Πληθαίνουν οι καταγγελίες ότι στην Τουρκία οι αναστηλώσεις ιστορικών μνημείων συχνά τα θέτουν σε κίνδυνο
Το πλήθος διαμαρτυριών που υπήρξαν διεθνώς για την απόφαση της τουρκικής κυβέρνησης να προχωρήσει στη μετατροπή της Αγίας Σοφίας σε τζαμί, από μουσείο ήταν μέχρι πρότινος, όπως και η πιο πρόσφατη ανάλογη απόφαση για τη Μόνη της Χώρας πάλι στην Κωνσταντινούπολη, έφεραν στο προσκήνιο το συνολικό ζήτημα της συμπεριφοράς των τουρκικών αρχών έναντι των ιστορικών μνημείων.
Η ίδια η τουρκική κυβέρνηση έχει επιμείνει, σε όλους τους τόνους ότι οι αποφάσεις για την μετατροπή μνημείων που σχετίζονται με τη βυζαντινή κληρονομιά ξανά σε τζαμιά δεν θα πρόκειται να τα θέσει σε κίνδυνο, αλλά αντίθετα θα προστατευτούν όλα τα στοιχεία πολιτιστικής κληρονομιάς.
Όμως, στην ίδια την Τουρκία τα τελευταία χρόνια έχουν πληθύνει οι καταγγελίες ότι συχνά οι αναστηλώσεις και οι αποκαταστάσεις μνημείων γίνονται με τρόπο βιαστικό, από συνεργεία που δεν έχουν την ανάλογη εξειδίκευση και συχνά το αποτέλεσμα είναι ιδιαίτερα προβληματικό.
Ο Πύργος του Γαλατά και οι… βαριοπούλες
Ο μεσαιωνικός , στη βόρεια πλευρά του Κεράτιου Κόλπου είναι ένας ιδιαίτερα δημοφιλής προορισμός για το πλήθος τουριστών που επισκέπτονται την Κωνσταντινούπολη.
Τον Αύγουστο ξεκίνησαν εργασίες αποκατάστασης του μνημείου. Όμως, σύντομα υπήρξαν σοβαρά ερωτήματα και ανησυχία ως προς το εάν η αποκατάσταση αυτή γινόταν από ανθρώπους που κατανοούν τι σημαίνει αποκατάσταση ενός μνημείου του 14ου αιώνα.
Ο λόγος ήταν ένα βίντεο που πόσταρε στο twitter ο Μαχίρ Πολάτ, επικεφαλής της διεύθυνσης πολιτιστικής κληρονομιάς του Δήμου της Κωνσταντινούπολης, που θυμίζουμε ότι ελέγχεται από την αντιπολίτευση, το Ρεπουμπλικανικό Λαϊκό Κόμμα (CHP).
Το βίντεο έδειχνε εργάτες του συνεργείου αποκατάστασης να χρησιμοποιούν ένα… κομπρεσέρ και ο Πολάτ ζητούσε να σταματήσουν αμέσως οι επικίνδυνες για το μνημείο εργασίας, ενώ παράλληλα αποκαλύφθηκε ότι οι εργασίες αποκατάστασης είχαν ξεκινήσει πριν από το επίσημο αίτημα για να δοθεί άδεια για αυτές. Για την ακρίβεια το επίσημο αίτημα κατατέθηκε στις 12 Αυγούστου, την ημέρα που ανέβηκε το βίντεο.
Ο λόγος που οι αρχές του Δήμου της Κωνσταντινούπολης προχώρησαν σε αυτές τις καταγγελίες είναι ότι γύρω από το μνημείο υπήρξε αντιπαράθεση με την κεντρική κυβέρνηση. Όταν εξελέγη δήμαρχος με την υποστήριξη του CHP ο Εκρέλ Ιμάμογλου, το υπουργείο Πολιτισμού έδωσε μάχη για να διατηρήσει τον έλεγχο του Μνημείου και μετά από μια νομική μάχη το κατάφερε τον Απρίλιο του 2020.
Το πρόβλημα με τη χρήση τέτοιων επικίνδυνων μεθόδων αποκατάστασης έχει να κάνει με τον τρόπο που δίνονται οι αναθέσεις σε ιδιωτικά συνεργεία. Δεν είναι λίγοι αυτοί που υποστηρίζουν ότι δεν δίνονται απαραίτητα σε εταιρείες με γνώση και εξειδίκευση σε αυτό το αντικείμενο, αλλά σε αυτές που έχουν τις καλύτερες διασυνδέσεις με το κυβερνών κόμμα. Μάλιστα, στη συγκεκριμένη περίπτωση αρχικά το προσωπικό του εργολάβου δεν επέτρεπε στους εκπροσώπους του Δήμου να ελέγξουν.
Ας μην ξεχνάμε ότι ένα σημαντικό μέρος του «οικονομικού θαύματος» για το οποίο συχνά καυχάται ο Ερντογάν, στηρίχτηκε στον κατασκευαστικό κλάδο, τα συμφέροντα του οποίου συχνά υπερασπίστηκε ακόμη και με τη βία, εάν θυμηθούμε και την ιδιαίτερα αυταρχική αντιμετώπιση των διαμαρτυριών για την ανάπλαση στο Πάρκο Γκεζί πάλι στην Κωνσταντινούπολη.
Δεν είναι, άλλωστε, λίγες περιπτώσεις όπου οι αρχαιολόγοι είδαν τις έρευνες τους να αμφισβητούνται από την πίεση να προχωρήσουν βιαστικά σχέδια αποκατάστασης και οικιστικής ανάπτυξης. Χαρακτηριστικό παράδειγμα οι αντιπαραθέσεις γύρω από τον τρόπο αποκατάστασης και αναστήλωσης των αρχαιοτήτων στη Σαλαγασσό, μια από τις σημαντικότερες θέσεις με ρωμαϊκές αρχαιότητες στην Τουρκία.
Προβληματικές αποκαταστάσεις
Για αρκετούς στην Κωνσταντινούπολη, η ανακοίνωση ότι θα ξεκινούσαν το 2019 εργασίες αποκατάστασης στο εμβληματικό Υδραγωγείο του Ουάλεντος, προκάλεσε ανησυχία. Ο φόβος ήταν μήπως για άλλη μια φορά γινόταν μια αποκατάσταση που θα έβλαπτε το μνημείο.
Ο λόγος ήταν ότι είχαν προηγηθεί αποκαταστάσεις που είχαν κάνει τα μνημεία αγνώριστα. Για παράδειγμα, όταν έγιναν το 2015 εργασίες αποκατάστασης στο σύμπλεγμα του Τεμένους Ατίκ Βαλιντέ στην Κωνσταντινούπολη και ειδικά στο κτίριο του νοσοκομείου το έκαναν αγνώριστο με μεγάλες επιφάνειες γυαλιού και αυτόματες πόρτες. Η αποκατάσταση του τζαμιού Σουχέιλ Μπέι στο Φιντικλί προσέθεσε το βασικό κτίσμα του 16ου αιώνα ένα υπερσύγχρονο κτίριο με άφθονο γυαλί. Πιο πρόσφατα υπήρξαν διαμαρτυρίες για τον τρόπο που έγιναν εργασίες αποκατάστασης σε κτίσματα του συμπλέγματος του παλατιού Τοπκαπί. Σοβαρά προβλήματα είχαν υπάρξει και κατά τις εργασίες αποκατάστασης της αρχαίας Ροδιάπολης.
Το 2015 είχε ξεσπάσει μεγάλο σκάνδαλο με τις μεγάλες ζημιές που υπέστησαν ρωμαϊκά ψηφιδωτά κατά την διάρκεια εργασιών αποκατάστασής τους στο Μουσείο Χατάι, που έχει μία από τις μεγαλύτερες συλλογές ψηφιδωτών στον κόσμο.
Η στροφή στο παρελθόν και η λογική της «γρήγορης επένδυσης»
Το ίδιο το κυβερνών AKP υποτίθεται ότι έχει δώσει μεγάλη έμφαση στην ιστορική αποκατάσταση μνημείων, ιδίως όταν έχει επενδύσει ιδιαίτερα στους εορτασμούς για τα 100 χρόνια της Τουρκικής Δημοκρατίας το 2023. Μάλιστα, επισήμως διαβεβαιώνει ότι κάνει όλες τις προσπάθειες ώστε οι αποκαταστάσεις των μνημείων να τηρούν τα πρότυπα που θέτει η UNESCO.
Όμως, την ίδια στιγμή κυριαρχεί η λογική της γρήγορης επένδυσης. Τόσο η κεντρική κυβέρνηση όσο και τοπικές αρχές θέλουν να επενδύσουν στον τουρισμό και υποστηρίζουν τα μεγάλα κατασκευαστικά προγράμματα, ενώ συχνά θέλουν γρήγορες αποκαταστάσεις και αναστηλώσεις για να μπορέσουν να χρησιμοποιήσουν τα μνημεία ως μέσο προσέλκυσης επισκεπτών. Όμως, αυτό συνδυάζεται με την ανάθεση των έργων σε εργολάβους που συχνά δεν έχουν ούτε τη γνώση ούτε και την εμπειρία και οι οποίοι προσπαθούν να κάνουν οικονομία στα υλικά.
Και βέβαια η προστασία των μνημείων είναι επιλεκτική. Αρκετά από τα σημάδια της παρουσίας των ελλήνων, των αρμένιων ή των ασσυρίων αφήνονται να χαθούν.
Πηγή: in.gr
