Σύμφωνα με την Ιερά Σύνοδο της Εκκλησίας της Ελλάδος υπάρχουν στην Ελλάδα:
Ιερές Μονές: Ανδρικές: 206, Γυναικείες: 264.
Ιερά Ησυχαστήρια: Ανδρικά: 6, Γυναικεία: 54.
Υπολογίζονται συνολικά άνω των 550 Μοναστηριών και Ησυχαστηριών, που είναι εν λειτουργία σήμερα στην Ελλάδα και αποτελούν τους πνευματικούς πνεύμονές της. Οι Μοναχοί και Μοναχές που εγκαταβιώνουν σ’ αυτά υπολογίζονται περίπου σε 3.500 άτομα (1.500 στο Άγιον Όρος).
Τα Ορθόδοξα μοναστήρια έχουν κλειστό σχήμα (τετράγωνο, ορθογώνιο ή ακανόνιστο), αποτελούμενο από κελιά, ξενώνες, αποθήκες, έτσι ώστε να περικλείουν την εσωτερική αυλή στο κέντρο του οποίου βρίσκεται το Καθολικό (=Ναός του Μοναστηριού).
Σημαντικά κτίρια ενός μοναστηριού είναι εκτός από τα κελιά (για τη διαμονή των μοναχών), η Tράπεζα, δηλαδή ο χώρος εστίασης των μοναχών και επισκεπτών. Το Καθολικό βρίσκεται στο κέντρο της αυλής εκφράζοντας έτσι την κυρίαρχη θέση του στο μοναστηριακό συγκρότημα. Η φιάλη μπροστά στο Καθολικό, είναι μία κρήνη, με το νερό της οποίας πρέπει να νιφτεί ο πιστός (αγίασμα). Αρχονταρίκι ονομάζεται ο χώρος υποδοχής των προσκυνητών.
Κατηγορίες μοναστηριών. Τα μοναστήρια είναι ανδρικά ή γυναικεία και διαιρούνται κυρίως σε κοινόβια και σε ιδιόρρυθμα. Στα κοινόβια μοναστήρια επικρατεί η κοινοκτημοσύνη, ενώ στα ιδιόρρυθμα οι μοναχοί ενεργούν ξεχωριστά και τρέφονται μόνοι τους. Τις τελευταίες δεκαετίες έχουν επικρατήσει τα κοινοβιακού τύπου μοναστήρια.
Οι μονές διοικούνται από τον ηγούμενο (ή ηγουμένη), που εκλέγεται από το σύνολο των μοναχών. Μαζί με τον ηγούμενο υπάρχει και ένα συμβούλιο. Κάθε Μοναχός έχει τη δική του εργασία στο μοναστήρι, που ονομάζεται «διακόνημα».
Bασιλική λέγεται η μονή που έχει χτιστεί από Βασιλέα-Αυτοκράτορα. Σταυροπηγιακές λέγονται οι μονές οι οποίες εξαρτώνται από το Οικουμενικό Πατριαρχείο Κωνσταντινουπόλεως. Στις περιπτώσεις αυτές ο Πατριάρχης ή εκπρόσωπός του, έβαζε στα θεμέλια της ιεράς μονής σιδερένιο σταυρό, ο οποίος είναι και το Σταυροπήγιο.
Πηγή
paraklisi
