Γράφει ο Σταύρος Γουλούλης
Τα Σκόπια σήμερα θεωρούνται στους κύκλους των ιστορικών ως «Φαντασιακή κοινότητα», έναν όρο που περιέγραψε με τον αγγλικό τίτλο του βιβλίου ο Benedict Anderson (Βλ. google=Imagined Communities) και μεταφράσθηκε στα ελληνικά ως «Φαντασιακές κοινότητες», Νεφέλη 1997. Καλά είναι να δούμε με σύγχρονους επιστημονικούς όρους ένα θέμα που, ως λαός, αντιμετωπίζουμε κυρίως με το θυμικό μας. Δεν πείθουμε έτσι πάντα…
Στον χώρο της φαντασίας ανήκει και το ιδεολόγημα: κάτι που δεν ανταποκρίνεται ακριβώς στα πράγματα. Ας το πούμε απλά, στα κοινωνικά θέματα είναι κάτι που εφευρίσκεται για να καλύψει το κενό που απασχολεί μια κοινωνία. Αποτελεί κατά κάποιο τρόπο μία απόπειρα να σχηματισθεί ένας τεχνητός κοινωνικός ιστός που θα συνδέσει ή θα ενώσει έναν ανομοιογενή πληθυσμό.
Ο Benedict Anderson πειραματίσθηκε σε πολυεθνικές νησιωτικές κοινωνίες της Απω Ανατολής, πρώην αποικίες (Ινδονησία, Φιλιππίνες). Οι αποικιοκράτες τους κατέταξαν χωρίς κριτήριο φυλής ή γλώσσας σε μία ταξική ουσιαστικά διαίρεση σε σχέση με τα δικά τους πρότυπα. Δηλαδή, ήταν ιθαγενείς, υποτελείς, χωρίς πολιτικά δικαιώματα, μια απρόσωπη μάζα «αγρίων», αργότερα εργατών. Οταν οι ξένοι έφυγαν, ανέλαβαν άλλα εντόπια καθεστώτα, που κράτησαν την ίδια ταξινόμηση. Στην ουσία υπάρχει μία κυρίαρχη ομάδα ή φυλή, συνήθως η πιο πολυάριθμη, η οποία βλέπει τους «ιθαγενείς» ως υποτελείς, χωρίς εθνικά ή άλλα δικαιώματα. Ετσι, οι κάτοικοι του νησιού του Πάσχα έγιναν Χιλιανοί, ενώ δεν έχουν φυλετική σχέση με αυτούς. Στα χιλιάδες νησιά της Ινδονησίας υπήρχαν πλέον Ινδονήσιοι, ένα όνομα ανύπαρκτο…
Λανθάνουν ως συνήθως διάφορα οικονομικά συμφέροντα. Αυτό δεν είναι καθ’ εαυτό κακό, αρκεί να μην γίνεται κακοπροαίρετο, εις βάρος άλλων. Φαντασιακή κοινότητα έγιναν οι Ναζί στη Γερμανία, με τον μύθο της Αρίας φυλής, εφευρίσκοντας κατάλληλη βάση σε προϊστορικά κατάλοιπα που απλώνονταν από το Θιβέτ έως την Ισλανδία. Χωρίς να τα αποκρυπτογραφήσουν, χωρίς να τα ταξινομήσουν, τα θεώρησαν δικά τους, μετά διεκδικούσαν τις περιοχές αυτές, ενώ κατοικούσαν άλλοι αλλόγλωσσοι λαοί, πρωτίστως οι Σλάβοι, που θεωρήθηκαν κατακτητές!
Η ελευθερία τελειώνει εκεί που αρχίζει η ελευθερία του άλλου. Και τα σύνορα εκεί που αρχίζουν τα σύνορα του άλλου.
Σύμφωνα με τη γνώμη Ιστορικών διεθνώς, τα Σκόπια, όταν ισχυρίζονται ότι είναι Μακεδόνες ενώ είναι Σλάβοι, δημιουργούν μία φαντασιακή κοινότητα. Αυτό εμφανίσθηκε κυρίως μετά το 1946. Ο Στρατής Μυριβήλης, για παράδειγμα, που πολέμησε στον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο (1914-1918) στην περιοχή του Μοναστηρίου, σημειώνει ότι οι εντόπιοι δεν ήθελαν ούτε Βούλγαρους ούτε Σέρβους. Και οι μεν και οι δε τους έριχναν ξύλο! Δεν αισθάνονταν τέτοιοι. Αλλά από αυτό το σημείο, μέχρι να θεωρηθούν απόγονοι του Αλεξάνδρου! Κι ο Αλέξανδρος να μην είναι Ελληνας! Για να στήσουν αυτό το οικοδόμημα, χρειάσθηκαν να επανερμηνεύσουν την Ιστορία. Εκμεταλλεύονται το γεγονός ότι η αρχαία Μακεδονία ήταν, όπως λέμε, πιο πίσω σε σχέση με τις άλλες νοτιοελλαδικές περιοχές, οπότε υιοθέτησαν το αττικό γλωσσικό σύστημα. Ετσι, βρέθηκαν ελάχιστες ελληνικές επιγραφές από τον κρίσιμο 5ο αιώνα π.Χ. Ωστόσο, στο σημείο αυτό οι ταφικές επιγραφές του 4ου αιώνα που βρέθηκαν ως μπάζα στη Βεργίνα, περιέχοντας τα ονόματα νεκρού, πατέρα και πάππου, δηλαδή τρεις γενιές, πάνε δύο γενιές πίσω, στον 5ο αιώνα. Οι Μακεδόνες είχαν ελληνικά ονόματα από τότε, όχι από τον Φίλιππο και Αλέξανδρο. Ελληνες ήταν. (Αναφέρω μόνον αυτή τη λεπτομέρεια, δεν είναι η μόνη).
Τα Σκόπια, δηλαδή η κυρίαρχη τάξη που κυβερνά μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, για να εξασφαλίσουν εδαφική ακεραιότητα και οικονομικά συμφέροντα, εφεύραν μία φαντασιακή ιδεολογία μακεδονισμού. Ετσι αντιπαρήλθαν τον σκόπελο να είναι οι κάτοικοι της χώρας τους ό,τι άλλο εκτός από βέροι αρχαιομακεδόνες: Σλάβοι, Αλβανοί, Βούλγαροι, Τούρκοι, Αθίγγανοι… (Στο μεταξύ αποκρύπτουν ότι υπάρχουν Ελληνες, απόγονοι Ρωμηών (Ελληνόφωνοι, Λατινόφωνοι). Οταν όμως εμείς αποκαλούσαμε τους Σλαβόφωνους «Σλαβομακεδόνες», δεν εννοούσαμε ότι είναι αρχαίοι Μακεδόνες. Απλώς ότι κατοικούσαν σε ένα κομμάτι της περιοχής, που λεγόταν από τα αρχαία χρόνια Μακεδονία.
Κατά την ίδια έννοια και οι ίδιοι είναι θύματα της βουλγαρικής φαντασιακής κοινωνίας, η οποία από τον 19ο αιώνα προκάλεσε μύρια όσα κακά προς το Πατριαρχείο, Ελληνες, Ρουμάνους και Σλαβομακεδόνες. Στηρίχθηκαν εις το ότι ήδη από τον Μεσαίωνα η έννοια «Βούλγαρος» ταυτίσθηκε με τον Σλάβο Βαλκάνιο, όπως και «Βουλγαρία» ονομάσθηκε τεχνητώς η Αρχιεπισκοπή Αχρίδος, που διοικείτο από αρχιεπίσκοπο διορισμένο από τον αυτοκράτορα. Από το 1018, πριν από 1000 χρόνια ακριβώς. Συνέβησαν τότε πολλά περίεργα, που δεν είναι του χώρου αυτού, αλλά το Βυζάντιο είχε μια σοβαρή πολιτική του επ’αυτού.
Οι ευρωπαϊκές δυνάμεις (λαϊκές δημοκρατίες και ρεπουμπλικανικές) για να περιορίσουν τη Μεγάλη Βουλγαρία, συνετέλεσαν στο να δημιουργηθεί με βάση την εθνικιστική αρχή της εντοπιότητας, το φαντασιακό (ιστορικώς) καθαρό μακεδονικό όνομα των πληθυσμών.
Ομως, ως ισχύει στην αρχή της Ιστορίας κάθε λαού, αν δεν κάνει γενοκτονίες, θα στραφεί εναντίον άλλων και θα κλέψει ό,τι μπορεί να προλάβει, πρωτίστως εδάφη, προβάλλοντας διεκδικήσεις από φανταστικά δικαιώματα, που υπαγορεύονται από μία φαντασιακή ταυτότητα. Εκεί πρέπει να τους βοηθήσουμε, πιέζοντάς τους να αλλάξουν τρόπο σκέπτεσθαι. Δυστυχώς, εδώ και 25 χρόνια βυθίστηκαν ακόμη πιο πολύ στο φαντασιακό τους. Αλλά οι Ελληνες δεν ξεχνούν, κι ας (ψευδο)προφήτεψαν μερικοί πολιτικοί ότι θα ξεχάσουν…
