«Έλα Κυρά και Παναγιά
με τ’ αναμμένα σου κεριά
Δώσε το φως το δυνατό
στον Ήλιο και στο Θάνατο».
Οδυσσέας Ελύτης
Εφέτος για πρώτη φορά ο εορτασμός της Παναγίας , το «Πάσχα του Καλοκαιριού» δεν θα θυμίζει τη μεγάλη γιορτή όπου Εκκλησία και πιστοί σε όλη τη χώρα ζούσαν με κατάνυξη αλλά και γλέντια με έντονο παραδοσιακό χρώμα.Ο κορωνοϊός δεν επιτρέπει πλέον λιτανείες, έθιμα ,γλέντια αλλά και κάθε είδους εκδηλώσεις .Ωστόσο πολλά τα έθιμα και τα ήθη που έστω και κάτω από τις σημερινές συνθήκες έμμεσα ή άμεσα θα μας μεταφέρουν σε άλλες εποχές:
Σιάτιστα
Το έθιμο των καβαλάρηδων προσκυνητών κρατά στη Σιάτιστα της Κοζάνης χάνεται στα χρόνια της Τουρκοκρατίας. Ανήμερα του Δεκαπενταύγουστου οι καβαλάρηδες ανεβαίνουν στα στολισμένα άλογά τους και κατευθύνονται προς το μοναστήρι του Μικροκάστρου. Αφού προσκυνήσουν την εικόνα επιστρέφουν στο χωριό και το πανηγύρι ξεκινά… και σταματά νωρίς το πρωί!
Πάτμος
Στο νησί της Αποκάλυψης η ατμόσφαιρα είναι κατανυκτική. Το έθιμο της περιφοράς του επιταφίου της Παναγίας έχει βυζαντινές καταβολές. Οι μοναχοί από το ιστορικό μοναστήρι περιφέρουν τον επιτάφιο στα σοκάκια του νησιού και οι πιστοί ακολουθούν την πομπή.
Κουφονήσια
Τα Κουφονήσια έχουν αποκτήσει φανατικό κοινό. Όσοι τα επισκεφθούν για πρώτη φορά, επιστρέφουν ξανά και ξανά. Ο Δεκαπενταύγουστος γιορτάζεται με έναν πολύ ιδιαίτερο τρόπο… εν πλω! Οι κάτοικοι και οι επισκέπτες μπαίνουν στα καΐκια με προορισμό το εκκλησάκι της Παναγιάς στο Κάτω Κουφονήσι, ενώ η επιστροφή χαρακτηρίζεται από έναν ιδιότυπο «αγώνα», με τα καραβάκια να συναγωνίζονται για να δουν ποιος θα καταφέρει να φτάσει πρώτα στο Πάνω Κουφονήσι. Ακολουθεί γλέντι με μουσικές, χορούς και θαλασσινούς μεζέδες.
Κεφαλονιά
Ο Δεκαπενταύγουστος γιορτάζεται ιδιαίτερα στην Κεφαλονιά. Η παράδοση θέλει τα φιδάκια, που εμφανίζονται κάθε χρόνο την ημέρα του Δεκαπενταύγουστου στην Παναγιά Φιδούσα, στο Μαρκόπουλο της Κεφαλονιάς, να φέρνουν τύχη στο νησί, αλλά και σε όσους δε διστάσουν να τα αγγίξουν.
Πάρος
Η Πάρος το καλοκαίρι σφύζει από ζωή. Αν βρεθείτε Δεκαπενταύγουστο στην Πάρο μπορείτε να συμμετέχετε στους εορτασμούς είτε στην Παροικιά, είτε στη Νάουσα. Στην Παροικιά οι πιστοί συγκεντρώνονται στον παλαιοχριστιανικό ναό της Εκατονταπυλιανής και προσκυνούν την εικόνα του 17ου αιώνα. Παραδοσιακή μουσική, ντόπιο κρασί και μεζέδες συμπληρώνουν το ιδιαίτερο έθιμο.
Στη Νάουσα, οι εορτασμοί είναι πιο… θαλασσινοί. Τα καΐκια καταφθάνουν στο λιμάνι και η νύχτα γίνεται μέρα, καθώς οι πιστοί κρατούν αναμμένα δαδιά. Το πανηγύρι κρατά μέχρι τις πρώτες πρωινές ώρες, με τους νησιώτικους χορούς να έχουν την τιμητική τους.
Λεωνίδιο
Ο Δεκαπενταύγουστος γιορτάζεται πανοραμικά στο Λεωνίδιο. Το μοναστήρι της Έλωνας βρίσκεται σκαρφαλωμένο σε έναν απόκρημνο βράχο, προσφέροντας εντυπωσιακές εικόνες σε όσους το επισκέπτονται. Δεν είναι λίγοι οι πιστοί που εκπληρώνουν τάμα στην Παναγιά Βρεφοκρατούσα καταφθάνοντας γονυπετείς ή πεζοπορώντας στο μοναστήρι. Η διαδρομή με το αυτοκίνητο είναι μοναδική. Το προσωνύμιο της Παναγιάς «Έλωνα» προέρχεται από την τσακώνικη διάλεκτο και σημαίνει «ελεούσα».
Νίσυρος
Η Νίσυρος τιμά την Παναγία με το λεγόμενο «Νιάμερο», που γιορτάζεται από τις 6 Αυγούστου. Μαυροντυμένες γυναίκες, οι Εννιαμερίτισσες, πηγαίνουν στο μοναστήρι της Παναγίας της Σπηλιανής και παραμένουν εκεί για 9 ημέρες ακολουθώντας αυστηρή νηστεία και κάνοντας 300 μετάνοιες τη μέρα. Ανήμερα του Δεκαπενταύγουστου γίνεται η λιτάνευση της εικόνας, η οποία οδηγείται στο χωριό και το πανηγύρι ξεκινά με τον τοπικό χορό της «κούπας».
Παλαιόπυργος Πωγωνίου
Όσοι έχουν ασχοληθεί με παραδοσιακούς χoρούς θα γνωρίζουν και τον «πωγωνίσιο». Η παράδοση του Δεκαπενταύγουστο στον Παλαιόπυργο Πωγωνίου χαρακτηρίζεται από τα λεγόμενα «ντολιά», δηλαδή τις εντολές που δίνει ένας από τους μεγαλύτερους κατοίκους του χωριού (ο «ντολής πασάς»), ο οποίος κρατά ένα ποτήρι κρασί και το τσουγκρίζει με κάποιον παρευρισκόμενο.
Σύμφωνα με το έθιμο πρέπει να πιει τρία ποτήρια κρασί ή τρεις γουλιές και κάθε φορά να κάνει μια αφιέρωση σε τρία διαφορετικά πρόσωπα. Σειρά παίρνουν οι υπόλοιποι, όπως θα τους ορίσει ο «ντολή πασάς». Το έθιμο αυτό σκοπό είχε τη συμφιλίωση των χωριανών και τη λύση τυχόν παρεξηγήσεων. Το βράδυ ξεκινά το πανηγύρι υπό τους ήχους τοπικών, παραδοσιακών τραγουδιών.
Πυργί Χίου
Το Πυργί, στα περίφημα Μαστιχοχώρια της Χίου, γιορτάζει τον Δεκαπενταύγουστο με ένα ξεχωριστό πανηγύρι στην πλατεία του χωριού. Ο γρήγορος σκοπός του παραδοσιακού «Πυργούσικου» χορού παρασέρνει τους κατοίκους και τους επισκέπτες.Κάρπαθος
Είναι αναμφισβήτητα ένα από τα ομορφότερα χωριά της Καρπάθου και των Δωδεκανήσων. Η λειτουργία του Δεκαπενταύγουστου στην εκκλησία της Κοιμήσεως της Θεοτόκου στην Όλυμπο της Καρπάθου και οι εκδηλώσεις της ημέρας χαρακτηρίζονται από κλίμα κατάνυξης και πένθους. Κάθε χρόνο τέτοια μέρα αναβιώνει το έθιμο του Κάτω Χορού. Οι γυναίκες φορούν παραδοσιακές φορεσιές και ξεκινούν τον αργόσυρτο χορό, συνοδεία λαούτου και λύρας. Οι άντρες έχουν ένα κομμάτι βασιλικού στο πέτο τους και τραγουδούν με κατανυκτική διάθεση.
Τήνος
Την Παναγιά της Τήνου επισκέπτονται και προσκυνούν κάθε Δεκαπενταύγουστο χιλιάδες πιστοί από την Ελλάδα – και όχι μόνο. Τον Δεκαπενταύγουστο εκατοντάδες πιστοί εκπληρώνοντας το τάμα τους ανεβαίνουν γονατιστοί τα σκαλιά της Εκκλησίας της Μεγαλόχαρης.Ικαρία
Τα πανηγύρια της Ικαρίας είναι ξακουστά σε όλη την Ελλάδα και φυσικά ο Δεκαπενταύγουστος δε θα μπορούσε να μη γιορταστεί με… ακόμη ένα! Στο Γιαλισκάρι το γλέντι παίρνει φωτιά και όλοι μαζί χορεύουν τον περίφημο Ικαριώτικο χορό!
Ο εορτασμός της Παναγιάς στα Δωδεκάνησα, είναι ξεχωριστός, με πανηγύρια σε όλα τα νησιά και σε όλα τα χωριά της Ελλάδας.
Τα περισσότερα εξ αυτών έχουν τα δικά τους έθιμα, που κρατούν από γενιά σε γενιά και τα κάνουν ξεχωριστά.
Λιτανείες με θρησκευτική ευλάβεια και βυζαντινή μεγαλοπρέπεια, παραδοσιακά πανηγύρια και ειδικά φαγητά.
Μερικές από τις Παναγιές της Δωδεκανήσου που ξεχωρίσουν είναι:
Στη Ρόδο, το μεγαλύτερο πανηγύρι είναι αυτό της Παναγιάς της Κρεμαστής, το οποίο διαρκεί 15 μέρες (από τις 10 έως τις 23 Αυγούστου).
Συμμετέχουν σ’ αυτό χιλιάδες Pοδίτες, ενώ στο πλαίσιο του πανηγυριού λειτουργεί και έκθεση παραδοσιακών προϊόντων εδώ και δεκαετίες. Είναι το πανηγύρι με τη μεγαλύτερη συμμετοχή κόσμου σε όλα τα Δωδεκάνησα
Στην Αστυπάλαια, το πανηγύρι της Παναγίας της Πορταΐτισσας, οι εκδηλώσεις του οποίου διαρκούν τρεις μέρες. Ξεκινούν από το βράδυ της παραμονής, μετά τον Εσπερινό, στον περίβολο της εκκλησίας υπό τους ήχους βιολιού και λύρας, με παραδοσιακούς χορούς. Ανήμερα, οι Αστυπαλαιώτισσες μαγειρεύουν και προσφέρουν στους επισκέπτες τοπικούς μεζέδες και αρνί γεμιστό. Το εορταστικό τριήμερο κλείνει με τα «Κουκάνια», που διοργανώνονται στον Πέρα Γιαλό και είναι μια σειρά από παιχνίδια με πρωταγωνιστές μικρά και μεγάλα «παιδιά». Το γιαουρτοτάϊσμα, δηλαδή αλληλοτάισμα γιαουρτιού με κλειστά μάτια, το τράβηγμα του σχοινιού, αγώνες κολύμβησης και αβγομαχίες, αλλά και ο «πετεινός», ένα παιχνίδι όπου προσπαθούν να πιάσουν ένα καλάθι με έναν ψεύτικο κόκορα στην άκρη μιας αλειμμένης με γράσο κολόνας πάνω από τη θάλασσα είναι μερικά από αυτά.
Στη Νίσυρο, γιορτάζει η Παναγιά η Σπηλιανή ένα από τα πιο γνωστά μοναστήρια που προσελκύει πλήθος κόσμου από όλα τα Δωδεκάνησα. Το έθιμο θέλει τις λεγόμενες «εννιαμερίτισσες» να καταφτάνουν από τα γύρω νησιά στη μονή εννιά μέρες πριν, για να πραγματοποιήσουν μια ξεχωριστή τελετουργία που λήγει ανήμερα της Παναγιάς. Την παραμονή προσφέρονται στους επισκέπτες ρεβίθια και πατάτες και ανήμερα κρέας με πατάτες στο γλέντι που γίνεται στην αυλή του σχολείου κάτω από την εκκλησία.
Στην Όλυμπο της Καρπάθου, η Παναγιά γιορτάζεται με τον πιο κατανυκτικό τρόπο. Εδώ, οι λειτουργίες είναι βαθιά συνδεδεμένες με το πένθος για τη Παναγία που «έφυγε». Αποκορύφωμα του εορτασμού είναι ο παραδοσιακός Κάτω Χορός που ξεκινά από τους άντρες σε σταθερό, αργόσυρτο βήμα και κατανυκτική διάθεση. Ακολουθούν οι γυναίκες ντυμένες με τις εκπληκτικής ομορφιάς παραδοσιακές στολές τους.
Στην Κάσο, γίνεται το μεγαλύτερο πανηγύρι του νησιού. Όλα τα πατροπαράδοτα έθιμα τηρούνται ευλαβικά και δεν είναι λίγοι οι ξενιτεμένοι Κασιώτες που επιλέγουν αυτή τη μέρα για να επισκεφθούν τον τόπο τους, να δοκιμάσουν ντολμαδάκια και πιλάφι και να ξεφαντώσουν με λύρες και λαούτα.
Στο νησί της Πάτμου, το νησί της Ορθοδοξίας, όπου τα πάντα περιστρέφονται γύρω από το ιστορικό μοναστήρι της Αποκάλυψης, οι μοναχοί του τηρούν το έθιμο του επιταφίου της Παναγίας, ένα έθιμο με βυζαντινές καταβολές.
Ο χρυσοποίκιλτος επιτάφιος της Παναγίας περιφέρεται στα σοκάκια του νησιού σε μεγαλοπρεπή πομπή, ενώ οι καμπάνες του μοναστηριού και των άλλων εκκλησιών ηχούν ασταμάτητα.
Στην Κάλυμνο, σε εκκλησίες και ξωκλήσια αναβιώnουν έθιμα και παραδόσεις. Η Παναγιά της Χώρας η Κεχαριτωμένη, η Γαλατιανή στ’ Αργινώντα, η Κυρά Ψιλή στον Βαθύ, η Παναγιά του Γλυκιού στο λιμάνι, η Παναγιά στους Βοθύνους, η Παναγιά της Τελέντου, η Παναγιά στην Ψέριμο, η Μυρτιώτισσα και πολλά μικρά ξωκλήσια θ’ ανοίξουν τις πύλες τους για να υποδεχθούν ντόπιους και επισκέπτες από κάθε γωνιά της Ελλάδας και του εξωτερικού που θα σπεύσουν να προσκυνήσουν τη χάρη της Παναγιάς.
