Του Πάνου Ευαγγέλου
Την αθώωση όλων όσοι εμπλέκονται στην υπόθεση των ανταλλαγών της Ιεράς Μονής Βατοπαιδίου πρότεινε στο Τριμελές Εφετείο Κακουργημάτων η εισαγγελέας της έδρας, Βασιλική Κρίνα.
Η κυρία Κρίνα υποστήριξε ότι δεν στοιχειοθετούνται τα αδικήματα με τα οποία βαρύνονται οι κατηγορούμενοι (απιστία, απάτη, ξέπλυμα κ.λπ.), ενώ τόνισε ότι δεν προέκυψε δόλος από την πλευρά των κατηγορουμένων, οι οποίοι εκτελούσαν κυβερνητικές αποφάσεις.
Όσον αφορά το θέμα της κυριότητας της λίμνης Βιστωνίδας και των παραλίμνιων εκτάσεων, η εισαγγελέας εξέφρασε την άποψή της υποστηρίζοντας ότι η κυριότητα ανήκει στο Δημόσιο και όχι στη μονή, αν και -όπως είπε- αυτό είναι θέμα που θα κριθεί τελικά από τα αστικά δικαστήρια.
Αναφορικά με τον ρόλο των μοναχών Εφραίμ και Αρσενίου, η εισαγγελέας υποστήριξε ότι δεν προέκυψε από κανένα στοιχείο ότι οι δύο μοναχοί προσπάθησαν να επηρεάσουν τη διοίκηση με στόχο να αποκτήσουν καλύτερα ακίνητα, υποστηρίζοντας χαρακτηριστικά: «Βλέποντας τη συγκρότηση και το επίπεδο των κατηγορουμένων που βρέθηκαν ενώπιόν σας, πώς είναι δυνατόν να δεχτείτε ότι αυτοί οι άνθρωποι κινήθηκαν από θρησκοληψία, επιδιώκοντας να βλάψουν με εκατομμύρια ευρώ το ελληνικό Δημόσιο, χωρίς οι ίδιοι να έχουν κανένα όφελος; Οι μοναχοί είχαν ακράδαντα την πεποίθηση ότι η λίμνη και οι παραλίμνιες εκτάσεις τούς ανήκαν και, άλλωστε, ακόμη και σήμερα την ίδια πεποίθηση έχουν. Μόνος τους στόχος ήταν να αναστηλώσουν τη μονή και τα κειμήλιά της και για αυτόν τον λόγο έπρεπε να έχουν έσοδα. Κατά τη γνώμη μου, οι πράξεις για τις οποίες βαρύνονται δεν αποδεικνύονται και για αυτόν τον λόγο προτείνω να κηρυχθούν όλοι αθώοι».
Η απόφαση του δικαστηρίου για την υπόθεση που συγκλόνισε τη Δικαιοσύνη, αλλά και τον πολιτικό στίβο αναμένεται να εκδοθεί το νέο έτος.
Το σκάνδαλο αφορά μια σειρά ανταλλαγών ακινήτων, εκτάσεων και οικοπέδων μεταξύ του ελληνικού Δημοσίου και της Μονής Βατοπεδίου του Αγίου Όρους, με φερόμενο απώτερο σκοπό να περιέλθουν αυτά, διά της πλαγίας οδού και αγοραπωλησιών, μέσω της Ιεράς Μονής, σε συγκεκριμένες υπεράκτιες εταιρείες.
Το 2008, το θέμα είχε προκαλέσει πολιτική θύελλα, με τη Βουλή να συστήνει Εξεταστική Επιτροπή.
Ο θόρυβος ξεκίνησε όταν σε πρώτη φάση έθεσε το ζήτημα ιδιοκτησίας στη λιμνοθάλασσα που κατέχει με αυτοκρατορικά χρυσόβουλα, καθώς και σε παρόχθιες εκτάσεις, που όμως ποτέ στο παρελθόν δεν είχε διεκδικήσει. Το γεγονός προκάλεσε την έντονη αντίδραση των κατοίκων και την Αρχών της περιοχής.
Τότε, προτάθηκε η λύση της «… εξ ανάγκης» ανταλλαγής οικοπέδων και ακινήτων του Δημοσίου άλλων περιοχών έναντι της λιμνοθάλασσας και των περί αυτής εκτάσεων προς τη Μονή Βατοπαιδίου.
Μετά από δημοσιεύματα της εποχής, η υπόθεση ερευνήθηκε από τρεις Εξεταστικές Επιτροπές της Βουλής, το 2008, το 2010 και στις αρχές του 2011 η τελευταία, η οποία και ήταν προανακριτική, ενώ ακολούθησε έρευνα από το Σώμα Δίωξης Οικονομικού Εγκλήματος, τον εισαγγελέα του Αρείου Πάγου Γιώργο Σανιδά, την Τράπεζα της Ελλάδος, την Επιτροπή Κεφαλαιαγοράς κ.ά.
Στις 4 Νοεμβρίου 2008, κατόπιν της από 22 Οκτωβρίου 2008 ομόφωνης απόφασης της Ολομέλειας της Βουλής, σχηματίστηκε Εξεταστική Επιτροπή με σκοπό τη διερεύνηση «του συνόλου της υπόθεσης της Μονής Βατοπαιδίου» και την αναζήτηση τυχόν πολιτικών ευθυνών. Πρόεδρος τοποθετήθηκε ο βουλευτής Χανιών με τη Νέα Δημοκρατία, Χρήστος Μαρκογιαννάκης. Η Επιτροπή αυτή συνεδρίασε από 30 Οκτωβρίου μέχρι 15 Δεκεμβρίου, προσερχόμενη σε 47 συνεδριάσεις, με συνολικό χρόνο εργασιών 250 ώρες. Μάλιστα, τα πρακτικά της έφθασαν τις 13.000 σελίδες, μετά από εξέταση 122 μαρτύρων.
Σύμφωνα με το πόρισμα της εν λόγω Επιτροπής, «Πόρισμα 15 Δεκεμβρίου 2008», όπως αυτό κατατέθηκε, αναγνωρίστηκαν μεν πολιτικές ευθύνες (σελ. 94), χαρακτηριζόμενες μόνο ως «πλημμελούς εποπτείας», εμπλεκομένων πολιτικών προσώπων και πολιτικών προϊσταμένων δημοσίων φορέων, δηλαδή υπουργών, υφυπουργών, διευθυντών, διοικητών κ.λπ. Παρά ταύτα, το καθένα από τα πέντε πολιτικά κόμματα της Βουλής, εκπρόσωποι των οποίων συμμετείχαν στην Επιτροπή, εξέδωσε χωριστό πόρισμα σε καταλογισμούς.
Η δεύτερη στη σειρά Εξεταστική Επιτροπή συνεστήθη σύμφωνα με την από 25 Ιανουαρίου του 2010 ομόφωνη απόφαση της Ολομέλειας της Βουλής, η οποία είχε κάνει δεκτή την πρόταση 128 βουλευτών του κόμματος του ΠΑΣΟΚ για σύσταση Εξεταστικής Επιτροπής για την ολοκλήρωση της διερεύνησης του συνόλου του σκανδάλου. Σύμφωνα με την ίδια απόφαση της Ολομέλειας, ορίσθηκε Επιτροπή από 19 μέλη, με προθεσμία ολοκλήρωσης και υποβολής πορίσματος μέχρι τις 15 Μαρτίου 2010. Τελικά, η Επιτροπή συγκροτήθηκε σε σώμα, με βάση τον Κανονισμό της Βουλής, στις 10 Φεβρουαρίου.
Η Εξεταστική Επιτροπή του 2010, μετά και τις κατόπιν αιτημάτων της χορηγηθείσες τρεις παρατάσεις συμπλήρωσης του έργου της μέχρι τις 8 Ιουνίου 2010, εργαζόμενη εντατικά σε συνολικά 42 συνεδριάσεις, εκ των οποίων οι 34 με πολύωρες εξετάσεις 62 μαρτύρων (συνολικά 143 ωρών), συμπληρώνοντας στενογραφημένα πρακτικά 6.615 σελίδων και λαμβάνοντας υπόψη, πέραν του φακέλου της Επιτροπής του 2008, ένα πλήθος άλλων εγγράφων, κοινών και απορρήτων, αντίγραφα συμβολαίων, αλληλογραφίας εμπλεκόμενων φορέων, γνωμοδοτήσεις, έκθεση στελεχών της ΤτΕ για κινήσεις λογαριασμών όσων ζητήθηκε το άνοιγμα κ.ά., επιβεβαίωσε το πόρισμα της προηγούμενης Επιτροπής.
Στις 17 Νοεμβρίου του 2010, η Ολομέλεια της Βουλής με μυστική ψηφοφορία αποφάσισε να παραπέμψει τους Ευάγγελο Μπασιάκο, Αλέξανδρο Κοντό και Πέτρο Δούκα στο Δικαστικό Συμβούλιο με τις κατηγορίες της αυτουργίας και συναυτουργίας σε απιστία σε βάρος του Δημοσίου.
Η λίμνη Βιστωνίδα και οι παρόχθιες περιοχές της (27.000 στρέμματα) αποτελούν μέρος του δικτύου Natura 2000, συνεπώς δεν μπορούν να οικοδομηθούν και δεν επιτρέπεται η εκμετάλλευση. Οι εκτάσεις αυτές είχαν μεταβιβασθεί στη Μονή Βατοπαιδίου στις 25 Ιουνίου του 2003 με απόφαση του Πολυμελούς Πρωτοδικείου Pοδόπης από την Κτηματική Εταιρεία Ξάνθης. Η κυριότητα των εκτάσεων αυτών αμφισβητούνταν στα δικαστήρια μεταξύ του ελληνικού Δημοσίου και της Μονής Βατοπαιδίου, καθώς η μονή, με βάση χρυσόβουλα βυζαντινών αυτοκρατόρων και της κατοχικής κυβέρνησης Τσολάκογλου(2), υποστήριζε ότι η έκταση της ανήκει από το 1080. Πριν εκδοθεί η απόφαση του δικαστηρίου, ο υφυπουργός Οικονομίας και Οικονομικών, Πέτρος Δούκας, υπέγραψε απόφαση με την οποία ενέκρινε την παραίτηση του Δημοσίου από τη δίκη, αποδεχόμενος γνωμοδοτήσεις του Νομικού Συμβουλίου του Κράτος και του Συμβουλίου Δημοσίων Κτημάτων.
Τον Ιούλιο του 2014, με τις υπ’ αρ. 12953 και 12954/2014 αποφάσεις του Πολυμελούς Πρωτοδικείου Θεσσαλονίκης, απορρίφθηκαν οι αγωγές του Δημοσίου κατά της Μονής Βατοπαιδίου, τρίτων αγοραστών και τραπεζών, με τις οποίες (το ελληνικό Δημόσιο) ζητούσε ακύρωση όλων των ανταλλαγών που έγιναν κατά την περίοδο 2004-2005 και την επιστροφή των οικοπέδων που αντηλλάγησαν με παραλίμνιες εκτάσεις της λίμνης Βιστονίδας(18).
Στις 24 Οκτωβρίου του 2014 συζητήθηκε στο Τριμελές Εφετείο Κομοτηνής η τύχη των εκτάσεων της Βιστωνίδας και τον Δεκέμβριο του 2015 εκδόθηκε η απόφαση, η οποία ήταν απορριπτική στην έφεση της Μονής Βατοπαιδίου και συνολικά στην αρχική αγωγή της εναντίον του ελληνικού Δημοσίου, με την οποία διεκδικούσε την ιδιοκτησία 27.000 στρεμμάτων.
