν για τα πάντα και με τη βοήθεια κάποιων πολιτών υποδέχονται τους πιστούς που φτάνουν ως εδώ από όλη την Ελλάδα.
Η ανέγερση της Μονής της Ζωοδόχου Πηγής Αγίας , σύμφωνα με την παράδοση της περιοχής συνδέεται με το όραμα ενός απλού ανθρώπου στον οποίο η Παναγία υπέδειξε την σημερινή τοποθεσία . Σύμφωνα με την παράδοση ,βορειότερα της μονής , εργάτες έχτιζαν ένα μοναστήρι αλλά το έργο προχωρούσε μετ, εμποδίων γιατί τα εργαλεία κάθε βράδυ για κάποιον άγνωστο λόγο εξαφανίζονταν.
Ένας κάτοικος του νησιού λοιπόν, ο οποίος αντιμετώπιζε πρόβλημα με τα μάτια του περνούσε από την περιοχή .Κατά την διαδρομή δίψασε , αλλά νερό δεν εύρισκε. Τότε πέρασε μπροστά του ένας τράγος με βρεγμένο “το γεννειόν του” .Κατάλαβε ότι κάπου υπήρχε πηγή και όταν την πλησίασε είδε μπροστά του μια γυναίκα στην οποία μετέφερε το πρόβλημα υγείας που αντιμετώπιζε. Η γυναίκα τον προέτρεψε να πλύνει τα μάτια του με το νερό της πηγής και ότι θα θεραπευτεί, όπως και έγινε. Όπως του αποκάλυψε ήταν η Παναγία και του ζήτησε να πάει στους εργάτες που έχτισαν το μοναστήρι να εγκαταλείψουν τις εργασίες και να κτίσουν νέο στη σημερινή θέση. Οι εργάτες υπάκουσαν και άρχισαν να κτίζουν το μοναστήρι στη σημερινή του θέση όπου είχε αναπτυχθεί αρχαίος οικισμός.
Ο ακριβής χρόνος ανέγερσης της μονής δεν έχει προσδιοριστεί. Ο Διονύσιος ο οποίος καταγόταν από την Άνδρο και διετέλεσε μητροπολίτης Ξάνθης την περίοδο 1861 -1867 αναφέρει ότι στο χώρο λειτουργούσε βυζαντινή σχολή και ότι το 842 μετά την αναστήλωση των εικόνων καθιερώθηκε ως στραυροπηγιακή .Ωστόσο τα στοιχεία του ελέγχονται ως προς την ακρίβεια τους αφού δεν αναφέρει πηγές.
Πέρα από τους θρύλους και τις εικασίες η πρώτη επίσημη χρονολογία είναι αυτή του 1325 η οποία αναγράφεται σε αργυρή εικόνα η οποία βρίσκεται στον ναό. Επίσης στη μονή υπάρχει και έγγραφο που φέρει ημερομηνία 31 Ιανουαρίου του 1400.Οι δύο αυτές χρονολογίες αποδεικνύουν ότι ο ναός υπήρχε κατά τον 14 αιώνα και πολύ πιθανόν και πριν από αυτόν.
Η μονή ,φαίνεται να καταστρέφεται όταν οι Φράγκοι εγκαταλείπουν την Άνδρο και ανακαινίζεται αμέσως μετά από τους μοναχούς Μακάριο Δελαγραμμάτικα και Στρατόνικο Στρατηγόπουλο μάλλον το 1578.Η περίοδος της ακμής της αρχίσει όταν νέοι μοναχοί έρχονται για να μονάσουν εδώ .Το 1603 αλλά και το 1717 στη μονή γίνονται διάφορα έργα που ενισχύουν την επιρροή της.
Το 1819 ο μοναχός Ιωαννίκιος , προφανώς μέλος της Φιλικής εταιρείας φροντίζει για την οχύρωση της. Από τότε και μέχρι το 1831 ο μοναχός έχτισε νέα κελιά αλλά και άλλους χώρους δαπανώντας την δική του περιουσία αλλά και αυτή της μονής.
Προς το τέλος του 17ου αιώνα το μοναστήρι είχε σύμφωνα με μαρτυρίες 100 μοναχούς ο αριθμός των οποίων το 1836 είχε περιοριστεί στους 51. Και εδώ όπως και στα περισσότερα μοναστήρια των Κυκλάδων απαγορεύονταν η είσοδος στις γυναίκες.
Το 1928 το μοναστήρι μετατράπηκε σε γυναικείο και παραμένει μέχρι σήμερα.
Η εκκλησία του μοναστηριού είναι βυζαντινού ρυθμού με ξυλόγλυπτο τέμπλο και η ζωγραφική του διακόσμηση χρονολογείται στη μεταβυζαντινή περίοδο. Ακόμα, υπάρχουν εικόνες του 14ου και 16ου αιώνα.Ενώ σημαντική είναι η βιβλιοθήκη με σπάνια βιβλία και χειρόγραφα, αλλά και το μουσείο με ιερά άμφια και σκεύη, και μια μικρή συλλογή προϊστορικών εργαλείων.
Η Μονή εορτάζει την πρώτη Παρασκευή μετά την Κυριακή του Πάσχα.
Μονή Αγίου Νικολάου του Εν Μύροις.
Σε αντίθεση με πολλά μοναστήρια αυτό του Αγίου Νικολάου μοιάζει να κρύβεται κάτω από τον κεντρική οδό από την Άνδρο προς το χωριό Αποίκια .Κατεβαίνοντας σε ένα αδιέξοδο χωμάτινο δρόμο βρίσκεσαι μπροστά σε ένα μοναδικό συγκρότημα όπου κυριαρχούν οι αρμολογημένες ξηρολιθιές και οι σκούροι σχιστόλιθοι. Μόλις πέντε χιλιόμετρα από τα Αποίκια , εδώ πέντε μοναχοί με ηγούμενο τον πατέρα Δωρόθεο δέχονται χιλιάδες επισκέπτες όλο το χρόνο από την Ελλάδα και το εξωτερικό.
Η Ιερά Μονή αφιερωμένη στον Άγιο Νικόλαο Μύρων της Λυκίας , ιδρύθηκε το 1540 .Υπάρχουν όμως και ιστορικοί που εκτιμούν οτι κτίστηκε τον 11ο αιώνα. Η θέση στην οποία έχει ανεγερθεί ονομάζεται “εις τας ώρας” και αυτό γιατί κάθε χρόνο την Μεγάλη παρασκευή η ναυτικοί της Άνδρου έφταναν ως εδώ για να παρακολουθήσουν την Ακολουθία των Μεγάλων Βασιλικών Ωρών.
Η μονή με πατριαρχικά Σιγίλια ( 1703, 1743,1782,1790, 1793,1798 και 1800) έγινε σταυροπηγιακή και απέκτησε πολλά προνόμια. Από δωρεές των πιστών και όχι μόνο απέκτησε μεγάλη περιουσία με μετόχια στην Άνδρο ,την Προποντίδα ,την Κωνσταντινούπολη, τη Θεσσαλονίκη ,τη Θεσσαλία, την Σμύρνη και σε πολλά νησιά του Αιγάιου. Σήμερα της έχουν απομείνει ελάχιστα στην Άνδρο. Χαρακτηριστικό της σπουδαιότητας του μοναστηριού είναι ότι στην περιοχή γύρω από αυτό υπάρχουν τουλάχιστον 20 παρεκκλήσια!
Πολλά τα κειμήλια που υπάρχουν εδώ και προσδίδουν διαχρονικά αίγλη και αρχοντιά:
Στο καθολικό της μονής φυλάσσεται η εικόνα της Υπεραγίας Θεοτόκου “της Ρίζης του Ιεσαί” η Μυροβλύτισσα η οποία προέρχεται από το ναό των Βλαχερνών της Κωνσταντινούπολης. Η εικόνα έφτασε εδώ από μοναχούς τον 16ο αιώνα το μετόχι Βλαχ Σαράγι της Πόλης που ανήκε στην Μονή και τιμάται στις 2 Ιουλίου.
Επίσης στο καθολικό υπάρχει η αργυροκέντητη εικόνα του Αγίου Νικολάου (τιμάται 6 Δεκεμβρίου) η οποία φιλοτεχνήθηκε σε 11 χρόνια από τη μονάχη Λεοντία τη Σμυρναία κατά το 17ο αιώνα. Χαρακτηριστικό της εικόνας είναι ότι η δημιουργός της αντί για νήμα χρησιμοποίησε τρίχες από τα μαλλιά της κεφαλής της.
Στη μονή φυλάσσονται τα λείψανα του Αγίου Νικολάου του εφόρου αυτής ,η κάρα του Οσιομάρτυρα Αγίου Νικολάου του νέου, η γνάθος του Κοσμά του Αιτωλού, το χέρι της Αγίας Μακρίνης αδελφης του Μεγάλου Βασιλείου , τμήμα της κάρας του αγίου Ιωσήφ του Αριμαθαίας και πλήθος άλλων.
Σημαντική είναι η συνεισφορά της Μονής κατά την επανάσταση του 1821 αφού στην ουσία είχε εξελιχτεί σε παράρτημα της Φιλικής Εταιρείας.
Εδώ λειτουργούσε μικρό τυπογραφείο , βιβλιοδετείο και κρυφό σχολειό. Εδώ ,επίσης εκάρη μοναχός και ο Σαμουήλ ο οποίος πρωτοστάτησε στους αγώνες των Σουλιωτών κατά το Αλή Πασά και έχασε τη ζωή του στο Κούγκι, όταν αυτό ανατινάχτηκε .
Από το μοναστήρι πέρασε η Αγία Φιλοθέη η Αθηναία την οποία οι μοναχοί ενίσχυσαν οικονομικά .
Mονή Αγίας Μαρίνας
Ο χώρος επιβλητικός , όπως και σε όλα τα μοναστήρια των Κυκλάδων. Αρμολιθιές, καμάρες ,ναοί με σπάνια κειμήλια και πολλοί πάρα πολλοί επισκέπτες που φτάνουν έως εδώ από όλη την Ελλάδα και την Κύπρο. Μόλις 8 χιλιόμετρα από την χώρα της Άνδρου στα Αποίκια, στην περιοχή Λίτρες από το 1325 λειτουργεί η ανδρική μονή της Αγίας Μαρίνας .Η ανέγερσή της και εδώ συνδέεται με την εύρεση της εικόνας με τρόπο που αποδίδεται σε θαύμα: Σύμφωνα με την παράδοση της περιοχής η Αγία Μαρίνα εμφανίστηκε σε έναν γέροντα ασκητή της περιοχής στον οποίο υπέδειξε την σχισμή ενός βράχου όπου ήταν κρυμμένη η εικόνα της. Ο ασκητής βρήκε την εικόνα και ο αυτοκράτορας Εμμανουήλ Παλαιολόγος τον ενίσχυσε οικονομικά προκειμένου να κτίσει το μοναστήρι.
Κατά τον 16ο αιώνα πειρατές το καταστρέφουν τρείς φορές .Το 1743 φτάνει στη Μονή ο μοναχός Σωφρόνιος ο Πελοποννήσιος ο οποίος πούλησε την περιουσία του στην πατρίδα του ανακαίνισε το μοναστήρι και το μετέτρεψε σε γυναικείο το 1746.
Τότε πολλές νεαρές από την Άνδρο γίνονται μοναχές ο αριθμός των οποίων φτάνει τις 100.Γρήγορα η φήμη της Μονής εξαπλώνεται σε όλον τον Ορθόδοξο κόσμο. Στη σχολή δημιουργείται αργυροποιείο, τμήμα χαρακτικής αλλά και βιοτεχνία μεταξοσκώληκα.
Μετά την απελευθέρωση με διάταγμα του Οθωνα η μονή κλείνει το 1833 με τις μοναχές να επιλέξουν μεταξύ της εκκοσμίκευσης ή της μεταθεσής τους αλλού.
Το μοναστήρι έκλεισε , η θαυματουργή εικόνα της Αγίας Μαρίνας βγήκε σε δημοπρασία και την αγόρασε η ιστορική οικογένεια Εμπειρίκου η οποία την φύλαττε στον κεντρικό ναό της Παναγίας στην χώρα επί 146 χρόνια.
Η ιερά Μονή εκείνη την περίοδο παρά την αίγλη της μετατράπηκε σε στάβλο .
Το έτος 1975 η μονή άρχισε και πάλι να ανακαινίζεται και ένα χρόνο αργότερα μεταφέρθηκε σε αυτή και η εικόνα της Αγίας Μαρίνας.
Oσοι βρεθούν σήμερα στην Αγία Μαρίνα θα ακούσουν από τους μοναχούς να αφηγούνται ένα σύγχρονο θαύμα: Αυτό της σωτηρίας ενός νεαρού αγοριού από την Κύπρο του Ανδρέα Βασιλείου το οποίο σήμερα είναι 19 χρόνων.
Ο Ανδρέας Βασιλείου έπασχε από λευχαιμία. Οι γονείς του έκαναν έκκληση να βρεθεί δότης ώστε να γίνει επέμβαση μεταμόσχευσης μυελού.
Παρά τις όποιες απόψεις που μπορεί να έχει κάποιος οι μοναχοί διηγούνται την περιπέτεια του Ανδρέα αποδίδοντας την σωτηρία του σε θαύμα:
Αφού βρέθηκε το μόσχευμα οι γονείς τηλεφώνησαν στον ηγούμενο της μονής Κυπριανό και ζήτησαν την ευλογία της Αγίας.
Οι γονείς και ο Ανδρέας έφτασαν στις ΗΠΑ για την επέμβαση. Λίγη ώρα πριν την εγχείρηση παρουσιάστηκε στον γιατρό μία γυναίκα η οποία δήλωσε ότι ήταν η προσωπικός γιατρός του παιδιού. Παρά τις αντιρρήσεις η γυναίκα επέμενε και της επετράπη να παρακολουθήσει και να βοηθήσει στην επέμβαση .Οα πήγαν καλά και όταν ο γιατρός βγήκε και οι γονείς άκουσαν έκπληκτοι να τους πληροφορεί για τα αποτελέσματα της εγχείρησης και να τους εκφράζει την απορία του “πως αφού είχαν μια τόσο καλή προσωπική γιατρό γιατί απευθύνθηκαν σε αυτόν.Οι γονείς επέμεναν ότι δεν είχαν μαζί τους γιατρό , αλλά ο χειρουργός επέμενε. Οι μοναχοί υποστηρίζουν ότι η γυναίκα γιατρός ήταν η Αγία Μαρίνα!
Μονή Παναχράντου
Βράχια , ρέματα, νερά , πολλά νερά ,σπηλιές-ασκηταριά συνθέτουν ένα διαφορετικό περιβάλλον στο χωριό Μεσσαριά, 25 χιλιόμετρα από την χώρα , στο οποίο δεσπόζει η μονή της Παναχράντου γνωστή και ως Αγίου Παντελεήμονα.
Πίσω από τη βαριά ξύλινη πόρτα ένας ολόκληρος κόσμος με κτήρια ,θόλους, πλακόστρωτα, πηγές, διατηρεί ζωντανή την παράδοση αιώνων και όλα εκείνα τα χαρακτηριστικά που συνθέτουν τον επιβλητικό τύπο των βυζαντινών μοναστηριών με όψη φρουρίου και μεγάλο περιβάλλοντα χώρο.Tα κτίρια είναι κτισμένα σε διάταξη παραλληλογράμμου λόγω της διαμόρφωσης του εδάφους που σου δίνει την εικόνα λαβύρινθου με στενά σοκάκια που σε οδηγούν σε κελιά αλλά και άλλους χώρους .
Η μονή μοιάζει να αιωρείται στο κενό αν την δεις από ψηλά , σε ένα κενό που όταν πλησιάσεις γεμίζει με πέτρες, φως και κατάνυξη.
Πολλά στοιχεία για το πότε κτίστηκε η μονή δεν υπάρχουν. Ωστόσο σύμφωνα με δύο χειρόγραφα και τη τοπική παράδοση η ιστορία της μονής άρχισε πριν το 960 .Τότε δύο μοναχοί ασκητές στο απέναντι βουνό έβλεπαν για πολλές νύχτες ένα φως να καίει κοντά στο σημείο που είναι σήμερα κτισμένη.
Όταν αποφάσισαν , σύμφωνα πάντα με την παράδοση, να δουν από κοντά τη συμβαίνει βρέθηκαν μπροστά στην εικόνα της Παναγίας της Παναχράντου .ΟΙ μοναχοί πήραν την εικόνα στο κελί τους. Δεν ξαναείδαν το φως αλλά όταν ξημέρωσε διαπίστωσαν ότι η εικόνα είχε εξαφανιστεί .
Το βράδυ είδαν το φως στο βουνό και όταν πλησίασαν βρήκαν πάλι την εικόνα εκεί. Ο θρύλος θέλει να φτάνουν εκεί μοναχοί από άλλες περιοχές και να δημιουργούν μια μικρή ασκητική κοινότητα.
Το 961 ο Νικηφόρος Φωκάς αποφάσισε να εκστρατεύσει κατά των Κρητών. Η κακοκαιρία που επικρατούσε τον ανάγκασε να μείνει στην Άνδρο για λίγο καιρό. Όταν ζήτησε ένα μέρος να προσευχηθεί οι κάτοικοι του υπέδειξαν το ασκητήριο όπου φυλάσσονταν η εικόνα της Παναχράντου.
Μετά την νίκη του στην Κρήτη ο Φωκάς επέστρεψε στην Άνδρο , πρόσφερε χρήματα στους μοναχούς οι οποίοι έκτισαν το μοναστήρι .Από τότε και μέχρι το 1590 στοιχεία για την πορεία του δεν υπάρχουν. Άλλωστε η Άνδρος από το 1200 έως το 1566 είχε περάσει στην κατοχή των Φράγκων.
Από το 1590 όμως και μετά , όταν το νησί πέρασε στους Τούρκους το μοναστήρι έζησε ημέρες μεγάλης ακμής..
Την περίοδο αυτή , ανακαινίστηκε και το καθολικό ( 1602 – 1608 ) ενώ κτίστηκαν νέα κτίρια με τη μονή παίρνει τη μορφή , πού έχει μέχρι σήμερα.
Χρόνο με το χρόνο το μοναστήρι γίνεται σημείο αναφοράς και κάποια στιγμή έφτασε να αριθμεί 360 μοναχούς , αποκτώντας παράλληλα κτηματική περιουσία στο μεγαλύτερο μέρος της Άνδρου, καθώς επίσης και μετόχια στην Κωνσταντινούπολη, τη Χίο, τη Μυτιλήνη, τη Ρόδο και τη Σμύρνη.
Οι μοναχοί ταξίδευαν σε όλες τις περιοχές όπου είχαν μετόχια και επέστρεφαν φέρνοντας μαζί τους λείψανα αγίων τα οποία σιγα- σιγά κατέστησαν τη μονή σημείο αναφοράς. Το σημαντικότερο λείψανο που φυλάσσεται σήμερα εδώ είναι η τιμία κάρα του Αγίου Παντελεήμονα η οποία μεταφέρθηκε στην Άνδρο από την Κωνσταντινούπολη το 1705.Εικοσι δυο χρόνια πριν η μονή είχε γίνει σταυροπηγιακή.
Κατά το 1821 οι μοναχοί της Παναχράντου ήταν αυτοί οι πρώτοι που κήρυξαν την επανάσταση στο νησί. Μάλιστα ο παναχραντινός μοναχός Νικόλαος Ρούσσος ήταν αυτός που , ευλόγησε τα όπλα “της εν Μολδοβλαχία αρξαμένης επαναστάσεως υπό τον Αλέξανδρο Υψηλάντη , τον Φεβρουάριο του 1821.
Μετά την απελευθέρωσε η μονή συνδέεται άμεσα με την απόφαση του Οθωνα να περιορίσει τον αριθμό των μοναστηριών. Η Παναγία Παναχράντου δεν έκλεισε αλλά εδώ εξορίστηκε και φυλακίστηκε σ ένα μικρό μέσα στο έδαφος κελί ο Χριστόφορος Παναγιωτόπουλος γνωστός ως παπουλάκος. Ο παπουλάκος (1770-1861) ήταν ένας αγράμματος χασάπης ο οποίος έγινε σε μεγάλη ηλικία μοναχός και περιόδευε την Πελοπόννησο καυτηριάζοντας την στάση των Βαυαρών. Οι Βαυαροί τον συνέλαβαν και στον εξόρισαν στην Άνδρο όπου τον φυλάκισαν στη Μονή .Μάλιστα ήταν τέτοια οι στάση των Βαυαρών που επί επτά χρόνια δεν του επέτρεπαν να βγαίνει από το κελί βάζοντας έξω από την μικρή πόρτα χωροφύλακες να τον φυλάνε .Ο Παπουλάκος πέθανε στις 18 Ιανουαρίου του 1861.
Κατά την μικρασιατική καταστροφή η μονή προσέφερε σχεδόν το σύνολο των κτημάτων της ενός και εκτός Άνδρου.
Το ιστορικό μοναστήρι μπορεί κανείς σήμερα να επισκεφθεί όλο το χρόνο , από την ανατολή έως τη δύση του ήλιου , ενώ εάν θέλει και μπορεί να φιλοξενηθεί για λίγες ημέρες .Τόσο ο ηγούμενος όσο και οι άλλοι μοναχοί φημίζονται για την φιλοξενία τους αλλά και την πνευματικότητά τους.
Οι μεγαλύτερες εορτές πού γίνονται στη Μονή είναι δύο.
Του Αγίου Παντελεήμονος, στις 27 Ιουλίου και στις 15 Αυγούστου , εορτή της Παναγίας της Παναχράντου.
Σύρος
Άγιος Νικόλαος.
Ο ιερός ναός του Αγίου Νικολάου μερικές δεκάδες μέτρα από το λιμάνι της Ερμούπολης είναι ένας από τους πιο σημαντικούς ναούς της Σύρου. Επιβλητικός με τον μπλε τρούλο του ,έχει συνδεθεί με την σύγχρονη ιστορία του νησιού. Θεμελιώθηκε στις 28 Φεβρουαρίου του 1848. Ο ίδιος ο βασιλιάς Οθων ήταν αυτός που ενδιαφέρθηκε για τα οικοδομικά σχέδιά του .Η δε εικόνα του Αγίου Νικολάου ιστορήθηκε και επαργυρώθηκε στη Μόσχα το 1852.Το μαρμάρινο τέμπλο το οποίο θεωρείται ένα από τα πλέον σημαντικά του 19ου αιώνα φιλοτεχνήθηκε την περίοδο 1883-1899 από τον Τήνιο Μαρμαρογλύπτη Γεώργιο Βιτάλη με έντονα τα στοιχεία κλασικιστικής και δυτικής τεχνοτροπίας.
Ο μαρμάρινος άμβωνας παραπέμπει σε αυτόν του καθεδρικού ναού των Αθηνών και κατασκευάστηκε το 1868.Οι επιβλητικές αναλογίες του διώροφου ναού , τα πανύψηλα μαρμάρινα κωδωνοστάσια , τα επιβλητικά μαρμάρινα (επίσης) προπύλαια με τους τέσσερις κίονες ιωνικού ρυθμού αλλά και τον συνολικό διάκοσμο να προσδίδει στον ναό μνημειακό αρχαιοελληνικό χαρακτήρα.
Στο σκευοφυλάκιο του ναού φυλάσσονται πολύτιμα ιερά σκεύη, ευαγγέλια, άγιο ποτήρι, σταυροί , χρυσοκέντητοι επιτάφιοι όλα αφιερώματα πρέσβεων, πλοιοκτητών, επιχειρηματιών από την Ελλάδα, την Ρωσία και τις Παραδουνάβιες χώρες.
Το πόσο σημαντικός ήταν ο ναός φαίνεται και από το γεγονός οτι πολλοί Έλληνες και ξένοι παράγοντες της δημόσιας ζωής προσέφεραν μεγάλα χρηματικά ποσά αλλά και σπάνιας αξίας αντικείμενα. Η βασίλισσα Όλγα προσέφερε 3.000 χρυσές λίρες για την αποπεράτωση των επιβλητικών καμπαναριών. Επίσης δώρισε και τέσσερις φανούς από την βασιλική άμαξα.
Ο τελευταίος τσάρος Νικόλαος Ρομανώφ προσέφερε ένα βαρύτιμο εγκόλπιο το οποίο φέρεται επί της εικόνας του αγίου μόνο την ημέρα της πανηγύρεως του ναού.
Κοίμηση της Θεοτόκου.
Μερικές εκατοντάδες μέτρα αριστερά του Αγίου Νικολάου , στην περιοχή Ψαριανά βρίσκεται ο ναός της κοιμήσεως της Θεοτόκου.
Ο ναός κτίστηκε την περίοδο 1826- 1829 από πρόσφυγες Ψαριανούς που είχαν φτάσει στην Ερμούπολη μετά την καταστροφή των Ψαρών.
Πρόκειται για βασιλική χωρίς τρούλο με γυναικωνίτη σε αυστηρό ρυθμό μπαρόκ. Κατά την γερμανική κατοχή όταν βομβαρδίστηκε το λιμάνι καταστράφηκε το κωδωνοστάσιο και το ιερό βήμα του ναού.
Αν και όλο το εσωτερικού του ναού παρουσιάζει τεράστιο ενδιαφέρον ,εδώ υπάρχει ένα από τα σημαντικότερα έργα του Δομίνικου Θεοτοκόπουλου, η εικόνα Κοιμήσεως της Θεοτόκου .Πρόκειται για ένα από τα πρώτα έργα που φιλοτέχνησε ο “Εl Greco” την περίοδο 1562-1564 .Είναι βυζαντινής τεχνοτροπίας και ακολουθεί την τεχνοτροπία της κρητικής σχολής. Η υπογραφή του βρίσκεται στη βάση του μεσαίου κηροπηγίου: “ΔΟΜΗΝΙΚΟΣ ΘΕΟΤΟΚΟΠΟΥΛΟΣ Ο ΔΕΙΞΑΣ”.Η εικόνα αν και βρισκόταν στο ναό από το 1850 ανακαλύφθηκε μόλις το 1983 από τον αρχαιολόγο Γεώργιο Μαστορόπουλο.
Ο Ναός εορτάζει στις 15 Αυγούστου.
Μύκονος
Στην Μύκονο στην πλατεία Αλεξάνδρας βρίσκεται ο μητροπολιτικός ναός της Ζωοδόχου Πηγής ή της Μεγάλης Παναγιάς ή της Παναγίας της πηγαδιώτισσας επειδή η εικόνα που είναι στο προσκυνητάρι βρέθηκε σε πηγάδι. Επίσης οι κάτοικοι την αποκαλούν και αγγελοκτισμένη!
Το πότε ακριβώς κτίστηκε ο ναός δεν είναι γνωστό. Ωστόσο την πρώτη γραπτή μαρτυρία την έχουμε την 1η Απριλίου του 1667.Εκτοτε πολλές είναι οι αναφορές στον ναό και στα πρόσωπα τα οποία τον υπηρετούν.
Εκτός του ναού ,σημαντικό είναι και το καμπαναριό του ναού ,το οποίο κτίστηκε το 1912.
Ο 17ος και ο 18ος αιώνας χαρακτηρίζεται για το ναυτικό εμπόριο της Μυκόνου “χρυσή εποχή”. Οι ναυτικοί και οι πλοιοκτήτες που κινούνται στα λιμάνια της Μεσογείου φέρνουν ότι καλύτερο μπορούν και στολίζουν τις εκκλησίες του νησιού.
Τότε κατασκευάζεται , μάλλον στη Βενετία, το ξυλόγλυπτο τέμπλο όπου τα φύλλα χρυσού που χρησιμοποιήθηκαν δένουν απόλυτα με τα χρώματα του κόκκινου , του μπλε και του πράσινου. Τότε κατασκευάζεται και ο επιβλητικός δεσποτικός θρόνος στις 25-3-1769 όπως δείχνε η χρονολογία που αναγράφεται σε αυτόν.
Εκτός του εντυπωσιακού μητροπολιτικού ναού στην Μύκονο υπάρχουν δεκάδες παρεκκλήσια με σπάνιας ομορφιάς εικόνες ,ξυλόγλυπτα τέμπλα και παλαιά ιερά σκεύη.
Μεταξύ αυτών ξεχωρίζουν:
-Η Παναγία η Παραπορτιανή, μεταβυζαντινό μνημείο .Πρόκειται για έναν από τους παλαιότερους ναούς της Μυκόνου. Θεωρείται το έμβλημα της Μυκόνου .
-Η Αγία Μονή
-Η Παναγία η Πριανή
Η Αγία Υπακοή
-Η Παναγία του Φαμελίτη
-Η γριά παναγιά
-Η Ελεούσα του Φιδέλη.
Τα Άγια των Αγίων
-Η Παναγιά η Λιμνιώτισσα
-Η Παντάνασσα.
Στην περιοχή του Κάστρου υπάρχουν οι ναοί:
-Αγία Ελένη
-Άγιος Αρτέμιος
-Άγιος Ιωάννης της Παρκιάς .
Ιερά Μονή Αγίου Γεωργίου , Αμπελόκηπος, Ανω Μερά
Ακολουθώντας τον δρόμο από την Άνω μερά προς τις παραλίες Αγίας Άννας ,Καλαφάτη, Μερσίνης σε απόσταση περίπου ενάμιση χιλιομέτρου στ΄αριστερά ο επισκέπτης συναντά ένα περίκλειστο κτιριακό συγκρότημα το οποίο συνθέτουν τρείς εκκλησίες και ένα διώροφο κτίσμα. Αυτό είναι το μοναστήρι του Αγίου Γεωργίου του Αμπελόκηπου το οποίο κτίστηκε περί τον 17ο αιώνα. Η ονομασία “αμπελόκηπος” οφείλεται στα αμπέλια που είχε η περιοχή. Το μοναστήρι ανήκε στην οικογένεια Χανιώτη η οποία το 1837 το παραχώρησε στη Μονή της Παναγίας της Τουρλιανής.
Το χαρακτηριστικό του μοναστηριού είναι ο μπλε τρούλος του Αγίου Γεωργίου , ο οποίος έρχεται αντίθεση με το κόκκινο των άλλων δύο εκκλησιών του Τιμίου Σταυρού και της Αγίας Παρασκευής.
Ιερά Μονή Αγίου Παντελεήμονα στο Μαράθι.
Πρόκειται για ένα μοναστήρι το οποίο κτίστηκε το 1665 και στη συνέχεια αναπτύχθηκε χάρη στη συμβολή κληρικών και πιστών.
Ο ναός είναι δισυπόστατος και είναι αφιερωμένος στον Άγιο Παντελεήμονα και τον Άγιο Νικόλαο.
Η μονή όλο τον χρόνο παραμένει κλειστή και ανοίγει μόνο στις 26 Ιουλίου , παραμονή της εορτής του Αγίου Παντελεήμονα.
Ιερά Μονή Παναγίας Θεοτόκου Τουρλιανης Άνω Μερά.
Το μοναστήρι χτίστηκε το 1542 από δύο μοναχούς οι οποίοι άφησαν το νησί τους την Πάρο που υπέφερε από τους πειρατές και έφτασαν στην Μύκονο η οποία είχε και αυτή υποστεί τις καταστροφικές επιδρομές του Χαιρεντίν Μπαρμπαρόσα.
Αναζήτησαν χώρο ώστε να μπορούν να “υπηρετήσουν την ορθοδοξία” και κατέληξαν σ΄εναν μικρό ναό ,τα Εισόδια της Θεοτόκου όπου συνάντησαν και μία μοναχή με το όνομα Τρούλη.
Ίσως από το όνομα της μοναχής το μοναστήρι να ονομάστηκε Παναγία Τουρλιανή. Για την ονομασία υπάρχει και η άλλη εκδοχή που την αποδίδει στον τρούλο , (τούρλος στην τοπική διάλεκτο”.
Άλλοι πάλι υποστηρίζουν ότι το όνομα δόθηκε γιατί οι μοναχοί βρήκαν μία εικόνα να επιπλέει στην Θάλασσα στην περιοχή Τούρλου.
Το 1612 η μονή καταστρέφεται και λεηλατείται από πειρατές.
Το 1767 ανακαινίζεται εκ βάθρων. Τότε μονάζει εδώ ο Ιγνάτιος Μπάσουλας ο οποίος αφιερώνει την προσωπική του περιουσία , ενώ με άδεια του οικουμενικού θρόνου συγκεντρώνει χρήματα δημιουργώντας ένα εντυπωσιακό συγκρότημα.
Στην Ιταλία, όπου είχε ζήσει, βρίσκει χρήματα και παραγγέλνει ξυλόγλυπτο τέμπλο το 1775 το οποίο θεωρείται έργο τέχνης με έντονα τα στοιχεία μπαρόκ ,αλλά και χρώματα τα οποία δεν έχουν καμία σχέση με όσα συναντάμε στο Βυζάντιο. Τότε κατασκευάστηκε και ο δεσποτικός θρόνος και ο Άμβωνες από ειδικούς τεχνίτες στη Φλωρεντία.
Η μονή γνώρισε ημέρες μεγάλης ακμής για πολλές δεκαετίες , ενώ κατά την περίοδο της γερμανικής κατοχής ο μυκονιάτης ηγούμενος Δωρόθεος -μετέπειτα μητροπολίτης Σύρου- την είχε μετατρέψει σε χώρο αντίστασης.
Iερά Μονή της παναγίας της Παλαιοκαστριανής, Παλαιόκαστρο.
Η Παναγία η Παλαιοκαστριανή είναι ένα γυναικείο μοναστήρι που φέρεται να κτίστηκε κατά τον 17ο αιώνα. Περιβάλλεται από υψηλά τείχη όπως άλλωστε και τα περισσότερα μοναστήρια των Κυκλάδων. Είναι κτισμένο στα βόρεια της Άνω Μεράς ,ανατολικά της παραλίας της Φτελιάς .Ο λόφος ονομάζεται παλιόκαστρο και γι αυτό πήρε το όνομα Παναγία Πακαιοκαστριανή.
Το μοναστήρι , το οποίο σήμερα έχει μόνο μία μοναχή, πάντα είχε μικρή μοναστική κοινότητα. Διάφοροι περιηγητές αναφέρουν οτι στις αρχές του 18ου αιώνα οι μοναχές δεν ήταν περισσότερες από πέντε.
Την περίοδο του Οθωνα απειλείται και αυτό με αφανισμό. Οι μοναχές είναι γριές και άρρωστες για τις οποίες τελικά προβλέφθηκε σύνταξη 10 δραχμών για κάθε μοναχή.
Η μονή γιορτάζει στις 15 Αυγούστου (Κοίμηση της Θεοτόκου).
Νάξος
Ιερά Μονή Φανερωμένης
Η ιερά Μονή Φανερωμένης βρίσκεται μόλις 15 χιλιόμετρα από την πόλη της Νάξου στην κοινότητα Κωμιανής. Το επιβλητικό ολόλευκο συγκρότημα είναι γνωστό και ως”Πεφανερωμένη”, “Ακρωτηριώτισσα” η “εις τα άσπρα χώματα κειμένη”. Η παράδοση εδώ θέλει ,η μονή να ανεγείρεται-και αυτή – έπειτα από ένα μικρό θαύμα:
Τρείς ναυτικοί κινδύνευαν να από τρικυμία ενώ έπλεαν κοντά στα δυτικά παράλια της Νάξου. Οι ναυτικοί παρεκάλεσαν την Παναγία να τους σώσει όπως και έγινε. Μέσα στο απόλυτο σκοτάδι είδαν ένα φως στην παραλία. Έφτασαν με δυσκολία στην ακτή όπου αντίκρισαν μια μικρή εικόνα της Παναγίας. Η θάλασσα είχε ημερέψει και οι ναυτικοί μετέφεραν την εικόνα και την τοποθέτησαν στον παρακείμενο μικρό ναό του προφήτη Ηλία. Οταν επιβιβάστηκαν στο πλοίο για να επιστρέψουν “κάποιο χέρι” εμπόδισε τον απόπλου. Οι ναυτικοί τότε υποσχέθηκαν ότι θα επιστρέψουν και θα κτίσουν εκεί μοναστήρι. Ανεξάρτητα από τους θρύλους και τις παραδόσεις φαίνεται πως η Ιερά Μονή Φανερωμένης προϋπήρχε του 1597, είχε δε λάβει το προνόμιο του σταυροπηγίου από τον Οικουμενικό Πατριάρχη Θεόκλητο. Σύμφωνα με τις εκτιμήσεις των ειδικών η μονή λειτούργησε για αρκετές δεκάδες χρόνια με λίγους μοναχούς. Στην πορεία απέκτησε και μοναχούς και περιουσία.
Και αυτό το μοναστήρι και κυρίως η ανέρευση της ιεράς εικόνας όπως επισημαίνουν οι κληρικοί της μητρόπολης Παροναξίας μας παραπέμπει στους Χριστιανούς της Κωνσταντινούπολης και άλλων πόλεων οι οποίοι έριχναν στην θάλασσα τις εικόνες στη θάλασσα για να μην καταστραφούν από τους εικονομάχους ή και αργότερα από τους σταυροφόρους. Εκτός της εικόνας της Φανερωμένης στην Νάξο σύμφωνα με τις τοπικές παραδόσεις έχουν βρεθεί και άλλες εικόνες όπως η Παντάνασσα, η Χρυσοπολίτισσα και η Αγιά.
Την περίοδο της μεγάλης ακμής την περίοδο 1613-1617 ανετράπη το σιγίλιο του 1597 με άλλο το 1614 οπότε η μονή περνά στη διοίκηση της τοπικής μητρόπολης. Ο πατριάρχης Γρηγόριος ο Ε΄ το αποκαθιστά και πάλι ως σταυροπηγιακό το 1798 , ενώ το προνόμιο ανανεώνεται το 1816 από τον οικουμενικό πατριάρχη Κύριλλο τον Στ΄. Κατά τον 19ο αιώνα η μονή ακμάζει χάρη στον ηγούμενο Δωρόθεο ο οποίος ανέλαβε τα ηνία της το 1826.Εκείνη την περίοδο ιδρύονται στο Μετόχι της Αγίας Κυριακής και στους Ακαδήμους της Τραγαίας δύο αλληλοδιδασκαλία. Η αντίστροφη μέτρηση για το μοναστήρι άρχισε στις αρχές του 20ο αιώνα εξ αιτίας των απαλλοτριώσεων των κτημάτων του, και των εκποιήσεων που έγιναν από τους ίδιους τους μοναχούς για εκκλησιαστικούς σκοπούς. Η μονή εορτάζει στις 15 και 23 Αυγούστου.
Πάρος
Ιερά Μονή Ζωοδόχου Πηγής , Λογγοβάρδας
Το μοναστήρι της Ιεράς Κοινοβιακής Μονής Ζωοδόχου Πηγής , που είναι γνωστή ως “μονή Λογγοβάρδας” από τη θέση που έχει κτισθεί , βρίσκεται βορειοανατολικά της πρωτεύουσας της Πάρου πέντε χιλιόμετρα από αυτήν .
Από μακριά μοιάζει σαν έχει “φυτρώσει” στο σημείο που συγκλίνουν δύο πλαγιές των λόφων Παχνά και Κόρακα.
Η ίδρυση της μονής ανάγεται στον 17ο αιώνα. Στην τοποθεσία σύμφωνα με τις μαρτυρίες από τον 15οαιώνα υπήρχε ναός στο όνομα της Παναγίας ο οποίος ήταν γνωστός ως Χρυσοπηγή, ή Πανάχραντος Χρυσοπηγή, ή Κυρίας Χρυσή Πηγή , ο οποίος στις αρχές του 17ο αιώνα ανήκε στον ιερέα της Νάουσας Χριστόφορο Κορφιάτη. Η σύσυγος του ιερέα μετά τον θανατό του τον παραχώρησε στον εγγονό της ,επίσης ιερέα με τον όρο να ανεγείρει σε αυτόν μοναστήρι.
Το 1638 ο Χριστόφορος μαζί με τον ιερομόναχο αδελφό του Ιωακείμ γίνονται οι ιδρυτές της . Η μονή εξελίσσεται σε σημαντική μοναστική κοινότητα και το 1652 ο πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως Παίσιος ο Α΄ αποφασίζει να γίνει το μοναστήρι σταυροπηγιακό.
Μέχρι το 1800 που η ακτινοβολία της μονής διακόπτεται , η ακμή της φτάνει στο απόγειο με έργα και παρεμβάσεις που την καθιστούν σημείο αναφοράς για τους πιστούς. Όμως μετά το 1800 όλα αυτά χάνονται όταν και απώλεσε βίαια την περιουσία της. Το 1825 και ενώ ο Ιμπραήμ σαρώνει την Πελοπόννησο και καταστρέφει τα μοναστήρια δύο από την Κυνουρία σταμάτησαν στην Νάουσα .Οι πρόκριτοι του νησιού παραχώρησαν τη μονή στους Πελοποννήσιους για μόνιμοι εγκατάσταση. Το μοναστήρι επανέρχεται στην προ του 1800 ακμή .
Μονή Αγίου Γεωργίου Λαγκάδας.
Μόλις οκτώ χιλιόμετρα από την Παροικιά βρίσκεται η ανδρική μονή του Αγίου Γεωργίου. Πρόκειται για σταυροπηγιακή μονή η οποία κτίστηκε κατά τον 17ο αιώνα .Βρίσκεται δυτικά του χωριού Μάρπησσα και νοτιοανατολικά των Λευκών , κοντά στον οικισμό της Λαγκάδας απ΄όπου και η ονομασία της. Πρόκειται για ένα σημαντικό μοναστήρι , ίσως όχι με την δυναμική που είχαν τα υπόλοιπα του νησιού, (ήταν μετόχι της Μονής Φανερωμένης της Νάξου) , το οποίο κατά τον 19ο αιώνα είχε εξελιχτεί σε ένα από τα πλέον γνωστά μοναστικά κέντρα. Από εδώ πέρασαν σημαντικά πρόσωπα τα οποία στην πορεία συνδέθηκαν με την τοπική εκκλησία για τις αρχές και την δράση τους.
Η μονή Αγίου Γεωργίου στην ουσία αρχίσει την δυναμική της πορεία από το 1664 όταν και ανακαινίστηκε ο ναός , ενώ τα τελευταία χρόνια έχουν ανακαινισθεί με την οικονομική στήριξη της Ευρωπαϊκής Κοινότητας το σύνολο του μοναστηριακού συγκροτήματος , οι βοηθητικοί χώροι , ο ναός του Αγίου Νικολάου , δίπλα στον οποίο έχει κτιστεί η εκκλησία του Αγίου Αρσενίου.
Σήμερα για την λειτουργία του μοναστηριού φροντίζουν μόνο δύο μοναχοί.
Ιερά Μονή Ιωάννου Χρυσοστόμου Νάξου
Αν και είναι από τα πιο παλιά μοναστήρια σήμερα δεν έχει παρά μόνο μία μοναχή. Χτισμένο κατά το 1280 πέρασε διάφορες φάσεις ακμής και παρακμής παραμένοντας ωστόσο σημαντικό λατρευτικό κέντρο για όλη την περιοχή. Το μοναστήρι του Ιωάννου του Χρυσοστόμου βρίσκεται στην βορειοανατολική πλευρά της χώρας της Νάξου .Η αμφιθεατρική θέση του κτιριακού συγκροτήματος “συμπληρώνεται αρμονικά από το απέραντο γαλάζιο του Αιγαίου…”.
Iερά Μονή Μεταμορφώσεως (Χριστός στο Δάσος)-Αγιος Αρσένιος,Πάρος
Μια από τις πιο σημαντικές γυναικείες κοινοβιακές μονές σε απόσταση έξι χιλιομέτρων νοτιοδυτικά της Παροικιάς η οποία κτίστηκε τον 17ο αιώνα. Στον κυρίως ναό τιμάται η Μεταμόρφωση του Χριστού , ενώ στο βόρειο τμήμα της αυλής είναι κτισμένη η εκκλησία του πολιούχου της Πάρου Αγίου Αρσενίου (1800-1877) όπου έχει ταφεί.
To κτιριακό συγκρότημα ανήκε στην οικογένεια του Νικόλαου Μαυρογένη μέχρι το 1793 οπότε και το παραχώρησε στο ναό της Παναγίας της Εκατονταπυλιανής .Το 1805 οι επίτροποι της Παναγίας και οι πρόκριτοι της Παροικίας αποφάσισαν να ιδρύσουν εδώ κοινοβιακή μονή. Μετά τον θάνατο του Αγίου Αρσενίου το 1877 η μονή χαρακτηρίστηκε ιδιόρρυθμη και από το 1977 έως και σήμερα λειτουργεί ως κοινοβιακή στην οποία υπηρετούν τέσσερις μοναχές.
Έξω από τη μονή έχει κτισθεί μεγαλοπρεπής ναός προς τιμήν του Αγίου Αρσενίου στη μνήμη του οποίου τελούνται δύο πανηγύρεις στις 31 Ιανουαρίου και 18 Αυγούστου , ημέρα της ανακομιδής των λειψάνων.
Από τη συνολική παρουσία του και το πνευματικό του έργο ανακηρύχθηκε όσιος και προστάτης της Πάρου!
Ησυχαστήριο Παναγιάς Μυρτιδιώτισσας
Mια νέα σχετικά μονή ,αυτή της Παναγιάς της Μυρτιδιώτισσας είναι από τις πλέον δυναμικές στην Πάρο , με 40 μοναχές να απολαμβάνουν τα προνόμια του ησυχαστηρίου. Ενός χώρου που διοικείται και λειτουργεί με κανόνες και αρχές ιδιωτικού δικαίου. Η Μυρτιδιώτισσα είναι μια γυναικεία κοινοβιακή μονή του 20ου αιώνα η οποία έχει κτισθεί νοτιοανατολικά της Παροικιάς και βορειοανατολικά των Λευκών , στην περιοχή Θαψανά, σε τοποθεσία βόρεια του βουνού των Αγίων Πάντων. Η ανέγερση της Μονής έγινε το 1936 από τον τότε ηγούμενο της μονής Λογγοβάρδας Φιλόθεο Ζερβάκο ο οποίος μέχρι τον θανατό του το 1980 ήταν ο πνευματικός πατέρας των μοναχών του κοινοβίου .Σύμφωνα με τα στοιχεία που υπάρχουν κτίστηκε πάνω στα ερείπια της παλαιάς μονής της Υπαπαντής του Κυρίου του 16 αιώνα. Η μονή είναι πλήρως ανακαινισμένη και οι περίπου 40 μοναχές που ζούν εδώ ασχολούνται με την αγιογραφία και τα εργόχειρα. . Ἡ Μονή γιορτάζει της Ὑπαπαντή τοῦ Κυρίου στις 2 Φεβρουαρίου, της Παναγίας Μυρτιδιώτισσας στις 24 Σεπτεμβρίου καί τήν επέτειο τῆς κοιμήσεως του Φιλοθέου στις 8 Μαΐου.
Παναγία Εκατονταπυλιανή
Θεωρείται ένα από τα πιο σπουδαία και καλοδιατηρημένα παλαιοχριστιανικά μνημεία που συναντά κανείς στην ελληνική επικράτεια, το οποίο κατατάσσεται και στα μεγαλύτερα σε μέγεθος. Η παράδοση θέλει τον Μέγα Κωνσταντίνο να το κτίζει με την προτροπή της μητέρας του Αγίας Ελένης η οποία ζήτησε την ανέγερση του ναού , όταν μετά από θαλασσοταραχή που συνάντησε στο ταξίδι της προς τους Αγίους Τόπους το πλοίο που την μετέφερε κατέφυγε στην Πάρο. Η Αγία Ελένη , σύμφωνα πάντα με την παράδοση , προσευχήθηκε στην Παναγία την προστάτιδα της Παναγίας και υποσχέθηκε μετά την ολοκλήρωση του ταξιδιού της να κτίσει στο νησί έναν μεγαλοπρεπή ναό αφιερωμένο στη Κοίμηση της Θεοτόκου .Αυτό το τάμα υλοποίησε ο Μέγας Κωνσταντίνος οποίος κατά τον 4ο αιώνα έκτισε μια ενυπωσιακή τρικλιτη βασιλική εκκλησία στην Παροικιά την πρωτεύουσα του νησιού.
Αυτά θέλει η παράδοση , ωστόσο ο ακριβής χρόνος ανέγερσης αμφισβητείται από τους βυζαντινολόγους ερευνητές , όπως και πολλές από τις παραδόσεις που έχουν σχέση με την όλη αρχιτεκτονική δομή του συγκροτήματος. Την αμφισβήτηση των ειδικών έρχεται να στηρίξει και το γεγονός ότι δεν υπάρχουν γραπτά στοιχεία για την ανέγερση και την ανακαίνιση αν και έχουμε να κάνουμε με δύο σημαντικούς αυτοκράτορες (Μέγα Κωνσταντίνο και Ιουστινιανού και την Αγία Ελένη ).
Ιστορικά έχουν καταγραφεί τρείς θέσεις : Σύμφωνα με την πρώτη το μεγαλοπρεπές συγκρότημα χτίστηκε πριν του Ιουστινιανού, η δεύτερη επί της εποχής του και η τρίτη που ακολουθεί τις παραδόσεις περί τάματος της Αγίας Ελένης.
Όπου και να βρίσκει κάποιος την δική του αλήθεια το βέβαιο είναι ότι μετατροπές και οι προσθήκες που έγιναν μέχρι σήμερα δημιούργησαν τελικά ένα μεικτό αρχιτεκτονικό σύμπλεγμα με έντονα τα παλαιοχρισταινικά , τα βυζαντινά αλλά και τα μεταβυζαντινά στοιχεία. Σε αυτά θα πρέπει να προστεθεί και το γεγονός ότι στο κτιριακό συγκρότημα έχουν χρησιμοποιηθεί και μαρμάρινα τμήματα από αρχαίους ναούς. Οι ονομασίες του ναού επίσης ενέχουν στοιχεία θρύλων και παραδόσεων. Το όνομα “Εκατοντοπυλιανή” και “Καταπολιανή” φαίνεται να χρησιμοποιούνται κατά τον 16ο αιώνα .Για την Εκκλησία η επίσημη ονομασία είναι “Εκατονταπυλιανή” γιατί σύμφωνα με την παράδοση ο ναός έχει 99 φανερές πύλες και μια κρυφή η οποία θα φανερωθεί “με το άνοιγμα της αντίστοιχης μυστικής πύλης που βρίσκεται στην Αγιά Σοφιά”.
Στο συγκρότημα , το οποίο επισκέπτονται δεκάδες χιλιάδες επισκέπτες , περιλαμβάνει:
-Τον ναό της Παναγίας με τα εσωτερικά παρεκκλήσια των Αγίων Αναργύρων
του Αγίου Φιλίππου και της Οσίας Θεοκτίστης, που έζησε εδώ κατά τον 9ο αιώνα.
– τη Βασιλική του Αγίου Νικολάου,
-τον ναό της Αγίας Θεοδοσίας,
– το παρεκκλήσιο του Αγίου Δημητρίου,
-το Βαπτιστήριο που αποτελεί ιδιαίτερο χώρο, καθώς και τα γύρω κελιά τα οποία ως οχυρωματικό έργο προστάτευαν τον όλο συγκρότημα.
Ο ναός της “Εκατονταπυλιανής αποτελεί ένα από τα σημαντικότερα προσκυνήματα της χώρας. Η δε εικόνα είναι η δεύτερη σε αίγλη μετά από την Παναγία της Τήνου.
Eορτάζει στις 15 Αυγούστου, ημέρα κατά την οποία ” όλο το νησί πανηγυρίζει”.
Παναγία η Αργοκοιλιώτισσα Νάξος
Αν και πρόκειται για ιερό προσκύνημα θεωρείται ένας από τους σημαντικούς λατρευτικούς χώρους της Νάξου.Βρίκσεται μόλις 4 χιλιόμετρα μετά την Κόρωνο στα Βορειοανατολικά του νησιού στη θέση Αργοκοίλι από όπου πήρε και το όνομα. Η Παναγία η Αργοκοιλιώτισσα δεν είναι από τα πιο παλιά ορθόδοξα κτίσματα του νησιού. Το προσκύνημα -μοναστήρι περιτειχίζεται από 60 πέτρινα κελιά.
H ιστορία του προσκυνήματος αρχίσει στην ουσία το 1835-1836 . Από δω και πέρα η παράδοση επεμβαίνει καταλυτικά στη ίδια την εξέλιξη του προσκυνήματος. Σύμφωνα λοιπόν με την τοπική παράδοση σ΄έναν κάτοικο του χωριού Κόρωνος υποδείχτηκε ενώ κοιμόταν η θέση Αργοκοίλι προκειμένου να βρεθεί η εικόνα της Παναγίας. Από τις έρευνες που έγιναν τελικά βρέθηκαν δύο βυζαντινές εικόνες η μια εκ των οποίων παρουσίαζε την Παναγία επί της Ζωοδόχου πηγής , γι αυτό και το προσκύνημα λέγεται και Ζωοδόχου Πηγής. Αμέσως μετά την εύρεση της εικόνας κτίστηκε μια μικρή εκκλησία . Τα τελευταία χρόνια εδώ ολοκληρώθηκε η ανέγερση νέου μεγαλοπρεπή ναού, ανατολικότερα του αρχικού που σε διαστάσεις κρίνεται ο μεγαλύτερος των Κυκλάδων . Σήμερα όλος ο χώρος αυτός χαρακτηρίζεται “παναξιακό προσκύνημα ” που πανηγυρίζει στις 15 Αυγούστου και της Ζωοδόχου Πηγής.
Παναγία “Δροσιανή” Νάξος
Η Παναγία η Δροσιανή θεωρείται ένα από τα πιο ιστορικά Βυζαντινά μοναστήρια, στη βόρεια άκρη της κοιλάδας της Δρυμαλίας, νότια του χωριού Μονή δίπλα στο κοινοτικό νεκροταφείο που οι ειδικοί εκτιμούν οτι είναι ένα από τα από τα αρχαιότερα των Βαλκανίων (4ος ή 6ος αιώνας).
Το ίδιο το μοναστήρι έχει χαρακτηριστεί ως ένα από παλιότερα χριστιανικά μνημεία στην Ελλάδα αλλά και τα Βαλκάνια .Για τους ντόπιους ήταν ένα σημαντικότατο θρησκευτικό κέντρο το οποίο κτίστηκε κατά τον 6ο αιώνα. Σήμερα την ευθύνη για τον ναό έχει η 2η Εφορεία Βυζαντινών Αρχαιοτήτων.
Η ονομασία οφείλεται , κατά τους ντόπιους, στις παρατεταμένες ανομβρίες που παρατηρούνται στο νησί. Ετσι έδωσαν το όνομα “Δροσιανή” δηλαδή η Παναγία της βροχής.
Στον κεντρικό ναό έχουν εντοπιστεί τοιχογραφίες του 7ου αιώνα οι οποίες καλύπτονταν από άλλες μεταγενέστερες που φτάνουν μέχρι τον 14αιώνα.Σύμφωνα με μελετητές οι τοιχογραφίες εκτός του ότι ανάγονται στον 7οαιωνα, παρουσιάζουν “καλλιτεχνικές ιδιοτυπίες” οι οποίες δεν έχουν παρατηρηθεί σε κανένα άλλο του Χριστιανισμού.
Παναγία η πρωτόθρονη ,Χαλκί Νάξου
Σε απόσταση 16 χιλιομέτρων από το λιμάνι της Νάξου , κοντά στο χωριό Χαλκί στην περιοχή της Τραγαίας είναι κτισμένος ο ναός της Παναγίας της Πρωτόθρονης .
Αρχιτεκτονικά κατατάσσεται στις αρχαιότερες εκκλησίες του μεταβατικού τύπου και χρονολογείται στο πρώτο μισό του 9ου αιώνα, ενώ τμήματα του ναού, που σώζονται και ανάγονται στην παλαιοχριστιανική εποχή, μαρτυρούν ότι ο ναός πρέπει να ήταν αρχικά βασιλική. Σύμφωνα με τις επιγραφές, έχουμε μια ανακαίνιση του ναού το έτος 1052 μ.Χ. Υπάρχει, επίσης, και μια επιγραφή που αναφέρει το έτος 1056 μ.Χ. και βρίσκεται στο παρεκκλήσι του Αγίου Ακίνδυνου. Μεταγενέστερες επισκευές και μετατροπές αναφέρονται σε επιγραφές του 16ου και 17ου αιώνα. Αναφορά στην εκκλησία της Πρωτόθρονης με τα παρεκκλήσια του Αγίου Γεωργίου και του Αγίου Ακίνδυνου γίνεται επίσης στα πατριαρχικά σιγίλια του 16ου αιώνα.
Κατά τα έτη 1970-1972 έγιναν εργασίες συντήρησης των τοιχογραφιών. Αποκαλύφθηκαν τοιχογραφίες στη νότια καμάρα του ναού, η δε αποτείχιση των τοιχογραφιών του τρούλου έδειξε παλαιότερο στρώμα ζωγραφικής.
Iερα Μονή Προφήτη Ηλία Σαντορίνης
Το λευκό , το μπλέ και η κυκλαδίτικη αρχιτεκτονική συνειπάρχουν σε ένα μοναδικής ομορφιάς κτιριακό συγκρότημα : στην ιερά Μονή Προφήτη Ηλία στη Σαντορίνη. Πρόκειται για σταυορπηγιακό μοναστήρι -ανδρικό- το οποίο έχει κτιστεί σε υψόμετρο 567 μέτρων , στο όρος Προφήτη Ηλία , τρία χιλιόμετρα από το χωριό Πύργος του δήμου Καλλίτσης ,νοτιοανατολικά του νησιού.
Θεωρείται το πλέον σημαντικό μοναστικό κέντρο της Σαντορίνης το οποίο ιδρύθηκε το 1711 από δύο αδέλφια κληρικούς τον Γαβριήλ και τον Ιωακείμ οι οποίοι καταγόταν απο τον Πύργο. Η μονή κτίστηκε σε ιδιόκτητα κτήματα της οικογενειάς των , στα οποία υπήρχαν δυο εξωκκλήσια αφιερωμένα στον Προφήτη Ηλία και την Υπαπαντή του Κυρίου.
Τα δύο αδέλφια προκειμένου να κτίσουν το μοναστήρι αναζήτησαν οικονομική στήριξη σε πρόσωπα της ακμάζουσας τότε παροικίας των Σαντορινιών στην Κωνσταντινούπολη.
Οι μοναχοί εξασφάλισαν χρήματα και ταυτόχρονα και το προνόμιο του σταυροπηγίου απο τον πατριάρχη Κύριλλο Β’ το 1712.Το προνόμιο ανανεώθηκε το 1798 από τον Πατριάρχη Γρηγόριο τον Ε’.
Το μοναστήρι κατά τον 18ο και μέχρι τα μέσα του 19ο αιώνα οργανώθηκε και απέκτησε δύναμη και μοναχούς ο αριθμός των οποίων είχε φτάσει και τους 20.Η ανάτπυξη που παρουσίασε δεν πέρασε απαρατήρητη από το Οικουμενικό Πατριαρχείο το οποίο παραχώρησε το αξίωμα της Πατριαρχικής Εξαρχίας στον ηγούμενο. Η αναβάθμιση του ηγούμενου σε πατριαρχικό έξαρχο του έδωσε αρμοδιότητες (έλεγχος των μοναστηριών για θέματα κανονικής τάξεως και είσπραξη οφειλών των μονών προς το Φανάρι) και παράλληλα τη δυνατότητα να ισχυροποιήσει τη θέση του Προφήτη Ηλία στους Ορθοδόξους. Η μονή στην αρχή οργανώθηκε ως ιδιόρυθμη. Όταν αυξήθηκε ο αριθμός των μοναχών έγινε κοινοβιακή μέχρι τα μέσα του 17ου αιώνα οπότε έγινε και πάλι ” ιδιόρυθμο” μέχρι το 1998 όταν και επανδρώθηκε από τη σημερινή αδελφότητα.
Το 1898 ο ηγούμενος της μονής Σωφρόνιος Γαβαλάς καθόρισε τους κανόνες λειτουργίας της μονής, σύμφωνα με τους οποίους :
– οἱ μοναχοί ὄφειλαν νά διάγουν βίο σεμνό, τίμιο, ἐνάρετο, σώφρονα, εἰρηνικό καί ἀσκανδάλιστο, χωρίς ἔριδες καί φιλονεικίες, νά ἀγαποῦν ἀλλήλους, σάν μιά ψυχή σέ πολλά σώματα, καί νά μήν ἐπαίρονται ἔναντι ἀδελφοῦ τῆς μονῆς.
– δέν ἐπιτρεπόταν ἡ παραχώρηση περιουσιακῶν στοιχείων ἀδελφοῦ τῆς Μονῆς, μετά τήν κουρά, παρά μόνο ὕστερα ἀπό ἄδεια τοῦ καθηγουμένου καί μέ σκοπό τήν ψυχική ὠφέλεια.
– δέν ἐπιτρεπόταν τά ἀφιερώματα τῶν πιστῶν στή μονή νά ἀνήκουν στούς μοναχούς.
– δινόταν τό δικαίωμα μετακίνησης τῶν μοναχῶν σέ ὅλη τήν ἐπαρχία, βάσει τοῦ θεσμοῦ τῆς «ζητείας».
– ὑπῆρχε ὑποχρέωση τέλεσης ἐτήσιας πανηγύρεως στήν ἑορτή μνήμης τοῦ ἁγίου.
– ἡ Μονή ὁριζόταν ὡς ἄβατο γιά τίς γυναῖκες.
Το άβατο των γυναικών το συναντάμε σε πολλά μοναστήρια των Κυκλάδων, τα οποία στο θέμα αυτό διέφεραν από αυτά της υπόλοιπης Ελλάδας.
Στην συγκεκριμένη περίπτωση το άβατο για τις γυναίκες θεσπίστηκε με την ίδρυση της Μονής. Οι γυναίκες που ήταν άρρωστες και φτωχές και χρειάζονταν βοήθεια μπορούσαν να φτάσουν μέχρι το μύλο που ήταν έξω από το μοναστήρι ,αλλά μόνο μέχρι εκεί.
Τό άβατο διατηρήθηκε μέχρι τόν 19ο αιώνα, οπότε η ισχύς του κανόνα ατόνησε. Σήμερα η είσοδος γυναικών είναι ελεύθερη μόνο στό Καθολικό καί τό αρχονταρίκι.
Η Μονή του Προφήτου Ηλία ανάπτυξε ιδιαίτερη δραστηριότητα καί συνέβαλε στήν ανάπτυξη της τοπικής κοινωνίας μέ τήν καλλιέργεια τῶων ελληνικών γραμμάτων, τή συμμετοχή της σέ εθνικά ζητήματα, ἀλλά καί μέ τό φιλανθρωπικό της έργο.
Από τά σημαντικότερα κοινωφελή έργα τής Μονής ήταν ἡ ίδρυση ελληνικού σχολείου στήν περιοχή της Μαρτινούς, λίγο έξω ἀπό τόν Πύργο. Η περιοχή είναι γνωστή μέχρι σήμερα μέ τήν ονομασία «Σχολειά».
Επίσης η μονή ίδρυσε το 1831 το Ελληνοορθόδοξο σχολείο της Θήρας, την δημοτική σχολή Οίας ενώ ανέπτυξε δράση και εκτός Θήρας.
Πρόσφερε χρήματα στο ιερατικό σχολείο Σύρου, στήριξε με υποτροφίες νέους στη Ριζάρειο σχολή, ενώ συμμετείχε στην ίδρυση της Φιλεκπαιδευτικής Εταιρείας.
Εκτός της εκπαίδευσης η μονή ανέπτυξε και πολλές φιλανθρωπικές δραστηριότητες: Στήριξε με κάθε μέσο και τρόπο ασθενείς και φτωχούς ,ενώ συνέβαλε ουσιαστικά τη λειτουργία του λεπροκομείο της Θήρας που ιδρύθηκε το 1839.
Προσέφερε επίσης μεγάλες εκτάσεις για την αποκατάσταση των σεισμοπαθών του νησιού 1956 .
Το μοναστήρι έφτασε να στηρίξει οικονομικά και τους “εν Ινδία παθόντες χριστιανούς υπηκόους της Αγγλίας , ήτις ευεργέτησε πολυειδώς το έθνος μας κατά τον ιερόν αυτού αγώνα” , όπως μας πληροφορεί έγγραφο του 1857.
Για τον “ιερόν αγώνα του έθνους μας” η μονή διέθεσε μεγάλα ποσά συμμετέχοντας αμεσα και ουσιαστικά στην προσπάθεια της παλιγγενεσίας.
Το 1787 όταν η Ρωσία βρίσκονταν σε πόλεμο με τους Οθωμανούς εξόπλισε ένα ιστιοφόρο “πολάκα” με το όνομα “Αγιος Γεώργιος” το οποίο ταξίδευε με την ” παντιέραν του μοναστηρίου και μιαν εικόνα του Προφήτου Ηλίου”.
Το 1822 δεκαέξι μοναχοί μαζί με τον ηγούμενο και τους προκρίτους με εγγραφό τους στον Αλέξανδρο Υψηλάντη δήλωσαν συμμετοχή στην εξέγερση.
Στόν απελευθερωτικό αγώνα του1821 η μονή Προφήτου Ηλίσ πρόσφερε κάθε δυνατή βοήθεια, ηθική καί υλική. Η μεγάλη αυτή προσφορά τεκμηριώνεται καί μέσα από πλήθος εγγράφων της ἐποχής, πού σήμερα φυλάσσονται στό αρχείο της , αλλά καί στά Γενικά Αρχεία του Κράτους.
Τό 1822 δεκαέξι μοναχοί, μέ ἐπικεφαλῆς τόν ἡγούμενο καί ἄλλους πρόκριτους τῆς Θήρας, δήλωσαν ἐγγράφως πρός τόν ᾿Αλέξανδρο ῾Υψηλάντη τήν πρόθεσή τους νά συμμετάσχουν στήν ἐξέγερση.
Στα μέσα του 19ου αιώνα η μονή χρησιμοποιήθηκε , λόγω της αποστασή της και ως τόπος εξορίας κληρικών αλλά και όσων εξέφρασαν θεολογικές αποψεις.Εδώ εξορίστηκε ο Θεόφιλος Καίρης (1784-1853).
Επίσης ο μοναχός Χριστόφορος Παναγιωτόπουλος , γνωστός ως Παπουλάκος , πριν εξοριστεί στην Ανδρο στη Μονή Παναχράντου , είχε “φυλακιστεί” στον Προφήτη Ηλία.
Για δέκα χρόνια εξορίστηκε εδώ και ο μοναχός και λόγιος Διονύσιος Επιφανιάδης .
Πολλά είναι τα ιερά λείψανα που φυλάσσονται στη μονή και ανήκουν στους αγίους: Δημήτριο, Γεώργιο, Αρσενίου εν Πάρω, Γρηγορίου Θεολόγου, Μαρίνας, Ιωάννου Χρυσοστόμου .Επίσης υπάρχει δάκτυλο του Μεγάλου Βασιλείου, σβώλοι αίματος που ανήκουν σε σφαγιασθέντα παιδιά από τον Ηρώδη .Ξεχωριστή θέση μετά των λειψάνων και των κειμηλίων κατέχουν το τεμάχιο του Τιμίου Ξύλου, και τμήμα του καλάμου που κρατούσε ο Χριστός.Εδω βρίσκεται επίσης και η μίτρα του Πατριάρχη Γρηγορίου του Ε’.
Μονή Αγίου Νικολάου
Από τα πιο παλιά μοναστήρια της Σαντορίνης ανάμεσα στο Φηροστεφάνι και το Ημεροβίγλι η ιερά Μονή του Αγίου Νικολάου δένει τέλεια με την αρχιτεκτονική της περιοχής, και την ιστορία της σχεδόν τέσσερις αιώνες. Πρόκειται για ένα γυναικείο μοναστικό κέντρο το οποίο εκτός του Αγίου Νικολάου είναι αφιερωμένο στον Άγιο Παντελεήμονα και τη Ζωοδόχο Πηγή. Στις Κυκλάδες τα περισσότερα μοναστήρια είναι αφιερωμένα σε πολλούς αγίους , δείγμα μιας άλλης θεώρησης των χώρων λατρείας.
Η μονή ,στην πρώτη της μορφή, ιδρύθηκε στις 6 Δεκεμβρίου του 1651 στο κάστρο του Σκάρου .Εκεί υπήρχε η οικογένεια Γκύζη η οποία είχε σε ιδιόκτητο ναό αφιερωμένο στον Άγιο Νικόλαο. Στην πορεία ζητήθηκε η άδεια από τον τοπικό μητροπολίτη ο ναός να μετατραπεί σε γυναικείο μοναστήρι με πρώτες μοναχές νεαρές κοπέλες της οικογένειας, το οποίο λειτούργησε συνεχώς μέχρι το 1815.Τότε στις 29 Δεκεμβρίου, ο Πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως Κύριλλος ΣΤ’ ενέκρινε την ανέγερση νέας μονής στη θέση που τη συναντάμε σήμερα, όπου υπήρχε ο ναός της Ζωοδόχου Πηγής. Πέντε χρόνια χρειάστηκαν για να κτιστεί το νέο μοναστήρι .Αυτό αποφασίστηκε επειδή τότε είχε σχεδόν ερημώσει η περιοχή του Σκάρου και αυτό δυσκόλευε τη ζωή των μοναχών. Με την βοήθεια των πιστών αλλά και επιφανών κατοίκων του νησιού κτίστηκε η νέα μονή με το τρισυπόστατο καθολικό. Ένα παρεκκλήσι αφιερώθηκε στη Ζωοδόχο Πηγή, το κεντρικό στον Άγιο Νικόλαο, και το τρίτο στον Άγιο Παντελεήμονα.
Παναγία Χοζοβιώτισσα, η “μονή” των σκαλών.
Από το πέλαγος μοιάζει με ένα τεράστιο άσπρο μαντήλι απλωμένο στα βράχια που υψώνονται 300 μέτρα από τη θάλασσα.Το μοναστήρι της Παναγίας της Χοζοβιώτισσας βρίσκεται στην νότια απόκρημνη ακτή της Αμοργού , Boβορειοανατολικά της χώρας και όσο απρόσιτο φαντάζει ,τόσο πιο επιβλητικό είναι σαν το πλησιάζει κάποιος.
Το κτίριο είναι πολυεπίπεδο προσαρμοσμένο στις …γεωλογικές συνθήκες της περιοχής.
Το λευκό κτίριο εκτείνεται στα βράχια σε μήκος 40 μέτρων ενώ το πλάτος του δεν ξεπερνά τα πέντε μέτρα. Το πολύ μικρό πλάτος είναι που δημιούργησε την ανάγκη να κτιστούν οκτώ επίπεδα -όροφοι οι όμως δεν αποτελούν ένα ενιαίο κτιριακό συγκρότημα. Η σύνδεση των ορόφων γίνεται με στενές σκάλες , κτισμένες με πέτρα ή και λαξευμένες πάνω στον βράχο. Ενώ τον δαιδαλώδη εσωτερικό χώρο συνθέτουν , καμάρες και τόξα κτισμένα με πέτρες ή πωρόλιθο από την Μήλο, αλλά και ξυλοδεσιές.
Η ιδιότυπη αρχιτεκτονική με τα έντονα τα στοιχεία της λαϊκής παράδοσης χαρακτηρίζει τα κελιά των μοναχών ,την τράπεζα, τα μαγειρεία, τους φούρνους, τις αποθήκες, τα πηγάδια, τις στέρνες και όλους τους λειτουργικούς χώρους της μονής που είναι σφηνωμένα στην καρδιά των βράχων.
Η ιστορία της εικόνας της Παναγίας δεν μοιάζει να έχει κοινά σημεία με άλλα μοναστήρια καθώς εδώ εμπλέκονται οι Αγιοι Τόποι και η Ιεριχώ!
Το όνομα Χοζοβιώτισσα φαίνεται οτι προήλθε από τη παραφθορά του “Χοζοβίτισσα” ή “Κοζοβίτισσα” απο το τοπωνύμιο “Χοζιβά” ή “Κοζιβά” των Αγίων Τόπων , στην περιοχή της Ιεριχούς. Μια περιοχή όπου ,σύμφωνα με γραπτά στοιχεία των βυζαντινών χρόνων , υπήρχαν σημαντικά ορθόδοξα μοναστήρια κατά την περίοδο των πρώτων χριστιανικών χρόνων.
Και στην περίπτωση της Χοζοβιώτισσας η παράδοση θέλει την περίοδο της εικονομαχίας ως σταθμό για την ανέγερση του μοναστηριού. Τότε η εικόνα, έφτασε δια θαλάσσης στον ορμίσκο της Αγίας Αννας .
Όλα τα στοιχεία δείχνουν η εύρεση της εικόνας και η ανέγερση της μονής , τουλάχιστον στην πρώτη τους μορφή έγινε των 9ο αιώνα. Η μονή συνδέεται και με τον Αυτοκράτορα Αλέξιο τον Α΄τον Κομνηνό.
Το 1207 οταν το νησί πέρασε στους Ενετούς το μοναστήρι υπήχθη στο δουκάτο της Νάξου.Ενώ το 1537 λεηλατείται απο τον Χαιρεντίν Μπαρμπαρόσα.
Η όλη διαδρομή στο χρόνο της μονής έχει εκτεθεί σε δύο κελιά στενόμακρα κελιά από το 1978 και μετά ,μέσα από τα σημαντικά κειμήλια που φυλάσσονται εδώ:
-Χειρόγραφα σε περγαμηνή και χαρτί , σιγίλια και ΄ ευαγγέλια τα οποία χρονολογούνται από τον 10ο έως τον 15ο αιώνα.
Τα άμφια χρυσοΰφαντα, στολισμένα με μαργαριτάρια και πούλιες και πετράδια , ή κεντημένα με χρυσοκλωστή και αργυρονημα είναι έργα του 18ου και 19ου αιώνα και αποδεικνύουν οτι η μονή ήταν πάντα μια ακμάζουζα κοινότητα.Αυτό που σίγουρα έπαιξε καθοριστικό ρόλο στην “κυριαρχία” της μονής είναι η ίδια η ιστορία της “καταγωγής” της εικόνας από τους Αγίους Τόπους και την συνδεσή της με τη μονή Χοζεβά.Η μονή αυτή βρίσκεται στην έρημο κοντά στην Ιεριχώ. Εδώ κατά τον 5ο αιώνα έζησαν σε σπηλιές πέντε Σύροι μοναχοί .Προς το τέλος του 5ου αιώνα φάινεται πως έζησε εδώ ο άγιος Ιωάννης ο Χοζεβίτης και κατά τον 7ο αιώνα ο άγιος Γεώργιος ο Χοζεβίτης. Κατά τον 6ο και τον 8ο αιώνα η μονή ήκμασε και παρά τους αυστηρούς κανόνες που επιβάλλονταν στους μοναχούς ασκητές έγινε πόλος έλξης για πολλούς αναχωρητές.
