ΠΡΟΛΟΓΟΣ
O πρώτος γάμος έγινε στον παράδεισο, και τη νύφη –την Εύα– την παρουσίασε στον σύζυγο ο ίδιος ο πλάστης μας. ή σημασία αυτού του γάμου δεν περιοριζόταν στη σεξουαλική ζωή. ή σεξουαλική ζωή του ανθρώπου δεν είναι όμοια με αυτήν του ζώου, δεν είναι απλά πράξη αναπαραγωγής, ούτε απλά πράξη απόλαυσης. με τον γάμο που έδωσε ο Δημιουργός, ο γάμος έγινε η μυστηριακή μετάβαση από το εγώ στο εμείς. ο άνθρωπος δεν κλείνεται πια μέσα στη φυλακή του εαυτού, αλλά ανοίγεται ως σχέση με τον άλλον. ο Aδάμ βλέπει αμέσως την Eύα όχι ως ένα θηλυκό αλλά ως γυναίκα, ως σύζυγο, ως σύντροφο ζωής και πυρήνα οικογένειας (Γεν. 2,23).
Ο Θεός είδε ότι χωρίς σύντροφο ο άνθρωπος είναι μόνος (Γεν. 2,18). Δεν έγινε με τον άνθρωπο αυτό που γινόταν ήδη με τα ζώα. ή εύα δεν είναι το ανθρώπινο αντίστοιχο της θηλυκής γάτας. με τον γάμο ο Θεός βγάζει τον άνθρωπο από το επίπεδο των ζώων και τον ανεβάζει στο επίπεδο του δημιουργού θεσμών. ο πρώτος γάμος με την ευλογία του Θεού, ανέδειξε τον γάμο σε θεμελιώδη θεσμό της κοινωνίας. εκτός γάμου βρίσκονται τα ζώα, και γι’ αυτό δεν συγκροτούν κοινωνία αλλά αγέλη. με τον γάμο ο άνθρωπος δεν συγκροτεί αγέλη αλλά κοινωνία. Γι’ αυτό ευλογούμε τον Θεό αποκαλώντας τον «ὁ τοῦ μυστικοῦ καὶ ἀχράντου γάμου ἱερουργὸς καὶ τοῦ σωματικοῦ νομοθέτης». με τη γυναίκα μαζί, και μόνον με αυτήν, ο άνθρωπος ολοκληρώνεται. Όχι πηγαίνοντας ο ένας με τον άλλον, αλλά κάνοντας γάμο. τότε και μόνον τότε ο άνθρωπος δεν συνευρίσκεται απλά, αλλά εγκολπώνεται ο ένας τον άλλον. ο προορισμός του ανθρώπου δεν είναι πια να γίνει κάτι, αλλά να γίνει εμείς.
Ωστόσο, η ζωή του εκτός παραδείσου ανθρώπου δεν συνέχισε σε άλλο χώρο την ίδια πορεία. Δεν επρόκειτο για απλή έξωση και μετακόμιση. ο άνθρωπος βγήκε από τον χώρο της ζωής και έκτοτε διασχίζει κοιλάδα θανάτου.
Και θάνατος δεν είναι μόνον ένα βιολογικό γεγονός. Θάνατος είναι η επιβουλή, η εξαχρείωση, ο ευτελισμός, η προδοσία, η εγκατάλειψη. Θάνατος είναι η πίκρα, η απογοήτευση, η κακολογία. Θάνατος είναι η κενότητα, η προστυχιά, η βαναυσότητα. Θάνατος είναι το δάκρυ του ανήμπορου, του παρατημένου, του πεταγμένου στα άχρηστα. Θάνατος είναι η άρνηση του μυστηρίου. Όσο και όποτε αυτό γίνεται, η κοινωνία του ανθρώπου αντικαθίσταται από ένα οργανωμένο σύνολο. τη θέση της μυστηριακής υπέρβασης προσπαθούν να αντικαταστήσουν οι κανόνες της οργανωμένης αγέλης.
Ο άνθρωπος υπακούει στη διαφήμιση, και αυτή τον πυροβολεί παροξύνοντας εντός του την επιθυμία. Κοιτάζουμε τον διπλανό μας λαίμαργα. άντί να ζητάμε το πνευματικό βάθος, κυνηγάμε το ύψος της αχαλίνωτης επιθυμίας. ή επικοινωνία έγινε τεχνική κατάκτησης. ο έρως, που κατά την άγία Γραφή «ἐν τῇ σκιᾷ αὐτοῦ ἐπεθύμησα καὶ ἐκάθισα, καὶ καρπὸς αὐτοῦ γλυκὺς ἐν λάρυγγί μου» (Άσμα 2,3), μολύνθηκε από τον οχετό της προσωρινότητας.
πώς να κρατήσει τα ουσιαστικά ο σύγχρονος άνθρωπος, πώς να πορευθεί εις πείσμα όλων όσα τον περιβάλλουν, εις πείσμα του επελαύνοντος θανάτου; είναι το ερώτημα που έρχεται συνεχώς μπροστά μας, και ιδίως στους πνευματικούς κληρικούς. ςτο ανθολόγιο που παραδίδουμε στον αναγνώστη, δίνουμε νύξεις των προβλημάτων και ακούμε τις συμβουλές αγίων μορφών. Δεν εξαντλούνται τα προβλήματα και οι συζητήσεις, παροτρύνουμε όμως τον ενδιαφερόμενο να σκεφθεί πάνω στην ανάγκη επανεξέτασης της ζωής του.
Σε αυτό το ανθολόγιο επιβεβαιώνεται ότι ο άνθρωπος που θέλει να ζήσει χριστιανικά δεν απελπίζεται, αλλά καταλαβαίνει πως για να σώσει τον εαυτό του, πρέπει να αυξάνει τη μέριμνά του για τον άλλον. Για να μην πνιγεί μέσα στα σκοτεινά νερά της λίμνης, πρέπει -όπως ο Πέτρος- να αφήσει τη φροντίδα για τον εαυτό του στα χέρια εκείνου. ή αντιμετώπιση των προβλημάτων μας δεν βρίσκεται ποτέ στον καθρέφτη μας. το πρόσωπό μας θα μένει μια μάσκα, αν δεν γεμίζει με το πρόσωπο του διπλανού μας. ιδού ο γάμος, η μέθοδος του να γινόμαστε άνθρωποι.
π. Δημήτριος Φουρλεμάδης
Φώτη Κόντογλου
«Καρδία συντετριμμένη καὶ τεταπεινωμένη…»
Εχθές, παραμονή της πρωτοχρονιάς, ήμουνα ξαπλωμένος στο κουβούκλι μας περασμένα τα μεσάνυχτα, και συλλογιζόμουνα. είχα δουλέψει νυχτέρι για να τελειώσω μια παναγία Γλυκοφιλούσα, και δίπλα μου καθότανε η γυναίκα μου κι έπλεκε. Όποτε δουλεύω, βρίσκουμαι σε μεγάλη κατάνυξη, και ψέλνω διάφορα τροπάρια. σιγόψελνα λοιπόν εκεί που ζωγράφιζα την παναγία, κι η Μαρία έψελνε και κείνη μαζί μου με τη γλυκεία φωνή της. βλογημένη γυναίκα μού έδωσε ο Θεός, ας είναι δοξασμένο τ’ όνομά του για όλα τα μυστήρια της οικονομίας του.
τον ευχαριστώ για όσα μου έδωσε, και πρώτο απ’ όλα για την απλή τη Μαρία, που μου τη δώρισε συντροφιά στη ζωή μου, ψυχή θρησκευτική, ένα δροσερό ποταμάκι που γλυκομουρμουρίζει μέρα νύχτα δίπλα σ’ έναν παλιό καστρότοιχο. Το κρουσταλλένιο νερό του δεν θολώνει με τα χρόνια, αλλά γίνεται κι ολοένα πιο καθαρό και πιο γλυκόλαλο: «Καλότυχος ο άνδρας που ’χει καλή γυναίκα. ή καλή γυναίκα ευφραίνει τον άνδρα της, και θα ζήσει ειρηνεμένα τα χρόνια της ζωής του. Καλή γυναίκα, κορόνα στο κεφάλι του ανδρός της. ή ομορφιά της καλής γυναίκας φεγγοβολά μέσα στο σπίτι σαν τον ήλιο που βγαίνει και λάμπει ο κόσμος». τέτοια γυναίκα μου χάρισε κι εμένα ο Κύριος. ή εμορφία δεν την περηφάνεψε, ίσια ίσια η ταπείνωση την πλήθυνε, κι ο φόβος του Θεού την ευωδίασε. Ανάμεσα στις έμορφες ξεχώρισε, γιατί η ακαταδεξιά δεν θάμπωσε το κρούσταλλό της, κι η πονηριά δεν λέρωσε το σιντέφι της ψυχής της. Κοντά μου κάθεται και με συντροφεύει, ήμερος άνθρωπος, Μαρία η απλή.
Εκείνη πλέκει είτε ράβει, κι εγώ δουλεύω την αγιασμένη τέχνη μου και φιλοτεχνώ εικονίσματα που τα προσκυνά ο κόσμος. τι χάρη μάς έδωσε ο παντοδύναμος, που την έχουνε λιγοστοί άνθρωποι: «Ὅτι ἐπέβλεψεν ἐπὶ τὴν ταπείνωσιν τῶν δούλων αὐτοῦ». το καλύβι μας είναι φτωχό στα μάτια του κόσμου, και μολαταύτα στ’ αληθινά είναι χρυσοπλοκώτατος πύργος κι ηλιοστάλαχτος θρόνος, γιατί μέσα του σκήνωσε η πίστη κι η ευλάβεια. Κι εμείς που καθόμαστε μέσα, είμαστε οι πιο φτωχοί από τους φτωχούς, πλην μας πλουτίζει με τα πλούτη του εκείνος που είπε: «πλούσιοι ἐπτώχευσαν καὶ ἐπείνασαν, οἱ δὲ ἐκζητοῦντες τὸν Κύριον οὐκ ἐλαττωθήσονται παντὸς ἀγαθοῦ».
Ξημέρωμα 1ης ιανουαρίου 1950
Καθημερινή, 1 Ιανουαρίου 1984 (απόσπασμα)
Αγ. Γρηγορίου του Θεολόγου
Τι είναι ο γάμος
O ένας για τον άλλον είμαστε με τον γάμο τα χέρια, τα αυτιά, τα πόδια. τον αδύνατο διπλά τον δυναμώνει ο γάμος, χαρά για τους φίλους και λύπη για τους εχθρούς. οι κοινές φροντίδες απαλύνουν τους πόνους, και οι χαρές, όταν γίνονται κοινές, είναι πιο χαρούμενες. Στους μονοιασμένους ο πλούτος γίνεται πιο ευχάριστος, και στους φτωχούς, όμως, η ομόνοια είναι πιο ευχάριστη από τον πλούτο. Και για τα δύο ο γάμος είναι το κλειδί της σωφροσύνης και των πόθων, και αναπόφευκτη σφραγίδα του έρωτα. Ένα πουλάρι που παρηγορεί σκιρτώντας από αγάπη, ένα ποτό που προέρχεται από το σπίτι και είναι άγνωστο στους ξένους, που δεν χύνεται έξω από το σπίτι και δεν πηγαίνει σε άλλον.
Μία σάρκα οι δύο τους, μία ψυχή, κι ο πόθος μέσα τους την ευσέβεια την ακονίζει συνέχεια με το ίδιο κέντρισμα.
Από Έπη ηθικά, μετάφρ. Βενεδίκτου ιερομ., Γρηγοριανόν Ταμείον, Συνοδία Σπυρίδωνος ιερομονάχου, Νέα Σκήτη Αγίου Όρους
Αγ. Γρηγορίου του Θεολόγου
Ίσοι άνδρας και γυναίκα
Το ερώτημά σου νομίζω πως δείχνει πως και τη σωφροσύνη τιμάς και απόκριση φιλάνθρωπο απαιτεί. σωφροσύνη, την οποία βλέπω ότι οι πολλοί εχθρεύονται, και έχουν νόμο άνισο και ανώμαλο. Διότι για ποιο λόγο καταδικάζουν στη γυναίκα αυτό που επιτρέπουν στον άνδρα; Γιατί η γυναίκα που πηγαίνει με άλλον άνδρα θεωρείται μοιχός και καταδικάζεται αυστηρά από τον νόμο, αλλά ο άνδρας που πηγαίνει με αυτή τη γυναίκα δεν έχει καμιάν ευθύνη; Δεν δέχομαι αυτή τη νομοθεσία, δεν επαινώ αυτή τη λογική. Άνδρες έφτιαξαν αυτούς τους νόμους, και γι’ αυτό σε βάρος των γυναικών η νομοθεσία. Γι’ αυτό και αποδίδει στους πατέρες την εξουσία πάνω στα παιδιά, ενώ αφήνει το ασθενέστερο αθεράπευτο. ο Θεός δεν το λέγει αυτό. «τίμα τον πατέρα σου και τη μητέρα σου», λέγει η 1η εντολή, «για να σου δίδονται τα καλά». Και «ο κακολογών πατέρα ή μητέρα θα οδηγηθεί στον θάνατο». Έτσι, και το σωστό ετίμησε και το κακό εκόλασε. Και «ευλογία πατρός στηρίζει οίκους τέκνων·κατάρα δε μητέρας ξεριζώνει τα θεμέλια». Βλέπετε την ισότητα του νόμου; Ένας εποίησε τον άνδρα και τη γυναίκα, το ίδιο χώμα και για τους δυο, η ίδια εικόνα (Θεού), ίδιος ο θάνατος, ίδια η Ανάσταση. Ομοίως, από άνδρα και γυναίκα γίναμε, το χρέος των παιδιών και στους δύο γονείς οφείλεται.
Πώς λοιπόν απαιτείς μεν από τη γυναίκα σωφροσύνη, την οποία εσύ δεν ανταποδίδεις; πώς ζητάς αυτό που δεν προσφέρεις; πώς βγάζεις διαφορετικούς νόμους για ένα σώμα ισάξιο; Κι αν ψάξεις στο χειρότερο όλων, η γυναίκα αμάρτησε, αλλά το ίδιο κι ο Αδάμ. ο όφις εξηπάτησε και τους δύο. Δεν φάνηκε η μία αδύνατη κι ο άλλος ισχυρός. Θέλεις να σκεφθούμε το καλύτερο; Και τους δύο έσωσε ο Χριστός με τα πάθη του. ενσαρκώθηκε για τον άνδρα; το ίδιο και για τη γυναίκα. Απέθανε για τον άνδρα; Και η γυναίκα με τον θάνατό του σώζεται. Ονομάστηκε σπόρος του Δαβίδ, κι εσύ ίσως νομίζεις πως ο άνδρας τιμάται. Αλλά παρθένος τον εγέννησε, κι αυτό είναι υπέρ των γυναικών. «Ἔσονται οἱ δύο εἰς σάρκα μίαν», και η μία σάρκα είναι ομότιμη. Και ο Παύλος νομοθετεί αυτή τη σωφροσύνη. πώς και με ποιο τρόπο; «Το μυστήριον τούτο (του Γάμου) μέγα εστί‧ εγώ δε μιλώ έχοντας στον νου μου τον Χριστό και την εκκλησία». Καλό είναι η γυναίκα να σέβεται τον άνδρα της ως τον Χριστό, καλό και ο άνδρας να μην ατιμάζει τη γυναίκα, ακριβώς όπως ο Χριστός την εκκλησία.
Λόγος λζ΄, μετάφρ. Π.Δ.
Γέροντος Αιμιλιανού Σιμωνοπετρίτου
Ο Γάμος, το μέγα Μυστήριο
Κανείς δεν αμφισβητεί ότι η σπουδαιότερη ημέρα της ζωής του ανθρώπου, μετά από τη γέννηση και τη βάπτιση, είναι εκείνη του γάμου. βεβαίως, η κοσμική λαίλαπα της εποχής μας ανάμεσα στους θεσμούς, τους οποίους προσπάθησε να συντρίψει, ήταν και το τιμιώτατο και ιερώτατο μυστήριο του γάμου.
Για πολλούς ο γάμος είναι μία ευκαιρία για διασκεδάσεις και απολαύσεις. Όμως η ζωή είναι ένας πνευματικός αγώνας, μία πορεία προς ένα τέρμα, τον ουρανό. της πορείας αυτής κρισιμώτερο σημείο και σπουδαιότατο μέσο είναι ο γάμος. Κανείς δεν επιτρέπεται να ξεφύγει τα δεσμά του γάμου, είτε κάνει έναν μυστικό γάμο, αφιερώνοντας τον εαυτό του εις τον Θεόν, είτε κάνει έναν μυστηριακό.
Παντρεύτηκα για να ζήσω τη ζωή μου, ακούς συνεχώς τριγύρω σου, και όχι για να κλειστώ μέσα σε τέσσερις τοίχους. παντρεύτηκα για να γλεντήσω τη ζωή μου, ακούς να λέγει ο άλλος, και παραδίδουν τα παιδιά τους, εάν έχουν κάνει παιδιά, σε κάποια ξένη γυναίκα, για να μπορούν ελεύθεροι να τρέχουν στα θέατρα, στους κινηματογράφους και στις κοσμικές συντροφιές. Έτσι το σπίτι τους γίνεται ένα ξενοδοχείο, στο οποίο επιστρέφουν το βράδυ ή μάλλον μετά τα μεσάνυκτα, μετά από τη διασκέδαση, για να ξεκουραστούν. οι άνθρωποι είναι μέσα τους άδειοι, γι’ αυτό στο σπίτι τους νιώθουν πραγματικό κενό. Καμιά ευχαρίστηση δεν υπάρχει εκεί και τρέχουν και γλιστρούν από εδώ και από εκεί, για να βρουν την ευτυχία τους.
υπανδρεύονται χωρίς γνώσεις, χωρίς συνείδηση ευθύνης, διότι επιθυμούν να υπανδρευθούν ή διότι νομίζουν πως είναι απαραίτητο, για να είναι κοινωνικοί άνθρωποι. Όμως ποιο είναι το αποτέλεσμα; το βλέπουμε καθημερινά. τα ναυάγια του γάμου είναι γνωστά σε όλους μας. Ένας κοσμικός γάμος, όπως νοείται σήμερα, μόνον ένα χαρακτηριστικό μπορεί να έχει, ότι είναι δολοφόνος της πνευματικής ζωής του ανθρώπου. Γι’ αυτό πρέπει να νιώσουμε ότι, αν αποτύχουμε στον γάμο μας, σχεδόν αποτύχαμε και στην πνευματική μας ζωή. εάν επιτύχουμε στον γάμο μας, επιτύχαμε και στην πνευματική μας ζωή. ή ευτυχία ή η αποτυχία μας, η πρόοδος ή ο καταποντισμός μας στην πνευματική μας ζωή αρχίζει από τον γάμο μας.
μη διαλέξεις άνθρωπο που σπαταλά τις ώρες του στις λέσχες, στις διασκεδάσεις, στα ταξίδια και στις πολυτέλειες. ούτε αυτόν που θα ανακαλύψεις ότι κάτω από τα λόγια της αγάπης του κρύβει εγωισμό. μη διαλέξεις ως γυναίκα σου εκείνη που μοιάζει με μπαρούτι και, μόλις της πεις κάτι, αρπάζει φωτιά. Δεν κάνει για σύζυγός σου.
Ακόμη, όταν θέλεις να κάνεις έναν πραγματικά επιτυχημένο γάμο, μην πλησιάζεις εκείνη τη νέα ή τον νέο, που δεν μπορεί να εγκαταλείψει τους γονείς του. είναι σαφής η εντολή του Χριστού: «Διὰ τοῦτο καταλείψει ἄνθρωπος τὸν πατέρα αὐτοῦ καὶ τὴν μητέρα καὶ προσκολληθήσεται πρὸς τὴν γυναίκα αὐτοῦ».
Επίσης, όταν πρόκειται να διαλέξεις τον άνθρωπο της ζωής σου, πρόσεξε μήπως είναι κλειστός τύπος, οπότε δεν έχει φίλους. Πρόσεξε εκείνους που συνεχώς παραπονούνται: Δεν με αγαπάς, δεν με καταλαβαίνεις. Κάτι σε αυτά τα πλάσματα του Θεού δεν πηγαίνει καλά.
Πρόσεξε ακόμη τους φανατικούς και τους θρησκόληπτους. Όχι τους θρησκευόμενους αλλά τους θρησκόληπτους, οι οποίοι ταράσσονται για ασήμαντα πράγματα, όλα τούς φταίνε και είναι υπερευαίσθητοι. πώς θα μπορέσεις να ζήσεις με έναν τέτοιον άνθρωπο; Θα είναι σαν να κάθεσαι πάνω σε αγκάθια.
πρόσεξε και κάτι ψευτοχριστιανούς, που βλέπουν τον γάμο σαν κάτι το χαμηλό, σαν αμαρτία, που χαμηλώνουν αμέσως τα μάτια τους, όταν ακούσουν κάτι σχετικό με τον γάμο. Εάν παντρευθείς έναν τέτοιο, θα είναι αγκάθι για σένα, φόρτωμα για το μοναστήρι του, αν καλογερέψει.
Πρόσεξε όσους νομίζουν ότι είναι τέλειοι και δεν βρίσκουν στον εαυτό τους κανένα ελάττωμα, ενώ στους άλλους βρίσκουν συνεχώς ελαττώματα. πρόσεξε όσους νομίζουν ότι είναι «οι εκλεκτοί του Θεού» και μπορούν να αναμορφώσουν όλον τον κόσμο.
Ποιος είναι λοιπόν ο σκοπός του γάμου; Θα σας αναφέρω τρεις κύριους σκοπούς. πρώτον, ο γάμος είναι μία πορεία πόνου. ή συντροφιά του άνδρα και της γυναίκας ονομάζεται συζυγία, δηλαδή κάτω από τον ίδιο ζυγό σηκώνουν κοινό φορτίο. ο γάμος είναι συμπόρευση και συγκλήρωση στον πόνο, βεβαίως και στη χαρά. Αλλά συνήθως οι έξι χορδές της ζωής μας χτυπούν πένθιμα και η μία μόνο χτυπάει χαρούμενα. Θα πίνουν ο άνδρας και η γυναίκα από το ίδιο ποτήρι της τρικυμίας, της θλίψεως, της αποτυχίας.
Όταν παντρεύονται δύο άνθρωποι, είναι σαν να λένε: μαζί θα προχωρήσουμε, χέρι χέρι, και στα ευχάριστα και στα δυσάρεστα. Θα περάσουμε ώρες σκοτεινές, ώρες θλίψεων γεμάτες από βάρη, ώρες μονοτονίας. Αλλά μέσα στη βαθιά νύκτα πρέπει να δείχνουμε ότι πιστεύουμε στον ήλιο και στο φως. Από τη στιγμή που παντρεύεσαι, να θυμάσαι ότι θα πονέσεις πολύ, θα υποφέρεις, η ζωή σου θα είναι ένας σταυρός, αλλά ανθισμένος σταυρός, θα έχει και τις χαρές του και τα χαμόγελά του και τις ομορφιές του. Όταν πάλι περνάς λιακάδες στη ζωή σου, να θυμάσαι τα λουλούδια που κρύβουν έναν σταυρό. Έτσι και στη δική σου λιακάδα ξαφνικά μπορεί να βγει ένας σταυρός.
(Κήρυγμα στον Ι. Ναό Αγίου Νικολάου Τρικάλων, 17 Ιανουαρίου 1971). Από το Περί Θεού: Λόγος αισθήσεως, εκδ. Ίνδικτος
Αγ. Ιωάννου του Χρυσοστόμου
Δεν έχεις πια τα δικά σου
Να της λες: από όλα τη δική σου αγάπη προτιμώ και τίποτε δεν μου είναι τόσο βασανιστικό ή δυσάρεστο, όσο το να βρεθώ κάποτε σε διάσταση μαζί σου. Κι αν όλα χρειασθεί να τα χάσω, κι αν γίνω φτωχότερος από ζητιάνος, κι αν βρεθώ στους έσχατους κινδύνους, οτιδήποτε κι αν πάθω, όλα μού είναι ανεκτά και υποφερτά, όσο εσύ μου είσαι καλά. Και τα παιδιά τότε θα μου είναι περιπόθητα, εφόσον εσύ μας συμπαθείς…
Ίσως κάποτε σου πει: ποτέ ως τώρα δεν ξόδεψα από τα δικά σου, έχω ακόμη τα δικά μου, που μου έδωσαν οι γονείς μου. τότε πες της: τι λες, καλή μου; Έχεις ακόμη τα δικά σου; ποια λέξη μπορεί να είναι χειρότερη από αυτή; Σώμα δεν έχεις πια δικό σου κι έχεις χρήματα; Δεν είμαστε δύο σώματα μετά τον γάμο, αλλά γίναμε ένα. Δεν έχουμε δύο περιουσίες, αλλά μία… Όλα δικά σου είναι, κι εγώ δικός σου είμαι, κορίτσι μου. αυτό με συμβουλεύει ο Παύλος, λέγοντας ότι ο άνδρας δεν εξουσιάζει το σώμα του, αλλά η γυναίκα. Κι αν δεν έχω εγώ εξουσία στο σώμα μου, αλλά εσύ, πόσο μάλλον δικά σου είναι τα χρήματα…
Ποτέ μην της μιλάς με πεζό τρόπο, αλλά με φιλοφροσύνη, με τιμή, με αγάπη πολλή. Να την τιμάς και δεν θα βρεθεί στην ανάγκη να ζητήσει επαίνους αλλού, αν έχει τους δικούς σου. Να την προτιμάς από όλους για όλα, για την ομορφιά, για τη σωφροσύνη της, και να την εγκωμιάζεις. Να κάνεις φανερό ότι σου αρέσει η συντροφιά της κι ότι προτιμάς να μένεις στο σπίτι για να είσαι μαζί της, από το να βγαίνεις στην αγορά. άπό όλους τους φίλους να την προτιμάς, και τα παιδιά που σου χάρισε, κι αυτά εξαιτίας της να τα αγαπάς.
Αγίου Ιωάννου του Χρυσοστόμου, Θέματα ζωής, τόμος Α΄, επιλογή-μετάφραση από τους πατέρες της Ι. Μονής Παρακλήτου, Ωρωπός
Αγ. Ιωάννου του Χρυσοστόμου
Ποια η σωστή συμπεριφορά μεταξύ συζύγων
Θέλεις να υπακούει σ’ εσένα η γυναίκα σου, όπως η εκκλησία υπακούει στον Χριστό; Φρόντιζε κι εσύ γι’ αυτήν, όπως ο Χριστός για την εκκλησία. Κι αν χρειαστεί τη ζωή σου να θυσιάσεις γι’ αυτήν, κομμάτια να γίνεις χίλιες φορές, τα πάντα να υπομείνεις και να πάθεις, μην αρνηθείς να το κάνεις.
Καθώς, λοιπόν, ο Χριστός όχι με απειλές, όχι με βρισιές, όχι με φοβέρες, αλλά με πολλή αγάπη και στοργή, με φροντίδα και θυσία κατόρθωσε να εμπνεύσει την ευπείθεια, έτσι να κάνεις κι εσύ, έτσι να φέρεσαι στη γυναίκα σου. Αν δεν σε προσέχει, αν σε αντιμετωπίζει με υπερηφάνεια, αν σου δείχνει περιφρόνηση, θα μπορέσεις να τη συμμορφώσεις με την πολλή φροντίδα σου, με την αγάπη και την καλοσύνη σου, όχι με την οργή και το φοβέρισμα. ςτη σύντροφο της ζωής σου, στη μάνα των παιδιών σου, στη βάση κάθε χαράς μέσα στην οικογένειά σου, δεν πρέπει με αγριάδα και απειλές να επιβάλλεσαι, αλλά με την αγάπη και τον καλό τρόπο.
τι συζυγική ζωή είναι αυτή, όταν η γυναίκα τρέμει τον άνδρα της; Και ποια οικογενειακή θαλπωρή θα απολαύσει ο άνδρας, όταν ζει μαζί με γυναίκα που τη μεταχειρίζεται σαν δούλα; Κι αν πάθεις κάτι για χάρη της, μην της το χτυπήσεις. ούτε ο Χριστός έκανε κάτι τέτοιο. «Και τη ζωή του», λέει, «πρόσφερε γι’ αυτήν, θέλοντας έτσι να την καθαρίσει και να την αγιάσει» (εφ. 5:25-26).
μη νιώσεις αποστροφή για τη γυναίκα, επειδή έτυχε να μην είναι όμορφη. Άκουσε τι λέει η Γραφή: «ή μέλισσα είναι τόσο μικρή ανάμεσα στα φτερωτά, μα ο καρπός των κόπων της είναι τόσο γλυκός!» (Σοφ. Σειρ. 11:3). Θεού πλάσμα είναι η γυναίκα. με την αποστροφή σου δεν προσβάλλεις εκείνην, αλλά τον Δημιουργό της.
Από τη γυναίκα πρέπει να ζητάμε καλοσύνη, μετριοφροσύνη, ευθύτητα και ειλικρίνεια. Αυτά είναι τα γνωρίσματα της ψυχικής ομορφιάς. Σωματική ομορφιά να μη ζητάμε. Δεν βλέπετε τόσους και τόσους, που πήραν ωραίες γυναίκες, πώς κατέστρεψαν τη ζωή τους αξιοθρήνητα; Και δεν βλέπετε άλλους, που, χωρίς να έχουν ωραίες γυναίκες, έζησαν πολύ ευτυχισμένα;
ούτε, όμως, και για πλούσια γυναίκα να ψάχνουμε. Κανένας ας μην περιμένει να γίνει πλούσιος με τον γάμο. Αισχρός και αξιοκαταφρόνητος είναι ένας τέτοιος πλουτισμός. επιπλέον, όπως λέει ο απόστολος, «όσοι θέλουν να πλουτίσουν, πέφτουν σε πειρασμό, σε παγίδα του διαβόλου και σε πολλές επιθυμίες ανόητες και βλαβερές, που βυθίζουν τους ανθρώπους στην καταστροφή και στον χαμό» (Α΄ τιμ. 6:9).
Από τη γυναίκα, λοιπόν, μη ζητάς λεφτά, αλλά αρετές. είναι δυνατό ν’ αδιαφορείς για τα σπουδαιότερα και να φροντίζεις για τα ασήμαντα; Δυστυχώς, όμως, σε όλα αυτό κάνουμε. άν αποκτήσουμε παιδί, νοιαζόμαστε όχι για το πώς θα γίνει καλός άνθρωπος, αλλά για το πώς θα του εξασφαλίσουμε πλούτη· όχι για το πώς θ’ αποκτήσει καλούς τρόπους, αλλά για το πώς θα έχει πολλούς πόρους. Στο επάγγελμά μας, πάλι, δεν κοιτάμε πώς θα το ασκήσουμε τίμια, αλλά πώς θα μας φέρει μεγάλα κέρδη. Όλα, λοιπόν, γίνονται για τα λεφτά. μας έχει κυριέψει ο έρωτας του χρήματος, γι’ αυτό οδηγούμαστε στην καταστροφή.
Αλλά και η γυναίκα δεν πρέπει να περιφρονεί τον άνδρα της για οποιονδήποτε λόγο, προπαντός αν είναι φτωχός. Να μη βαρυγκομάει και να μην τον βρίζει, λέγοντας λ.χ.: «Άνανδρε και δειλέ, τεμπέλη και ακαμάτη, ανέμελε και υπναρά! ο τάδε, αν και καταγόταν από φτωχή οικογένεια, με πολλούς κόπους και κινδύνους έκανε μεγάλη περιουσία. Και να, η γυναίκα του φοράει πανάκριβα ρούχα, κυκλοφορεί με αμάξι, έχει τόσους υπηρέτες, ενώ εγώ πήρα εσένα, που είσαι ζαρωμένος από τη φτώχεια και ζεις άσκοπα!» Δεν πρέπει η γυναίκα να λέει στον άνδρα της τέτοια λόγια. το σώμα δεν εναντιώνεται στο κεφάλι, αλλά το υπακούει. πώς, όμως, θα υποφέρει τη φτώχεια; Από πού θα βρει παρηγοριά; Ας σκεφτεί τις φτωχότερες γυναίκες. Ας συλλογιστεί πόσες κοπέλες από καλές οικογένειες όχι μόνο τίποτα δεν πήραν από τους άνδρες τους, αλλά και ξόδεψαν τη δική τους περιουσία γι’ αυτούς.
Γενικά, αν αγαπάει τον άνδρα της, δεν θα ξεστομίσει ποτέ παράπονο ή προσβλητικό λόγο γι’ αυτόν. Θα προτιμήσει να τον έχει κοντά της χωρίς πλούτη, παρά να είναι πλούσιος, και αυτή να ζει μέσα στην ανασφάλεια και τις ανησυχίες, που συνεπάγονται οι επιχειρηματικές δραστηριότητες.
Ούτε και ο άνδρας, όμως, ακούγοντας τα παράπονα ή τις επικρίσεις της γυναίκας του, πρέπει να τη βρίζει ή να τη χτυπάει, επειδή έχει εξουσία πάνω της. Καλύτερα να τη συμβουλεύει και να τη νουθετεί ήρεμα, χωρίς ποτέ να σηκώνει χέρι εναντίον της. Ας τη διδάσκει την ουράνια φιλοσοφία, τη χριστιανική, που είναι ο αληθινός πλούτος. Ας τη διδάσκει όχι μόνο με τα λόγια αλλά και με τα έργα, πως η φτώχεια δεν είναι καθόλου κακό. άς τη διδάσκει να περιφρονεί τη δόξα και ν’ αγαπά την ταπείνωση· και τότε εκείνη ούτε παράπονο θα έχει ούτε χρήματα θα επιθυμεί. Ας τη διδάσκει να μην αγαπάει τα χρυσά κοσμήματα, τα πολυτελή ρούχα και τα πολλά αρώματα, ούτε να θέλει για το σπίτι ακριβά έπιπλα και περιττά στολίδια. Όλα τούτα φανερώνουν ματαιόδοξο φρόνημα και κουφότητα. Και της ίδιας και του σπιτιού στολισμός ας είναι η κοσμιότητα και η σεμνότητα. Και η ίδια και το σπίτι ας μοσχοβολάνε το άρωμα της σωφροσύνης και της αρετής.
Πώς, όμως, θα είναι μόνιμη η αγάπη;
Μας το υποδεικνύει και αυτό ο απόστολος, λέγοντας: «Να συναγωνίζεστε ποιος θα τιμήσει περισσότερο τον άλλο» (Ρωμ. 12: 10). μ’ αυτόν τον τρόπο και δημιουργείται η αγάπη και μόνιμα παραμένει. Γιατί, στ’ αλήθεια, δεν υπάρχει καλύτερο μέσο για τη διατήρηση της αγάπης, όσο το να παραχωρούμε στον άλλον τα πρωτεία της τιμής. Έτσι και η αγάπη γίνεται ζωηρή και η αλληλοεκτίμηση βαθιά.
πέρα από την τιμή, χρειάζεται ακόμα να δείχνουμε ενδιαφέρον για τα προβλήματα του άλλου, γιατί ο συνδυασμός της τιμής με το ενδιαφέρον δημιουργεί την πιο θερμή αγάπη. Δεν φτάνει ν’ αγαπάμε μόνο με την καρδιά, αλλά είναι απαραίτητα κι αυτά τα δυο, τιμή και ενδιαφέρον, που είναι της αγάπης εκδηλώσεις, αλλά συνάμα και προϋποθέσεις. Γεννιούνται από την αγάπη, αλλά και γεννούν αγάπη.
ή αγάπη αποτελεί χρέος, που μένει πάντα ανεξόφλητο. Όσο εργαζόμαστε για την απόδοσή του, τόσο αυτό αυξάνεται. Όταν πρόκειται για οφειλές χρημάτων, θαυμάζουμε όσους δεν έχουν χρέη, ενώ, όταν πρόκειται για την οφειλή της αγάπης, καλοτυχίζουμε εκείνους που χρωστάνε πολλά. Γι’ αυτό και ο απόστολος Παύλος γράφει: «μην αφήνετε κανένα χρέος σε κανέναν, εκτός βέβαια από την αγάπη, που την οφείλετε πάντοτε ο ένας στον άλλο» (Ρωμ.
13: 8). Θέλει μ’ αυτά τα λόγια να μας διδάξει, ότι το χρέος της αγάπης πρέπει πάντα να το εξοφλούμε και συνάμα να το οφείλουμε. ποτέ μάλιστα να μην πάψουμε να το οφείλουμε, όσο βρισκόμαστε σε τούτη τη ζωή. Γιατί όσο βαρύ και αβάσταχτο είναι το να χρωστάει κανείς χρήματα, άλλο τόσο αξιοκατάκριτο είναι το να μη χρωστάει αγάπη. ή αγάπη είναι ένα χρέος που παραμένει, όπως είπα, πάντα ανεξόφλητο. Γιατί αυτό το χρέος είναι που περισσότερο απ’ οτιδήποτε άλλο συγκροτεί τη ζωή μας και μας συνδέει στενότερα.
Αγίου Ιωάννου του Χρυσοστόμου, Θέματα ζωής, τόμος Α΄, επιλογή-μετάφραση από τους πατέρες της Ι. Μονής Παρακλήτου, Ωρωπός
Οικογένεια
Αρχιμ.Σςωφρονίου Σαχάρωφ
Η μητρότητα ως διακονία της γυναίκας
Η θέση της γυναίκας κατά τους περασμένους αιώνες ήταν εξαιρετικά δύσκολη, ενώ ακόμη ως τις ημέρες μας δεν έχει πλήρως τακτοποιηθεί. σε όλα τα επίπεδα της ζωής το πρόβλημα αυτό αποδεικνύεται υπερβολικά πολύπλοκο και στο επίπεδο της κρατικής νομοθεσίας, και στο επίπεδο της δομής της κοινωνίας, και στο επίπεδο της κατανομής της εργασίας, και στο επίπεδο της εκπαιδεύσεως και της μορφώσεως, και στο επίπεδο τέλος της εκκλησιαστικής ζωής. πολλά έχουν αλλάξει κατά τις τελευταίες δεκαετίες· από πολλές απόψεις η γυναίκα απέκτησε θέση ασύγκριτα καλύτερη από την προηγούμενη, αλλά ωστόσο δεν έχει βρει τη θέση της στην κοινωνία· δεν έχει βρεθεί πραγματικά το σωστό μέτρο για την αξιολόγησή της. Κατά τους προηγούμενους αιώνες ο άνδρας ήταν ο νομοθέτης, ο κύριος. ή γυναίκα όμως συχνά ήταν υπερβολικά υποβιβασμένη, και κατά την αναζήτηση αλήθειας και δικαιοσύνης όλοι όσοι επιθυμούσαν βελτίωση της θέσεως της γυναίκας, είχαν τη σκέψη: να την εξισώσουν στα δικαιώματα με τον άνδρα σε όλα τα επίπεδα. ή οδός αυτή έδωσε υπέροχους καρπούς. πολλές γυναίκες απέκτησαν μεγάλη μόρφωση, κατέχουν υπεύθυνες θέσεις στην κρατική μηχανή, άρχισαν να διαδραματίζουν ιστορικό ρόλο συμμετέχοντας στις εκλογές κυβερνήσεων. Στην οικογένεια επίσης η θέση της γυναίκας άλλαξε προς όφελός της.
Πραγματικά, όλα αυτά έτσι είναι. Αλλά μπορούμε άραγε να θεωρήσουμε λυμένα τα προβλήματα όχι μόνο της εργασίας της γυναίκας, αλλά ακόμη και της οικογενειακής θέσεώς της; ή πείρα της ιστορίας έδειξε ότι το τεράστιο σώμα της ανθρωπότητας αποτελείται από κύτταρα, και ένα τέτοιο κύτταρο είναι η οικογένεια. Στο μέτρο που τα κύτταρα είναι υγιή, υγιαίνει και το σώμα.
Συνεπώς η υγεία στο τεράστιο σώμα της ανθρωπότητας εξαρτάται από την υγεία του κυττάρου του σώματος αυτού, της οικογένειας. μπορούμε άραγε να θεωρήσουμε τη σύγχρονη θέση της ως ευτυχή; Λόγω του ότι η γυναίκα γίνεται οικονομικά εντελώς ανεξάρτητη, εργαζόμενη όπως εργάζεται κάθε άνδρας, πλήθυναν οι διαλύσεις των οικογενειών, δηλαδή τα διαζύγια. Και στην περίπτωση που δεν υπάρχει διάλυση της οικογένειας, όταν αναγκάζεται να εργασθεί η γυναίκα εκτός σπιτιού, πάλι υποφέρει η οικογένεια, εφόσον για τα παιδιά δεν υπάρχει στο σπίτι πλέον ουσιαστικά ούτε πατέρας ούτε μητέρα. τα παιδιά μένουν αρκετή ώρα μόνα τους ή ανατρέφονται από συγγενικά ή ξένα χέρια ή ανατίθενται σε σχολεία για την ανατροφή τους. βασικά όμως στερούνται της μητρικής στοργής. Αν η γυναίκα εργάζεται εξίσου με τον άνδρα, τότε πάλι καταργείται η δικαιοσύνη, επειδή η γυναίκα στην οικογένεια, παράλληλα με την εργασία, βαστάζει και άλλα βάρη, επιπρόσθετα καθήκοντα, επειδή ακριβώς αυτή είναι η μητέρα των παιδιών. Θα νόμιζε κάποιος ότι, επειδή η γυναίκα βαρύνεται από μεγαλύτερες ευθύνες και ασκεί πολυπλοκότερο ρόλο, σε αυτήν πρέπει να ανήκει το προνόμιο να «κατευθύνει» την οικογένεια. Ασφαλώς κάποιος πρέπει να κατευθύνει την οικογένεια, όπως και κάθε άλλο ανθρώπινο καθίδρυμα. Έτσι, σε πολλές οικογένειες ανακύπτει η πάλη για εξουσία, που πολύ συχνά γίνεται καταστροφική για την οικογένεια. Συνεπώς, όπου και αν στρέψουμε την προσοχή μας, παντού βλέπουμε υπερβολικά πολύπλοκα προβλήματα, και δεν πλησιάσαμε ακόμη στην επίλυσή τους.
Επειδή οι γυναίκες της εποχής μας έχασαν την υψηλή αυτή συνείδηση, άρχισαν να γεννούν προπαντός κατά σάρκα. τα παιδιά μας έγιναν ανίκανα για την πίστη. Συχνά αδυνατούν να πιστέψουν ότι είναι εικόνα του αιωνίου Θεού. ή μεγαλύτερη αμαρτία στις ημέρες μας έγκειται στο ότι οι άνθρωποι βυθίστηκαν στην απόγνωση και δεν πιστεύουν πια στην Ανάσταση. Ο θάνατος του ανθρώπου εκλαμβάνεται από αυτούς ως τελειωτικός θάνατος, ως εκμηδένιση, ενώ πρέπει να θεωρείται ως στιγμή αλλαγής της μορφής της υπάρξεώς μας· ως ημέρα γεννήσεώς μας στην ανώτερη ζωή, σε ολόκληρο πλέον το πλήρωμα της ζωής που ανήκει στον Θεό.
Αρχιμ. Σωφρονίου Σαχάρωφ, Το Μυστήριο της χριστιανικής ζωής, μετάφρ. αρχιμ. Ζαχαρίου, εκδ. Ι. Μονής Τιμίου Προδρόμου, Essex
Μακαρίου μοναχού
Βασικός αγώνας στον κόσμο
Ένα πρόβλημα που προέκυψε τα τελευταία χρόνια με την έκδοση πατερικών καλογερικών βιβλίων, με τη δυνατότητα να επισκέπτεσθε το Άγιον Όρος και άλλα μοναστήρια, και κυρίως με τη συχνή έξοδο ιερομονάχων από το Άγιον Όρος, είναι το μπέρδεμα μεταξύ εξομολόγησης και καθοδήγησης. ο μοναχός έχει τη δυνατότητα να αποκαλύπτει τους λογισμούς του στον Γέροντά του, ώστε να καθοδηγείται να κόβει το θέλημά του και να προχωρεί στον δρόμο της μοναχικής τελειώσεως. Για τους λαϊκούς δεν υπάρχει η ίδια ανάγκη και η ίδια δυνατότητα.
πολλοί από μας τους μοναχούς νομίζουμε ότι θα βάλουμε εσάς τους λαϊκούς στις ίδιες φόρμες. πρακτικά δύσκολο έως αδύνατο για τους πολλούς. εμείς υποτίθεται ζούμε στην ησυχία, απερίσπαστοι από τις βιοτικές μέριμνες και κοιτάζουμε τη σωτηρία μας. εσείς έχετε τόσες φροντίδες για συζύγους και παιδιά, έχετε οικονομικά και κοινωνικά προβλήματα και τόσα άλλα, που αν εκεί αγωνίζεσθε σωστά, ο Θεός σάς αγιάζει. ο βασικός αγώνας στον κόσμο είναι η κατάρτιση σωστής κατά Θεόν οικογένειας.
Από ομιλία στον Μητροπολιτικό Ι. Ναό Αγ. Νικολάου Αλεξανδρουπόλεως
Γέροντος Ιακώβου Τσαλίκη
Για σας τους παντρεμένους κομποσχοίνια και μετάνοιες είναι τα παιδιά σας.
Ήταν κάποιο ανδρόγυνο ευλαβές και είχαν εννιά παιδιά. ο σύζυγος ήταν πάρα πολύ ευλαβής και ολίγον τι ζηλωτής στα πνευματικά. Κατά γράμμα ήθελε να τα κάνει όλα σαν καλόγερος. ή γυναίκα παραπονιόταν στον Γέροντα ότι κουράζεται και θέλει βοήθεια. Όταν έρχονταν στη μονή, το βράδυ μόνη της η σύζυγος με τα παιδιά κλαίγανε. Φώναζαν αυτά, έκλαιγε κι αυτή γιατί κουραζόταν… Αυτός πήγαινε σ’ ένα παρεκκλήσι των Αγίων Aναργύρων, έκανε μετάνοιες, κομποσχοίνι και αγρυπνούσε. Η σύζυγος παραπονιόταν και έκλαιγε στον Γέροντα και είχε δίκιο. την άλλη μέρα ο Γέροντας, μόλις τους είδε στην αυλή μαζί, κατάλαβε ότι κάτι συμβαίνει και ότι είχαν έλθει σε καυγά μεταξύ τους. ο Γέροντας μιλάει με γλυκά λόγια και διάκριση, για να παρηγορήσει την πονεμένη και κουρασμένη μητέρα, και διακριτικά με το χαμόγελο λέει στον πατέρα: «Σε χάρηκα απόψε. Έψαλλες όλη τη νύκτα και προσευχόσουν.
Καλά έκανες! Αλλά θα είχε μεγαλύτερη ευλογία και μισθό, αν καθόσουν μισή ώρα και όχι τρεις ώρες, και ήσουν κοντά στη γυναίκα και τη βοηθούσες για τα παιδιά να φάνε και να κοιμηθούν. Γιατί για σας τους παντρεμένους, κομποσχοίνια και μετάνοιες είναι τα παιδιά σας. Να γίνεται πάντα κάτι κοινή συναινέσει».
Αρχιμ. Ευσεβίου Βίττη
Αγάπη και εσωτερικά πάθη στην οικογένεια
Υπάρχουν αγάπες εγωιστικές, αγάπες τυφλές, αγάπες που διαφθείρουν και καταστρέφουν, γιατί στο βάθος τους κρύβουν το στοιχείο της φθοράς και της ανθρώπινης ανεπάρκειας, όσο κι αν προβάλλονται ως αγνές και καθαρές κρινόμενες με ανθρώπινα μέτρα.
Δεν φτάνει δυστυχώς μόνο η καλή διάθεση και ο συναισθηματισμός μας να αγαπούμε. Στην απόλυτη εκτίμηση της ανθρώπινης αυτάρκειας πέφτουν πολλοί στηριζόμενοι στην αγνότητα των προθέσεών τους, όπως υποστηρίζουν. παίρνουμε το παράδειγμα του ισχυρισμού δύο νέων, που έχουν ισχυρότατο το αίσθημα αμοιβαίας αγάπης. Αφού αγαπούμε, λένε, ο ένας τον άλλο, γιατί να ζητήσουμε άλλη βοήθεια; Αυτή η αγάπη μας καθαγιάζει τον δεσμό μας. ή προαίρεσή μας είναι τόσο καθαρή και τόσο αμοιβαία! το ίδιο περίπου λένε και άλλοι αναφερόμενοι σε άλλους δεσμούς ή σχετικές δραστηριότητες. Όμως δεν συμφωνεί η πραγματικότητα με αυτούς τους ισχυρισμούς, τους οποίους σύντομα διαψεύδει. Όσο αγνές και αν είναι οι προθέσεις μας, όσο ανιδιοτελής και αν είναι η θέλησή μας για την επιτυχία κάποιου ωραίου και ευγενικού σκοπού -και δεν αμφιβάλλουμε γι’ αυτό-, δεν είναι αρκετές αυτές οι διαβεβαιώσεις να προφυλάξουν από την εκλογή λανθασμένου δρόμου, από την υπερεκτίμηση των ανθρώπινων δυνατοτήτων, από τυχόν εκτροχιασμό και κατάληξη από αγάπη σε μη-αγάπη ή σε αδιαφορία ή ακόμα και μίσος!
Πού πήγε η προηγουμένως υποστηριζόμενη αυτάρκειά της; Αυτό δεν καταβοά η θλιβερή πραγματικότητα; Αναφέρω ενδεικτικά τον τρομακτικό αριθμό διαζυγίων και το δράμα των ζευγαριών, που για διάφορους λόγους δεν πραγματοποιούν το διαζύγιο, αλλά έχουν μεταβάλει την οικογένεια σε ξενοδοχείο παραμονής κάτω από κοινή στέγη, ενώ οι καρδιές απέχουν μίλια μακριά μεταξύ τους. Κάποτε όμως αυτά τα ζεύγη ξεκίνησαν με ωραίες προοπτικές και ελπίδες, αλλά με μόνα τα δικά τους εφόδια, για να καταλήξουν πολύ σύντομα, ή και με παρέλευση κάποιου χρόνου, στο δράμα που λέγεται καταστροφή μιας οικογένειας, με όλες τις τραγικές συνέπειες που αυτή συνεπάγεται.
Σκοντάφτουν όλες αυτές οι περιπτώσεις στην ανθρώπινη ατέλεια και ανεπάρκεια.
Αγάπη αληθινή και διαρκή και ανθεκτική στα χτυπήματα των περιστάσεων μόνον ο Θεός, που είναι η πηγή της αγάπης, μπορεί και να την εμπνέει διαρκώς, να την τροφοδοτεί και να ανανεώνει τη φρεσκάδα της και να την κάνει ικανή να νικάει τον χρόνο και τη γήρανση του εξωτερικού ανθρώπου.
Αρχιμ. Ευσεβίου Βίττη, Εμείς και η αγάπη μας (απόσπασμα), εκδ. Ι. Μονής Οσίου Γρηγορίου Αγίου Όρους
Οι πικρές ώρες
Αθανασίου, Μητροπολίτου Λεμεσού
Γιατί διαλύεται η οικογένεια; Γιατί υπάρχει αυτό το πρόβλημα;
Το πρόβλημα έγκειται στην αδυναμία της επικοινωνίας. Δυστυχώς δεν μαθαίνουμε να επικοινωνούμε σωστά. μαθαίνουμε από μικρά παιδιά στο σχολείο να μιλούμε καλά, ευγενικά, στον πληθυντικό, όλα αυτά τα απαραίτητα.
Όμως ξεχάσαμε ότι η επικοινωνία δεν είναι μόνο να μιλάς καλά. το σημαντικότερο της επικοινωνίας είναι να ακούς καλά. Κι αυτό το πράγμα ποτέ κανένας δεν μας το δίδαξε. μάθαμε μόνο να μιλάμε. Δεν έχουμε μάθει να ακούμε.
Στις συναντήσεις με γονείς που είναι εν διαστάσει, βλέπει κανείς αμέσως αυτή την αδυναμία των ανθρώπων να ακούσει ο ένας τον άλλο. Λένε ταυτόχρονα και οι δύο τα δικά τους, σαν μια κασέτα που τη βάζεις στο μαγνητόφωνο κι επαναλαμβάνει όλα τα επιχειρήματα, τα υπέρ και τα κατά, για τον εαυτό του. το ίδιο και ο άλλος άνθρωπος. Αλλά δύο μαγνητόφωνα δεν μπορεί ποτέ να συνεννοηθούν μεταξύ τους.
Απλώς λέει το καθένα αυτά που έχει μέσα του. Έτσι λοιπόν είναι και δύο άνθρωποι που βλέπουν ο καθένας τα δικά του, αλλά δεν μπορούν να ακούσουν ο ένας τον άλλο.
Σας ομολογώ, από την προσωπική επαφή που έχω, ότι το 90% των γάμων δεν διαλύονται λόγω τρίτων προσώπων ή τουλάχιστον η πρωτογενής αιτία δεν είναι τα τρίτα πρόσωπα. το αν θα υπάρξει άλλο πρόσωπο στη σχέση, έρχεται αργότερα. το πρώτο ρήγμα, η πρώτη κρούση έγκειται στο γεγονός ότι οι άνθρωποι, ο καθένας για δικούς του και δικαιολογημένους λόγους, κλείνονται στον εαυτό τους. Αυτό, από την πείρα μας, το είδαμε να επαναλαμβάνεται σχεδόν πάντοτε. ο άνδρας να πέφτει με τα μούτρα στη δουλειά, να κάνει μία, δύο και τρεις εργασίες, για να ανταποκριθεί φιλότιμα και αξιέπαινα στις ανάγκες της οικογένειάς του, τις οικονομικές, των δανείων του, των σπιτιών που έχτισε, του αυτοκινήτου ή ό,τι άλλο. Να δουλεύει από το πρωί μέχρι το βράδυ, να εξουθενώνεται κυριολεκτικά. το ίδιο και η σύζυγος. Αλλά το αποτέλεσμα είναι, ερχόμενοι και οι δύο στο σπίτι, να είναι τόσο κουρασμένοι και τόσο φορτισμένοι που όχι μόνο δεν μπορούν να επικοινωνήσουν, αλλά δυστυχώς αφήνουν τον εαυτό τους να βγάλει όλη εκείνη την κούραση, όλη την ψυχοσωματική κόπωση, ο ένας επάνω στον άλλο. Όταν έχουν και παιδιά, θεωρούν αρκετό το ότι: «είμαι καλός πατέρας. είμαι καλή μητέρα. Κάνω τα πάντα για το σπίτι μου, για τα παιδιά μου. Να μην τους λείψει τίποτα. Να μη στερηθούν κάτι. Να μην αισθανθούν ότι έχουν κάποια έλλειψη».
εκείνο που είναι απαραίτητο για τα παιδιά μας είναι αυτή η αρμονία που πρέπει να έχουμε στο σπίτι μας. πώς μπορούμε να την αποκτήσουμε; Όλα αυτά τα ξέρουμε όλοι μας. Αλλά πώς μπορούμε να τα αποκτήσουμε; είναι άσκηση ο γάμος. Δεν είναι εύκολο πράγμα.
Ξέρετε πολύ καλά, ότι δεν μπορεί να υπάρξει σωστή σχέση μέσα στον γάμο, αν δεν υπερβούμε το φύλο. Αν δεν μάθουμε να βλέπουμε τον άλλον ως άνθρωπο, με όλο τον ψυχοσωματικό του κόσμο, όχι μόνο ως σώμα, όχι μόνο ως άνδρα ή ως γυναίκα, αλλά ως άνθρωπο που έχει ψυχικές και σωματικές ανάγκες, που έχει τον δικό του κόσμο, τη δική του ύπαρξη. Να βλέπει ο άνδρας τη γυναίκα ως πρόσωπο και η γυναίκα τον άνδρα μ’ αυτόν τον τρόπο.
Έτσι βάζουμε τον γάμο στη σωστή βάση. μετά, πρέπει να μάθει ο άνδρας πώς σκέφτεται μια γυναίκα και πώς είναι το «είναι» μιας γυναίκας και να συμπεριφέρεται ανάλογα. Γιατί αν συμπεριφέρεσαι σε μια γυναίκα με τα κριτήρια του άνδρα, τότε ήδη επιτέλεσες την τραγωδία της οικογένειάς σου. Αν λες π.χ. «μα γιατί η γυναίκα μου αισθάνεται παράπονο μαζί μου; εγώ είμαι καλός άνδρας, δουλεύω, φέρνω λεφτά στο σπίτι, ό,τι θέλει αγοράζει, όσα χρήματα θέλει τα έχει, πηγαίνει εκδρομές το καλοκαίρι. Γιατί έχει παράπονο;» Κι η γυναίκα πάλι σκέφτεται για τον άνδρα ότι: «εγώ του μαγειρεύω, του πλένω, είμαι τίμια κοπέλα, δεν έχω άλλα πράγματα στη ζωή μου. Γιατί έχει παράπονο;» Δεν καταλαβαίνουν ότι αυτά είναι καλά και απαραίτητα, αλλά δεν είναι αυτά που αγγίζουν τον άλλο άνθρωπο. Ότι η συναισθηματική και ψυχική επαφή είναι αυτό που έχει σημασία στον γάμο και ύστερα όλα τα υπόλοιπα. Κι αυτό για να γίνει, πρέπει να δεις τον άλλον άνθρωπο όπως είναι.
Δεν κατακτά ο ένας τον άλλο, δεν υποδουλώνει ο ένας τον άλλο, δεν απορροφά ο ένας τον άλλο. Δεν τον εξαφανίζει ως άνθρωπο. Δεν του χάνει την προσωπικότητά του. Όχι, αλλά και οι δύο μαζί γίνονται ένας νέος άνθρωπος. ο άνδρας δίδει τα ανδρικά γνωρίσματα στη γυναίκα και η γυναίκα τα γυναικεία χαρίσματα στον άνδρα, και οι δύο αυτοί μαζί αποτελούν πλέον τον νέο άνθρωπο, τον ευλογημένο άνθρωπο του γάμου, το ανδρόγυνο, το οποίο θα φέρει στον κόσμο τα παιδιά. Βλέπετε πώς η σοφία του Θεού τα έκανε με τόση τέχνη, ώστε τα παιδιά να μη γεννιούνται από έναν μόνο, αλλά και από τους δύο; Και οι δύο να φέρουν τα παιδιά στον κόσμο. το αποτέλεσμα της ένωσης των δύο ανθρώπων, της ψυχοσωματικής ένωσης, είναι τα παιδιά τους. Γι’ αυτό κι ο άνθρωπος στα παιδιά του βλέπει τον εαυτό του.
το πιο μεγάλο δώρο που μπορούμε να κάνουμε στα παιδιά μας είναι η παρουσία μας. είναι η αρμονία της οικογένειάς μας. Γι’ αυτή την αρμονία πρέπει να θυσιάσουμε πράγματα τα οποία κάνουμε. Ακόμη και πράγματα τα οποία μπορεί να μας φαίνονται απαραίτητα, γιατί πρέπει να καταλάβουμε ότι το πιο απαραίτητο πράγμα είναι αυτή η ειρήνη, αυτός ο πλούτος που δεν εξαρτάται από εξωτερικά πράγματα.
Να μπούμε μέσα στον γάμο με τα σωστά κριτήρια και τα σωστά δεδομένα. Να δούμε τον άλλον άνθρωπο ως άνθρωπο. Να τον αποδεχτούμε. Να καταλάβουμε ποιες είναι οι ανάγκες του άλλου ανθρώπου. Να καταλάβουμε ότι στον γάμο δίδουμε, δεν παίρνουμε. Να καταλάβουμε ότι το δικό μας μερίδιο είναι να δώσουμε τον εαυτό μας και να μην απαιτούμε από τον άλλο να μας δώσει εκείνος τον δικό του εαυτό. Να μη λέμε στον γάμο μας: «εγώ το μόνο που θέλω από σένα είναι να με αγαπάς». τι τεράστιο λάθος είναι αυτό, όσο κι αν φαίνεται δικαιολογημένο! το ακούμε καμιά φορά, να λένε τα νέα ζευγάρια: «το μόνο που θέλω από σένα είναι να με αγαπάς». εγώ τους λέω: «παιδιά μου, ήδη βάλατε το θεμέλιο λάθος!» Όταν ζητάς από τον άλλο, τότε είναι αφορμή να φιλονικήσεις. Θα πεις της γυναίκας σου: «το μόνο που θέλω είναι να σε αγαπώ», όχι να με αγαπάς. εγώ πρέπει να σε αγαπώ, εγώ πρέπει να κάμω το πρώτο βήμα να σε αγαπήσω, να σου δώσω τον εαυτό μου. το άλλο είναι επόμενο, το άλλο θα έλθει ως επακόλουθο. Όταν θέτεις στον άλλο ως όρο να σε αγαπά, «το μόνο που θέλω από σένα είναι να με αγαπάς, να με εκτιμάς, να είσαι τίμια, να είσαι καλή σύζυγος», τέλειωσε! υπεγράφη ο μελλοντικός καυγάς, διότι μετά θα πεις: «Κοίταξε, δεν είσαι αυτά που ζήτησα». Δεν καταλαβαίνεις ότι πρώτα δίδεις στον άλλον άνθρωπο και ύστερα παίρνεις; Όταν από την αρχή θέλεις να πάρεις, τότε τα πράγματα είναι λάθος.
Όμως ας αρχίσουμε από την ανάγκη να δώσουμε στον γάμο μας τον εαυτό μας ολόκληρο, άνευ όρων.
Από ομιλία
Παύλου, Μητροπολίτου Σιατίστης
Πέρα από την καταπιεστική θρησκευτικότητα
Είναι πολύ σημαντικό να προσέξουμε μήπως η θρησκευτικότητά μας και η πίστη μας είναι αρρωστημένη. Γιατί η αρρωστημένη θρησκευτικότητα επηρεάζει την κατάσταση του σπιτιού μας, επηρεάζει την αγωγή που δίνουμε στα παιδιά μας και πολλές φορές εξηγεί γιατί είναι αποτυχημένη αυτή η αγωγή, όταν εμείς προσπαθούμε να διορθώσουμε το έργο του Θεού, ενώ ο Θεός μάς έδωσε τη δυνατότητα να πούμε ακόμα και σ’ αυτόν όχι. Εμείς θέλουμε να τ’ απαγορεύσουμε αυτό από τα παιδιά μας. Από αγάπη, λέμε. Σαν να μη μας αγαπούσε ο Θεός. Έτσι λοιπόν, είναι πάρα πολύ σημαντικό να συνειδητοποιήσουμε ότι μια υγιής σχέση του Θεού με τον άνθρωπο έχει αυτά τα δύο θεμέλια. την ελευθερία του ανθρώπου, που πηγαίνει ελεύθερα στον Θεό γιατί τον αγαπά και τον εμπιστεύεται, και την αγάπη του Θεού.
πόσο καταπιεστικοί γινόμαστε και ανελεύθεροι θέλοντας να τους προσφέρουμε τον Χριστό; ο Χριστός πρέπει να είναι συνειδητή επιλογή τους. εάν τους έχουμε δώσει σωστή αγωγή από τα παιδικά τους χρόνια, τα βοηθάμε. Αλλά δεν θα τους τον φορέσουμε καπέλο. πήγα κάποτε σ’ ένα σχολείο. Όταν τους είπα: «παιδιά, μπήκε ένας παπάς στην τάξη σας, Έχετε κάτι να του πείτε;», ένα παιδί αυθόρμητα μου λέει: «πάτερ, γιατί η εκκλησία είναι μακριά μας;». Κι εγώ του είπα: «Και γιατί να είναι κοντά σας; τη χρειάζεστε;» Και μου λέει: «Ναι». τότε του λέω: «Ψάχτε να τη βρείτε. Αν πραγματικά χρειάζεστε την εκκλησία, τη Χάρη του Θεού, αναζητήστε την, για να την έχετε και να είναι δική σας». Και πολλές φορές τους λέω ότι πηγαίνω, όχι γιατί θέλω να τους φορέσω κάτι καπέλο, αλλά γιατί θέλω απλά, λίγο, ν’ αγγίξω κάποιους προβληματισμούς. Και τους τονίζω ότι: «Στη ζωή σας θα περπατήσετε μόνο με τα δικά σας πόδια. ούτε με τα δικά μου, ούτε με του πατέρα σας, ούτε με της μάνας σας. Κι είναι σημαντικό για σας, η σανίδα, που θα πατήσετε εσείς, να διαπιστώσετε ότι είναι γερή».
Ας έρθουμε όμως λιγάκι πιο κοντά σε πιο ανθρώπινα πράγματα. τι συμβαίνει μ’ ένα ζευγάρι ανθρώπων; πού θεμελιώνεται αυτή η σχέση κι αυτός ο γάμος; Δεν μπορεί να έχει άλλο θεμέλιο παρά στην ελευθερία και στην αγάπη. πόσες φορές επιδιώκουμε να αλλάξουμε τον άλλον, να αφομοιώσουμε τον άλλον; Αυτό σημαίνει πως δεν τον αγαπάμε. Γιατί, στην πραγματικότητα, γνώρισες έναν άνθρωπο, τον αγάπησες γι’ αυτό που είναι. τώρα γιατί θες να τον αλλάξεις; Και με τι κριτήριο θέλεις; με το κριτήριο ότι εσύ είσαι καλύτερος από εκείνον; εκείνη ή εκείνον; ποιο είναι το κριτήριο; Και γιατί αυτό το κριτήριο δεν είναι εγωιστικό, δικό σου;
Εάν πραγματικά αγαπώ τον άλλον, θέλω να παραμείνει έτερος, γιατί τότε μόνο θα μπορώ να τον αγαπώ. Αν τον άλλον θέλω να τον αφομοιώσω, εάν θέλω να γίνει σαν κι εμένα, δεν τον αγαπώ, θέλω να υποτάξω την προσωπικότητά του. Κι αυτό δείχνει δύο λάθη. Ότι θεωρώ τον εαυτό μου κριτήριο, απ’ όποιον κι αν γίνεται η κίνηση αυτή, και ότι δεν σέβομαι την ετερότητα του άλλου. Όπου υπάρχει αληθινή ελευθερία, υπάρχει κι αληθινή αγάπη. Κι αυτή δεν οδηγεί στην αφομοίωση ούτε στην ισοπέδωση, αλλά στην αναγνώριση του άλλου. πού οδηγεί μια σχέση μέσα στην ελευθερία και στην αγάπη; ς’ έναν διάλογο των δύο προσώπων. πρώτον γιατί είναι έτεροι, και δεύτερον γιατί αγαπιώνται. Γι’ αυτό διαλέγονται. Κι αυτός ο διάλογος είναι ένας πλούτος. Γιατί κι ο καθένας είναι ένας πλούτος για τον άλλον, κι είναι σημαντικό να τον ανακαλύψουμε. ο στόχος είναι η διαρκής ανακάλυψη του άλλου.
Παύλου (Ιωάννου), Μητροπολίτου Σισανίου και Σιατίστης, Ονειρεύομαι μια οικογένεια κι ένα σχολείο, εκδ. Αρχονταρίκι
Αντί Επιλόγου
Χριστοδούλου†, Αρχιεπισκόπου Αθηνών
Τι είναι ο γάμος
Ο σωστός και επιτυχημένος γάμος δεν είναι αυτός όπου όλοι περνάμε συνεχώς καλά, αλλά αυτός όπου έχουμε συναίσθηση πως δεν είναι δικό μας επίτευγμα. Δεν είναι το προϊόν μιας δικής μας καλής συμπεριφοράς. ο σωστός γάμος είναι αυτός που τον νιώθουμε ως ευλογία του Θεού, ως δώρο του ανέλπιστο. μόνον τότε η αφοσίωση του ενός στον άλλον παύει να είναι μια υποχρέωση και γίνεται αναγκαιότητα όμοια με την αναπνοή. μόνον τότε η μέριμνα για τον άλλον παύει να είναι καθήκον και γίνεται έκφραση χαράς. μόνον τότε η κοινή ζωή δεν είναι συνθήκη, αλλά αληθινή αγκαλιά.
ο γάμος είναι μυστήριο μέγα, το οποίο ο ίδιος ο Θεός εισήγαγε κρίνοντας ότι «οὐ καλὸν εἶναι τὸν ἄνθρωπον μόνον». Όμως, για να είναι αληθινά γάμος και όχι απλώς μια σχέση μεταξύ ανδρός και γυναικός, θα πρέπει και οι δυο να έχουν συναίσθηση ότι δεν είναι πλάσματα πεταμένα στη φύση.
είναι ένα δώρο Θεού τόσο σημαντικό, που αναρωτιέσαι «τι έκανα εγώ, για να το αξίζω αυτό;» Αληθώς, τίποτε δεν έκανες. Ή μάλλον, το μόνο που έκανες, το μόνο που εξαρτάται από εσένα, είναι να καταλαβαίνεις ότι ο Θεός σού κάνει δώρο.
Οι σύζυγοι πρέπει να φροντίζουν να έχουν τον σατανά έξω από το σπίτι. Στη διάρκεια του γάμου τους, οι σύζυγοι μερικές φορές διαφωνούν. Πρέπει να προσέχουν πολύ: δεν επιτρέπεται να λεχθεί τίποτε που θα μειώσει τον άλλον, ούτε λόγια, ούτε ύφος. Δεν πρέπει να λεχθεί τίποτε, για το οποίο κάποιος θα μετανιώσει. Λέγεται συχνά ότι «η ζωή φέρνει τα πράγματα έτσι». Ψεύδος! ή ζωή δεν φέρνει τα πράγματα ούτε έτσι ούτε αλλιώς. ο σατανάς πολιορκεί τον γάμο, πολιορκεί τους συζύγους, ώστε να τους τσακίσει τον δεσμό της αγάπης, να μετατρέψει το μυστήριο του γάμου σε σαρκική σχέση. Γι’ αυτό η διαφωνία πρέπει να μην μπορεί να σπάσει τον δεσμό της αγάπης. Αλλιώς, είναι υποχώρηση στον σατανά. Θέλω να πω στους συζύγους: Υπερασπιστείτε την αγάπη! Μην πετάτε το δώρο του Θεού στην τουαλέτα, αλλά έχετέ το μονίμως πυξίδα σας!
Λένε ότι ο γάμος είναι αμοιβαίοι συμβιβασμοί. Ψεύδος! ο Θεός δεν έφερε τη νύφη στον Αδάμ, για να αρχίσουν οι συμβιβασμοί. το αντίθετο ακριβώς: την έφερε, για να αποκτηθεί η πληρότητα, η ακεραιότητα, η ενότητα. Ας το κρατήσετε αυτό στην ψυχούλα σας. Ο γάμος είναι μυστήριον μέγα, εφ’ όσον είναι χορός ερωτικός των συζύγων μεταξύ τους ενώπιον του Θεού και με τη μουσική εκείνου.
Από ομιλία του στη νεολαία της Αρχιεπισκοπής
