Γράφει ο μητροπολίτης Καισαριανής Δανιήλ
Με ιερή κατάνυξι επιτελέσαμε κατά την Κυριακή προ της Υψώσεως του Τιμίου και Ζωοποιού Σταυρού εορτής (14/9) την μνήμη των μαρτύρων εκείνων, που εμαρτύρησαν κατά την μικρασιατική καταστροφή (1922).
Μνημονεύουμε κατά το χρέος που έχουμε τους αγίους πατέρες μας, επισκόπους, πρεσβυτέρους και διακόνους. Μνημονεύουμε όλους τους Μικρασιάτες, τους άνδρες, τις γυναίκες, τα παιδιά, τους μικρούς, τους μεγάλους, τους άρχοντες, τους ιδιώτες και τους στρατευμένους που εβασανίσθησαν χωρίς οίκτο, εδιώχθησαν με φοβερές απειλές και προσβολές και απέθαναν βίαια, μαρτυρικά, βασανιστικά “υστερούμενοι, θλιβόμενοι, κακουχούμενοι, εν ερημίαις πλανώμενοι και όρεσι και ταις οπαίς της γης ” (Εβραίους ια΄ 37-38). Απαραμύθητος ο πόνος τους. Απερίγραπτη η ταλαιπωρία τους. Ανεκδιήγητα τα ποικίλα βάσανά τους. Ολοι αυτοί αποτελούν το νέφος των μαρτύρων του μικρασιατικού χριστιανισμού.
Ο ένδοξος ιερομάρτυρας και μεγαλομάρτυρας Μητροπολίτης Σμύρνης Χρυσόστομος είναι ο κορυφαίος της οδύνης και της μεγάλης θλίψεως των ημερών εκείνων, που παρέμεινε ως καλός ποιμένας κοντά στο πληττόμενο βάναυσα ποίμνιό του τις ύστατες εκείνες ώρες του σκληρού διωγμού των χριστιανών της Μικράς Ασίας από τις πατρογονικές εστίες τους. Κατακρεουργήθηκε και παρέδωκε την αρχιερατική ψυχή του στα χέρια του Κυρίου Ιησού Χριστού το εσπέρας του Σαββάτου 27 Αυγούστου 1922 ως ευώδη “θυσία εσπερινή”. Παρέμεινε “πιστός άχρι θανάτου” (Αποκάλυψις β΄ 19). Ατιμάστηκε και διώχθηκε υπέρ του ευαγγελίου του Κυρίου μας Ιησού Χριστού. Θυσιάσθηκε για την εκκλησία του, για την πίστι του, για το ποίμνιό του και για την πατρίδα του.
Συγχρόνως εμαρτύρησαν οι Μητροπολίτες: α) Κυδωνιών Γρηγόριος (ετάφη ζωντανός), β) ο Μοσχονησίων Αμβρόσιος (κατατεμαχίσθη φρικωδώς), γ) ο Ικονίου Προκόπιος (σάπισε στις τουρκικές φυλακές και γνώρισε φρικτό θάνατο) και δ) ο Επίσκοπος Ζήλων Ευθύμιος.
Την περίοδο αυτή του φοβερού διωγμού, ανδρείως ήθλησαν με ηρωισμό και υπομονή χριστιανική, επίσης 42 επώνυμοι και 342 ανώνυμοι κληρικοί μάρτυρες των Μητροπόλεων της Σμύρνης και της ευρύτερης περιφερείας της Σμύρνης, των Κυδωνιών, των Μοσχονησίων και οι εκατοντάδες χιλιάδες απλών πιστών ορθοδόξων χριστιανών που βασανίσθηκαν άγρια και σφαγιάσθηκαν. (†Παντελεήμονος Καρανικόλα, Μητροπολίτου Κορίνθου: “Ακολουθίαι τρεις‧ αγίου Χρυσοστόμου Σμύρνης, των πολυπληθών κληρικών και λαϊκών Νεομαρτύρων κατά την αυτήν εποχήν μαρτυρησάντων εν Μικρά Ασία και του αγίου ιερομάρτυρος Ευθυμίου Επισκόπου Ζήλων”, Εκδόσεις «ΠΝΟΗ» αριθμός 16 Κόρινθος 1992, σελ. 15).
*****
Οι διωγμοί και η καταπίεσι των Ελλήνων χριστιανών της Μικράς Ασίας την περίοδο 1918-1922 ολοκληρώθηκαν με τη μικρασιατική καταστροφή τον Αύγουστο του 1922. Τη δεινή και τραγική κατάστασι των διωγμών τους, περιγράφει ο ιερομάρτυρας Μητροπολίτης σε επιστολή του προς τους Σμυρναίους που ζούσαν στην ελεύθερη Ελλάδα και δημοσιεύθηκε στον “Εκκλησιαστικόν Κήρυκα” (Περιοδικό της Ιεράς Μητροπόλεως Θυατείρων και Μεγάλης Βρεττανίας, εκδιδόμενο στο Λονδίνο φ. 181 της 8/12/1918, σελ. 717-718).
Τη συμφορά αυτή ο Μητροπολίτης χαρακτηρίζει στην επιστολή του ως “λαίλαπα διωγμών και ερημώσεως”, “απαραδειγμάτιστον εν τη Εθνική μας ιστορία, διότι επί τέσσερα και ήμισυ ζοφερά έτη ήνοιξεν εις το εθνικό μας σώμα πληγάς τοιαύτας, οποίας oι τέσσαρες και ήμισυς αιώνες της δουλείας, όσοι από της αλώσεως μέχρι της σήμερον διέρρευσαν, δεν μας προυξένησαν, ή μάλλον, οι εξανδραποδισμοί και αι ερημώσεις των τελευταίων τούτων τεσσάρων και ημίσεως σκοτεινών ενιαυτών είναι εν σμικρογραφία μία αλγεινή επιτομή και σύνοψις των μεγάλων δεινών και συμφορών, προς ας επαλαίσαμεν επί 4 1/2 εκατονταετηρίδας, με μόνην την διαφοράν, ότι τα τελευταία δεινά πλήγματα ήλθον τόσον αλλεπάλληλα και εν ούτω βραχεί σχετικώς χρόνω, ώστε έπνιξαν τρόπον τινά, το ιστορικόν άλγος των παθημάτων των δεκατεσσάρων γενεών της επαχθούς και απεχθούς δουλείας μας… Το εν Τουρκία εναπολειφθέν Ελληνικόν στοιχείον εφάνη προς στιγμήν ότι κατέβη εις τον Αδην διά να μη αναβή εκείθεν ποτέ πλέον…”.
Στην ίδια επιστολή ο Μητροπολίτης ανακοινώνει και πληροφορεί ότι, “εκ των εις τα ενδότερα της Ασίας εν μέσω των Τουρκικών χωρίων διεσκορπισμένων αδελφών μας, ανερχομένων δε εις τον επιβλητικόν αριθμόν των 400.000 ψυχών, ζήτημα είναι αν ζη μόνο το 1/4. Εκ δε των στρατολογηθέντων διά τα κατ’ ευφημισμόν ονομασθέντα «εργατικά τάγματα» ομαιμόνων μας αδελφών μόλις το 1/10 ζη, διότι είναι απηκριβωμένον διά πολλών και επισήμων παρατηρήσεων και εκθέσεων, ότι υπερέβη το 80% η θνησιμότης εις τα χριστιανικά κατά προτίμησιν ταύτα τάγματα, όσα εστάλησαν να κατασκευάζωσι τας κολοσσιαίας σύραγγας υπό τον Ταύρον και τα όρη του Αμανού, ή να κόπτωσι τον ισθμόν της Κυζικηνής χερσονήσου, ή να εργάζωνται επί 18 ώρας το ημερονύκτιον εν τοις μεταλλείοις των γαιανθράκων, ή να κρημνίζωσι και μετατοπίζωσιν ολόκληρα βουνά προς δημιουργίαν τάχα νέων στρατιωτικών δρόμων…” (†Παντελεήμονος Καρανικόλα, ένθα ανωτέρω, σελ. 9).
Οι λυχνίες των Εκκλησιών της Μικράς Ασίας μετατέθηκαν για να φωτίζουν την πορεία των προσφύγων, των διωχθέντων και κατατρεχθέντων στις νέες πατρίδες τους κατά την προφητεία “κινήσω την λυχνίαν σου εκ του τόπου αυτής” (Αποκάλυψις β΄ 5).
*****
Ολα αυτά τα πολυώδυνα μαρτύρια και τις ποικίλες βασάνους θυμόμαστε σήμερα. Συγχρόνως θυμόμαστε:
1) Οτι οι Ελληνες Χριστιανοί συστηματικά, μεθοδικά και βίαια εξώσθηκαν από τη Μικρασιατική γη, στην οποία οι πατέρες μας έζησαν επί τρεις χιλιάδες χρόνια.
2) Οτι την ελληνικότητα και τη χριστιανικότητα της περιοχής μαρτυρεί η ιστορία, εκκλησιαστική και θύραθεν, τα λαμπρά μνημεία του πολιτισμού της περιοχής και οι επιγραφές τους.
3) Οτι σ’ αυτή την περιοχή επί δύο χιλιάδες χρόνια ήκμασε και έλαμψε η πνευματικότητα της ορθοδόξου ανατολικής εκκλησίας.
*****
Οφείλουμε κατ’ έτος να τιμούμε τη μνήμη των πατέρων και αδελφών μας και να παρακαλούμε τον Παντοδύναμο Κύριό μας, τον Κύριο της σωτηρίας και της ιστορίας, να μας ευλογεί για να ζούμε με ειρήνη και ασφάλεια με τα θεοφιλή έργα της πίστεως και της αρετής, για να δοξάζουμε το πάντιμο και μεγαλοπρεπές Ονομά Του, του Πατρός και του Υιού και του αγίου Πνεύματος. Αμήν.
