Τη δική του προσέγγιση για τον διάλογο Εκκλησίας και πολιτείας σχετικά με το νέο μάθημα των θρησκευτικών παρουσίασε ο Μητροπολίτης Μεσογαίας κ. Νικόλαος, στην εισήγηση του στην Σύνοδο της Ιεραρχίας που έγινε πριν από λίγες μέρες. Οπως τονίζει ο ίδιος υπάρχει ένα συνολικό ζήτημα για τη διδασκαλία των θρησκευτικών το οποίο εδώ και καιρό έχε μια σαθρή ταυτότητα. Ο ίδιος προτείνει μια σειρά από ενέργειες ως επόμενα βήματα όπως την προετοιμασία βιβλίων θρησκευτικών όπως και προγραμμάτων από την ίδια την Εκκλησία τα οποία θα προταθούν στην πολιτεία και βέβαια την αναβάθμιση της θεολογικής εκπαίδευση.
Το πλήρες κείμενο της εισήγησης του κ. Νικολάου έχει ως εξής:
Τί μᾶς ζητήθηκε ἀπὸ τὴν Ἱερὰ Σύνοδο
Ἡ ἐντολὴ ποὺ ἔλαβε ἡ Ἐπιτροπὴ ἦταν νὰ συζητήσει ἐπὶ τῆς μεθοδολογίας, τῆς δομῆς καὶ τοῦ περιεχομένου τοῦ ΠΣ, στὸ μέτρο ποὺ αὐτὰ ἀλλοιώνουν τὸν σκοπὸ τοῦ Μαθήματος καὶ ἀπομειώνουν τὴ δύναμη τῆς παραδόσεως καὶ τῆς διδασκαλίας τῆς Ἐκκλησίας, στὴ βάση τῶν παρακάτω δεδομένων.
Μὲ ποιὰ δεδομένα ξεκινήσαμε
Ὅταν μᾶς ἀνετέθη ἡ εὐθύνη τοῦ διαλόγου μὲ τὸ Ὑπουργεῖο γιὰ τὸ ΜτΘ, στὰ χέρια μας ὑπῆρχε:
(α) Τὸ Πρόγραμμά Σπουδῶν (ΠΣ), δηλαδὴ ὁ ὁδηγὸς τοῦ διδάσκοντος.
(β) Ἡ πιλοτικὴ ἐφαρμογὴ τοῦ Προγράμματος, χωρὶς ὅμως τὴν ἔκθεση ἀξιολόγησής της.
(γ) Ἡ αἴσθηση ὅτι ἐνῶ μιλούσαμε γιὰ συζήτηση ἀπὸ μηδενικὴ βάση, στὴν οὐσία ὑπῆρχε τετελεσμένο, μιᾶς καὶ τὸ νέο ΠΣ εἶχε κατοχυρωθεῖ μὲ σχετικὸ ΦΕΚ (ὑπ’ ἀριθ. 143575/Δ2 ΥΑ 13.09.2016) καὶ ἦταν πολὺ δύσκολο νὰ δεχθεῖ τὸ Ὑπουργεῖο νὰ καταργηθεῖ καὶ μαζί του νὰ ἀκυρωθεῖ μιὰ πολυετὴς προσπάθεια ἀλλαγῆς τοῦ ΜτΘ. Τὸ μόνο ποὺ μποροῦσε νὰ γίνει ἦταν νὰ βελτιωθεῖ.
(δ) Ἡ ἀντίληψη ὅτι ἡ μορφή, μεθοδολογία καὶ δομὴ τοῦ νέου ΜτΘ ἀποτελεῖ μέρος μιᾶς γενικότερης ἐκπαιδευτικῆς φιλοσοφίας ποὺ ἀφορᾶ σὲ ὅλα τὰ μαθήματα (π.χ. ἱστορία, μαθηματικά, φυσική κ.λπ.).
(ε) Ἡ ἐπίμονη δήλωση τοῦ πρ. Ὑπουργοῦ Παιδείας κ. Νικ. Φίλη ὅτι «συνομιλοῦμε, ἀλλὰ δὲν συναποφασίζουμε», μὲ ὕφος ἰδεολογικοποιημένης ἀντιπαλότητος πρὸς τὴν Ἐκκλησία.
(στ) Ἡ πλήρης ἀπουσία ἀντιδράσεων γιὰ τὸ νέο ΠΣ, θετικῶν ἢ ἀρνητικῶν, ἀπὸ ὀργανωμένους συλλόγους γονέων, δεῖγμα ἀνησυχητικὴς ἀδιαφορίας ἢ τουλάχιστον ὑποβαθμισμένου ἐνδιαφέροντος.
(ζ) Μία ὀξύτατη καὶ ἔντονη ἀντιπαράθεση μεταξὺ τῆς ΠΕΘ καὶ των θεολόγων τοῦ ΙΕΠ καὶ τέλος
(η) Ἡ Ἐπιστολὴ τοῦ Ἀρχιεπισκόπου στὸν Πρωθυπουργό (27.9.2016).
● Στὶς 5.11.2016, ὁρίσθηκε νέος Ὑπουργὸς Παιδείας, ὁ κ. Κων. Γαβρόγλου
Τί ζητήσαμε ἀπὸ τὸ ΙΕΠ καὶ τὸ Ὑπουργεῖο Παιδείας
(α) Νὰ ἀναγνωρισθεῖ στὴν Ἐκκλησία τὸ δικαίωμα νὰ ἔχει μερίδιο στὴν τελικὴ ἀπόφαση, δεδομένου ὅτι τὸ θέμα τὴν ἀφορᾶ ἀπόλυτα καὶ νὰ ἰσχύσει γιὰ τὴν Ἐκκλησία ὅ,τι καὶ γιὰ τὰ ἄλλα θρησκεύματα στὴν Ἑλλάδα.
(β) Νὰ μᾶς δοθεῖ τὸ πόρισμα ἀξιολόγησης τοῦ πιλοτικοῦ προγράμματος. Μᾶς δόθηκε κάπως καθυστερημένα ἡ λεγόμενη «Ἔκθεση Σιδερίδη», στὴν ὁποία τὸ νέο μάθημα ἀξιολογεῖτο στὰ περισσότερα τεθέντα κρίτηρια μὲ 3/5, καὶ δύο ἀχρονολόγητα κείμενα τοῦ κ. Ἄγγελου Βαλλιανάτου, ὁ ὁποῖος ὅμως ἦταν κεντρικὸ πρόσωπο στὸν σχεδιασμὸ τοῦ νέου ΜτΘ, ἂρα ἦταν κείμενα αὐτοαξιολόγησης, μὲ θετικὸ γενικὰ πρόσημο, ἀλλὰ καὶ εἰσήγηση συνέχισης τῆς πιλοτικῆς ἐφαρμογῆς.
(γ) Στὴ συνάντηση μὲ τὸ ΙΕΠ καὶ τὸν Ὑπουργό κ. Κ. Γαβρόγλου, στὶς 20 Φεβρουαρίου, ζητήσαμε νὰ δοῦμε τοὺς ΦΜ, δηλαδὴ τὸ βοήθημα τοῦ μαθητοῦ. Μᾶς εἶπαν ὅτι θὰ μᾶς τοὺς ἔδιναν ἐντὸς τῶν ἡμερῶν, διότι δὲν εἶχε ἀκόμη ὁλοκληρωθεῖ ἡ προετοιμασία τους, θὰ ἔπρεπε ὅμως ἐμεῖς, ἀφότου τὰ παραλάβουμε, νὰ καταθέσουμε τὴν ἄποψή μας ἐπ’ αὐτῶν, μέχρι τέλος Φεβρουαρίου, δηλαδὴ ἐντὸς δέκα ἡμερῶν. Ἀπαντήσαμε ὅτι κάτι τέτοιο εἶναι πρακτικῶς ἀνέφικτο. Τελικὰ δὲν μᾶς δόθηκαν οἱ ΦΜ, οἱ ὁποῖοι δημοσιοποιήθηκαν πρὶν ἀπὸ μόλις δέκα μέρες (17.6.2017).
(δ) Ἐπιμείναμε στὸ ὅτι οἱ ΦΜ πρὶν κυκλοφορήσουν θὰ ἔπρεπε νὰ προσαρμοσθοῦν στὸ ὑπὸ συζήτησιν ΠΣ, ὥστε νὰ εἶναι συμβατοὶ μὲ αὐτό. Ἡ ἀπάντηση ἦταν ὅτι δὲν προφθαίνουμε γιὰ κάτι τέτοιο, διότι τὰ βοηθήματα τῶν μαθητῶν πρέπει ἄμεσα νὰ ἐκδοθοῦν, προκειμένου νὰ προλάβουμε τὴ νέα χρονιά. Παρὰ ταῦτα, δήλωσαν ὅτι οἱ ΦΜ οὕτως ἢ ἄλλως εἶναι πολὺ πιὸ κοντὰ στὰ ὅσα ἐπιθυμεῖ ἡ Ἐκκλησία, ὅτι θὰ χρησιμοποιηθοῦν μόνο γιὰ τὴν ἑπόμενη χρονιά καὶ δεσμεύθηκαν νὰ λάβουν σοβαρὰ ὑπόψη τους τὴν ἄποψη τῆς Ἐκκλησίας γιὰ τὰ βιβλία ποὺ στὴ συνέχεια θὰ ἐκδοθοῦν καὶ θὰ ἀποτελοῦν τὸ βοήθημα τῶν μαθητῶν, μάλιστα ἐπικαλούμενοι οἱ ἴδιοι διὰ στόματος τοῦ Προέδρου τοῦ ΙΕΠ κ. Κουζέλη τὸ ἄρθρο 16, παρ. 2 τοῦ Συντάγματος καὶ τὸ ἄρθρο 9, παρ. ε΄ τοῦ Ν. 590/1977 (Κ.Χ.Ε.Ε), διὰ τοῦ ὁποίου ἡ Ἐκκλησία κατοχυρώνει συνταγματικὸ δικαίωμα νὰ ἔχει λόγο στὴ θρησκευτικὴ παιδεία (!)
(ε) Παρὰ τὸ γεγονὸς ὅτι ἐμεῖς δὲν εἴμαστε ἁρμόδιοι οὔτε εἰδικοὶ παιδαγωγοὶ γιὰ νὰ προσδιορίσουμε τὴ μεθοδολογία καὶ τὴ δομὴ τοῦ ΜτΘ, εἰσηγηθήκαμε διὰ τῶν συμβούλων μας ἀφ’ ἑνὸς μὲν νὰ τροποποιηθεῖ ἡ μεθοδολογία διδασκαλίας τοῦ μαθήματος (π.χ. ἀντὶ γιὰ τὴν ἐννοιολογικὴ προσέγγιση, νὰ ἀκολουθηθεῖ ἡ ἱστορικὴ ὡς πιὸ ξεκάθαρη καὶ σαφής), ἀφ’ ἑτέρου δὲ νὰ γίνει μιὰ σχετικὴ ἀνακατανομὴ τῆς ὕλης, πρὸς ἀποφυγὴν συγχύσεως καὶ ἀνεπίτρεπτων παρεξηγήσεων ἀπὸ τὴν πλευρὰ τῶν μαθητῶν. Τελικῶς, τὸ Ὑπουργεῖο ἀντιστάθηκε σθεναρὰ στὴν ἀλλαγὴ τῆς μεθοδολογίας, δέχθηκε ὅμως κάποιες μικρὲς ἀλλαγὲς στὴν ἀναδιάταξη τῆς ὕλης, κυρίως γιὰ τὶς τάξεις τοῦ Δημοτικοῦ.
Τί πετύχαμε
(α) Νὰ γίνει ἕνα βῆμα, ὥστε νὰ κατανοήσει ἡ πολιτεία, σὲ κάποιο βαθμό, ὅτι ἡ Ἐκκλησία ἔχει φωνὴ καὶ μερίδιο στὴ διαδικασία ἀποφάσεων γιὰ τὰ θέματα τῆς παιδείας ποὺ τὴν ἀφοροῦν, ὅπως τὸ ΜτΘ. Δυστυχῶς, αὐτὸ ἔγινε ἀργά καὶ γι’ αὐτὸ εἶναι ἄνευ ἐντυπωσιακοῦ ἀποτελέσματος, δημιουργεῖ ὅμως προϋποθέσεις γιὰ συνέχιση τοῦ διαλόγου καὶ οὐσιαστικὲς παρεμβάσεις ἐφ’ ἑξῆς, π.χ. γιὰ τὸν ΦΜ.
(β) Νὰ γίνει μιὰ ἐπικοινωνία μὲ τοὺς θεολόγους τοῦ ΙΕΠ, ἀπαλλαγμένη ἀπὸ ὕβρεις, βαρεῖς χαρακτηρισμοὺς καὶ καχυποψία. Ἂν αὐτὸ γινόταν νωρίτερα θὰ ὑπῆρχε ἡ ἀπαραίτητη ἐμπιστοσύνη γιὰ τυχὸν ἀλλαγὲς σὲ πρότερη φάση.
(γ) Νὰ συνεργασθοῦμε μὲ τὴν Ἐκκλησία τῆς Κρήτης γιὰ ἕνα θέμα τόσο σημαντικὸ καὶ κοινοῦ ἐνδιαφέροντος.
(δ) Νὰ ἐξαλειφθοῦν ἀπὸ τὸ ΠΣ σημεῖα παρεξηγήσιμα καὶ νὰ περιορισθεῖ σχετικὰ τὸ ἀνακάτεμα πληροφοριῶν ποὺ προξενοῦσε σύγχυση, κυρίως στὸ Δημοτικό.
(ε) Νὰ γίνουν δεκτὲς σχεδὸν στὸ σύνολό τους οἱ διορθωτικὲς παρεμβάσεις τῆς Ἐπιτροπῆς καὶ οὐσιαστικὰ νὰ ἀντικατασταθεῖ τὸ προηγούμενο ΦΕΚ, ἀπὸ δύο νέες Ὑπουργικὲς Ἀποφάσεις (ΦΕΚ 2104, τεῦχ. Β΄ 19.6.2017 (101470/Δ2 ΥΑ) καὶ ΦΕΚ 2105, τεῦχ. Β΄ 19.6.2017 (99058/Δ2 ΥΑ).
(στ) Νὰ πάρουμε τὴν ὑπόσχεση ὅτι ἡ Ἐκκλησία θὰ ἔχει ἀποφασιστικὸ λόγο στὸ περιεχόμενο καὶ τὸ ὕφος τῶν ἐκδοθησομένων βιβλίων, ἀφοῦ μάλιστα θὰ ἔχει στὴ διάθεσή της καὶ τὸν ΦΜ.
(ζ) Τὴ δέσμευση τοῦ Ὑπουργείου ὅτι τὸ ΜτΘ θὰ διατηρήσει τὴν ὑποχρεωτικότητά του σὲ ὅλες τὶς βαθμίδες καὶ τάξεις τῆς βασικῆς ἐκπαιδεύσεως.
Τί δὲν πετύχαμε
(α) Νὰ ἀλλάξει ἡ ἐπίμαχη μεθοδολογία καὶ ὁ χαρακτήρας τοῦ Μαθήματος στὸ νέο ΠΣ. Τὸ μάθημα ὡς ἔχει δὲν ἐμπνέει. Εἶναι καρπὸς δειλίας, ἐξισορροπιστικῆς ἀντίληψης, ἴσως καὶ μειονεκτικῆς καὶ ἡττοπαθοῦς προσέγγισης ὡς πρὸς τὸν σχεδιασμό του. Σχεδιάσθηκε ὄχι γιὰ νὰ ἐμπνεύσει στὴν πίστη καὶ νὰ ἀναδείξει τὴ δύναμη τῆς Ὀρθοδοξίας καὶ τῆς Ἐκκλησίας, ἀλλὰ γιὰ νὰ εἶναι συμβατὸ μὲ τὸν σύγχρονο ὀρθολογισμὸ καὶ ἀνεκτὸ ἀπὸ τὶς σύγχρονες ἀθεϊστικὲς καὶ συγκρητιστικὲς ἀντιλήψεις. Σχεδιάστηκε ἔτσι προκειμένου νὰ διατηρήσει τὸν ὑποχρεωτικό του χαρακτήρα. Αὐτό ὁπωσδήποτε ἔχει τὴ σημασία του. Ἕνα ὅμως ὑποχρεωτικὸ μάθημα ποὺ δὲν καταδεικνύει αὐτὸ ποὺ πράγματι εἶναι ἡ Ὀρθοδοξία, ἕνα φοβισμένο καὶ ἄνευρο μάθημα, δὲν μπορεῖ νὰ εἶναι τὸ ζητούμενο τῆς Ἐκκλησίας.
(β) Νὰ καταλάβει τὸ Ὑπουργεῖο καὶ ἡ κοινωνία ὅτι τὸ ΜτΘ ὡς ἔχει δὲν μᾶς ἐκφράζει. Ἁπλᾶ τὸ ἀνεχόμαστε ὡς προέκυψε μετὰ τὶς συναντήσεις μας μὲ τὸ ΙΕΠ, προκειμένου ὅμως στὴ συνέχεια νὰ βελτιωθεῖ καὶ νὰ δεχθεῖ ριζικὲς ἀλλαγὲς στὴν ὅλη δομὴ καὶ φιλοσοφία του. Ἀποτέλεσμα, οἱ σύμβουλοι στὰ ἐπιμορφωτικὰ σεμινάρια διέδιδαν ὅτι συμφώνησε ἡ Ἐκκλησία. Συνεπῶς, ἢ δὲν κατάλαβαν ἢ περιπαίζουν τὴν Ἐκκλησία. Δὲν εἶναι ἁρμοδιότητα τῶν συμβούλων νὰ μιλήσουν γιὰ λογαριασμὸ τῆς Ἐκκλησίας, ἀλλὰ εἶναι ἀποκλειστικὰ δική της εὐθύνη νὰ ἀνακοινώσει τὴν ἄποψή της. Αὐτὸ πρέπει ὁπωσδἠποτε νὰ γίνει σήμερα. Στὸν διάλογο μὲ τὸ ΙΕΠ δὲν ἐτέθη θέμα συμφωνίας τῆς Ἐκκλησίας. Ἡ Ἐπιτροπὴ εἰσηγήθηκε διορθωτικὲς ἀλλαγές, δὲν κατέληξε σὲ συμφωνία.
(γ) Νὰ καταλάβουμε ὅτι τὸ πρόβλημα τὸ ἔχουμε ἐμεῖς ὡς Ἐκκλησία. Οὔτε νὰ παλεύουμε γνωρίζουμε οὔτε τί ὁπλισμὸ διαθέτουμε ἔχουμε συνειδητοποιήσει. Ξέρουμε τὶ δὲν θέλουμε, ἀλλὰ δὲν ξέρουμε τὶ θέλουμε. Ξέρουμε νὰ διαμαρτυρόμαστε, ἀλλὰ δὲν ξέρουμε νὰ προτείνουμε. Καθυστεροῦμε νὰ παρέμβουμε καὶ ὅταν τὸ κάνουμε εἶναι ἀργά. Ἀπορρίπτουμε τὸν ΦΜ, ἀλλὰ δὲν εἴμαστε ἕτοιμοι νὰ προτείνουμε τὰ καλύτερα βοηθήματα ποὺ νὰ ἐκφράζουν μὲ τὸν καλύτερο τρόπο αὐτὸ ποὺ μᾶς ἔχει ἐμπνεύσει. Ἂν ἔχουμε ἕτοιμα βοηθήματα, ἂς τὰ παρουσιάσουμε στὴν πολιτεία. Ἂν ὄχι, ἂς ξεκινήσουμε ἄμεσα νὰ τὰ ἑτοιμάσουμε. Ὅταν προτείνουμε νὰ ἐπιστρέψουμε στὰ παλαιὰ βοηθήματα, αὐτὸ σημαίνει ὅτι δὲν ἔχουμε νὰ ἀντιπροτείνουμε κάτι καινούργιο.
Γενικὲς συμπερασματικὲς σκέψεις
● Εἶναι κοινὰ ἀποδεκτὴ ἡ ἀντίληψη ὅτι καθὼς μεταβάλλεται ἡ κοινωνία (ἐκκοσμικεύεται, τεχνολογικοποιεῖται, κυριαρχεῖται ἀπὸ καινοφανῆ φιλοσοφικὰ ρεύματα, ἀλλοιώνονται τὰ κοινωνικὰ ἤθη καὶ ἐπηρεάζεται ἀπὸ τὸν πολυπολιτισμικὸ καὶ πολυθρησκευτικό της χαρακτήρα κ.ἄ.) θὰ ἔπρεπε νὰ γίνει καὶ βελτιωτικὴ προσαρμογὴ τοῦ ΜτΘ. Τὸ μάθημα ἔπρεπε νὰ ἀλλάξει καὶ διότι ὡς εἶχε δὲν ἦταν ἱκανοποιητικὸ στὴ μεθοδολογία καὶ τὴν ἀποτελεσματικότητά του καὶ διότι οἱ ἀποδέκτες του, οἱ μαθητές, δυσκολεύονταν νὰ κατανοήσουν τὴ διάλεκτό του. Εἶναι τὸ γενικότερο πρόβλημα ἐπικοινωνίας ποὺ ἔχουμε μὲ τὴ σύγχρονη νεολαία. Παρὰ ταῦτα, ἡ ἐπιχειρούμενη ἀπὸ τὸ Ὑπουργεῖο ἀλλαγὴ γίνεται σὲ μιὰ περίοδο ἔντονης ἀμφισβήτησης τῆς χριστιανικῆς παράδοσης καὶ ταυτότητας. Αὐτὸ γεννᾶ πολλὰ ἐρωτήματα ὡς πρὸς τὸ τελικὸ ἦθος τοῦ ΜτΘ. Εἶναι δυνατὸν σὲ ἕνα τέτοιο κλῖμα νὰ βγεῖ κάτι καλό, μάλιστα παρακάμπτοντας τὴν ἐπίσημη Ἐκκλησία;
● Τὸ πρόβλημα προέκυψε ἀπὸ τὸ ὅτι ἡ ἀλλαγὴ ἔγινε ὄχι σὲ συνεργασία μὲ τὴν Ἐκκλησία, ἀλλὰ μὲ ἀνάθεση τοῦ Ὑπουργείου σὲ θεολόγους, ἐρήμην τῆς Ἱερᾶς Συνόδου, χωρὶς αὐτοὶ οἱ θεολόγοι νὰ συνεργασθοῦν μαζί της, ἀλλὰ ἀκολουθώντας μία αὐτόνομη τακτική.
Συνέπεια αὐτοῦ ἦταν ἀφ’ ἑνὸς μὲν ὁ διχασμὸς τοῦ θεολογικοῦ κόσμου, ἡ ἰδεολογικοποίηση τοῦ ὅλου θέματος καὶ ἡ πόλωση, ἀφ’ ἑτέρου δὲ νὰ παρουσιασθοῦν προβλήματα στὴ σχέση τῶν θεολόγων καθηγητῶν μὲ τὴν Ἐκκλησία, καθὼς οἱ θεολόγοι σχεδιαστὲς τοῦ νέου ΠΣ ἦταν στραμμένοι περισσότερο στὸ Ὑπουργεῖο παρὰ στὴν Ἱερὰ Σύνοδο, οἱ δὲ ἀντίθετοι, ἀντὶ νὰ καθοδηγοῦνται ἀπὸ Αὐτήν, προσπαθοῦσαν νὰ τὴν χειραγωγήσουν καὶ ἀντὶ νὰ κληθοῦν ἀπὸ ἐμᾶς ὡς συνεργάτες, νὰ αὐτοπροσδιορίζονται ὡς σύμβουλοι. Κινδυνεύουν, ἀντὶ νὰ λειτουργοῦν ὡς τέκνα τῆς Ἐκκλησίας, νὰ συμπεριφέρονται ὡς θεολόγοι ὑπάλληλοι τοῦ κράτους.
● Ἂν σὲ αὐτὰ κανεὶς προσθέσει καὶ τὸ ὅτι ἡ ἐκπαίδευση τῶν θεολόγων ἔχει κατ’ ἀποκλειστικότητα παραδοθεῖ στὸ ἄθεο πλέον κράτος, ποὺ ὅμως δῆθεν λειτουργεῖ μὲ «φιλόθεο» Σύνταγμα, τότε εὔκολα καταλήγει στὸ συμπέρασμα ὅτι τὸ κύριο πρόβλημα δὲν εἶναι ὅτι μὲ ἕνα ἀκατάλληλο ἢ ἐλλιπὲς ΜτΘ χάνουμε τοὺς μαθητές, ἀλλὰ ὅτι ἤδη χάσαμε τοὺς θεολόγους…
● Συνεπῶς, πρὶν ἀπὸ τὸ νὰ κοιτάξουμε τὸ τί θα διδάξουμε, πρέπει νὰ δοῦμε τὸ μὲ ποιούς θὰ τὸ διδάξουμε, δεδομένου μάλιστα ὅτι στὴ Δημοτικὴ ἐκπαίδευση, τὸ μάθημα τὸ ἔχουμε ἐμπιστευθεῖ στοὺς δασκάλους ποὺ οὔτε τὴ διδακτικὴ τοῦ ΜτΘ ἔχουν διδαχθεῖ στὶς Σχολές τους, οὔτε καὶ ἡ σχέση τους μὲ τὴν Ἐκκλησία εἶναι κάπως ἐξασφαλισμένη. Πιθανότατα, στὴν πλειονοψηφία τους νὰ εἶναι ἀδιάφοροι εἴτε καὶ ἀντίθετοι. Πῶς νὰ διδαχθεῖ ἔτσι τὸ ΜτΘ;
● Ἄρα τὸ νέο ΜτΘ σχεδιάζεται ἀπὸ θεολόγους ποὺ ἀγνόησαν τὴν Ἱερὰ Σύνοδο, πολεμεῖται ἀπὸ θεολόγους ποὺ θέλουν νὰ τὴν χειραγωγήσουν, διδάσκεται ἀπὸ θεολόγους καὶ δασκάλους ποὺ ἡ σχέση τους μὲ τὴν Ἐκκλησία δὲν εἶναι δεδομένη καὶ ὑπογράφεται ἀπὸ χέρια ἀθέων Ὑπουργῶν, ποὺ ὅμως ἀρνοῦνται νὰ ἀγγίξουν τὸ ἱερὸ Εὐαγγέλιο. Μὲ τέτοια ΦΕΚ λειτουργοῦμε.
● Ἴσως γι’ αὐτὸ καὶ καταλήξαμε νὰ συζητοῦμε γιὰ ἕνα μάθημα πού, ἀντὶ νὰ εἶναι Ὀρθόδοξο, σύγχρονο καὶ συμβατὸ μὲ τὴν παράδοση, τὴν ἱστορία, τὴ ζωὴ καὶ τὴν πίστη μας, σεβόμενο ἀσφαλῶς τὴν ἀνεξιθρησκεία, κατήντησε νὰ εἶναι οὐδετερόθρησκο, δηλαδὴ μὲ σαθρὴ ταυτότητα. Ἕνα μάθημα μὲ θρησκευτικὲς θερμίδες ποὺ ἀρρωσταίνουν καὶ παχαίνουν καὶ ὄχι μὲ βιταμίνες ποὺ προσφέρουν ζωὴ καὶ ὑγεία. Μπορεῖ νὰ ἱκανοποιεῖ τὴ λαιμαργία, ἀλλὰ δὲν μεταβολίζεται. Γι’ αὐτὸ καὶ οἱ σχεδιαστὲς τοῦ ΠΣ μιλοῦν γιὰ ποσοστὰ Ὀρθοδοξίας καὶ ὄχι γιὰ οὐσία καὶ περιεχόμενο πίστεως.
● Εἶναι ἀλήθεια ὅτι τὸ μάθημα ὡς ἔχει δὲν ἐμποδίζει ἕναν καλὸ θεολόγο ἢ δάσκαλο νὰ κάνει καλὰ τὴ δουλειά του, δίνει ὅμως καὶ ἀπεριόριστες δυνατότητες σὲ ἕναν ἀδιάφορο ἢ καὶ ἄθεο διδάσκοντα νὰ διδάξει θρησκευτικὰ χωρὶς Θεὸ καὶ πίστη… Τὸ μεγαλεῖο καὶ ἡ μοναδικότητα τῆς Ὀρθόδοξης θεολογίας, ἀλήθειας καὶ ζωῆς ἀπουσιάζει.
Προτεινόμενες ἐνέργειες
Στὴν παροῦσα φάση προτείνουμε:
(α) Νὰ δηλώσουμε ὅτι θεωροῦμε πὼς δὲν ὁλοκληρώθηκε ὁ διάλογος μὲ τὸ Ὑπουργεῖο καὶ ὅτι οἱ Ὑπουργικὲς Ἀποφάσεις γιὰ τοὺς Φακέλους τοῦ Μαθήματος ποὺ δημοσιεύθηκαν δὲν ἀποτελοῦν προϊὸν τῶν μέχρι τώρα συζητήσεων.
(β) Νὰ μελετήσουμε τοὺς ΦΜ στὶς διάφορες τάξεις καὶ νὰ εἰσηγηθοῦμε σχετικά. Μιὰ καλὴ κριτικὴ αὐτῶν θὰ καταδείξει καὶ τὶς τυχὸν ἀνεπάρκειες τοῦ ΠΣ, ὥστε ἂν χρειαστεῖ νὰ προχωρήσουμε σὲ τρίτο ΦΕΚ.
(γ) Νὰ ἑτοιμάσουμε χωρὶς καθυστέρηση βιβλία γιὰ ὅλες τὶς βαθμίδες.
(δ) Ἀντὶ νὰ σχεδιάζει καὶ νὰ νομοθετεῖ ἡ πολιτεία γιὰ τὰ θρησκευτικὰ καὶ ἐξ ὑστέρων ἐπὶ τετελεσμένου ὑποβάθρου νὰ διαμαρτύρεται ἡ Ἐκκλησία, θὰ ἦταν πολὺ καλύτερα νὰ προτείνει ὡς ἄμεσα ἐνδιαφερόμενη ἡ Ἐκκλησία καὶ νὰ ἐγκρίνει ὡς ὑπεύθυνη ἡ πολιτεία. Γιὰ νὰ τὸ καταφέρουμε αὐτὸ πρέπει νὰ ἔχουμε ὁλοκληρωμένη καὶ ποιοτικὴ πρόταση. Ἂς τὴν ἑτοιμάσουμε καὶ τότε ἂς προσπαθήσουμε. Οἱ κυβερνήσεις ἀλλάζουν, ἡ Ἐκκλησία παραμένει. Ἂν αἰφνιδιαστήκαμε σὲ αὐτὴ τὴν ἀλλαγή, δὲν πρέπει νὰ πάθουμε τὸ ἴδιο στὴν ἑπόμενη.
(ε) Κυρίως ὅμως πρέπει ἄμεσα νὰ στραφοῦμε στὴν ἐξυγίανση, ἀναβάθμιση καὶ ἐκκλησιαστικοποίηση τῆς Ἐκκλησιαστικῆς καὶ Θεολογικῆς Ἐκπαίδευσης. Δυστυχῶς, τὸ λάθος εἶναι δικό μας. Ἀλλὰ εὐτυχῶς ποὺ εἶναι δικό μας. Γιατὶ εἶναι στὸ δικό μας χέρι νὰ τὸ διορθώσουμε, νὰ ἀντιπροτείνουμε αὐτὸ ποὺ θέλουμε. Ἡ θεολογική καὶ ἱερατικὴ ἐκπαίδευση ἀποτελεῖ ἀδιαπραγμάτευτη εὐθύνη μας, ἀνήκει στὴν Ἐκκλησία. Πρέπει ἢ νὰ ἔχουμε ἀποφασιστικὸ λόγο ἢ νὰ τὴν ἀναλάβουμε ἀποκλειστικὰ ἐμεῖς. Καὶ μάλιστα τώρα…
(στ) Βασικὴ ποιμαντικὴ εὐθύνη μας εἶναι νὰ προσπαθήσουμε νὰ ἑνώσουμε τὸν διχασμένο θεολογικὸ κόσμο καὶ νὰ βοηθήσουμε νὰ συνδεθεῖ ὑγιῶς μὲ τὴν Ἐκκλησία. Ἀπὸ κριτές μας ἢ ξένοι πρέπει νὰ γίνουν παιδιά μας.
