Συνάντηση Πρεσβυτερών στη Μητρόπολη Θεσσαλιώτιδος

Ο Σεβασμιώτατος Μητροπολίτης μας κ. Τιμόθεος, το εσπέρας της Κυριακής 16 Φεβρουαρίου 2025, παρέστη συμπροσευχόμενος κατά την ακολουθία του Εσπερινού στον Ιερό Ναό Αγίας Παρασκευής Καρδίτσης.
Μετά το πέρας της ακολουθίας του Εσπερινού, πραγματοποιήθηκε η Α΄ Συνάντηση Πρεσβυτερών στην αίθουσα εκδηλώσεων «Τάτσιου». Εκεί ο Σεβασμιώτατος υποδέχθηκε και καλωσόρισε τις Πρεσβυτέρες. Ακολούθως, η Πρεσβυτέρα Αγγελική Τζουβάλη-Καριώτογλου  ανέπτυξε το θέμα: «Η Πρεσβυτέρα σήμερα: ένα μητρικό πρόσωπο σε πορεία συνάντησης με την εκκλησιαστική κοινότητα». Στη συνέχεια, πραγματοιήθηκε συζήτηση – συμπροβληματισμός και δεξίωση προς τιμήν των Πρεσβυτερών.
Στην ομιλία του ο Σεβασμιώτατος ευχαρίστησε τους παρευρισκόμενους με θερμά λόγια, εκφράζοντας την εκτίμησή του για την παρουσία τους. Συγκεκριμένα, ανέφερε ότι είναι πολύ ευγνώμον για την ευκαιρία να συγκεντρωθούν όλοι μαζί στο Ναό της Αγίας Παρασκευής και να δοξάσουν τον Κύριο, δηλώνοντας την ακολουθία του εσπερινού της ημέρας του Αγίου Θεοδώρου.
Τόνισε ότι η συνάντηση αυτή είναι η πρώτη που πραγματοποιείται μετά από 10 χρόνια στην Ιερά Μητρόπολη και έχει σκοπό να ενδυναμώσει τις πρεσβυτέρες και να δημιουργήσει μια ευκαιρία επικοινωνίας και υποστήριξης μεταξύ τους, τονίζοντας τη σημασία της αλληλοβοήθειας και της ενδυνάμωσης στον αγώνα της καθημερινής ζωής.
Αναφέρθηκε στην ανάγκη των πρεσβυτέρων να στηρίζουν τους συζύγους τους, οι οποίοι είναι ιερείς, και την προσπάθεια που καταβάλλουν για να διατηρήσουν την οικογένεια και την ενορία. Υπογράμμισε ότι οι πρεσβυτέρες συχνά αναλαμβάνουν το βάρος των δυσκολιών που προκύπτουν από την απουσία των ιερέων.
Ο Σεβασμιώτατος αναφέρθηκε στον Πάτερ Αλέξανδρο Καριώτογλου και την Πρεσβυτέρα του, Αγγελική, τονίζοντας την αξία της συνεργασίας τους και τις προσπάθειές τους. Ειδικότερα, ανέφερε ότι ο Πάτερ Αλέξανδρος υπηρετεί στην ενορία του Αγίου Νικολάου Ραγκαβά και ότι και οι δύο τους καταβάλλουν σημαντική προσπάθεια όχι μόνο στην ενορία τους αλλά και σε άλλες δραστηριότητες, όπως ομιλίες και επισκέψεις.
Ο Σεπτός μας Ποιμενάρχης στο τέλος της ομιλίας δείχνοντας την αγάπη του και την υποστήριξή του προς τις πρεσβυτέρες, προσέφερε δώρα και εξέφρασε την επιθυμία να υπάρξουν περισσότερες τέτοιες συναντήσεις στο μέλλον, ώστε να ενδυναμώνονται όλοι οι συμμετέχοντες. Ευχήθηκε να δώσει ο Θεός περισσότερες ευκαιρίες για συναντήσεις όπως αυτή, ώστε να μπορούν οι συμμετέχοντες να παίρνουν δύναμη και χαμόγελο ο ένας από τον άλλον. Τόνισε την ανάγκη να ενδυναμώνονται όλοι και να προχωρούν στον αγώνα της καθημερινής τους ζωής, που πολλές φορές είναι δύσκολη.
Επίσης, εξέφρασε την επιθυμία να νιώσουν οι παρευρισκόμενοι τη ζεστασιά και την παρουσία του, ευχαριστώντας τους θερμά για την συμμετοχή τους.
Η Πρεσβυτέρα κα Αγγελική Τζουβάλη – Καριώτογλου στην ομιλία της ανέφερε τα εξής:
«Η πρεσβυτέρα σήμερα: Ένα μητρικό πρόσωπο σε πορεία συνάντησης με την εκκλησιαστική κοινότητα»
Ξεκινώντας θέλω να σας θυμίσω το εικονογραφικό θέμα της «δέησης». Βρίσκεται παραδοσιακά στις ορθόδοξες εκκλησίες πάνω από την «ωραία πύλη» του τέμπλου. Η εικόνα αυτή μαζί με την εικόνα της Τριάδος, αποτελεί μία από τις μείζονες εκφράσεις της ορθόδοξης πνευματικότητας. Ο Χριστός με μεγαλοσύνη κατέχει το κέντρο. Προς Αυτόν στρέφονται από τη μια μεριά ο Ιωάννης ο βαπτιστής και από την άλλη η δεομένη Παρθένος, η Θεοτόκος, ακολουθούμενο από συνοδεία ανδρών και γυναικών που παριστάνουν αγίους και άγιες όλων των εποχών. Οι δύο συνοδείες συγκλίνουν προς το Χριστό, ωσάν προς την εκπλήρωσή τους: Την εκπλήρωση της ανθρωπότητας εν τω Θεώ, όπου δεν υπάρχει άρνηση του φύλου, άρρενος και θήλεος, αλλά όπου η αντίθεσή τους έχει υπερβληθεί. Έχει υπερβληθεί, εξαιτίας της επιστροφής στον Κύριο, μέσα στις αμοιβαίες σχέσεις, αλλά και στα βάθη του καθενός.
Καθώς συλλογίζομαι το νόημα αυτής της εικόνας, διακρίνω σ΄αυτήν ένα μήνυμα που σ΄εμάς έγκειται να το οικειωθούμε και να το κάνουμε πράξη. Ο Θεός μέσα στον άπειρο σεβασμό και στην άπειρη αγάπη για το δημιούργημά του, θέλησε να συνδέσει με το έργο του της σωτηρίας, τον άνδρα και τη γυναίκα ή βαθύτερα το ανδρικό με το γυναικείο στοιχείο. Εκπροσωπούνται, το πρώτο από τον Ιωάννη τον Βαπτιστή, τον βίαιο, του οποίου η βιαιότητα, στραμμένη προς τα έσω, εκδηλώνεται στον αγώνα ενάντια στο κτητικό και εγωιστικό «εγώ». Το δεύτερο από τη Μαρία, την ταπεινή δούλη που, καθώς υποδέχεται το Πνεύμα ως Νυμφίο, γίνεται η Θεοτόκος, η μητέρα του Θεανθρώπου. Μια γυναίκα που η γυναικεία της ιδιότητα είναι σημείο υποδοχής του άλλου και του εξόχως Άλλου, αυτή είναι η αρχή της καινούργιας ανθρωπότητας, μέσα στην οποία σαρκώνεται ο Θεός. Η Θεοτόκος παραδίδει στις γυναίκες το χάρισμα της μητρότητα κι αυτή τη μητρότητα καλείται να την υπηρετήσει η γυναίκα που συντροφεύει τον ιερέα στη ζωή και τη διακονία του. Να είναι η μητέρα, όσο αντίστοιχα είναι ο πατέρας για τους ανθρώπους της ενορίας.
Η εικόνα της Παναγίας που κρατάει το θείο βρέφος, δεν είναι η εικόνα της Παναγίας απλώς, αλλά η εικόνα της ενανθρωπήσεως. Ανθρώπινη και γυναικεία φύση, ενωμένες.
Η εικόνα της «δέησης» δίνει όλη την αλήθεια για το σπουδαίο ρόλο της πρεσβυτέρας στη λειτουργία της εκκλησιαστικής κοινότητας. Η ισότιμη παρουσία της δίπλα στον πρεσβύτερο, η τιμή και ο σεβασμός προς το γυναικείο πρόσωπο, είναι προϋπόθεση για την λειτουργία της εκκλησιαστικής κοινότητας.
Εδώ θα ήθελα να μιλήσω για το ρόλο του ιερατικού ζεύγους στη λειτουργία μιας ενορίας. Και λέω του ιερατικού ζεύγους και όχι του πρεσβυτέρου ή της πρεσβυτέρας ξεχωριστά. Συναντούμε πολλές φορές μια κακομοιριά στη στάση της γυναίκας που στέκεται δίπλα στον πρεσβύτερο σύντροφό της. Είναι παλιά, αλλά όχι απούσα η εικόνα στο δρόμο, να προχωράει ο ιερέας μπροστά με όλη τη μεγαλοπρέπειά του και τα ανεμίζοντα ράσα του και να ακολουθεί πίσω, παρούσα-απούσα, η γυναίκα του, η πρεσβυτέρα. Δεν υπάρχει άνεση στην κίνηση του ζευγαριού κι είναι αυτό κατάλοιπο περισσότερο κοινωνικής συνθήκης και λιγότερο εκκλησιαστικής. Ο πρεσβύτερος και η πρεσβυτέρα στο δρόμο, εξακολουθούν να είναι ένα ζευγάρι, ένας άνδρας και μια γυναίκα που αγαπιούνται και δεν είναι κακό να φαίνεται αυτό. Δεν είναι αμαρτία η αγάπη του ζευγαριού, δεν την κρύβουμε, αντίθετα τη διδάσκουμε με την παρουσία μας. Χαίρομαι νεότερα ιερατικά ζευγάρια που δεν διστάζουν να κρατιούνται αγκαζέ ή από το χέρι, που ο παπάς δεν φοβάται να είναι δημόσια προστατευτικός με τη γυναίκα του, γιατί ξέρει ότι έτσι διδάσκει και δίνει στους ανθρώπους την εικόνα του αληθινού ζεύγους. Πώς θα διδάξεις τα νέα παιδιά το σεβασμό και την τιμή προς το γυναικείο φίλο, αν η εικόνα το ιερατικού ζευγαριού είναι στεγνή και αντιερωτική. Αν δεν εκπέμπουν τη δική τους αγάπη, τον δικό τους σύνδεσμο, πώς θα διδάξουν τους ανθρώπους;. Με τα λόγια μόνο δεν πείθεται κανείς.
Καθιερώθηκε ένας κοινωνικός τύπος παπαδιάς, είναι περισσότερο τι περιμένουν οι άνθρωποι από τη γυναίκα του παπά και όχι τι επιτάσσει η εκκλησία και η θεολογία μας. Έχω δει γυναίκες που μπαίνουν στο γάμο με έναν υποψήφιο ιερέα με πολλή χαρά και αγάπη, να μεταμορφώνονται όσο περνάει ο καιρός κάτω από την πίεση των κοινωνικών στερεοτύπων, να στραγγαλίζεται ο αυθορμητισμός και η προσωπικότητά τους κάτω από την πίεση της εικόνας. Κι όμως έχουμε μια πίστη όπου το φαίνεσθαι, υποχωρεί μπροστά στο είναι. Στη δική μας πίστη, αυτό που μετράει είναι αυτό που είμαστε ενώπιον του Θεού και όχι αυτό που φαινόμαστε.
Γιατί στο ζευγάρι που διακονεί την ενορία, θα δουν οι πιστοί, αλλά και οι μη πιστοί, αν αξίζει τον κόπο να εντάξουν τη ζωή τους σε μια εκκλησιαστική κοινότητα.
Χθες αναφερθήκαμε στις ιδανικές ή λανθασμένες εκφάνσεις της ενορίας. Πιστεύω ότι η θεραπεία στο θέμα αυτό σε κάθε ενορία βρίσκεται στα χέρια του ιερατικού ζεύγους.
Κυρίως η στάση απέναντι στη γυναίκα γενικώς και η αναγνώρισή της ως ισότιμου μέλους, καθορίζει και τον τρόπο που λειτουργεί το ιερατικό ζεύγος.
Γιατί κέντρο και αφετηρία στην ενορία είναι το ιερατικό ζεύγος που δίνει πνοή στην ενορία. Λείπει από την αντίληψη των περισσότερων κληρικών, η αίσθηση ότι οδηγούν την ενορία ως ένας άνθρωπος με την πρεσβυτέρα τους-δεν είναι τυχαία η ονομασία αυτή για τη σύζυγο του ιερέα- λείπει η θεολογική συνειδητοποίηση ότι αυτή συμμετέχει στην ιεροσύνη, ότι οι δύο τους, λειτουργούν τα μυστήρια της Εκκλησίας ως ένας άνθρωπος.
Στην ορθόδοξη θεολογία, ο γάμος δεν είναι απλώς μια κοινωνική σύμβαση αλλά ένα μυστήριο, μέσα από το οποίο οι σύζυγοι γίνονται «μία σάρκα» (Γεν. 2:24, Ματθ. 19:6). Αυτό σημαίνει ότι υπάρχει μια πνευματική και οντολογική ένωση ανάμεσα στον ιερέα και την πρεσβυτέρα, η οποία τους καθιστά συνυπεύθυνους για την πορεία της οικογένειάς τους και της κοινότητας.
Αυτό ξεκινάει από τον γάμο που είναι κατά τον απόστολο Παύλο, «μυστήριον μέγα» και φανερώνει την ένωση του Χριστού με την Εκκλησία. (Εφ.5,32). Αυτή η θεολογική αλήθεια αποτέλεσε και τη βάση της ακολουθίας του γάμου. Οι ευχές της ακολουθίας είναι κραυγή χαράς για την ένωση των δύο, εις «σάρκαν μίαν». Να σημειώσουμε ότι οι πατέρες της εκκλησίας με τον ίδιο ομόφωνο και κατηγορηματικό τρόπο που διατυπώνουν την παραπάνω διδασκαλία για το γάμο, ονομάζουν αιρετικούς και αφορίζουν, δηλαδή κόβουν από την Εκκλησία σαν μέλη, όσους καταδικάζουν το γάμο ως αμαρτία. Παραθέτω το απόσπασμα από τον ΝΑ΄Αποστολικό Κανόνα: «Εί τις επίσκοπος ή διάκονος ή όλως του καταλόγου του ιερατικού γάμου..δια βδελυρίαν απέχηται, επιλαθόμενος ότι πάντα καλά λίαν και ότι άρσεν και θήλυ εποίησεν ο Θεός τον άνθρωπον, αλλά βλασφημών διαβάλλει την δημιουργίαν ή διορθούσθω ή καθαιρέσθω και της Εκκλησίας αποβαλλέσθω. Ωσαύτως και λαϊκός».
Αναφέρω τα παραπάνω για να τονίσω το γεγονός ότι πολλές φορές στους εκκλησιαστικούς κύκλους, ο γάμος θεωρήθηκε ως λύση ανάγκης για να εξυπηρετηθούν ανάγκες του ανδρός. «Είχε ανάγκες και ο άγιος αυτός άνθρωπος και γι΄αυτό είχε μια γυναικούλα στη ζωή του». Το άκουσα αυτό, από προβεβλημένο στα midia ιερέα με μεγάλη ακροαματικότητα. Αν αυτή είναι η βάση για να ξεκινήσει την ιερατική του ζωή ένας υποψήφιος ιερέας, ποτέ δεν θα δει τη σύντροφό του ως συνοδοιπόρο για την κοινή πορεία προς τη Βασιλεία των Ουρανών, άρα ισότιμη συνεργάτη στο έργο της διακονίας του.
Γι΄αυτό έχει σημασία το πώς τιμούμε το γάμο και την αγάπη μας και ως ιερατικό ζεύγος. Δεν ξεχνούμε την τρυφερότητα, επειδή μπήκαμε στην ιερατική ζωή. Δεν στεγνώνουμε ο ένας απέναντι στον άλλον, δεν μας καταπίνει η καθημερινότητα και η ρουτίνα. Η εικόνα που βγάζουμε προς τα έξω, αν δεν είναι η εικόνα του ζευγαριού που ως εκκλησία καλούμε τα νέα ζευγάρια να είναι, έχουμε αποτύχει οικτρά.
Γι΄αυτό η στάση του υποψήφιου ιερέα απέναντι στο γυναικείο φύλο πρέπει να είναι η θεολογική θέση του Παύλου, όταν κήρυξε το «ουκ ένι άρσεν και θήλυ». Κι αυτή η στάση πρέπει να είναι αληθινή και όχι υποκριτική. Σε κάποια μελλοντική εποχή, ο μισογυνισμός και κυρίως ο κρυμμένος μισογυνισμός, πρέπει να είναι ανάμεσα στα κωλύματα για την ιερωσύνη. Κι αυτό που λέω δεν είναι μια φεμινιστική ατάκα, αλλά η επιστροφή με συνέπεια στη διδασκαλία του Κυρίου και των πατέρων που κάλεσαν στη σωτηρία, άνδρες και γυναίκες, είναι συνέπεια στην αξία του ανθρώπου, είναι οντολογική αλήθεια για την εκκλησία μας.
Δυστυχώς η Εκκλησία από πρωτοπόρος στα θέματα αυτά, έγινε ουραγός κοινωνικών προτύπων και άφησε τη γενναία της διδασκαλία για το ανθρώπινο πρόσωπο, να μολυνθεί από τις κατά καιρούς κοινωνικές συνθήκες.
Έχουμε φτάσει στο σημείο να θεωρούμε ως ιδανική την παραμονή της πρεσβυτέρας την αφάνεια ή τη σιωπηλή παρουσία της και την ενεργοποίησή της μόνο στα κοινά τραπέζια και τις φιλανθρωπικές συνάξεις.
Λοιπόν, τίποτε δεν μπορεί να αλλάξει στην εκκλησιαστική ζωή και στις ενορίες, αν οι άνθρωποι δεν βλέπουν την ισοτιμία αυτή στη ζωντανή της μορφή στο πρόσωπο του ιερατικού ζεύγους. Αν ο πρεσβύτερος δεν αποδεικνύει καθημερινά την τιμή προς τη γυναίκα, με την ισότιμη αντιμετώπιση της συντρόφου του. Αν δεν την αναδεικνύει συνεχώς ως εκείνο το πρόσωπο που συμπορεύεται μαζί του, αν δεν αποδεικνύεται ως εκείνος ο άνδρας που μαζί με την γυναίκα του, όπως τονίζει ο Μ Βασίλειος, είναι πρόσωπα που έχουν κληθεί να «τελειωθούν τα ίδια» εν όψει του ενδόξου σώματος που ζει σε στενή σχέση με το Θεό, εν Χριστώ (Βασιλείου Καισαρείας, περί της του ανθρώπου κατασκευής, Λόγος Α΄, 22-23, PG 30,33-36). Είναι χαρακτηριστικό ότι ο Μ. Βασίλειος μιλώντας για την «κατ΄εικόνα Θεού» γυναίκα, φαίνεται – όχι τυχαία πιστεύω – να βάζει μαζί τόσο τα γυναικεία, όσο και τα ανδρικά χαρακτηριστικά: Δύναμη ψυχής και ηπιότητα, υπομονή, καλοσύνη, φυσική αντοχή. Η προσωπική αγιότητα δηλαδή, υπερβαίνει το φύλο, χωρίς να το αρνείται (Elisabeth Behr-Sigel: Το λειτούργημα της γυναίκας στην Εκκλησία, μτφρ.Κ.Χιωτέλλη, σ.99).
Για μένα η αποκατάσταση της γυναίκας στη θέση που της αξίζει μέσα στην ενορία θα ήταν να φθάσουμε στο σημείο να μην αναρωτιόμαστε ποια είναι η θέση της. Να μην αναρωτιόμαστε δηλαδή για αυτονόητα πράγματα. Εικόνα και πρότυπο για τη συνθήκη αυτή είναι η ποιότητα της παρουσίας της πρεσβυτέρας μέσα στην εκκλησιαστική κοινότητα. Η εικόνα της γυναίκας που με αυτοσεβασμό, ακομπλεξάριστα λειτουργεί δικαιωματικά το ρόλο της ως ισότιμη παρουσία στη ζωή της κοινότητας. Να υπηρετεί με περηφάνεια και αυτοπεποίθηση το ρόλο της πρεσβυτέρας, μακριά από κόμπλεξ κατωτερότητας.
Επιμένω ότι ο τρόπος που υπάρχει η πρεσβυτέρα μέσα στην εκκλησιαστική κοινότητα είναι κυρίως έργο του πρεσβύτερου συζύγου της και σχετίζεται άμεσα με τη δική του θεολογική στάση απέναντι στο γυναικείο φύλο. Θα πρέπει να είναι η στάση σεβασμού που ο Κύριος δίδαξε.
Ο Ιησούς αντιμετώπισε τις γυναίκες με σεβασμό και ισότητα, κάτι που ήταν ριζοσπαστικό για την εποχή Του. Γυναίκες, όπως η Μαρία η Μαγδαληνή, η Μαρία η μητέρα του Ιακώβου και η Μάρθα και η Μαρία από τη Βηθανία ήταν σημαντικές ακόλουθοί του. Ο Ιησούς συζήτησε θεολογικά θέματα με γυναίκες, όπως στη συνάντησή Του με τη Σαμαρείτισσα στο πηγάδι, δίνοντάς τους έτσι την ίδια πνευματική αξία με τους άνδρες. Οι γυναίκες ήταν παρούσες την ημέρα της Πεντηκοστής, όταν έλαβαν το Άγιο Πνεύμα μαζί με τους άνδρες. Γυναίκες όπως η Πρίσκιλλα, η Φοίβη, η Λυδία, η Ευοδία και η Συντύχη, αναφέρονται στις επιστολές του Παύλου, καθεμία με σημαντικό ρόλο. Η Πρίσκιλλα, σαν συνεργάτιδα του Απ. Παύλου και διδάσκαλος, μαζί με το σύζυγό της Ακύλα. Η Φοίβη, διακόνισσα της Εκκλησίας στις Κεχρεές, η οποία πιθανώς μετέφερε την προς Ρωμαίους επιστολή. Η Λυδία η πρώτη ευρωπαία χριστιανή, η οποία φιλοξένησε την πρώτη εκκλησιαστική σύναξη στους Φιλίππους.
Στην πρώτη εκκλησία, παρά τις κοινωνικές προκλήσεις οι γυναίκες έπαιξαν καίριο ρόλο. Ήταν αφοσιωμένες ακόλουθοι, διακόνισσες, φιλοξενούσες, ευαγγελίστριες και σε κάποιες περιπτώσεις ηγέτιδες. Ο σεβασμός και η ισότητα που προώθησε ο Ιησούς αποτέλεσαν θεμέλιο για τη συνεχή ενίσχυση της θέσης των γυναικών μέσα στην Εκκλησία. Κι αυτό πρώτα απ΄όλους το διδάσκει ο πρεσβύτερος δίνοντας στην πρεσβυτέρα του την ισότιμη θέση που της αξίζει.
Στην εκκλησιαστική κοινότητα στην οποία ανήκω, το βασικό έργο της κατήχησης των πιστών μέσω της διοργάνωσης ομιλιών και συζητήσεων υπηρετείται αποκλειστικά από την πρεσβυτέρα, η οποία συνεργάζεται με μια ομάδα ενοριτών, ανδρών και γυναικών.. Κι αυτό είναι έργο του πρεσβυτέρου της ενορίας, για τον οποίο το «ουκ ένι άρσεν και θήλυ» δεν είναι ερώτημα, αλλά συνειδητοποιημένη αλήθεια και στόχος. Ξέρω ότι κάτι τέτοιο δεν είναι εύκολο, γιατί και οι άνδρες, ως ιερείς μέσα στην εκκλησιαστική πραγματικότητα έχουν να παλέψουν με παγιωμένες αντιλήψεις, που παρά το ότι είναι κατάφωρα ρατσιστικές και σε σύγκρουση με την ανθρωπολογία της Εκκλησίας μας, εν τούτοις ζουν και βασιλεύουν στη ζωή της σύγχρονης εκκλησίας. Σε κάποιους χώρους μάλιστα, οι αντιλήψεις αυτές υπηρετούνται και υποστηρίζονται,με ανησυχητική συνέπεια που θυμίζει το σύνδρομο της Στοκχόλμης, από γυναίκες.
Στο σημείο αυτό σταματώ και θα ήθελα να σας ακούσω. Τι κάνετε στις ενορίες σας, πώς δραστηριοποιείστε και σε ποιους τομείς; Ποια θεωρείτε ότι είναι τα βασικά σας προβλήματα;