Του Αλεξάνδρου Π. Κωστάρα
Ομότιμου Καθηγητή Νομικής Σχολής Πανεπιστημίου Θράκης
Ολες οι μορφές της τέχνης συναντώνται κάποτε, κατά την άσκησή τους, με δύο είδη προκλήσεως: αφ’ ενός με την πρόκληση του καινούργιου και αφ’ ετέρου με την πρόκληση της αναίδειας στα πιστεύματα, ή στα αξιακά πρότυπα των άλλων. Απέναντι στις προκλήσεις αυτές, κάθε καλλιτέχνης δίνει την προσωπική του μαρτυρία, που είναι βέβαια ανάλογη με το ήθος και το καλλιτεχνικό του επίπεδο.
Στην πρόκληση του καινούργιου ενδίδουν συνήθως καταξιωμένοι καλλιτέχνες, που θέλουν να «χαράξουν» νέους εκφραστικούς δρόμους και να δώσουν έτσι στην τέχνη που θεραπεύουν, μια άλλη προοπτική. Είναι οι καλλιτέχνες που μιλούν μόνο με τα έργα τους. Αντίθετα, στην πρόκληση της αναίδειας καταφεύγουν άσημοι, μικρού διαμετρήματος καλλιτέχνες, που θέλουν να γίνουν ευρύτερα γνωστοί στο κοινό, όχι μέσα από την ποιότητα της τέχνης τους, αλλά μέσα από την ένταση της αναίδειας που αυτή εκφράζει στην ετερότητα των άλλων. Είναι όλοι οι μικροί Ηρόστρατοι της τέχνης, που η διασημότητά τους βγαίνει πάντα μέσα από κάποιο «εμπρησμό».
Οσο μεγαλύτερη είναι η αναίδειά τους προς ό,τι ευλαβούνται οι άλλοι, τόσο ευρύτερος γίνεται ο κύκλος των ανθρώπων που πληροφορούνται την καλλιτεχνική τους ύπαρξη. Εάν μάλιστα η αναίδεια φτάσει στην κορύφωσή της και μορφοποιηθεί σε χυδαιότητα, είναι σχεδόν βέβαιο ότι ο σχετικός θόρυβος που θα δημιουργηθεί από την εύλογη αντίδραση των θιγομένων, θα έχει διπλό όφελος για τον εκφραστή της χυδαιότητας: καλλιτεχνική «ανάδυση» από την ανυπαρξία και εμπορικό κέρδος.
Η τέχνη της αναίδειας
Στην τελευταία κατηγορία των καλλιτεχνών, που θητεύουν στην τέχνη της αναίδειας, ανήκουν όλοι οι δημιουργοί και οι συντελεστές του θεατρικού έργου Jesus Christ Super Star («Ιησούς Χριστός Υπέρλαμπρο Αστρο»), το οποίο ανεβαίνει ξανά στη σκηνή έπειτα από 30 και πλέον χρόνια από την πρώτη παράστασή του, ξεσηκώνοντας τις ίδιες, όπως και τότε, διαμαρτυρίες εκ μέρους των χριστιανών. Και τούτο, διότι μέσα από το έργο αυτό βλασφημείται το Πρόσωπο του Χριστού, εφ’ όσον αλλοιώνεται η Μορφή του Θεανθρώπου. Ποιόν άλλο χαρακτηρισμό θα μπορούσε να δώσει κάποιος στο εν λόγω έργο, καθώς βλέπει να προβάλλεται ο Χριστός ως σύντροφος και ως πνευματικός καθοδηγητής των αναρχικών, των τοξικομανών και των σεξουαλικώς απελευθερωμένων, που δεν γνωρίζουν φραγμούς στην απόλαυση κάθε είδους ακολασίας; Ο Χριστός μέντορας όλων των αντικονφορμιστών. Ολων εκείνων, που ενσυνείδητα αντιμάχονται κάθε δεοντολογικό κανόνα και ηδονίζονται με την παράβαση κάθε μορφής απαγόρευσης. Η θέση των δημιουργών του έργου βρίσκει απήχηση και στους υποστηρικτές τους, καθώς τους ακούει κάποιος να χρησιμοποιούν την ίδια περίπου επιχειρηματολογία: «Αυτό δεν ήταν ο Χριστός; Δεν πήγε κόντρα στο κατεστημένο; Δεν έκανε παρέα με τις πόρνες και τους τελώνες; Τι διαφορετικό δείχνει το έργο»;
Πλάνη ή διαστρέβλωση;
Θα μπορούσε να μιλήσει κάποιος για πεπλανημένη εικόνα του Χριστού, αν δεν γνώριζε ποιοί την προβάλλουν και κυρίως, τι επιδιώκουν με τη διαστρέβλωση της Εικόνας Του οι συγκεκριμένοι καλλιτέχνες και οι υποστηρικτές τους. Γνωρίζουν ασφαλώς όσοι επικαλούνται σχετικά ευαγγελικά χωρία, που δείχνουν ότι ο Χριστός εναντιώνεται στους Φαρισαίους ή συναναστρέφεται με πόρνες και τελώνες, τι ακριβώς υποδηλώνουν τα χωρία αυτά του Ευαγγελίου και ποιά είναι τα μηνύματα που στέλνει ο Θεάνθρωπος. Οταν ο Χριστός «βομβάρδιζε» με σκληρά λόγια τους Γραμματείς και τους Φαρισαίους, δεν πολεμούσε τον Θεό που εκείνοι εκπροσωπούσαν, αλλά το στερεότυπο που είχαν διαμορφώσει, το οποίο είχε υποκαταστήσει την αληθινή λατρεία του Θεού, με ψεύτικους και υποκριτικούς τύπους. Και, όταν δεχόταν ο Χριστός την πόρνη, ή πήγαινε στο σπίτι του Ζακχαίου, δεν ευλογούσε την πορνεία ούτε την τοκογλυφία και την εκμετάλλευση των ανθρώπων, στην οποία επιδίδονταν οι τελώνες.
Ο Χριστός ήταν άτεγκτος απέναντι στην πορνεία και στην τοκογλυφία, συγκαταβατικός όμως απέναντι στις πόρνες και στους τελώνες, που μεταπλάθονταν εσωτερικά από την αγαθή αλλοίωση, την οποία προκαλούσε μέσα τους ο θεϊκός Του λόγος. Ο Ιησούς δεν είναι Θεός της αμαρτίας, όπως τον προβάλλει το συγκεκριμένο έργο, αλλά Θεός των μετανοούντων αμαρτωλών. Οι ευαγγλικές ταμπέλες έχουν, λοιπόν, περιεχόμενο. Και ασέβεια ή βλασφημία προς τον Χριστό είναι να προβάλλει κάποιος, μέσα από ορισμένο έργο, μόνο την ταμπέλα, αποκρύπτοντας σκόπιμα το περιεχόμενό της, διότι αυτό εμποδίζει την αποδόμηση του Χριστού από εκείνο που πραγματικά είναι. Πώς αλλιώς θα καλλιεργηθεί η σύγχυση ανάμεσα στους πιστούς και η διάδοση του αθεϊστικού προτύπου δια της τέχνης; Η ανακριβής, μάλιστα, επίκληση της ελευθερίας της, που «ρετουσάρει» δικαιοκρατικά την ασυδοσία, αφοπλίζει τους επικριτές της και αφήνει τους πιο δραστήριους από αυτούς έκθετους στην κατηγορία της γραφικότητας ή του άκριτου φανατισμού.
Υπάρχουν βέβαια και οι πιο φιλελεύθεροι από τους υποστηρικτές του εν λόγω έργου, που προτείνουν κάτι πολύ απλό: Εάν δεν αρέσει στους αντιδρώντες το έργο, ας μη πάνε να το δουν. Συνταγματική και πολιτισμική έξαρση εκπάγλου μεγαλείου! Λύνει με υποδειγματικό τρόπο το πρόβλημα όλων των βιασμών: Εάν δεν αρέσει σε κάποιον ο βιασμός της κόρης, της μητέρας ή της αδελφής του, ας μη κάτσει να τον δει. Εχουν και οι βιαστές συνταγματικά κατοχυρωμένες ελευθερίες. Ας μάθουμε επιτέλους κάποτε να σεβόμαστε τα δικαιώματα και τη δουλειά τους.
Ταλαίπωρη τέχνη, πόσους βιασμούς μπορείς να αντέξεις; Ολους στο όνομα της ελευθερίας. Αυτή μπορεί τουλάχιστον να σε παρηγορήσει, αφού έχει δεχθεί επάνω της αναρίθμητους βιασμούς από καταβολής κόσμου.
