¨Σταθερό μέλημά μας είναι η κατήχηση· όχι διδακτισμός, αλλά συνοδοιπορία. Κάθε δυσκολία γίνεται ευκαιρία να ξαναμάθουμε το «μαζί»: κληρικοί και λαϊκοί, νέοι και ηλικιωμένοι, να ανακαλύψουμε ότι ο Χριστός είναι πράγματι «εν μέσω ημών» και ότι η μικρή ενορία μπορεί να είναι φως και παρηγορία¨. Αυτά ανέφερε, μεταξύ άλων, ο Μητροπολίτης Γόρτυνος και Μεγαλοπόλεως κ. Νικηφόρος, ο οποίος, ως γνωστόν, δε μιλάει πολύ, αλλά, όταν αυτό συμβαίνει, διδάσκει με τον ταπεινό και μεστό θεολογικό λόγο του.
Ο κ. Νικηφόρος παραχώρησε Συνέντευξη στην «Κιβωτό της Ορθοδοξίας» και αναφέρθηκε στις προτεραιότητες της τοπικής εκκλησίας της Γόρτυνος, στις δυσκολίες και ανάγκες που αντιμετωπίζει ως ακριτική περιοχή αλλά και στους εν γένει κινδύνους που αναδύονται στο σύγχρονο κόσμο και απέναντι στους οποίους η Εκκλησία καλείται να αντιδείξει και εκφράσει λόγο ορθοτομίας και ορθόπρακτο.
-«Κ.τ.Ο.»: Πείτε μας δυο λόγια για τις μεγαλύτερες δυσκολίες που συναντάτε ποιμαντικά στην περιοχή Σας.
-κ. Νικηφόρος: Αγαπητέ κ. Λυκούδη, πριν προχωρήσω στην απάντηση που μου θέσατε, επιθυμώ, καταρχήν, να σας ευχαριστήσω για την τιμητική σας πρόσκληση και τη φιλοξενία της συνέντευξης. Η ευγενής πρωτοβουλία σας μου δίνει την πολύτιμη ευκαιρία να επικοινωνήσω πατρικά με τους αγαπητούς αναγνώστες σας, εντός και εκτός Ελλάδος, μεταφέροντας έναν λόγο ελπίδας, ενότητας και ευθύνης. Εκφράζω την εκτίμησή μου για το συνεπές και προσεγμένο έργο σας, καθώς και της συντακτικής σας ομάδας, που με σεμνότητα και εγκυρότητα υπηρετείτε την ενημέρωση και την οικοδομή του εκκλησιαστικού φρονήματος. Εύχομαι ο Κύριος να ευλογεί τον κόπο σας, να στηρίζει την αποστολή της εφημερίδας και να χαρίζει στους αναγνώστες πνευματική παρηγορία και φωτισμό.
Ας έλθουμε, τώρα, στην απάντηση της ερωτήσεώς σας. Η Ιερά μας Μητρόπολη είναι κυρίως ορεινή και εκτεταμένη. Αυτό σημαίνει πολλά μικρά χωριά, λιγοστοί κάτοικοι, μεγάλες αποστάσεις, γηρασμένος πληθυσμός και, συχνά, άνθρωποι που ζουν μόνοι τους. Ποιμαντικά, η πρώτη μας δυσκολία είναι να διατηρήσουμε ζωντανή την Ενορία εκεί όπου λιγοστεύουν τα χέρια και τα παιδιά. Η δεύτερη είναι η πνευματική κόπωση: ζούμε σε έναν κόσμο που τρέχει γρήγορα, που κουράζει την ψυχή με άγχος, ειδήσεις, ανασφάλεια. Η τρίτη είναι η οικονομική δυσκολία που μεταφράζεται σε αίσθημα αδιεξόδου, ιδίως για νέους και οικογένειες. Χρειάζεται ανακούφιση, αλλά και μακρόπνοη αναστήλωση του φρονήματος.
Απέναντι σε αυτά, δεν απαντούμε με λόγια μόνο, αλλά με παρουσία. Η Θεία Λειτουργία – ακόμα κι αν είμαστε ολίγοι – είναι το κέντρο. Φροντίζουμε για τακτική ιεράρχηση των αναγκών, ενίσχυση των Εφημερίων, αδελφότητες αγάπης, τράπεζες τροφίμων, κατ’ οίκον επισκέψεις, ζεστό λόγο. Επενδύουμε και στη διακονία του διαδικτύου, ώστε να μη χάνεται η επαφή με το ποίμνιό μας και, ιδίως, με όσους δυσκολεύονται να κινηθούν. Εντός ολίγου θα επαναλειτουργήσει, μετά από αρκετά χρόνια, και ο Ραδιοφωνικός Σταθμός της Ιεράς μας Μητροπόλεως, ο οποίος θα συμβάλλει σημαντικά προς αυτή τη κατεύθυνση. Δουλεύουμε με τους Δήμους και τους Συλλόγους, όπου υπάρχει κοινός τόπος και όφελος. Σταθερό μέλημά μας είναι η κατήχηση· όχι διδακτισμός, αλλά συνοδοιπορία. Κάθε δυσκολία γίνεται ευκαιρία να ξαναμάθουμε το «μαζί»: κληρικοί και λαϊκοί, νέοι και ηλικιωμένοι, να ανακαλύψουμε ότι ο Χριστός είναι πράγματι «εν μέσω ημών» και ότι η μικρή ενορία μπορεί να είναι φως και παρηγορία.
-«Κ.τ.Ο.»: Σήμερα, γίνεται μεγάλη κουβέντα για την «παγκοσμιοποίηση». Θεωρείτε πως ένας τέτοιος κίνδυνος είναι υπαρκτός, μέσα από την άσκηση του ιεραποστολικού έργου;
-κ. Νικηφόρος: Ο κίνδυνος υπάρχει όταν η ιεραποστολή παρεξηγείται ως εξαγωγή πολιτιστικών προτύπων ή ως θρησκευτική επικράτηση. Η Εκκλησία δεν «εξάγει» τίποτα τέτοιο. Δεν ομογενοποιεί λαούς, δεν ισοπεδώνει παραδόσεις. Η ιεραποστολή είναι μαρτυρία της Βασιλείας του Θεού, είναι διάλογος αγάπης, είναι πληγή καρδιάς που ποθεί να συναντήσει τον άλλον στη γλώσσα του, στον ρυθμό του, στην ιστορία του. Το Ευαγγέλιο «διαπολίζεται» χωρίς να εκφυλίζεται: γίνεται άρτος σε κάθε τόπο, χωρίς να χάνει τη χάρη του. Ο Χριστός δεν αφαιρεί την ιδιαιτερότητα· την ολοκληρώνει.
Στην εποχή της παγκόσμιας αγοράς εικόνων και ιδεών, η Εκκλησία στέκεται με διάκριση: «Πάντα δοκιμάζετε, το καλόν κατέχετε» (Α΄ Θεσ. 5,21). Χρησιμοποιούμε τα μέσα, δεν γινόμαστε μέσα. Δεν κάνουμε προσηλυτισμό, μαρτυρούμε ήθος και αλήθεια. Στηριζόμαστε στη συνοδικότητα, στην τοπικότητα, στη λατρεία που ριζώνει σε συγκεκριμένη κοινότητα. Έτσι, η παγκοσμιοποίηση αντί να γίνει απειλή, μπορεί να γίνει ευκαιρία να ακούγεται ο λόγος της ελπίδας στους «έσχατους», να συναντιούνται πρόσωπα, που αλλιώς δεν θα συναντιόνταν ποτέ. Η ορθόδοξη ιεραποστολή σέβεται το πρόσωπο και τον πολιτισμό, θεραπεύει την πληγή του κατακερματισμού, καλλιεργεί ενότητα «ἐν ἑνὶ Πνεύματι» χωρίς να θυσιάζει την ποικιλία των χαρισμάτων.
-«Κ.τ.Ο.»: Τι περιλαμβάνει η ποιμαντική φροντίδα της Μητροπόλεώς Σας για τους νέους;
-κ. Νικηφόρος: Οι νέοι είναι στο κέντρο του ενδιαφέροντός μας, όχι ως «πρόβλημα», αλλά ως δώρο. Επιμένουμε σε τρεις άξονες: σχέση, νόημα, προοπτική. Σχέση, γιατί ο νέος θέλει να συναντήσει πρόσωπα αυθεντικά, να νοιώσει ότι ακούγεται. Γι’ αυτό καλλιεργούμε κύκλους νέων, ομάδες διαλόγου, συναντήσεις με τον επίσκοπο και τους κληρικούς, όπου επιτρέπονται οι δύσκολες ερωτήσεις. Νόημα, γιατί η σύγχρονη κουλτούρα προσφέρει πολλές εμπειρίες, αλλά λίγο βάθος. Γι’ αυτό οργανώνουμε κατηχητικές συντροφιές με δημιουργικές μεθόδους, Σχολές Γονέων και υποψηφίων Γονέων, γνωριμία με την ψαλτική και καλλιτεχνικές δράσεις, όπως εργαστήριο θεατρικής παιδείας, παραδοσιακή μουσική και χοροί που αναδεικνύουν την πολιτιστική παράδοση του τόπου μας. Προοπτική, γιατί ο νέος χρειάζεται όραμα για το αύριο: συνεργαζόμαστε με εκπαιδευτικούς, κάνουμε ομιλίες για ψηφιακή εγκράτεια, σχέσεις, εθελοντισμό, επαγγελματικό προσανατολισμό.
Παράλληλα, αντιμετωπίζουμε με αλήθεια τις πληγές: εξαρτήσεις, μοναξιά, διαδικτυακό εκφοβισμό, ανασφάλεια για το μέλλον. Συνεργαζόμαστε – με διακριτικότητα – με ειδικούς ψυχικής υγείας, ώστε η ενορία να είναι τόπος ασφάλειας και όχι εκφοβισμού ή στιγματισμού. Θέλουμε οι νέοι να γευθούν ότι η Εκκλησία δεν είναι «απαγορεύσεις», αλλά σχολείο ελευθερίας, χαράς και υπευθυνότητας· ότι ο Χριστός δεν αφαιρεί τη ζωή τους, την κάνει πληρέστερη.
-«Κ.τ.Ο.»: Σε έναν κόσμο που φλέγεται σήμερα από πολέμους και αιματοχυσίες, η Εκκλησία έχει ουσιαστικό λόγο και ποιος είναι αυτός;
-κ. Νικηφόρος: Και βέβαια, η Εκκλησία έχει και πρέπει να εκφέρει όχι απλώς λόγο, αλλά λόγους ουσιαστικούς προς αυτή τη κατεύθυνση. Ο πρώτος λόγος της είναι προσευχή και μετάνοια. Όχι ως υπεκφυγή, αλλά ως ρίζα κάθε αληθινής ειρήνης. Το «Μακάριοι οἱ εἰρηνοποιοί» (Ματθ. 5,9) δεν είναι σύνθημα· είναι κλήση σε τρόπο ζωής. Προσευχόμαστε για τους ηγέτες, για τα θύματα, για τους στρατευμένους και για όλους τους λαούς, ώστε να φωτισθούν σε οδούς δικαιοσύνης και συμφιλίωσης. Ο δεύτερος λόγος είναι διακονία: κάθε πόλεμος αφήνει πρόσφυγες, ορφανά, διψασμένους. Η Εκκλησία στήνει συσσίτια, παρέχει ανακούφιση, ανοίγει στήθη σπιτιών και καρδιών. Χωρίς διακρίσεις. Ο πονεμένος δεν έχει «στρατόπεδο».
Ο τρίτος λόγος είναι προφητικός: να ονομάζει τη βία, την αδικία, το ψέμα με το όνομά τους, να υπενθυμίζει ότι η ειρήνη δεν είναι απλώς απουσία πολέμου, αλλά παρουσία δικαιοσύνης. Να αντιστέκεται στον κυνισμό, που θεωρεί τον άνθρωπο αναλώσιμο. Και τέλος, ο λόγος της συμφιλίωσης: να χτίζει γέφυρες διαλόγου, να θεραπεύει μνήμη και μίσος, να εκπαιδεύει ενορίες και οικογένειες σε «μικρές ειρηνοποιίες»: να μαθαίνουμε να ζητούμε συγγνώμη, να ακούμε, να υπηρετούμε. Ο κόσμος αλλάζει πρώτα από το σπίτι μας και το χωριό μας. Η Εκκλησία γνωρίζει ότι «οὐ νικᾶται ὑπὸ τοῦ κακοῦ, ἀλλὰ νικᾷ ἐν τῷ ἀγαθῷ» (πρβλ. Ρωμ. 12,21). Αυτή είναι η ουσία του λόγου της: ελπίδα που γίνεται πράξη.
-«Κ.τ.Ο.»: Πώς είναι το καθημερινό Πρόγραμμα ενός Επισκόπου; Υπάρχουν στιγμές αδυναμίας, μοναξιάς ή και απογοήτευσης;
-κ. Νικηφόρος: Η μέρα αρχίζει νωρίς με την προσευχή, που αποτελεί το οξυγόνο της ημέρας. Τέλεση της Θείας Λειτουργίας, Κυριακές και εορτές. Ακολουθεί ο καταιγισμός από διοικητικές και ποιμαντικές ευθύνες: γραφείο, υπογραφές, αλληλογραφία, τηλεφωνήματα, οργανωτικά και οικονομικά θέματα, συναντήσεις με κληρικούς, εκκλησιαστικά συμβούλια, συνεργάτες, ανθρώπους που ζητούν βοήθεια ή συμβουλή. Συχνά υπάρχουν μετακινήσεις σε ενορίες, σε σχολεία, σε ασθενείς· εξελίξεις σε έργα αναστηλώσεως ή επισκευής Ιερών Ναών και λοιπών εκκλησιαστικών κτισμάτων, καθώς και της ανεγέρσεως του νέου Γηροκομείου Μεγαλόπολης, που χρειάζονται επίβλεψη, όπως επίβλεψη στις ενοριακές δράσεις. Το απόγευμα κρατώ – όσο μπορώ – χώρο για μελέτη και προσωπικές συναντήσεις, καθώς και συμμετοχή σε εκδηλώσεις Δήμων και τοπικών Συλλόγων. Το βράδυ, ανάγνωση, προετοιμασία ομιλιών, και πάλι η προσευχή που «μαζεύει» την ημέρα.
Βεβαίως, υπάρχουν και στιγμές κόπωσης και μοναξιάς. Ο επίσκοπος είναι άνθρωπος, φέρει «θησαυρόν εν οστρακίνοις σκεύεσιν» (πρβλ. Β΄ Κορ. 4,7). Υπάρχουν φορές που νοιώθεις ότι δεν προλαβαίνεις, ότι αδίκησες κάποιον χωρίς να το θέλεις, ότι κάποιο έργο καθυστέρησε, ότι ένας πόνος σε ξεπερνά.
Κάποτε σε επισκέπτεται και μια πικρή διαπίστωση: ότι πολλοί πλησιάζουν τον Μητροπολίτη γι’ αυτό που έχει – το αξίωμα, την υπογραφή, την ευθύνη και τη δυνατότητα να διευθετήσει – και όχι γι’ αυτό που είναι: ένας πατέρας, ένας αδελφός, που αγωνίζεται να αγαπηθεί, να αγαπήσει και να διακονήσει. Αυτό μπορεί να γεννήσει μοναξιά ή και, κάποιες φορές, απογοήτευση.
Εκεί, όμως, φαίνεται η δύναμη της προσευχής του λαού, η στήριξη των συνεργατών του, η ευθύνη να εμπιστευθείς και να μοιρασθείς. Και τότε, η απογοήτευση μεταποιείται σε χαρά, που γίνεται ακόμη μεγαλύτερη όταν νοιώθεις τη παρηγορία των απλών ανθρώπων που έρχονται χωρίς «ατζέντες», όταν αντικρίζεις ένα παιδικό χαμόγελο, έναν έφηβο που τράβηξες τη προσοχή του να σε ακούσει, έναν ενήλικα που αναπαύθηκε μέσα από τη λειτουργική ζωή και τον θείο λόγο, μια οικογένεια που συμφιλιώθηκε, μια ενορία που ζωντάνεψε.
Έχω πνευματικό πατέρα, εξομολογούμαι, ζητώ συμβουλή. Μαθαίνω να περιμένω την ώρα του Θεού. Τότε λέω μέσα μου: «Δόξα τω Θεώ πάντων ένεκεν», και συνεχίζω.
-Κ.τ.Ο.»: Ποιο είναι το μήνυμά Σας σε όσους διαβάζουν αυτή την ώρα τη Συνέντευξή μας;
-κ. Νικηφόρος: Θέλω να πω σε όλους: μην αφήνετε την ελπίδα σας να κλέβεται. Ο Ιησούς Χριστός μας διαβεβαίωσε: «εν τω κόσμω θλίψιν έχετε· αλλά θαρσείτε, εγώ νενίκηκα τον κόσμον» (Ιω. 16,33). Η Εκκλησία δεν είναι μια κλειστή κάστα τελείων, είναι ιατρείο ζωής. Όποιος νιώθει κουρασμένος, πληγωμένος, απογοητευμένος, έχει θέση στην «Κιβωτό» που λέγεται ενορία. Ελάτε την Κυριακή στη Λειτουργία· ξαναβάλτε λίγη προσευχή στο σπίτι σας· ανοίξτε την καρδιά σας στην εξομολόγηση· βρείτε ένα μικρό διακόνημα. Μην περιμένετε την τέλεια συγκυρία. Ξεκινήστε με μια μικρή απόφαση: να επικοινωνήσετε με κάποιο μοναχικό άτομο, να συγχωρήσετε μια παλιά πίκρα, να προσφέρετε από το υστέρημά σας σε μια οικογένεια, να διαβάσετε λίγους στίχους από το Ευαγγέλιο με τα παιδιά σας.
Στους νέους: μη φοβηθείτε το μέλλον. Φροντίστε να γίνετε καλοί άνθρωποι και ελεύθεροι, όχι απλώς «επιτυχημένοι». Ρωτήστε, αναζητήστε, δοκιμάστε τα χαρίσματά σας μέσα στην Εκκλησία. Στους γονείς: μην αφήσετε την αγωνία να πνίξει την τρυφερότητα. Κρατήστε το τραπέζι του σπιτιού σας ιερό τόπο συνάντησης, μοιραστείτε λόγο και προσευχή. Στους παππούδες και στις γιαγιάδες: συνεχίστε να κρατάτε αναμμένη τη λυχνία της μνήμης και της προσευχής. Στους αδελφούς της διασποράς: να θυμάστε πως η πατρίδα σάς αγαπά και προσεύχεται για σας· και η ενορία σας είναι πάντα λιμάνι απάνεμο.
Κλείνοντας αυτή τη συνέντευξη, εκφράζω και πάλι τις ευχαριστίες μου προς την «Κιβωτό της Ορθοδοξίας» για τη δυνατότητα αυτού του διαλόγου. Η εφημερίδα σας, με το ίδιο το όνομά της, μας θυμίζει ότι μέσα στα κύματα των καιρών υπάρχει Κιβωτός σωτηρίας: ο Χριστός και η Εκκλησία Του. Ας γίνουμε, ο καθένας στον τόπο του, «μικροί Νώες» που σώζουν ό,τι πολύτιμο: την πίστη, την οικογένεια, την ενότητα, τη γλώσσα της αγάπης. Και ας μην ξεχνάμε να προσευχόμαστε ο ένας για τον άλλον. Η χάρις του Θεού να σκεπάζει όλους σας.
Δυο λόγια για τον Σεβ. Μητροπολίτη Γόρτυνος και Μεγαλοπόλεως κ. Νικηφόρο:
Ο Μητροπολίτης Γόρτυνος και Μεγαλοπόλεως κ. Νικηφόρος (κατά κόσμον Αθανάσιος) Ευσταθίου γεννήθηκε το έτος 1967 στις Ροβιές Ευβοίας, όπου και έλαβε την εγκύκλιο μόρφωση. Επεράτωσε τις Γυμνασιακές και Λυκειακές σπουδές του στην Χαλκίδα. Το έτος 1985 εισήχθη, κατόπιν πανελλαδικών εξετάσεων, στό Τμήμα Θεολογίας της Θεολογικής Σχολής του Ε.Κ.Π.Α., λαβών το πτυχίο με βαθμό «λίαν καλώς». Κατά τα έτη 1990-1991 υπηρέτησε τη στρατιωτική του θητεία ως έφεδρος αξιωματικός της Πολεμικής Αεροπορίας, απολυθείς με τον βαθμό του ανθυποσμηναγού. Τήν 5η Νοεμβρίου του έτους 1995 εκάρη μοναχός στην Ιερά Μονή Αγίου Γεωργίου ΑΡΜΑ της Ιεράς Μητροπόλεως Χαλκίδος. Συμμαρτυρήσαντος του Πανοσιολ. αρχιμανδρίτου (καί νυν Μητροπολίτου Χαλκίδος) κ. Χρυσοστόμου του Β/, την 13η του μηνός Νοεμβρίου και την 6η του μηνός Δεκεμβρίου του ιδίου έτους (1995) χειροτονήθηκε, αντιστοίχως, Διάκονος και Πρεσβύτερος από τον μακαριστό μητροπολίτη Χαλκίδος Κυρό Χρυσόστομο Α΄ (Βέργη), λαβών συγχρόνως και το οφφίκιο του αρχιμανδρίτου. Το έτος 1996 χειροθετήθηκε Πνευματικός – εξομολόγος. Κατά τα έτη 1996-1997 Υπηρέτησε ως ιεροκήρυκας και Αρχιερατικός Επίτροπος Μεσσαπίων.
Τό έτος 2002 διορίσθηκε μέλος του Επισκοπικού Δικαστηρίου της Ι. Μητροπόλεως. Κατά τα έτη 2003-2005 διετέλεσε διευθυντής του εκκλησιαστικού Οικοτροφείου Αρρένων «Η Αγία Παρασκευή». Από του έτους 2005 υπηρέτησε ως Διευθυντής του Γραφείου Γάμων και Διαζυγίων της Ιεράς Μητροπόλεως, το έτος 2006 διορίσθηκε Ηγούμενος της Ιεράς Μονής Αγίου Γεωργίου ΑΡΜΑ, διαδεχθείς τόν προαχθέντα σε Μητροπολίτη Σισανίου και Σιατίστης αρχιμ. κ. Παύλο Ιωάννου. Από του έτους 2007 διετέλεσε μέλος του Μητροπολιτικού Συμβουλίου και υπεύθυνος της ποιμαντικής μέριμνας του Στρατού και από του έτους 2008 Αρχιερατικός Επίτροπος Χαλκίδος, διατηρώντας τις θέσεις αυτές έως και της αποσπάσεώς του το έτος 2010, λόγο μεταπτυχιακών σπουδών, στην Ιερά Μητρόπολη Ιταλίας και Μελίτης του Οικουμενικού Πατριαρχείου.
Κατά τό διάστημα της παραμονής του στην Ιταλία, εξυπηρέτησε ως εφημέριος τις λειτουργικές, ποιμαντικές και πνευματικές ανάγκες των Ενοριών Βάρης (Bari) και Φοβαίας (Foggia). Παράλληλα, παρακολούθησε μεταπτυχιακά μαθήματα στο Istituto di Teologia Ecumenico-Patristica “San Nicola” Bari της Θεολογικής Σχολής Απουλίας (Facolta Teologica Pugliese) και έλαβε τον μεταπτυχιακό τίτλο σπουδών του μέ βαθμό «Άριστα» (“Summa cum laude”). Επιστρέφοντας το έτος 2014 στην Ιερά Μητρόπολη Χαλκίδος, διορίσθηκε στην θέση του Διευθυντού του Ιστορικού Εκκλησιαστικού Ορφανοτροφείου αυτής και εφημέριος του εν αυτώ Ιερού Ναού της Ζωοδόχου Πηγής, εργασθείς για την ανακαίνιση και την συντήρηση των κτηριακών του εγκαταστάσεων, για την ανανέωση του δυναμικού των Τροφίμων, την παροχή των μέσων για την άνετη και αξιοπρεπή διαβίωσή τους, καθώς και για την συμμετοχή τους σε εξωσχολικές δραστηριότητες.
Από του έτους 2019 μέχρι τό 2022 υπηρέτησε την Ιερά Μητρόπολη Χαλκίδος και από την θέση του Γενικού Αρχιερατικού Επιτρόπου.
