Γράφει η κυρία Βιρργινία Χαμουδοπούλου -Κωνσταντινίδη ,ιστορικός
Η καταστροφή του 1922 είναι από τις τραγικότερες της εθνικής μας ιστορίας. Στις 27 Αυγούστου του 1922 δεν υπήρχε Ελλάδα στη Σμύρνη. Ο Ελληνισμός συρρικνωμένος στον Ελλαδικό χώρο ατένιζε με νοσταλγία το πάτριο έδαφος, όπου ακόμα παραμένουν οι ελληνικές επιγραφές επί των λίθων και των μνημείων, αλλά και οι εκατοντάδες θαμμένοι επί αιώνες Αγιοι της Ορθοδοξίας μας που μαρτυρούν την ιστορική κυριότητα και ελληνικότητα του χώρου. Τις μαρτυρίες αυτές κανείς δεν μπορεί να τις εντοπίσει.
Το 1930 η Νέα Σμύρνη που δημιουργήθηκε σύμφωνα με την απόφαση της Τοποτηρητείας της Μητροπόλεως Σμύρνης ήταν ένας προσφυγικός συνοικισμός τετρακοσίων περίπου οικογενειών με μία ξύλινη παράγκα ως Εκκλησία, σε ανάμνηση της Αγίας Φωτεινής. Τον Ιούνιο του 1930 οι πρωτοπόροι αυτοί Νεοσμυρνιοί ίδρυσαν τη «Λέσχη Νέας Σμύρνης» με κύριο στόχο τη δημιουργία ενός ανωτέρου πολιτισμού και μιας προτύπου πόλεως.
Το 1938 η Λέσχη ονομάστηκε «ΕΣΤΙΑ ΝΕΑΣ ΣΜΥΡΝΗΣ» από τον Πλωμαρίτη Μυτιληνιό Πάνο Χαλδέζο (1898-1983), τον επί 46 έτη Πρόεδρο της ΕΣΤΙΑΣ (1937-1983), χάριν του οποίου διευρύνθηκαν οι εθνικές, κοινωνικές, πνευματικές επιδιώξεις του Σωματείου. Ο Π. Χαλδέζος συνεργάστηκε με την Κοινότητα και ύστερα τον Δήμο Ν. Σμύρνης για μία Πόλη άρτια διοικητικά και πολιτισμικά.
Με νέο Καταστατικό (1939) το Σωματείο διευρύνει τις επιδιώξεις του σε Εθνικό και Πνευματικό επίπεδο ώστε η Νέα Σμύρνη να διαμορφώσει μία υποδειγματική κοινωνία ενός ανώτερου πολιτισμού όμοιου με εκείνον της μητέρας Σμύρνης, δια της περισυλλογής, μελέτης και περίσωσης του Εθνικού, Λαογραφικού πλούτου του Ελληνισμού της Μ. Ασίας, της Θράκης και της Πόλης.
Πράγματι, η ΕΣΤΙΑ γρήγορα δημιουργήθηκε ως μία μικρογραφία της ένδοξης Σμύρνης σε θέματα διοικήσεως, παιδείας, πνεύματος και ελληνορθόδοξου ήθους.
Ο Γεώργιος Β΄ στις 23 Απριλίου του 1939 έθεσε τον θεμέλιο λίθο του Μεγάρου της ΕΣΤΙΑΣ επί οικοπέδου παραχωρηθέντος από την Κοινότητα Νέας Σμύρνης (1938) και αργότερα από τον Δήμο Νέας Σμύρνης (1952).
Κατά τον «Αλβανικό» Πόλεμο και τη Γερμανική Κατοχή η ΕΣΤΙΑ, στεγασμένη σε ιδιόκτητα κτήρια της Νέας Σμύρνης, ευγενώς προσφερθέντα από Μέλη και Φίλους της, στράφηκε με στοργή και αγάπη στους ήρωες του Αλβανικού Μετώπου. Εστάλησαν συνολικά 43.000 μάλλινα ρούχα (για τον εφοδιασμό της 11ης Μεραρχίας), ενώ διετέθησαν 150 αμαξίδια, 300 βακτηρίες, κλινοστρωμνές, δώρα και βιβλία για τους τραυματίες και αναπήρους. Δεκάδες οι ευχαριστήριες επιστολές από το Μέτωπο. Κατά τη διάρκεια της Γερμανικής Κατοχής η ΕΣΤΙΑ καθιέρωσε την καθημερινή «Σούπα του Παιδιού» και υπέθαλπε κατατρεγμένους, ακόμα και Εβραίους.
Το 1950 παραδόθηκε στη Βιβλιοθήκη – φύλακα Αρχείων, σπάνιων χειρογράφων και πρωτογενών ιστορικών στοιχείων, το από το 1891 Αρχείο του ιστορικού Συλλόγου «ΑΝΑΤΟΛΗ». Μέσα από τις σελίδες της πρωτογενούς αυτής πηγής αναδεικνύονται οι Εθνικές μας ρίζες, η ενότητα του Ελληνισμού με κέντρο τη Μ. Ασία, όπως και η οικουμενική διάδοση της Ελληνικής Παιδείας.
Το 1951 η ΕΣΤΙΑ τιμήθηκε με το Α΄ Βραβείο της Ακαδημίας Αθηνών, το χρυσό Μετάλλιο της Ακαδημίας και το Χρυσό Βραβείο Α΄ τάξεως Εθνικού Ιδρύματος.
Στις 12 Ιουνίου 1955 έγινε, με μεγάλη επισημότητα, η πραγματική θεμελίωση του Μεγάρου και τοποθετήθηκε στα θεμέλιά της, από τον Υπουργό Προνοίας Κωνσταντίνο Γιαβάσογλου ένα κουτί με χώμα από το Στάδιο του Πανιωνίου στη Σμύρνη και το Κοιμητήριο της Σμύρνης.
Στις 23 Ιουλίου 1957 έγινε πανηγυρικά η θεμελίωση της Μέσης Σχολής Εμπορικού Ναυτικού, με τη γενναία χορηγία του Σμυρναίου Αριστοτέλη Ωνάση, ο οποίος ανακηρύχθηκε από την ΕΣΤΙΑ ως «Μέγας Ευεργέτης». Επίσης το κοινωφελές Ιδρυμα «Αλέξανδρος Ωνάσης» συνέβαλε με αξιόλογη δωρεά στην οικοδόμηση της Μονάδας Φροντίδας Ηλικιωμένων «Οίκος Γαλήνης», που θεμελιώθηκε τον Ιούλιο του 1980 και εγκαινιάσθηκε τον Μάρτιο του 1990, επτά χρόνια μετά την εκδημία του Μεγάλου Οραματιστή Πάνου Χαλδέζου. Ο «Οίκος Γαλήνης» θεωρήθηκε γρήγορα, και συνεχίζει, ως μία από τις καλύτερες Μονάδες Φροντίδας Ηλικιωμένων του τόπου μας.
Επί Προεδρίας Παντελή Σερέφογλου η ΕΣΤΙΑ τίμησε το «Ιδρυμα Αλέξανδρος Σ. Ωνάσης» με το χρυσό Μετάλλιο της ΕΣΤΙΑΣ για τη γενναιόδωρη προσφορά των 12.000.000 δρχ. για την αποπεράτωση του «Οίκου Γαλήνης».
Στο 20ετές διάστημα από τη θεμελίωση του Μεγάρου (1955), έως τα εγκαίνιά του (1975), η ΕΣΤΙΑ έφερε κοντά της ένα τεράστιο πλήθος των υψηλοτέρων προσωπικοτήτων της θρησκευτικής, πολιτικής, πνευματικής και κοινωνικής ζωής του Τόπου μας. Η ΕΣΤΙΑ, με την πολύτιμη σύμπραξη των εθελοντών Συμβούλων και Μελών της, αλλά και με τη συνέργεια της Ελληνικής Κυβερνήσεως και του Δήμου Νέας Σμύρνης, έσωσε το Μικρασιατικό Πνεύμα από τον θάνατο, κρατώντας το ζωντανό και ακμαίο, ως μία ολοκληρωμένη ρωμαίικη κοινότητα.
Αδιάψευστοι μάρτυρες των γεγονότων αυτών το «Λεύκωμα» των 50 χρόνων της ΕΣΤΙΑΣ (1930-1980), αλλά και η αδιάπτωτη «Ετήσια έκδοση της ΕΣΤΙΑΣ Νέας Σμύρνης» από το 1930 έως σήμερα. Το πολυσέλιδο περιοδικό όπου απαθανατίζονται οι παντοειδείς δραστηριότητες της ΕΣΤΙΑΣ, με αύξοντα σήμερα αριθμό το 95.
Από τις πρωτογενείς αυτές πηγές, φυλασσόμενες στη Μνημειώδη και φιλόξενη Βιβλιοθήκη της ΕΣΤΙΑΣ (των 80.000 τόμων) μπορεί ο ευγενής αναγνώστης να ενημερωθεί αναφορικά με το περιεχόμενο και την εν γένει κίνηση και τον εμπλουτισμό των Μουσείων, καθώς και για τα σπάνια κειμήλια, όπως ο Σταυρός που φορούσε ο Εθνομάρτυρας Μητροπολίτης Σμύρνης Χρυσόστομος την ώρα του Μαρτυρίου του.
Η γλύπτρια Λουκία Γεωργαντή-Οικονόμου φιλοτέχνησε το ομοίωμα του Εθνομάρτυρα Σμύρνης, το οποίο δώρισε στην ΕΣΤΙΑ ο αείμνηστος Μικρασιάτης Γεώργιος Τσακίρης.
Αλλωστε, ο φοιτητής, ο μαθητής ή και οιοσδήποτε άλλος, μπορεί να ενημερωθεί στη Βιβλιοθήκη της ΕΣΤΙΑΣ για τα Επιμορφωτικά Μαθήματα: Αγγλική Γλώσσα, Τετραφωνική Χορωδία, Φωτογραφία, Σκάκι, Μικρασιατικό Ελληνικό Κέντημα, Χειροτεχνία, όπως και για τα Βραβεία Βιβλίων και Εργασιών Μικρασιατικού περιεχομένου.
Στην Αίθουσα Τελετών της ΕΣΤΙΑΣ «Πάνος Χαλδέζος» πραγματοποιούνται ομιλίες, συνέδρια, εκθέσεις, ημερίδες, επιστημονικές παρουσιάσεις και ψυχαγωγικές εκδηλώσεις. Δυστυχώς, οι εκδηλώσεις αυτές έχουν τώρα ανασταλεί εξ αιτίας της πανδημίας.
Μετά την εκδημία του Πάνου Χαλδέζου, οι Πρόεδροι της ΕΣΤΙΑΣ προσπάθησαν και βάδισαν στα βήματα του Ιδρυτού της.
Ωστόσο, από το τέλος Οκτωβρίου του 2015, οπότε εξελέγη ως Πρόεδρος ο κ. Ιωάννης Κ. Παπαδάτος, η ΕΣΤΙΑ, όπως και ο «Οίκος Γαλήνης» παρουσίασαν και παρουσιάζουν εμφανή πρόοδο σε όλους τους τομείς των δραστηριοτήτων τους. Επί των ημερών του κ. Παπαδάτου, ο οποίος επανεξελέγη το 2019, η ΕΣΤΙΑ παρά τα ακραία οικονομικά της προβλήματα, κυρίως εξαιτίας της πρωτόγνωρης και άδικης πολιτικής του Δήμου Ν. Σμύρνης, ο οποίος αγνόησε και αγνοεί την αναγκαιότητα των εθνικών και κοινωνικών στόχων της, αναγεννήθηκε τόσο από πλευράς κτηριακής υποδομής, όσο και από πλευράς σημαντικού εμπλουτισμού των παντοειδών εκδηλώσεών της. Οι χώροι της γέμισαν με νέα Μέλη και Φίλους της πρόθυμους να συμμετάσχουν στις πνευματικές, επικοινωνιακές και ψυχαγωγικές δραστηριότητές της. Στη σελίδα 6 του τελευταίου περιοδικού (τεύχος 95), αναφέρονται οι υψηλές συνεργασίες της ΕΣΤΙΑΣ με επίσημους οργανισμούς, Μουσεία και πολιτικούς φορείς όπως το Ιδρυμα Ωνάση, το Οικουμενικό Πατριαρχείο, το Βυζαντινό-Χριστιανικό Μουσείο και το Μουσείο Μπενάκη, την Προεδρία της Δημοκρατίας, το Υπουργείο Πολιτισμού κ.α.
Ο κ. Παπαδάτος προσπαθεί καθημερινά να ισορροπήσει τις πνευματικές και ψυχικές του ανησυχίες με τα παντοειδή οικονομικά, κοινωνικά και άλλα προβλήματα, προκειμένου να επιτύχει το καλύτερο δυνατόν αποτέλεσμα προς όλες τις κατευθύνσεις.
Ολοκληρώνοντας τη σύντομη αυτή αναφορά μας στο 90χρονο Μικρασιατικό Σωματείο μας, επιθυμούμε να απευθύνουμε με σεβασμό τα συγχαρητήριά μας, στα επίλεκτα Μέλη του Διοικητικού Συμβουλίου της ΕΣΤΙΑΣ, όπως και στις Εφόρους των Μουσείων, της Βιβλιοθήκης και του «Οίκου Γαλήνης», οι οποίες, υπό το άγρυπνο βλέμμα του Προέδρου εκτελούν εθελοντικά, με ακρίβεια, το εθνωφελές και κοινωφελές λειτούργημά τους. Επίσης συγχαίρουμε και ευχαριστούμε όλους εκείνους που εργάζονται με οποιονδήποτε τρόπο συμβάλλοντας «να φυλάττει (η ΕΣΤΙΑ) “τα άγια τοις αγίοις” της φυλής, τα ιερά λείψανα ενός πανάρχαιου Ελληνισμού της Ανατολής, που ήκμασε επί αιώνες, για ν’ αποτεφρωθεί μέσα στις φλόγες του μοιραίου Σεπτεμβρίου του 1922…», όπως έγραψε ο Χρήστος Σολωμονίδης.
