του Δημητρίου Π. Λυκούδη,Θεολόγου, Φιλολόγου, Ιστορικού
«Ημείς, το ελληνικόν Έθνος των Χριστιανών, βλέποντας ότι μας καταφρονεί το οθωμανικόν γένος, και σκοπεύει τον όλεθρον εναντίον μας, πότε μ᾿ έναν και πότε μ᾿ άλλον τρόπον, απεφασίσαμεν σταθερώς ή να αποθάνωμεν όλοι ή να ελευθερωθώμεν. Καί τούτου ένεκα, βαστούμεν τα όπλα εις χείρας, ζητούντες τα δικαιώματά μας…».
Αυτά τα λόγια ανήκουν σε μια μεγάλη εκκλησιαστική μορφή, στον Εθνεγέρτη του Μωριά, τον Επίσκοπο Παλαιών Πατρών Γερμανό τον Γ’ (Γεώργιος Γκόζιας, 1771-1826), ο οποίος, μαζί με οπλαρχηγούς και λοιπούς προκρίτους, ευλόγησε τη Σημαία της Ελληνικής Επαναστάσεως. Πέθανε από εξανθηματικό τύφο στο Ναύπλιο, στα 1826.
Και αν θέλεις να μάθεις ποιο ήταν το εθνικό-θρησκευτικό φρόνημα και το ενθεγερτικό έργο του ανδρός, δεν έχεις παρά να διαβάσεις τις κάτωθι αράδες, χαρακτηριστικό απόσπασμα και θυμιατήρι ιερό στην ιερή του μνήμη: « Όταν οι Τούρκοι εξόρισαν τον Γρηγόριο τον Ε’ στο Άγιον Όρος, τον ακολούθησε και ο Γερμανός, πρεσβύτερος τότε. Αλλ᾿ ο Πατριάρχης δεν τον κράτησε πολύ κοντά του […] Γύρισε στην Πόλη και σε λίγα χρόνια χειροτονήθηκε Μητροπολίτης Παλαιών Πατρών, στις 25 Μαρτίου 1807. Ο νέος Ιεράρχης κατέβηκε στο Μωριά γεμάτος ζωή και παλμό ιερό. Και ρίχτηκε στην πνευματική του αποστολή. Περιόδευε, καβάλα σε μουλάρι, από χωριό σε χωριό και από πόλη σε πόλη, όλο το Μωριά. Και συμβούλευε και νουθετούσε. Και κατηύθυνε κάθε ενέργεια της Φιλικής Εταιρείας με κόπο και μόχθο και πρόσφερε από το υστέρημά του μεγάλα ποσά…Ως στις 10 Μαρτίου 1821, όταν κατέφυγε στην Αγία Λαύρα. Και σε δυο-τρεις μέρες έφθασαν εκεί και ο Επίσκοπος Κερνίκης, ο Ζαΐμης, ο Φωτήλας, ο Λόντος και άλλοι. Εκεί πήραν τη μεγάλη απόφαση. Και ο Ιεράρχης τούς εξέθεσε τους κινδύνους και τους έδωσε θάρρος και τόλμη. Και κατέληξε με τη φράση: “Η Ιστορία και το μέλλον της Ελλάδος στηρίζεται επάνω σε τρεις λέξεις: Θρησκεία, Ελευθερία, Πατρίς”» (Αρχιμ. Ιωάν. Αλεξίου, Στα χρόνια της Σκλαβιάς, Ζωή, Αθήνα 1992, σελ. 83).
Ωσαύτως, ένας άλλος ηρωικός Επίσκοπος, ο Σαλώνων Ησαΐας (1780-1821), στην Ιερά Μονή του Οσίου Λουκά, ευλογούσε την έναρξη της Εθνεγερσίας στη Ρούμελη. Ήταν 23 Απριλίου 1821, όταν ο Ησαΐας, μαζί με τον κατά σάρκα ιερέα αδελφό του, έπεφταν στη μάχη της Αλαμάνας, απέναντι στις βάρβαρες ορδές του Ομέρ Βρυώνη. Σήμερα, να, αυτά διαβάζει ο περιηγητής και προσκυνητής στα άγια εκείνα χώματα, σαν τύχει και συναντήσει το επιβλητικό Ηρώο στη “Δεσποτόβρυση” (πάνω στον παλαιό δρόμο Άμφισσας-Λαμίας), που εφιλοτέχνησαν και έστησαν οι συμπατριώτες του δεσπότη: «Τοις εκ Δεσφίνης του Παρνασσού αδελφοίς Ησαΐα Αμφίσσης Επισκόπω και Ιωάννη ιερεί, πεσούσιν εν Χαλκομάτα ώδε, 23 Απριλίου 1821, υπέρ Πατρίδος μάχην Αλαμάνας».
Καυχιέται, όμως, και η Θεσσαλία για τον Επίσκοπο και εμψυχωτή των “ελεύθερων πολιορκημένων”, τον Επίσκοπο Ρωγών Ιωσήφ, ο οποίος γεννήθηκε στα 1776, στα Αμπελάκια. Την εθνική και ιεραποστολική του δράση κατέδωσαν στους Τούρκους και ο Ιωσήφ (ως αρχιμανδρίτης τότε) συνελήφθη και φυλακίσθηκε στα Ιωάννινα: «Υπό τους θόλους των Εκκλησιών, κάτωθεν ταπεινών στεγών, παρεκκλησίων και μονών της επαρχίας εκείνης, αντήχησεν επί έτη πολλά, εκ καρδίας γενναίας, ο παρακλητικός λόγος και ο κατανυκτικός ψαλμός του, ισχυρόν έκκαυμα πίστεως προς τον Χριστόν και τόλμης κατ᾿ ασεβών τυράννων…». Αργότερα, αφού ελευθερώθηκε από τη φυλακή του Αλή Πασά, συνέχισε την εθνεγερτική του δράση, και ως Ιεράρχης των “ελεύθερων πολιορκημένων”, στο Μεσολόγγι, ο Ιωσήφ προσέφερε θυσιαστικά και τη ζωή του, στο βωμό της πίστεως και της λευτεριάς. Μαζί με τον ηρωικό Αρχιμανδρίτη Γεράσιμο Ζαλογγίτη (εκ Πρεβέζης), ο μαρτυρικός Επίσκοπος περιφέρεται στα τείχη της Ιεράς Πόλεως του Μεσολογγίου, εμψυχώνοντας τους αγωνιστές και παρέχοντας τις διακονικές και περιθαλπτικές υπηρεσίες του σε όλους. Ήταν στα 1826, 13 του Απρίλη, όταν έβαζε φωτιά στο μπαρούτι των “ελεύθερων πολιορκημένων”, γράφοντας τη δική τους μαρτυρική και θυσιαστική σελίδα στην Ιστορία των Μαρτύρων και Ηρώων της Πίστεως και της Πατρίδος.
Και ο ανυπέρβλητος ιστορικός μας Κωνσταντίνος Παπαρρηγόπουλος, αναφερόμενος στον Εθνομάρτυρα Μητροπολίτη Δέρκων Γρηγόριο (μέσα 18ου αι.-03/05/1821), που απαγχόνισαν οι Τούρκοι στα Θεραπειά, σημειώνει: «Μητροπολίτης Δέρκων, διαπρέψαντος επί εκκλησιαστική και πολιτική συνέσει, αναφέρει πολλούς η ιστορία ημών. Αλλά θαρρούντως δυνάμεθα να είπωμεν, ότι ουδείς των όσων εκάθησαν επί του παρά τον Βόσπορον καλλιπρεπούς τούτου θρόνου, ανεδείχθη εφάμιλλος του μεγάλου εκείνου Δέρκων Γρηγορίου, όστις εγένετο εν των πολλών θυμάτων των υπό της Εκκλησίας ημών προσενεχθέντων υπέρ της του Έθνους παλιγγενεσίας. Αι περιστάσεις υπήρξαν βεβαίως έκτακτοι. Αλλά και ο ανήρ υπήρξεν άξιος των περιστάσεων…».
Και σημειώνει ο ιστορικός, κάμνοντας προσκλητήριο ψυχών ηρώων και μαρτύρων της Πίστεως: ήταν 10-22 Απριλίου 1821 και ο Οικουμενικός Πατριάρχης Γρηγόριος ο Ε’ (Γεώργιος Αγγελόπουλος, 1746-1821, αγιοκατάταξη 8 Απριλίου 1921) στέκει αγέρωχος και απαγχονισμένος στην κεντρική πύλη του Πατριαρχείου. Δυο μήνες αργότερα, στις 3 του Ιούνη, ακολούθησαν οι απαγχονισμοί των αγίων μητροπολιτών Τυρνόβου Ιωαννικίου (στο Αρναούτκιοϊ), Θεσσαλονίκης Ιωσήφ (Ιωσήφ Αντωνόπουλος ή Δαλίβαρης, 1749-1821) στο Νεοχώρι Χηλής και Αδριανουπόλεως Δωροθέου (Δημήτριος Πρώης ή Πρωγάκης, 1754-1821) στο Μέγα Ρέμα. Όλοι τους με σύνθημα και καρδιακό ορόσημο για την Πίστη του Χριστού την αγία και της Πατρίδος την Ελευθερία!
Ελληνίδες και Έλληνες, αδέλφια μου αγαπημένα: είμεθα απόγονοι ηρώων και μαρτύρων της Πίστεως και της γλυκυτάτης Πατρίδος. Και, να! Σήμερα, λίγο προ της συμπλήρωσης των διακοσίων χρόνων από την έναρξη της Ελληνικής Επανάστασης, κάθε που κοιτώ τη γαλανόλευκη να κυματίζει σε κάθε σπίτι και απανταχού, αγέρωχα και με καμάρι ανείπωτο, έρχονται στο νου μου τα λόγια του μεγάλου διδασκάλου Κωνσταντίνου Οικονόμου του εξ Οικονόμων (1780-1857), τα οποία, θαρρώ, όπως τότε, έτσι και σήμερα, μιλούν και αντηχούν πανηγυρικά στις αδούλωτες ψυχές μας: «Γενναίοι κατά την θεοσέβειαν ζηλευταί των Μακκαβαίων, ευγενείς κατά φύσιν απόγονοι των Μιλτιαδών και Θεμιστοκλέων! Χωρείτε μετά πάσης προθυμίας και δυνάμεως εναντίον των υιών της οργής και της κατάρας. Μη διστάσητε περί του αγώνος σας…Είναι αγών των φώτων και του πολιτισμού κατά του σκότους και της απανθρωπίας. Είναι αγών της Εκκλησίας και του Σταυρού κατά της αιμοβόρου ασεβείας. Μη φοβείσθε…η γενναιότης και η επιμονή σας θέλει δείξει εις όλα τα έθνη της γης, ότι μόνοι οι Έλληνες υπό τον πολυχρόνιον και βαρύτατον της θηριωδίας ζυγόν διεφύλαξαν γενναίως και την πίστιν και την ευγένειαν των Πατέρων αυτών…».
Ζήτω η 25η Μαρτίου του 1821! Ζήτω το Έθνος! Ζήτω η Ελλάς! Ω γλυκυτάτη και πεφιλημένη μου Πατρίδα!
