H τελετή επαναπατρισμού του σπαράγματος ψηφιδωτού που εικονίζει σε μετάλλιο τον Απόστολο Ανδρέα και το οποίο προέρχεται από τον ναό Παναγίας Κανακαριάς στην κατεχόμενη Λυθράγκωμη, έλαβε χώρα στο Μεγάλο Συνοδικό της Ιεράς Αρχιεπισκοπής Κύπρου το απόγευμα της Δευτέρας, 23η Απριλίου.
Το συγκεκριμένο ψηφιδωτό, υψίστης αρχαιολογικής αξίας ομορφιάς και σπουδαιότητας, χρονολογείται μεταξύ των ετών 525-550 μ.Χ. και ανήκει στην αψίδα του ιερού βήματος του ναού της Παναγίας Κανακαριάς στη Λυθράγκωμη. Ως γνωστό, ο ψηφιδωτός διάκοσμος της αψίδας αφαιρέθηκε μετά την τουρκική εισβολή του 1974. Την κλοπή διοργάνωσε ο γνωστός Τούρκος αρχαιοκάπηλος Αϊντίν Ντικμέν. Μεταξύ των ετών 1983 και 2015 εντοπίστηκαν και επαναπατρίσθηκαν τα πλείστα των σπαραγμάτων του ψηφιδωτού, εκτός από δύο. Το ένα από αυτά είναι το ψηφιδωτό του Αποστόλου Ανδρέα το οποίο και έχει επαναπατριστεί. Πρόκειται για ύψιστης σημασίας βυζαντινό έργο και αποτελεί ένα από τα ελάχιστα δείγματα, που διέφυγαν της εικονομαχίας.
Το ψηφιδωτό εντοπίστηκε το 2014 από την ιστορικό τέχνης Μαρία Παφίτη. Ο τελευταίος αγοραστής του ψηφιδωτού το απέκτησε ως μέρος μια μεγαλύτερης συλλογής έργων τέχνης το 2010. Ζήτησε από την Μαρία Παφίτη να ετοιμάσει μια έκθεση για όλα τα κομμάτια. Η Μαρία ενημέρωσε τον κάτοχο για την προέλευση του ψηφιδωτού και μετά από ένα μεγάλο διάστημα διαπραγμάτευσης, αυτός συμφώνησε, τελικά, να το παραδώσει στην Εκκλησία της Κύπρου, χωρίς δικαστικές διαμάχες και έναντι μόνο ενός συμβολικού ποσού.
Ο Δρ. Ανδρέας Πίττας, πρόεδρος της Medochemie και ο Κύπριος επιχειρηματίας Ρόης Πογιατζής, που εδρεύει στη Νέα Υόρκη κάλυψαν το ποσό της αποζημίωσης και αποκατάστασης του ψηφιδωτού. Τη νομική επίβλεψη της διαδικασίας είχε ο δικηγόρος Μιχάλης Κορέλης.
Η τελετή, στην οποία παρέστη και ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας Νίκος Αναστασιάδης, ολοκληρώθηκε με διάλεξη του Ομότιμου Καθηγητή Ιστορίας της Τέχνης του Πανεπιστημίου του Λονδίνου Ρόμπιν Κόρμακ με θέμα «Κλαπέντα και ανευρεθέντα».
Μετά την παρουσίαση του Ψηφιδωτού ο Αρχιεπίσκοπος Χρυσόστομος απένειμε το παράσημο του Αποστόλου Παύλου, ανώτατη τιμητική διάκριση της Ιεράς Αρχιεπισκοπής Κύπρου, στους Ανδρέα Πίττα, Ρόη Πογιατζή και Μαρία Παφίτη, οι οποίοι συνέβαλαν στην επιστροφή του εν λόγω ψηφιδωτού στην Εκκλησία της Κύπρου.
«Η καταστροφή που υπέστη η χώρα μας το 1974 και οι συνακόλουθες κλοπές έργων χριστιανικής τέχνης με την απογύμνωση ολόκληρων μοναστηριών και εκκλησιών θα χαρακτηρίζουν εσαεί την Τουρκία και τους επιτήδειους κλέφτες της με τα μελανότερα χρώματα» δήλωσε ο εκ των τιμώμενων Ανδρέας Πίττας.
«Μπορούμε να χαρούμε έχοντας επίγνωση ότι ανεξάρτητα των πόσων χρόνων θα περάσουν, θα επιμείνουμε και θα επιβάλουμε την προστασία και αναγνώριση του πολιτισμού μας. Αισθάνομαι μεγάλη τιμή και ευχαρίστηση που συμμετέχω που συνέβαλα σε αυτόν τον επαναπατρισμό» σημείωσε από την πλευρά του ο Ρόης Πογιατζής, ιδρυτής της Platinum Capital Partners Inc.
Η ιστορικός τέχνης Μαρία Παφίτη επεσήμανε ότι η επιστροφή του ψηφιδωτού του Αποστόλου Ανδρέα έχει μεγάλη σημασία για την παγκόσμια πολιτιστική κληρονομιά. «Για εμάς τους Κύπριους είναι μια στιγμή ιδιαίτερης θρησκευτικής συγκίνησης και εθνικής χαράς».
