Η αγάπη και το ενδιαφέρον του Αγίου Παϊσίου για τους νέους ήταν αυτά που οδηγούσαν έως το κελί του χιλιάδες παιδιά, στα οποία ο ίδιος απευθυνόταν με έναν απλό, αλλά άκρως διδακτικό τρόπο. Σε όσους εκφράζονταν αρνητικά «για τη σημερινή νεολαία» έλεγε: «Η σημερινή νεολαία μοιάζει με το μοσχαράκι που είναι δεμένο στο λιβάδι και όλο κλωτσάει. Τραβάει συνέχεια το σκοινί, βγάζει τον πάσσαλο και αρχίζει να τρέπει, αλλά σκαλώνει κάπου και περδικλώνεται άσχημα και στο τέλος το κατασπαράζουν τα άγρια θηρία».
Όχι στους εύκολους επαίνους
Απαντώντας για την ευκολία με την οποία δίνονται οι έπαινοι, ο Άγιος Παΐσιος εξήγησε με γλαφυρό τρόπο: «Να έχετε ταπείνωση και να γνωρίζετε καλά τον εαυτό σας. Να σας πω ένα παράδειγμα: όταν σκαλίζω στο ξύλο μια μορφή αγίου και τελειώνω, νομίζω ότι είναι καλά. Την ξανακοιτάζω μετά από λίγο και βλέπω ότι έχει ελλείψεις. Αν βάλω τον φακό, θα δω ότι δεν είναι τίποτε σπουδαίο. Το ίδιο πάλι συμβαίνει και με τα χέρια μας. Βλέπουμε ότι είναι καθαρά. Αν όμως βάλουμε τον φακό, θα δούμε ότι έχουμε βρωμιές και άλλα μικρόβια. Το ίδιο γίνεται κι όταν κοιτάμε προσεκτικά τον εαυτό μας. Βλέπουμε ότι δεν είμαστε τίποτε, και ας λέει ο κόσμος».
Ο πόλεμος των αισθήσεων
Τα ερεθίσματα και οι αρνητικές εικόνες είναι πολλές για τους νέους και όχι μόνο. Για την αντιμετώπιση αυτού του ζητήματος, ο άγιος απαντούσε με απλό, αλλά παραστατικό τρόπο: «Εάν πιάσουμε ένα καρβουνάκι αναμμένο και το κρατήσουμε στη χούφτα μας, επόμενο είναι να μας κάψει. Εάν όμως το κουνάμε στο χέρι -εννοείται για λίγη ώρα-, δεν θα μας κάψει. Έτσι είναι και οι άσχημες εικόνες. Όταν κινούνται γρήγορα, τα μάτια δεν τις κρατούν, αλλά απλώς τις πιάνουν και δεν καίνε την ψυχή».
Περί ευθύνης
Το θέμα των «κακών λογισμών» το αντιμετώπιζε με απλές σκέψεις: «Εδώ που μένω, από πάνω περνούν αεροπλάνα. Εγώ δεν μπορώ να εμποδίσω τα αεροπλάνα. Δεν ευθύνομαι γι’ αυτό. Αν όμως άρχιζα να κατασκευάζω αεροδρόμιο, τότε θα είχα ευθύνη».
Περί κυπέλλων, διακρίσεων και ποδοσφαίρου
Οι διακρίσεις πρέπει να είναι, όπως έλεγε, ουσιαστικές: «Όλοι μιλάνε για αγώνες. Άλλοι πάλι παίζουν και αγωνίζονται σε στάδια, σε γήπεδα και κλωτσούν μια μπάλα και παίρνουν κύπελλα, άδεια βέβαια. Πρέπει ο καθένας μας να γεμίζει το κύπελλο του αγώνος του με αρετές και καλές πράξεις και να είναι πάντα έτοιμος να το προσφέρει γεμάτο στον Θεό».
Χαλασμένη κονσέρβα
Αναφερόμενος στη «ζημιά» που μπορεί να κάνει ένα «μικρό πάθος», επισήμανε: «Όπως μια τρυπούλα στην κονσέρβα είναι σε θέση να τη βρωμίσει, γιατί παίρνει αέρα, έτσι και ένας υπερήφανος μόνο λογισμός εάν περάσει στο κεφάλι μας, παίρνει τότε αέρα και αχρηστεύονται οι αρετές μας».
Η χρυσή τομή
Μιλώντας για την υπακοή και για το ποιος είναι ο σωστός τρόπος να την επιβάλλουν οι γονείς και οι μεγαλύτεροι, έλεγε: «Άλλοτε κόβουμε τον παιδικό εγωισμό και άλλοτε φρενάρουμε τον ενθουσιασμό. Με άλλα λόγια, κλαδεύουμε με διάκριση και δεν κουτσουρεύουμε αδιάκριτα». Η αναζήτηση της ισορροπίας στη ζωή ήταν για τον Παΐσιο μια σημαντική εξέλιξη: «Καλά είναι το ποτάμι να μην είναι πολύ ορμητικό, γιατί παίρνει σβάρνα κούτσουρα, πέτρες, ανθρώπους, αλλά βέβαια ούτε πολύ ρηχό, γιατί θα κάθονται κουνούπια…».
Περί ηρεμίας και οργής
Οι καυγάδες που ξεσπούν μεταξύ γονέων και παιδιών είναι ένα συνηθισμένο φαινόμενο, το οποίο όμως πολλές φορές παίρνει ανεξέλεγκτες διαστάσεις. Για το ζήτημα αυτό συμβουλεύει: «Όλοι μας πρέπει να έχουμε υπομονή. Και μικροί και μεγάλοι. Να έχουμε υπομονή γιατί τα νεύρα μας είναι λιγάκι τεντωμένα. Εγωισμό λίγο, πολύ έχουμε όλοι. Οπότε, όταν μας κυριεύει ο εγωισμός, μικρό θέμα – μεγάλος καυγάς. Και αρχίζει λοιπόν να μπαίνει ο πειρασμός μέσα στην οικογένεια. Οτιδήποτε κι αν βλέπετε εκείνη τη στιγμή, μην κάνετε παρατήρηση. Δεν βοηθάει. Κάντε λίγη υπομονή και λίγη προσευχή. Μετά, όταν θα ηρεμήσει ο άλλος, μπορεί κανείς να συνεννοηθεί. Βλέπουμε τους ψαράδες. Αν δεν υπάρχει μπουνάτσα, δεν πάνε να ψαρέψουν. Να κάνετε υπομονή και να έχετε πολλή εμπιστοσύνη στον Θεό. Δεν έχουμε συνειδητοποιήσει ακόμα πως ο Θεός μάς παρακολουθεί και μας βοηθάει. Αυτό δεν το ’χουμε καταλάβει. Αν το καταλάβουμε αυτό οι άνθρωποι, θα έχουμε μεγάλη σιγουριά και θα δώσουμε και την ψυχή μας και τον εαυτό μας στον Θεό».
Περί δασκάλων
Ο γέρων Παΐσιος θεωρούσε σημαντικό το έργο των δασκάλων: «Είναι μεγάλη υπόθεση ο σωστός δάσκαλος, ιδίως στις μέρες μας.Τα παιδιά είναι άγραφες κασέτες. Ή θα γεμίσουν βρώμικα τραγούδια ή βυζαντινή μουσική. Ο δάσκαλος επιτελεί ιερό έργο. Έχει μεγάλη ευθύνη και, αν προσέξει, μπορεί να πάρει μεγάλο μισθό από τον Θεό. Να φροντίζει να διδάσκει στα παιδιά τον φόβο του Θεού. Πρέπει να βρουν τρόπο οι εκπαιδευτικοί να περνάνε κάποια μηνύματα στα παιδιά για τον Θεό και για την πατρίδα. Ας σπείρουν αυτοί τον σπόρο, και ας μη τον δουν να βλαστάνει. Τίποτε δεν πάει χαμένο, κάποια στιγμή θα πιάσει τόπο».
Περί χάσματος γονέων και παιδιών
Για την αδυναμία, πολλές φορές, επικοινωνίας μεταξύ γονέων και παιδιών, ως λύση πρότεινε: «Για να εξαλειφτεί, πρέπει οι γονείς να έρθουν στη θέση των παιδιών και τα παιδιά στη θέση των γονέων». Όσο για τις απαγορεύσεις που προσπαθούν να επιβάλλουν στα παιδιά, τόνισε: «Μακάριοι οι γονείς που δεν χρησιμοποιούν τη λέξη “μη” στα παιδιά τους, αλλά τα φρενάρουν από το κακό με την αγία τους ζωή, την οποία μιμούνται τα παιδιά και ακολουθούν τον Χριστό με πνευματική λεβεντιά χαρούμενα… Η ψεύτικη συμπεριφορά των γονέων, όσο καλή και να φαίνεται, δεν πληροφορεί εσωτερικά τα παιδιά, γι’ αυτό και δεν υποτάσσονται, ούτε και στον αυστηρό τρόπο υποτάσσονται. Εάν φαίνονται που ζαρώνουν, αυτό το κάνουν γιατί δεν μπορούν προς το παρόν να κάνουν αλλιώς. Όταν όμως μεγαλώσουν λίγο και δεν έχουν πολύ την ανάγκη των γονέων, τότε κλωτσάνε άσχημα και βγάζουν όλο το αποθηκευμένο μέσα τους άχτι στους γονείς τους. Η αγία ζωή των γονέων πληροφορεί τις ψυχές των παιδιών και υποτάσσονται φυσιολογικά και μεγαλώνουν με ευλάβεια και δίχως ψυχικά τραύματα και χαίρονται τα παιδιά τους γονείς τους και χαίρονται και οι γονείς τα παιδιά και σ’ ετούτη τη ζωή και στην άλλη, την αιώνια, όπου πάλι μαζί θα αγάλλονται».
Η παιδική αθωότητα
Ο Αγιορείτης μοναχός πίστευε και εμπιστευόταν την αθωότητα των παιδιών: «Προσέχετε τα μικρά παιδιά τι αθωότητα έχουν στη σκέψη. Με τις προσευχές των μικρών παιδιών μπορούμε να κάνουμε θαύματα, γιατί ο Κύριος ακούει τις αθώες προσευχές».
Μη χρωστάτε
Σε κάποιους φοιτητές που χρωστούσαν μαθήματα είπε: «Να μη χρωστάτε, γιατί αν μάθετε έτσι, θα χρωστάτε και στον μπακάλη και στον μανάβη και αλλού».
Δεν επιτρέπονται όλα
Το ζήτημα μέχρι πού μπορεί να φτάσει η ελευθερία του ανθρώπου είναι από εκείνα που έχουν απασχολήσει πολύ και τους ανθρώπους της Εκκλησίας. Ο Παΐσιος υποστήριζε σχετικά: «Δεν είναι ελευθερία όταν πούμε στους ανθρώπους ότι όλα επιτρέπονται. Αυτή είναι σκλαβιά. Για να προκόψει κανείς, πρέπει να δυσκολευτεί. Ας πάρουμε ένα παράδειγμα. Έχουμε ένα δεντράκι. Το περιποιούμαστε, του βάζουμε πάσσαλο και το δένουμε με σχοινί. Δεν το δένουμε φυσικά με σύρμα, γιατί θα του κάνουμε κακό. Με τους τρόπους αυτούς δεν περιορίζουμε το δέντρο; Κι όμως, δεν γίνεται αλλιώς. Για κοιτάξτε και το παιδάκι. Του περιορίζουμε την ελευθερία από την αρχή. Μόλις συλλαμβάνεται, είναι περιορισμένο στην κοιλιά της μητέρας του. Μένει εκεί εννιά μήνες. Ύστερα γεννιέται, το φασκιώνουν με πανιά, το δένουν, μόλις αρχίσει να μεγαλώνει του βάζουν κάγκελα. Όλα αυτά είναι απαραίτητα για να μεγαλώσει. Φαίνονται ότι του στερούν την ελευθερία, αλλά δίχως αυτά τα προστατευτικά μέτρα το παιδί θα πέθαινε από την πρώτη στιγμή».
