Πολλοί είναι οι άγιοι οι οποίοι γεννήθηκαν στην Ελλάδα και εξελίχθηκαν με τη στάση τους σε στυλοβάτες της ορθοδοξίας και του έθνους. Οι περισσότεροι σφαγιάστηκαν από τους Τούρκους, αρνούμενοι να ασπαστούν τον μουσουλμανισμό, υποστηρίζοντας με θέρμη την πίστη τους.
Δυστυχώς για πολλούς από αυτούς δεν υπάρχουν λεπτομέρειες για τη ζωή τους και πολλά στοιχεία έχουν γίνει γνωστά σήμερα από άγραφες κυρίως μαρτυρίες. Εχουν διασωθεί όμως όλα εκείνα που επιτρέπουν σήμερα σε πιστούς και μη, να έρθουν σε επαφή με το βίο και την πολιτεία τους.
Η «Κιβωτός της Ορθοδοξίας» κάθε βδομάδα παρουσιάζει αλφαβητικά τους αγίους οι οποίοι γεννήθηκαν στην Ελλάδα. Ο αναγνώστης θα πρέπει να γνωρίζει ότι στο αφιέρωμα αυτό δεν αναφέρονται άγιοι οι οποίοι γεννήθηκαν εκτός των σημερινών ορίων της Ελλάδας, έστω κι αν έζησαν ή μαρτύρησαν εδώ.
Τα περισσότερα στοιχεία έχουν συγκεντρωθεί από τα επίσημα στοιχεία Μητροπόλεων αλλά και βιβλίων τα οποία έχουν γραφτεί στη μνήμη τους.
Γεράσιμος ο Μεγαλοχωρίτης
Ο Οσιομάρτυρας Γεράσιμος καταγόταν από το Μεγάλο Χωριό Ευρυτανίας και έφερε το κοσμικό όνομα Γεώργιος. Σε ηλικία ένδεκα χρόνων, τον πήρε ο μεγαλύτερος αδελφός του Αθανάσιος και πήγαν στην Κωνσταντινούπολη. Ο Αθανάσιος μετά από λίγο καιρό γύρισε στην πατρίδα του, τον δε Γεώργιο τον άφησε να εργάζεται σ’ έναν παντοπώλη συμπατριώτη τους, που είχε δικό του εργαστήριο.
Μία μέραβγήκε στο δρόμο, όπως συνήθιζεκαι κρατώντας στο κεφάλι του ένα ταψί, που είχε δοχεία γεμάτα με γιαούρτι, τα πουλούσε. Ομως κάποια στιγμή σκόνταψε και το μόνο που έμεινε ανέπαφο ήταν το ταψί. Κάθισε στο δρόμο και έκλαιγε φοβούμενος τις συνέπειες της απροσεξίας του. Εκεί που καθόταν στο δρόμο και έκλαιγε, τον είδε από το παράθυρο του σπιτιού της μία κυρία, γυναίκα ενός επισήμου οθωμανού, η οποία κατέβηκε, άνοιξε την πόρτα της και τον πήρε μέσακαι τον κράτησε στο σπίτι της. Μετά από δύο μήνες ο αγάς έκανε περιτομή στα δύο μικρά παιδιά του, και μαζί με αυτά έκανε περιτομή και στον Γεώργιο, τάζοντάς του ότι τόσο αυτός, όσο και η γυναίκα του, θα τον έχουν σαν τα παιδιά τουςκαι ότι αν θελήσει κάποτε να πάει στην πατρίδα του για να δει τη μητέρα του, θα του το επιτρέψουν.Ετσι ο μικρός Γεώργιος χωρίς να το καταλάβει έγινε μωαμεθανός, και έμεινε στο σπίτι δύο χρόνια.
Επειτα ο κύριος του σπιτιού, φοβούμενος μήπως προκύψουν προβλήματα με τη γυναίκα του, τον έδωσε σε άλλον οθωμανό, ο οποίοςμόλις τον πήρε, εκτελώντας βασιλική αποστολή, τον πήρε μαζί του και διέσχισαν όλη τη Βουλγαρία, και πήγαν στη Βοσνία. Απ’ εκεί πήγαν στα Βιτώλια(την Πελαγωνία), τη Λάρισα, την Εύριπο (Εύβοια) και επέστρεψαν στην Κωνσταντινούπολη.
Μετά από λίγο καιρό ο Γεώργιος κατάλαβε ότι είχε χάσει τον εαυτό του και έτσι βρήκε τρόπο λοιπόν, έφυγε απ’ εκεί και γύρισε στην πατρίδα του, όπου έμεινε τρία χρόνιαζώντας με νηστείες, αγρυπνίες και προσευχές.
Καθημερινά σύχναζε στην εκκλησίακαι τον νουθετούσε πολλές φορές ο εκεί εφημέριος, παπα-Νικόλαος. Πολλές φορές δε τα παιδιά του χωριού τον πείραζαν για το θρήσκευμα, αλλ’ ο ιερέας τον είχε δίπλα του, φτάνοντας μάλιστα σε σημείο να τον βάζει ακόμη και στο ιερό για να τον προστατέψει.
Ο Γεώργιος, στην πατρίδα του πια, είχε τη συνήθεια κάθε βράδυ, όταν κοιμούνταν όλοι οι δικοί του, να βγαίνει κρυφά και να πηγαίνει έξω από το χωριό, σε απόσταση μισής ώρας, σ’ ένα γκρεμισμένο παρεκκλήσι του μεγαλομάρτυρα Γεωργίου, όπου και προσευχόταν όλη τη νύκτα. Εκεί υπήρχε μια εικόνα και ένα καντήλι και για να τα προστατέψει έκανε εκεί ένα μικρό ντουλάπι, μπροστά στο οποίο προσευχόταν.
Μια μέρα ξεχάστηκε και έμεινε εκεί έως το πρωί.Δύο παιδιά που πέρασαν από κει και τον είδαν, τον φώναξαν «καλόγερο». Επέστρεψε σπίτι του, όπου αποφάσισε να γίνει πραγματικά. Είπε την απόφασή του στη μάνα του, η οποία όταν το άκουσε λυπήθηκε, αφού σχεδίαζε να τον παντρέψει. Ο Γεώργιος δεν συνέχισε τη συζήτηση, είχε όμως λάβει την απόφαση να φύγει από το σπίτι κρυφά. Ακούγοντας δε πως ένας μοναχός από τη θαυματουργό Μονή του Πυρσού (Προυσού)που τον έλεγαν Γεράσιμο, σκέφτεται να πάει στο Αγιον Ορος χάριν προσκυνήσεως, βρήκε τρόπο και τον ακολούθησε και αυτός.Στη σκήτη του Αγίου Παντελεήμονος, βρήκε έναν Ιερομόναχο που τον έλεγαν Κύριλλο, για τον οποίον είχε ακούσει, επειδή ήταν από τα μέρη της πατρίδας του, και ησύχαζε εκεί. Σ’ αυτόνυποτάχθηκε και παρηγορήθηκε για την πίστη που είχε αλλάξει.
Ο ίδιος ο γέροντάς του, του έμαθε λίγα γράμματα, τόσα δηλαδή για να καταλαβαίνει και να διαβάζει.Ετσι κατάφερε καθημερινά να διαβάζει το βιβλίο περί «Μιμήσεως Χριστού» και ιδιαίτερα το «Νέον Μαρτυρολόγιον». Οταν πέρασε ένας χρόνος, ζήτησε να λάβει το αγγελικό σχήμα, όμως ο γέροντάς του είπε: «Τέκνον μου, δεν είναι ακόμη καιρός να λάβεις το άγιο σχήμα, πρέπει μάλιστα να δοκιμαστείς τρία χρόνια κατά τους Κανόνες των αγίων Πατέρων, ή τουλάχιστον δύο. Ο Γεώργιος για τρεις ολόκληρους μήνες δεν σταμάτησε να κλαίει και να παρακαλεί. Βλέποντας ο γέροντάς του τον θερμό του ζήλο, του είπε: Ας εκπληρωθεί, Γεώργιε, η επιθυμία σου, όμως το πρώτο στοιχείο του ονόματός σου, που είναι το Γ, θα το αλλάξω, και αντί του Γ να βάλω το Κ, για να μην σε ξέρει κανένας, ποιος είσαι και πώς σε έλεγαν όταν ήσουν κοσμικός. Οταν το άκουσε αυτό, είπε με έναν μεγάλο αναστεναγμό της καρδιάς: Αχ! γέροντά μου, εγώ για να βρω τον Γεώργιον προτιμώ μυρίους θανάτουςκαι συ λες να τον σβήσεις τελείως; Μη, γέροντά μου, παρακαλώ το κάνεις αυτό για τον Κύριο. Βλέποντας την ευλάβειά του και το ζήλο του, τον έκανε μοναχό κατά τη δεύτερη Κυριακή των Νηστειών, ονομάζοντάς τον από Γεώργιο, Γεράσιμο.
Μετά δε τρεις ημέρες άρχισε να ζητά άδεια να προχωρήσει στο μαρτύριο, το οποίο από καιρό μελετούσε να αποκαλύψει στους Τούρκους,ότι είναι Χριστιανός. Ο γέροντάς του τότε του είπε: Ακόμη τρεις ημέρες έχεις που έλαβες το άγιο σχήμα και άρχισε να σε πειράζει ο σατανάς, τάχα από τα δεξιά του, μήπως σε φέρει πάλιν σε χειρότερη πτώση, διότι βλέποντας ότι έφυγες από τα χέρια του, ορύεται σαν λιοντάρι και λυπάται πολύ, γι’ αυτό και θα μεταχειριστεί πολλές παγίδες εναντίον σου. Λοιπόν μην του δώσεις σημασία, διότι όλες είναι τεχνάσματα του πειρασμού, επειδή εσύ να μαρτυρήσεις είναι δύσκολο, διότι μη σκεφθείς ότι, αφού παρουσιαστείς στους δημίους, θα σου κόψουν αμέσως το κεφάλι σου και θα πας στον Παράδεισο. Πρέπει να σκεφθείς το αντίθετο. Σου λέω ν’ αφήσεις αυτόν το λογισμόπου έχεις, για να μη βάλεις τον εαυτόν σου σε μεγαλύτερη κόλαση, αν δε αμφιβάλλεις για τη σωτηρία σου, εγώ σου υπόσχομαι, ότι θα βρεις συγχώρηση από τοΘεό. Γι’ αυτό ησύχαζε και φρόντιζε να εφαρμόζεις τους κανόνες της καλογερικής ζωής, όπως τους υποσχέθηκες μπροστά στον Ιησού Χριστό, διότι η ασκητική ζωή θεωρείται μαρτύριο από τους αγίους Πατέρες, και μαρτυρικούς στεφάνους λαμβάνει από τον Ιησού ο καλός μοναχός και μάλιστα ο υποτακτικός. Με τέτοια λοιπόνλόγια και άλλα πολλά διδακτικά, ο γέροντας εμπόδιζε τον Γεράσιμο από το μαρτύριο. Ομως ο άγιος για τρία χρόνια παρακαλούσε και επαναλάμβανε το αίτημά του αλλά κανένας δεν τολμούσε να του πει «πραγματοποίησε αυτό που ζητάς». Μάλιστα του επέτρεψε ο γέροντάς του να αναζητήσει μέσα στο Ορος, σε όποιο μέρος θέλει, και να έχει το ελεύθερον της υποταγής, για περισσότερη ανάπαυση, μόνον ένα να τηρήσει, δηλαδή το να μη βγει στον κόσμο. Περιφερόταν στα Μοναστήρια, έμενε για ένα διάστημα στην Ιεράν Μονήν του Κουτλουμουσίου, αργότερα στη Μονή Δοχειαρίου, και για λίγο στη Μονή Γρηγορίου. Δεν ήταν όμως ευχαριστημένος από αυτή την περιήγηση και πηγαίνει σ’ έναν πνευματικό που λεγόταν Δανιήλ, όπου κάνει μία γενική εξομολόγηση και μεταλαμβάνει τα άχραντα Μυστήρια. Επέστρεψε στον γέροντά του, από τον οποίο ζήτησε να του επιτρέψει να πάει να δει τους δικούς του. Με αυτό τον τρόπο, πήρε την ευχή, βγαίνοντας δε από το Ορος δεν φρόντισε να δει τους δικούς του και αμέσως πηγαίνει στην Κωνσταντινούπολη, με σκοπό να παρουσιασθεί και να ομολογήσει πως είναι χριστιανός. Ομως, για να συναντήσει τον αδελφό του, έμεινε κρυμμένος μερικές ημέρες και πριν να παρουσιασθεί, έγραψε και μίαν επιστολή στη σκήτη, προς τον γέροντά του.
Επειτα έτρεξε αμέσως και πήγε στο σπίτι του παλιού αφεντικού του, ντυμένος διαφορετικά, χωρίς να φαίνεται αν ήταν κοσμικός ή καλόγερος. Οι δούλοι του σπιτιού τον έδιωξαν, αυτός όμως τους λέει: Γιατί με διώχνετε τώρα που ήλθα να φέρω στον αφέντη σας καλόν μαντάτο; Αυτοί δε όταν το άκουσαν και του είπαν: Και τι άνθρωπος είσαι εσύ, που φέρνεις καλά μαντάτα στον αφέντη μας; Ο δε Μάρτυρας λέει: Μικρός άνθρωπος είμαι, όμως έχω έναν μεγάλο αφέντη. Τότε οι δούλοι εκείνοι ειδοποίησαντον αφέντη τουςκαι έτσι του δόθηκε η άδεια και εμφανίσθηκε στον παλιό αφέντη του. Αυτός τον ρωτάει:Τι άνθρωπος είσαι εσύ και πώς ήλθες εδώ; Εγώ είμαι, του λέει, εκείνος ο μικρός Γεώργιος, που από Χριστιανό με κάνατε Τούρκο και τώρα ήλθα να σας ομολογήσω την αλήθεια, ότι τότε ως μικρός μεν και άκακος γελάστηκα, τώρα δε, που ενηλικιώθηκα και γνώρισα το φως από το σκοτάδι, ομολογώ ότι Χριστιανός γεννήθηκα, Χριστιανός είμαι και Χριστιανός θα πεθάνω. Οταν τα άκουσε αυτά ο Οθωμανός, του λέει: Επειδή θέλεις να είσαι Χριστιανός, πήγαινε σε άλλον τόπο να ζήσεις, αλλά μέχρι να φύγεις από την πόλη να λες πως είσαι μουσουλμάνοςγια να μην κινδυνεύσει η ζωή σου, διότι λυπούμαι τη νεότητά σου και δεν θέλω να δω το θάνατόν σου, διότι σε είχα ως δικό μου παιδί.
Ο Γεράσιμος απάντησε: Σε ευχαριστώπου μου χαρίζεις τη ζωή και μου δίνεις την άδεια να ζήσω ως Χριστιανός. Αυτό όμωςπου μου λεςνα πω, πως είμαι μουσουλμάνος, μέχρι να φύγω από την πόλη, είναι τελείως αδύνατο. Μάλιστα πρέπει να γίνω διαλαλητής της πίστεώς μου, της πίστεως του Ιησού Χριστού, στην οποίαν γεννήθηκα, βαπτίσθηκα και πρόκειται να πεθάνω. Οταν τα άκουσε ο Οθωμανός, έστειλε και έφερε έναν σπουδασμένο Χότζα, εκείνον δηλαδή που τον διάβασεόταν του έκανε περιτομή, για να τον πείσει να αλλάξει γνώμη.Ο Γεράσιμος παρέμεινε σταθερός στις απόψεις του, οπότε τον παρέδωσαν στην εξουσία του Καζασκέρ (υπουργού στρατιωτικών), για να αποφασίσει την κατάλληλη τιμωρία. Οι στρατιώτες αφού τον παρέλαβαν τον έφεραν μπροστά στον αξιωματούχο, ο οποίος και εξέτασε την υπόθεση. ΟΓεράσιμος ομολόγησε με θάρρος ότι είναι Χριστιανός, αποκαλώντας τον Μωάμεθ ψεύτικο προφήτη. Μετά από αυτή τηνομολογία, οι Τούρκοι που ήσαν στο δικαστήριο, σαν αιμοβόρα λιοντάρια όρμησαν εναντίον τουκαι αμέσωςο Αξιωματούχος διέταξε τους δημίους να τον δείρουν με ωμά βούνευρα (μαστίγιο από δέρμα βοδιών), μέχρι να μετανοήσει.
Επειτα διέταξε να τον ρίξουν στη φυλακή και να βάλουν στο στήθος του μια βαριά πέτρα. Εβαλανλοιπόντον Αγιο οι δήμιοι σε μια υγρή λιθόστρωτη φυλακή, τον ξάπλωσαν κατά γης, έβαλαν και στο στήθος του μια βαριά πέτρα.Ομως ο Γεράσιμος άντεξε έτσι δέκα μέρες.
Οταν ο αξιωματούχος ζήτησε να τον ξαναδεί, όλοι ξαφνιάστηκαν με τις αντοχές του. Ο Τούρκος τον ρώτησε: «άραγε συνετίστηκες με αυτή την τιμωρία άνθρωπε, ή παραμένεις ακόμα στην πίστη του Χριστού;». Ο Γεράσιμος απάντησε: «Τις τιμωρίες σου τις δέχομαι με χαρά, διότι λαμπρύνουν την ψυχήν μου, τον γλυκύτατόν μου Ιησούν Χριστόν ουδέποτε αρνούμαι, έστω και αν δεχθώ μυρίους θανάτους γι’ αυτόν».Τελικά αποφασίστηκε ο αποκεφαλισμός του. Αφού τον πήραν οι υπηρέτες, έχοντας μαζί τους και τον δήμιο, μέχρι να φθάσουν στον τόπο της καταδίκης, δεν σταμάτησαν να τον παρακινούν να αρνηθεί την πίστη του, αυτός δε, δεν τους απαντούσε καθόλου, έδινε όμως και δεχόταν συγχώρηση από όσους Χριστιανούς έβλεπε στο δρόμο. Οταν έφθασαν στον καθορισμένο τόπο, τον πρόσταξε ο δήμιος να γονατίσει και τον αποκεφάλισε.
Στον τόπο του μαρτυρίου συγκεντρώθηκε πλήθος χριστιανώνκαι άλλος μεν έλαβε από τα ρούχα του Μάρτυρα χάριν ευλαβείας, άλλος δε από τις τρίχες της κεφαλής του. Ενας Χριστιανός Μυκονιάτης που ονομαζόταν Χριστόδουλος, πήρε λίγες τρίχες από την κεφαλή του και πηγαίνοντας στο σπίτι του, κάπνισε με αυτές μια γυναίκα, η οποία έγινε αμέσως καλά. Αυτή έπασχε επτά ολόκληρα χρόνια από έναν παράξενο πυρετό και πόνο.
Με αυτό τον τρόπο βρήκε τραγικό θάνατο ο Οσιομάρτυρας Γεράσιμος στις 3 Ιουλίου του 1812, ημέρα Τετάρτη, στον τόπο που ονομάζεται Μπαμπά Χουμάι, κοντά στην Αγία Σοφία, το δε τίμιο και πάντιμο λείψανό του, μαζί με την αγία του κεφαλή, μετακομίσθηκε από τον γέροντα Κύριλλο, στο Μοναστήρι του Πυρσού (Προυσού), κοντά στην πατρίδα του Αγίου. Εορτάζει στις 3 Ιουλίου.
Γεράσιμος ο Παλλαδάς
Ο Αγιος Γεράσιμος ο Παλλαδάς γεννήθηκε το 1633 μ.Χ.στο χωριό Σκιλλούς της Πεδιάδος Κρήτης από ευγενείς αλλά και ευσεβείς γονείς. Ο πατέρας του Θεόδωρος υπήρξε πρωτοπαπάς και ιεροκήρυκας στον Χάνδακα και είναι γνωστή μία ομιλία του, που εξεφώνησε στη μνήμη των Αγίων δέκα μαρτύρων των εν Κρήτη το 1633 μ.Χ. Διδάχθηκε τα πρώτα γράμματα από τον πατέρα του. Κατόπιν μετέβη για σπουδές στην Κέρκυρα και τη Βενετία. Γνώριζε ελληνικά, λατινικά και εβραϊκά. Επιστρέφοντας στην Ελλάδα δεν κατάφερε να μεταβεί στην Κρήτη λόγω της αλώσεώς της από τους Τούρκους. Ετσι δίδασκε και κήρυττε στην Πελοπόννησο, τα Ιωάννινα, την Αρτα και την Παραμυθία. Αγνωστο πότε, εξελέγη μητροπολίτης Καστορίας, στην οποία χρημάτισε και δάσκαλος.
Τον Μάιο του 1686 μ.Χ. του δόθηκε επιτροπικώς η μητρόπολη Αδριανουπόλεως. Ο Καισάριος Δαπόντες γράφει ότι ο Μαυροκορδάτος «έκαμεν Αδριανουπόλεως τον από Καστορίας σοφώτατον Γεράσιμον».
Στις 25 Ιουλίου 1688 εξελέγη πατριάρχης Αλεξανδρείας, διαδεχθείς τον αποθανόντα στο σεισμό της Σμύρνης Πατριάρχη Παρθένιο (1678 – 1688 ) τον από Βηθλεέμ. Κύριο μέλημά του ήταν η διάδοση του θείου λόγου. Σώζονται πολλές χειρόγραφες ομιλίες του. Λόγω μεγάλων χρεών τουπατριαρχείου αναγκάσθηκε να περιέλθει τις ρουμανικές χώρες και τη Ρωσία διενεργώντας εράνους. Οι άρχοντες τον δέχονταν με τιμές και του προσέφεραν πλούσια δώρα, εξασφαλίζοντας τα εκεί μετόχια του πατριαρχείου. Εργάσθηκε για την επίλυση του χρονίζοντος σιναϊτικού προβλήματος και συνέταξε κανονισμό για το πτωχοκομείο της μονής Αγίου Γεωργίου Καΐρου. Ανέπτυξε πλούσια αλληλογραφία με προσωπικότητες της εποχής του, όπως τον Μέγα Πέτρο της Ρωσίας, τον πάπα Ρώμης Κλήμεντα ΙΑ’, την Εκκλησία της Κύπρου και της Κρήτης.
Στις 20 Ιανουαρίου 1710, μετά από 22 ετών πατριαρχεία, παραιτείται λόγω ασθενείας, γήρατος.Ο πατριάρχης Γεράσιμος παρέμεινε στο Ταμιάθιο έως το Μάιο του 1712. Κατόπιν μετέβη για εφησυχασμό, μελέτη και προσευχή στην ιερά μονή Βατοπαιδίου όπου και ανεπαύθη τον Ιανουάριο του 1714. Στον τάφο του υπήρχε η επιγραφή: «Εκοιμήθη ο δούλος του θεού και μακαριώτατος Πατριάρχης Αλεξανδρείας κυρ Γεράσιμος εν έτει αψιδ’μηνι Ιανουαρίω ιε’ Ινδικτιώνος». Η κάρα του φυλάγεται σε ασημένια λειψανοθήκη στο άγιο βήμα του Καθολικού της μονής.
Οσοι αναφέρονται σε αυτόν, τον εγκωμιάζουν για τη λογιότητα και την αγιότητά του: Ο μοναχός Καισάριος Δαπόντες ο Ξηροποταμηνός γράφει: «Ανήρ σοφώτατος και αγιώτατος, θεολόγος, φιλόσοφος, ανιχνευτής του βάθους των θείων Γραφών, δαημονέστατος της ελληνικής, εβραϊκής και λατινικής γλώσσης εχρημάτισε…». Οεξ Απορρήτων Αλέξανδρος Μαυροκορδάτος έγραφε προς τον ίδιο: «Τον δε λειμώνα των αρετών και των χαρίτων, ώσπερ αυτώ τέθηλε και επανθεί και κοσμεί ποικίλοις καρποίς, και την αθάνατον υμίν ευωδίαν αποπνέει… διοφρήδην έπεισιν εκείνο γε’ ότι το της οικουμένης κριτήριον, την θεοφρούρητον ρήσιν καθέδραν των Αλεξανδρέων, εν καιροίς ιδίοις, αξιολογωτάτην ανδρών ουδέποτε κατέλιπιν έρημον η θεία πρόνοια…». Αξιοσημείωτοι είναι και οι λόγοι του Γερασίμου Μαζαράκη: «Ο Γεράσιμος πρέπει να συναριθμηθεί μεταξύ των μεγάλων της Ανατολής Πατριαρχών και προμάχων της Ορθοδοξίας, ως διά του λόγου, της γραφίδος και του παραδείγματος καταπολεμήσας επιτυχώς τας προσπαθείας της Δύσεως. Μη δε τις νομίση ότι ο κίνδυνος, ον διέτρεχεν η Ανατολή, ήτο τότε μικρότερος του επί Κυρίλλου. Η Εκκλησία της Ρώμης, διδαχθείσα εκ των πραγμάτων ότι ουδέν ηδύνατο να κατορθώση διά της βίας, μετεχειρίζετο νυν πολιτικήν διαλλαγής και διά ιεραποστόλων, συστάσεως σχολείων εν Ανατολή και εκδόσεως συγγραμμάτων, εξηκολούθει να επιδιώκει την πραγματοποίησιν των προαιωνίων πόθων της. Μεγάλως τότε κατερραδιουργούντο οι ημέτεροι, ιδία δε εν Παλαιστίνη και Συρία… Τας ενεργείας ταύτας επολέμησεν ο Γεράσιμος διά τε της προς τους εν Τριπόλει της Συρίας επιστολής του και του μεγάλου σεβασμού, ου παρά τοις εν Συρία και Παλαιστίνη απήλαυε».
Εργα του αγίου Γερασίμου που σώζονται είναι: θεολογικά, υμνογραφικά, φιλοσοφικά και φιλολογικά. Βιογράφος του είναι ο συνώνυμος και ένας των διαδόχων του Γεράσιμος Γ’ ο Γηράρης (1783 – 1788 ), ο οποίος στις 20 Μαΐου 1785 γράφει: «Βίος του εν Αγίοις Πατρός ημών Γερασίμου Πατριάρχου Αλεξανδρείας του Κρητός και Παλλαδά καλουμένου Μητροπολίτου πρότερον Καστορίας». Μεταξύ άλλων αναφέρει: «Απήλθεν εις τας αιωνίους και μακαρίους των δικαίων σκηνάς, ίνα κατατρυφά της θείας ελλάμψεως, ελλαμφθείς πρότερον εντεύθεν, ως έμαθε παρ’ αυτού του αγίου Πνεύματος, ως και ημάς εδίδαξεν. Αλλ’ ω πάτερ άγιε και σεβάσμιε, ο ελλαμπόμενος και δεχόμενος τας θείας ελλάμψεις εντελώς, δος και ημίν άπασι τοις αγαπώσι τα σα ένθεα προτερήματα, όπως διά σου χειραγωγούμενοι, φωτισθώμεν και ημείς μη ετέρως σε βλέπειν, μηδ’ εις δεξιά η αριστερά παρεκκλίνειν…».
Ακολουθία συνέθεσε ο νυν μητροπολίτης Ρόδου Κύριλλος Κογεράκης. Η επίσημη αναγνώρισή του έγινε από το Πατριαρχείο Αλεξανδρείας στις 17 Σεπτεμβρίου 2002. Εορτάζει στις 15 Ιανουαρίου εκάστου έτους.
Αγιος Γεράσιμος ο Σιναΐτης
Ο Οσιος Γεράσιμος ήταν Ιεραπόστολος της Ελλάδας κατά τους χρόνους της φραγκοκρατίας (περί το 132). Γεννήθηκε στη νήσο Εύριπο (Εύβοια) από πλούσιους και ευγενείς γονείς, οι οποίοι κατάγονταν από τη δυτική φραγκική οικογένεια του Ρήγα Φάτζου.
Κατά το δεύτερο μισό του 13ου αιώναο Γεράσιμος πήγε στο Σινά, στη Μονή της Αγίας Αικατερίνης. Εκεί γνώρισε το Γρηγόριο τον Σιναΐτη, προσκολλήθηκε σ’ αυτόν και έγινε ένας από του μαθητές του.
Οταν ο Γρηγόριος ο Σιναΐτης εγκατέλειψε το Σινά, ο μαθητής του Γεράσιμος τον ακολούθησε και όταν έφθασαν στην Ελλάδα, στάθμευσαν για λίγο στους Καλούς λιμένες της Κρήτης, από όπου ο μεν Γρηγόριος ο Σιναΐτης κατευθύνθηκε στο Αγιον Ορος, ο δε Γεράσιμος αποβιβάστηκε στην ηπειρωτική Ελλάδα, όπου και έδρασε Ιεραποστολικά. Τελικά, επέστρεψε ως μοναχός Γεράσιμος Σιναΐτης στην ιδιαίτερη πατρίδα του, την Εύβοια.Εορτάζει στις 7 Δεκεμβρίου εκάστου έτους.
