Τι νιώθουμε για τον Χριστό; Φόβο ή αγάπη;
Αφού ο Θεός είναι Πατέρας μας και μας αγαπά, γιατί να φοβόμαστε τον Θεό; Φοβάται κανείς τον πατέρα του;
Ψαλμ. 111,1 Μακάριος ἀνὴρ ὁ φοβούμενος τὸν Κύριον, ἐν ταῖς ἐντολαῖς αὐτοῦ θελήσει σφόδρα.
Μακάριος ο άνθρωπος που σέβεται τον Κύριο, που βρίσκει ευχαρίστηση στις εντολές του!
Παροιμίαι 1,7 Ἀρχὴ σοφίας φόβος Κυρίου, σοφίαν δὲ καὶ παιδείαν ἀσεβεῖς ἐξουθενήσουσιν.
Η βάση της σοφίας είναι ο σεβασμός στον Κύριο·οι ανόητοι περιφρονούν τη σοφία και τη διδαχή.
Σοφ. Σειρ. 1,14 Ἀρχὴ σοφίας φοβεῖσθαι τὸν Κύριον.
Η βάση της σοφίας είναι ο σεβασμός στον Κύριο.
Ματθ. 22,36 Διδάσκαλε, ποία ἐντολὴ μεγάλη ἐν τῷ νόμῳ;
Διδάσκαλε, ποία είναι η μεγαλυτέρα εντολή μέσα στον νόμον;
Ματθ. 22,37 Ὁ δὲ Ἰησοῦς ἔφη αὐτῷ· ἀγαπήσεις Κύριον τὸν Θεόν σου ἐν ὅλῃ τῇ καρδίᾳ σου καὶ ἐν ὅλῃ τῇ ψυχῇ σου καὶ ἐν ὅλῃ τῇ διανοίᾳ σου.
Ο δε Ιησούς απήντησεν εις αυτόν· να αγαπάς Κύριον τον Θεόν σου με όλην την καρδιάν σου και με όλην την ψυχήν σου και με όλην την διάνοιάν σου.
Ματθ. 22,38 Αὕτη ἐστὶ πρώτη καὶ μεγάλη ἐντολή.
Αυτή είναι η πρώτη και μεγάλη εντολή.
Ματθ. 22,39 Δευτέρα δὲ ὁμοία αὐτῇ· ἀγαπήσεις τὸν πλησίον σου ὡς σεαυτόν.
Δευτέρα δε εντολή ομοία με αυτήν·να αγαπάς τον πλησίον σου σαν τον εαυτόν σου.
Ματθ. 22,40 Ἐν ταύταις ταῖς δυσὶν ἐντολαῖς ὅλος ὁ νόμος καὶ οἱ προφῆται κρέμανται.
Σ’ αυτές τις δύο εντολές συνοψίζονται όλος ο νόμος και οι προφήτες.
Η Αγία Γραφή, μετάφραση Επιτροπής ειδικών, έκδ. Βιβλικής Εταιρείας 1997
Μαξίμου του Ομολογητού
Τι είναι ο φόβος Θεού;
Α81. Ο φόβος του Θεού είναι δύο ειδών. Εκείνος που γεννιέται μέσα από τις απειλές της κολάσεως και κάνει να φυτρώνουν μέσα μας η εγκράτεια, η ελπίδα στον Θεό, η απάθεια και στη συνέχεια κατά φυσική τάξη η αγάπη. Και ο φόβος που είναι ενωμένος με την ίδια την αγάπη, και φέρνει πάντοτε στην ψυχή ευλάβεια, για να μην καταλήξει σε καταφρόνηση του Θεού εξαιτίας της παρρησίας που δίνει η αγάπη.
Τι είναι η αγάπη Θεού;
82. Τον πρώτο φόβο τον εκτοπίζει η τέλεια αγάπη γιατί η ψυχή που την έχει δεν φοβάται πλέον την κόλαση. Το δεύτερο φόβο τον έχει, όπως είπαμε, η αγάπη ενωμένο πάντοτε μαζί της. Στον πρώτο φόβο ταιριάζει ο λόγος: «Αρχή της σοφίας είναι ο φόβος του Κυρίου». Στο δεύτερο φόβο ταιριάζει ο λόγος: «Δε θα δοκιμάσουν στέρηση όσοι φοβούνται τον Κύριο».
Α 1. Η αγάπη είναι μια αγαθή διάθεση της ψυχής, η οποία την κάνει να μην προτιμά κανένα από τα όντα περισσότερο από τη γνώση του Θεού. Είναι όμως αδύνατο να φτάσει ν’ αποκτήσει σταθερά αυτή την αγάπη όποιος έχει κάποια εμπαθή κλίση σε κάτι από τα γήινα.
3. Εκείνος που πιστεύει στον Κύριο, φοβάται την κόλαση. Κι εκείνος που φοβάται την κόλαση, εγκρατεύεται από τα πάθη. Εκείνος που εγκρατεύεται από τα πάθη, υπομένει όσα θλίβουν. Εκείνος που υπομένει όσα θλίβουν, θα αποκτήσει την ελπίδα στον Θεό. Η ελπίδα στον Θεό απομακρύνει το νου από κάθε εμπαθή κλίση προς τα γήινα. Και όταν χωριστεί από αυτήν ο νους, θα αποκτήσει την αγάπη προς τον Θεό.
48. Εκείνος που φοβάται τον Κύριο, έχει πάντοτε σύντροφό του την ταπεινοφροσύνη, και με τις ενθυμήσεις που αυτή προκαλεί, φτάνει στη θεία αγάπη και ευχαριστία. Φέρνει στο νου του τη ζωή που έκανε πρωτύτερα στον κόσμο, και τα διάφορα αμαρτήματα και τους πειρασμούς που αντιμετώπισε από τον καιρό της νεότητάς του, και πώς απ’ όλα εκείνα τον γλύτωσε ο Κύριος, και τον μετέφερε από τη ζωή των παθών στον κατά Θεόν βίο. Και μαζί με το φόβο, αποκτά και την αγάπη, ευχαριστώντας πάντοτε με πολλή ταπεινοφροσύνη τον Ευεργέτη και Κυβερνήτη της ζωής μας.
Αγ. Μαξίμου του Ομολογητού, «Τα 400 κεφάλαια περί αγάπης», Mετάφραση Aντ. Γαλίτη, Φιλοκαλία, τ. 2ος, Έκδ. Το περιβόλι της Παναγίας
Αγ. Πορφυρίου Καυσοκαλυβίτη
Φόβος και αγάπη
Όλα έχουν τη σημασία τους, το χρόνο και την περίστασή τους. Η έννοια του φόβου είναι καλή για τα πρώτα στάδια. Είναι για τους αρχάριους, γι’ αυτούς που ζει μέσα τους ο παλαιός άνθρωπος. Ο άνθρωπος ο αρχάριος, που δεν έχει ακόμη λεπτυνθεί, συγκρατείται απ’ το κακό με το φόβο. Και ο φόβος είναι απαραίτητος, εφόσον είμαστε υλικοί και χαμερπείς. Αλλ’ αυτό είναι ένα στάδιο, ένας χαμηλός βαθμός σχέσεως με το θείον. Το πάμε στη συναλλαγή, προκειμένου να κερδίσομε τον Παράδεισο ή να γλιτώσουμε την κόλαση. Αυτό, αν το καλοεξετάσουμε, δείχνει κάποια ιδιοτέλεια, κάποιο συμφέρον. Εμένα δε μου αρέσει αυτός ο τρόπος. Όταν ο άνθρωπος προχωρήσει και μπει στην αγάπη του Θεού, τι του χρειάζεται ο φόβος; Ό,τι κάνει, το κάνει από αγάπη κι έχει πολύ μεγαλύτερη αξία αυτό. Το να γίνει καλός κάποιος από φόβο στον Θεό κι όχι από αγάπη δεν έχει τόση αξία.
Τον Χριστό να τον αισθανόμαστε σαν φίλο μας. Είναι φίλος μας. Το βεβαιώνει ο ίδιος, όταν λέει: «Ἐσεῖς εἶστε φίλοι μου…» (Ἰω. 15,14). Σαν φίλο να τον ατενίζομε και να τον πλησιάζομε. Πέφτομε; Αμαρτάνομε; Με οικειότητα, με αγάπη κι εμπιστοσύνη να τρέχομε κοντά του· όχι με φόβο ότι θα μας τιμωρήσει αλλά με θάρρος, που θα μας το δίδει η αίσθηση του φίλου. Να του πούμε: «Κύριε, το έκανα, έπεσα, συγχώρεσέ με». Αλλά συγχρόνως να αισθανόμαστε ότι μας αγαπάει, ότι μας δέχεται τρυφερά, με αγάπη και μας συγχωρεῖ. Να μη μας χωρίζει απ’ τον Χριστό η αμαρτία. Όταν πιστεύουμε ότι μας αγαπάει και τον αγαπάμε, δεν θα αισθανόμαστε ξένοι και χωρισμένοι απ’ Αυτόν, ούτε όταν αμαρτάνουμε. Έχουμε εξασφαλίσει την αγάπη Του κι όπως και να φερθούμε, ξέρομε ότι μας αγαπάει.
Περιφρονήστε τα πάθη, μην ασχολείσθε με τον διάβολο. Στραφείτε στον Χριστό.
Η θεία χάρις μάς διδάσκει το δικό μας χρέος. Για να την προσελκύσουμε, θέλει αγάπη, λαχτάρα. Η χάρις του Θεού θέλει θείο έρωτα. Η αγάπη αρκεί, για να μας φέρει σε κατάλληλη «φόρμα» για προσευχή. Μόνος Του θα έλθει ο Χριστός και θα εγκύψει στην ψυχή μας, αρκεί να βρει ορισμένα πραγματάκια που να Τον ευχαριστούν· αγαθή προαίρεση, ταπείνωση και αγάπη. Χωρίς αυτά δεν μπορούμε να πούμε «Κύριε Ιησού Χριστέ ελέησόν με».
Ο παραμικρός γογγυσμός κατά του πλησίον επηρεάζει την ψυχή σας και δεν μπορείτε να προσευχηθείτε. Το Πνεύμα το Άγιον, όταν βρίσκει έτσι την ψυχή, δεν τολμάει να πλησιάσει.
Αγ. Πορφυρίου, Βίος και Λόγοι, έκδ. Ι.Μ. Χρυσοπηγής, Χανιά
Αναστασίου Αρχιεπ. Τιράνων
Μη Φοβείσθε!
«Μὴ φοβεῖσθε ὑμεῖς», είπε ο άγγελος Κυρίου στις μυροφόρες, τις οποίες είχε κυριεύσει «τρόμος καί ἔκστασις» προ του κενού τάφου· «οἶδα γὰρ ὅτι Ἰησοῦν τὸν ἐσταυρωμένον ζητεῖτε. Οὐκ ἔστιν ὧδε. Ἠγέρθη γὰρ καθὼς εἶπε» (Ματθ. 28:6). Σε λίγο, ο ίδιος ο αναστάς Χριστός, «λέγει αὐταῖς· μὴ φοβεῖσθε». Και στη συνέχεια, στον κύκλο των πτοημένων και φοβισμένων μαθητών Του, τόνισε: «Τί τεταραγμένοι ἐστὲ καὶ διατὶ διαλογισμοὶ ἀναβαίνουσιν ἐν ταῖς καρδίαις ὑμῶν;» (Λουκ. 24:38).
«Μὴ φοβεῖσθε!» Το μήνυμα της Αναστάσεως κηρύσσει διαχρονικά την ελευθερία από κάθε αιτία φόβου. Η νίκη του Χριστού συνέτριψε την κυριαρχία των δαιμονικών δυνάμεων, γεφύρωσε το χάσμα μεταξύ Θεού και ανθρώπων και αποκατέστησε τις σχέσεις τους.
«Μὴ φοβεῖσθε!» Στην εποχή μας έχουν πληθύνει οι φόβοι που απειλούν τη ζωή μας. Τον τελευταίο μάλιστα καιρό έχουν ενταθεί και από τη γενικότερη ταλαιπωρία που προκαλεί η παγκόσμια οικονομική κρίση. Νέοι και παλαιοί φόβοι κυκλώνουν τη σκέψη μας και σφίγγουν την καρδιά μας. Μέσα σ’ αυτή λοιπόν τη βαριά ατμόσφαιρα η εορτή της Αναστάσεως καλεί κάθε πιστό σε μία πορεία ελευθερίας από το φόβο.
Από το φόβο αυτών που μας εχθρεύονται, από το φόβο που δημιουργεί η αδικία και η σκληρότητα της κοινωνίας μας. Από το φόβο της πολύμορφης αμαρτίας που διεισδύει στην ύπαρξή μας και την αλλοτριώνει. Από το φόβο του πόνου, της ανέχειας, της ασθένειας, της μοναξιάς, των κινδύνων και θλίψεων που απειλούν τη ζωή μας. Από το φόβο των πιεστικών προβλημάτων της καθημερινότητος. Από το φόβο του αγνώστου, της αποτυχίας, της αβεβαιότητας για το μέλλον.
Αυτή η ελευθερία από το φόβο, δώρο του Αναστάντος, πρέπει να διαμορφώνει τη στάση της ζωής μας: «Ὑμεῖς γάρ ἐπ’ ἐλευθερίᾳ ἐκλήθητε, ἀδελφοί»· με τη σαφή όμως προσθήκη: «μόνον μὴ τὴν ἐλευθερίαν εἰς ἀφορμὴν τῇ σαρκί, ἀλλὰ διὰ τῆς ἀγάπης δουλεύετε ἀλλήλοις» (Γαλ. 5:13).
Ο Χριστός, η ενυπόστατη και ένσαρκη αγάπη του Θεού, με τη θυσία Του στο Σταυρό και τη νίκη της Αναστάσεως, διατράνωσε τη μοναδική δύναμη της αγάπης, που ελευθερώνει τον άνθρωπο από κάθε μορφή φόβου. Όσοι είναι ενωμένοι μαζί Του εν πίστει και αγάπη αξιώνονται να ζουν την αλήθεια που αποκαλύπτει ο ευαγγελιστής Ιωάννης: «Φόβος οὐκ ἔστιν ἐν τῇ ἀγάπῃ, ἀλλ’ ἡ τελεία ἀγάπη ἔξω βάλλει τὸν φόβον, ὅτι ὁ φόβος κόλασιν ἔχει (περιέχει τιμωρία), ὁ δὲ φοβούμενος οὐ τετελείωται ἐν τῇ ἀγάπῃ» (Α΄ Ἰω. 4:18).
Αναστασίου Αρχιεπισκόπου Τιράνων, Πασχαλινό μήνυμα 2009
Πώς αγαπάμε τον Θεό;
Η αγάπη του Θεού εκδηλώνεται με το βλέμμα που ρίχνουμε στους ανθρώπους κι όχι με συναισθηματολογίες.
Μας διδάσκει ο ίδιος ο Ιησούς Χριστός:
Λουκ. 6,27 Ἀλλὰ ὑμῖν λέγω τοῖς ἀκούουσιν· ἀγαπᾶτε τοὺς ἐχθροὺς ὑμῶν, καλῶς ποιεῖτε τοῖς μισοῦσιν ὑμᾶς.
Εσάς όμως που μ’ ακούτε, λέω: Αγαπάτε τους εχθρούς σας, ευεργετείτε όσους σας μισούν,
Λουκ. 6,28 εὐλογεῖτε τοὺς καταρωμένους ὑμῖν, προσεύχεσθε ὑπὲρ τῶν ἐπηρεαζόντων ὑμᾶς.
Δίνετε ευχές σ’ όσους σας δίνουν κατάρες, προσεύχεσθε γι’ αυτούς που σας κακομεταχειρίζονται.
Λουκ. 6,29 Τῷ τύπτοντί σε ἐπὶ τὴν σιαγόνα πάρεχε καὶ τὴν ἄλλην, καὶ ἀπὸ τοῦ αἴροντός σου τὸ ἱμάτιον καὶ τὸν χιτῶνα μὴ κωλύσῃς.
Σ’ όποιον σε χαστουκίζει στο ένα μάγουλο γύριζε και το άλλο, κι αν κάποιος σου πάρει το πανωφόρι μην τον εμποδίσεις να πάρει και το πουκάμισο.
Λουκ. 6,30 παντὶ δὲ τῷ αἰτοῦντί σε δίδου, καὶ ἀπὸ τοῦ αἴροντος τὰ σὰ μὴ ἀπαίτει.
Σ’ όποιον σου ζητάει κάτι δίνε το· κι αν κάποιος σου πάρει αυτό που σου ανήκει, μη ζητάς να σου το επιστρέψει.
Λουκ. 6,31 Καὶ καθὼς θέλετε ἵνα ποιῶσιν ὑμῖν οἱ ἄνθρωποι, καὶ ὑμεῖς ποιεῖτε αὐτοῖς ὁμοίως.
Όπως θέλετε να σας συμπεριφέρονται οι άνθρωποι, έτσι ακριβώς να φέρεστε και σεις σ’ αυτούς.
Λουκ. 6,32 Καὶ εἰ ἀγαπᾶτε τοὺς ἀγαπῶντας ὑμᾶς, ποία ὑμῖν χάρις ἐστί; καὶ γὰρ οἱ ἁμαρτωλοὶ τοὺς ἀγαπῶντας αὐτοὺς ἀγαπῶσι.
Γιατί αν αγαπάτε μόνο αυτούς που σας αγαπούν, ποια εύνοια περιμένετε από τον Θεό; Αφού και οι αμαρτωλοί αγαπούν αυτούς που τους αγαπούν.
Λουκ. 6,33 Καὶ ἐὰν ἀγαθοποιῆτε τοὺς ἀγαθοποιοῦντας ὑμᾶς, ποία ὑμῖν χάρις ἐστί; καὶ γὰρ οἱ ἁμαρτωλοὶ τὸ αὐτὸ ποιοῦσι.
Κι αν κάνετε καλό μόνο σ’ αυτούς που σας κάνουν καλό, ποια εύνοια περιμένετε από τον Θεό; Και οι αμαρτωλοί το ίδιο κάνουν.
Λουκ. 6,34 Καὶ ἐὰν δανείζητε παρ᾿ ὧν ἐλπίζετε ἀπολαβεῖν, ποία ὑμῖν χάρις ἐστί; καὶ γὰρ ἁμαρτωλοὶ ἁμαρτωλοῖς δανείζουσιν ἵνα ἀπολάβωσι τὰ ἴσα.
Αν δανείζετε μόνο σ’ όσους ελπίζετε να σας τα επιστρέψουν, ποια εύνοια περιμένετε από τον Θεό; Και οι αμαρτωλοί δανείζουν στους ομοίους τους για να τα πάρουν πίσω.
Λουκ. 6,35 Πλὴν ἀγαπᾶτε τοὺς ἐχθροὺς ὑμῶν καὶ ἀγαθοποιεῖτε καὶ δανείζετε μηδὲν ἀπελπίζοντες, καὶ ἔσται ὁ μισθὸς ὑμῶν πολύς, καὶ ἔσεσθε υἱοὶ ὑψίστου, ὅτι αὐτὸς χρηστός ἐστιν ἐπὶ τοὺς ἀχαρίστους καὶ πονηρούς.
Αντίθετα, εσείς ν’ αγαπάτε τους εχθρούς σας, να κάνετε το καλό και να δανείζετε χωρίς να περιμένετε να πάρετε πίσω τίποτε. Έτσι, ο Θεός που είναι καλός ακόμα και με τους αχάριστους και τους κακούς, θα σας ανταμείψει με το παραπάνω και θα σας κάνει παιδιά Του.
Λουκ. 6,36 Γίνεσθε οὖν οἰκτίρμονες, καθὼς καὶ ὁ πατὴρ ὑμῶν οἰκτίρμων ἐστί.
Να είσθε λοιπόν σπλαχνικοί, όπως σπλαχνικός είναι και ο Θεός πατέρας σας.
Λουκ. 6,37 Καὶ μὴ κρίνετε, καὶ οὐ μὴ κριθῆτε· μὴ καταδικάζετε, καὶ οὐ μὴ καταδικασθῆτε· ἀπολύετε, καὶ ἀπολυθήσεσθε.
Μην κρίνετε τους συνανθρώπους σας, για να μη σας κρίνει κι εσάς ο Θεός. Μην τους καταδικάζετε, για να μην καταδικάσει κι εσάς ο Θεός. Συγχωρείτε, για να σας συγχωρήσει κι εσάς ο Θεός.
Λουκ. 6,38 δίδοτε, καὶ δοθήσεται ὑμῖν· μέτρον καλόν, πεπιεσμένον καὶ σεσαλευμένον καὶ ὑπερεκχυνόμενον δώσουσιν εἰς τὸν κόλπον ὑμῶν· τῷ γὰρ αὐτῷ μέτρῳ ᾧ μετρεῖτε, ἀντιμετρηθήσεται ὑμῖν.
Δίνετε, για να σας δώσει κι εσάς ο Θεός. Η δωρεά του θα είναι πλούσια, άφθονη, τέλεια και ξέχειλη· γιατί ό,τι μέτρο χρησιμοποιείτε για τους άλλους, το ίδιο θα χρησιμοποιήσει και για σας ο Θεός.
Η Αγία Γραφή, μετάφραση Επιτροπής ειδικών, έκδ. Βιβλικής Εταιρείας 1997
Γρηγορίου του Μεγάλου
Αυτός είναι ο τρόπος να αγαπάμε τον Θεό
Ο Παύλος, που ακολουθεί κι αυτός τον Χριστό, θεωρεί την αγάπη ως την πρώτη και μεγαλύτερη εντολή, ως τη σύνοψη του νόμου και των προφητών, το καλύτερο μέρος της θεωρώ πως είναι η αγάπη στους φτωχούς και, γενικότερα, η ευσπλαχνία και η συμπάθεια στους συνανθρώπους. Γιατί τίποτ’ άλλο δεν ευχαριστεί τόσο πολύ τον Θεό και τίποτ’ άλλο δεν Του είναι τόσο αγαπητό όσο η ευσπλαχνία. Αυτή, μαζί με την αλήθεια, πηγαίνει μπροστά Του και αυτή πρέπει να Του προσφερθεί πριν την Κρίση.
Σ’ όλους, λοιπόν, τους φτωχούς και σ’ εκείνους που για οποιονδήποτε λόγο κακοπαθούν, οφείλουμε να δείχνουμε ευσπλαχνία, σύμφωνα με την εντολή: «Να μετέχετε στη χαρά όσων χαίρονται και στη λύπη όσων λυπούνται» (Ρωμ. 12:15). Και οφείλουμε να προσφέρουμε στους ανθρώπους, ως άνθρωποι κι εμείς, την εκδήλωση της καλοσύνης μας, όταν τη χρειάζονται, χτυπημένοι από κάποια συμφορά, λ.χ. χηρεία ή ορφάνια ή ξενιτιά ή σκληρά αφεντικά ή άδικους άρχοντες ή άσπλαχνους φοροεισπράκτορες ή φονικούς ληστές ή άπληστους κλέφτες ή δήμευση περιουσίας ή ναυάγιο. Όλοι είναι αξιολύπητοι. Όλοι βλέπουν τα χέρια μας, όπως εμείς βλέπουμε τα χέρια του Θεού.
Δεν θα συνέλθουμε, έστω και αργά; Δεν θα νικήσουμε την αναισθησία μας, για να μην πω την τσιγκουνιά μας; Δεν θα σκεφτούμε ως άνθρωποι; Δεν θα βάλουμε νοερά στη θέση των ξένων συμφορών τις πιθανές δικές μας;
Ποτέ δεν θα ξεπεράσεις στη γενναιοδωρία τον Θεό, έστω κι αν χαρίσεις όλα σου τα υπάρχοντα, έστω κι αν προσθέσεις σ’ αυτά και τον ίδιο σου τον εαυτό. Γιατί και του εαυτού σου η προσφορά στον Θεό ισοδυναμεί με απόκτηση. Όσα κι αν προσφέρεις, εκείνα που μένουν είναι περισσότερα. Και δεν θα δώσεις τίποτα δικό σου, γιατί όλα τα έχεις πάρει από τον Θεό. Τουλάχιστον, ας μοιραστούμε με τον Χριστό τα υπάρχοντά μας, για ν’ αγιαστούν κάπως με τη σωστή κατοχή τους και την προσφορά μεριδίου τους στους φτωχούς.
Παρηγόρησε ο γερός τον άρρωστο, ο πλούσιος τον φτωχό, ο όρθιος τον πεσμένο, ο χαρούμενος τον λυπημένο, ο ευτυχισμένος τον δυστυχισμένο. Δώσε κάτι στον Θεό ως δώρο ευχαριστήριο, για το ότι είσαι ένας απ’ αυτούς που μπορούν να ευεργετούν και όχι απ’ αυτούς που έχουν ανάγκη να ευεργετούνται, για το ότι δεν περιμένεις εσύ βοήθεια από τα χέρια άλλων, αλλ’ από τα δικά σου χέρια περιμένουν άλλοι βοήθεια.
Γίνε πιο τίμιος από τον πλησίον με την επίδειξη περισσότερης καλοσύνης. Γίνε θεός για τον δυστυχισμένο με τη μίμηση της ευσπλαχνίας του Θεού.
Δώσε κάτι, έστω και ελάχιστο, σ’ εκείνον που έχει ανάγκη. Γιατί και το ελάχιστο δεν είναι ασήμαντο για τον άνθρωπο που όλα τα στερείται, μα ούτε και για τον Θεό, εφόσον είναι ανάλογο με τις δυνατότητές σου. Αντί για μεγάλη προσφορά, δώσε την προθυμία σου. Κι αν δεν έχεις τίποτα, δάκρυσε. Η ολόψυχη συμπάθεια είναι μεγάλο φάρμακο γι’ αυτόν που δυστυχεί. Η αληθινή συμπόνια ανακουφίζει πολύ από τη συμφορά.
«Δανείζει τόν Θεό ὅποιος ἐλεεῖ φτωχό», λέει η Γραφή (Παροιμ. 19:17). Ποιος δεν δέχεται τέτοιον οφειλέτη, που, εκτός από το δάνειο, θα δώσει και τόκους, όταν έρθει ο καιρός; Και αλλού πάλι λέει: «Με τις ελεημοσύνες και με την τιμιότητα καθαρίζονται οι αμαρτίες» (Παροιμ. 15:27α).
Αγίου Γρηγορίου του Θεολόγου, Η φιλοπτωχεία, σειρά: Η φωνή των Πατέρων, Ι. Μονή Παρακλήτου, Ωρωπός
Δανιήλ Ρουμανίας
Η θεολογία της αγάπης
Η εικών διά της οποίας ο ζων Θεός αποκαλύπτεται σε μας δεν είναι εικών της αιωνίας μοναξιάς αλλά εικών της αιωνίας κοινωνίας. Ο Θεός είναι αγάπη επειδή ο Θεός είναι τριαδικός. Το μυστήριον του Τριαδικού Θεού είναι το υπερούσιον μυστήριον της ενότητος και της κοινωνίας.
Ο ένδοξος ερχομός της Βασιλείας του Θεού θα είναι στην πράξη ο δεύτερος ερχομός του Χριστού, για να εγκαθιδρύσει τη Νέα Βασιλεία και να την προσφέρει στον Πατέρα (Α΄ Κορ. 15:24, Αποκ. 21:1). Η κρίση του κόσμου που θα συμβεί, στην πραγματικότητα είναι η αποτίμηση της ζωής κάθε ανθρώπου και όλων των εθνών, ο έλεγχος του πώς χρησιμοποίησαν την ελευθερία τους και την ιστορία τους. Το ύψιστο κριτήριο της αποτίμησης αυτής είναι το πώς εξεφράσθη στην πράξη η αγάπη προς τον πλησίον (Ματθ. 25:31-46). Η έσχατη κρίσις του Χριστού όπου θα φανερώσει τη μυστική Του παρουσία σε αυτούς που υπέφεραν, στους πεινασμένους και τους ασθενείς, στους εν φυλακή και τους εν πτωχεία, είναι μία άλλη μορφή της μυστηριακής ή μυστικής παρουσίας Του στον κόσμο.
Η εγκαθίδρυση κοινωνίας με τον Χριστό μέσω αυτών μέσα στους οποίους Αυτός περιμένει την αγάπη μας, τη βοήθεια και τη διακονία μας, σημαίνει αποδείξεις της Βασιλείας μέσα στον κόσμο και προετοιμασία του εαυτού μας να εισέλθουμε σε αυτήν. Στην πραγματικότητα, ενώ ο Χριστός μάς προσφέρει τον Εαυτό Του στο μυστήριο της Ευχαριστίας, η μυστική Του παρουσία στους έχοντες ανάγκη μάς καλεί να προσφέρουμε τους εαυτούς μας σε Αυτόν.
Δανιήλ Πατριάρχου Ρουμανίας, Ομολογούντες την Αλήθεια εν Αγάπη, μτφρ. π. Δημητρίου Φουρλεμάδη
Αντωνίου του Σουρόζ
Η στάση μας απέναντι στον πλησίον μας
Όταν μιλάμε για τον Θεό, και λέμε ότι ο Θεός είναι αγάπη, δεν εννοούμε ότι Αυτός είναι ένα συναίσθημα δίχως τέλος. Εννοούμε κάτι βαθύτερο απ’ αυτό: ότι ο Θεός είναι πλούτος ζωής και ύπαρξης. Και αυτό βρίσκει εφαρμογή στη δική μας ανθρώπινη αγάπη.
Κανείς δεν μπορεί ν’ αγαπά έναν αόρατο Θεό αν πρώτα δε μάθει ν’ αγαπά το συγκεκριμένο, ζωντανό, πραγματικό πρόσωπο το οποίο έχει απέναντί του. Πριν λοιπόν θέσουμε το ερώτημα του πώς θα φτάσουμε στον Θεό, ας ρωτήσουμε τους εαυτούς μας ποια είναι η στάση μας απέναντι στον πλησίον μας· αν η καρδιά μας είναι κρύα, επιφυλακτική και κλεισμένη, αν μας τρομοκρατεί ακόμη και η ιδέα ότι ο πλησίον μας μπορεί να απαιτήσει την καρδιά και τη ζωή μας, δεν υπάρχει κανένας λόγος να επιζητούμε συνάφεια με τον Θεό. Θα πρέπει πρώτα να μάθουμε το πώς ν’ αποκτήσουμε μια καρδιά ζεστή, μια καρδιά ζωντανή, μια καρδιά που να ανταποκρίνεται στον πλησίον μας και η καρδιά εκείνη τότε, ανοιγμένη, με την καθαρότητά της θα δει τον Θεό.
Η αγάπη του Θεού είναι απέραντη και βαθειά και αγκαλιάζει τους πάντες. Αυτό το οποίο μπορεί να αλλάξει στην αγάπη αυτή είναι μία κάποια εσωτερική ιδιότητά της: ο Θεός μπορεί αγαπώντας να χαίρεται ή αλλιώτικα να πληρώνει το τίμημα της αγάπης Του πάνω στο σταυρό.
Anthony Bloom (Metropolitan of Sourozh), The meaning of love, Απόδοση: www.agiazoni.gr Αββάς Αντώνιος
Από τον πλησίον μας προέρχεται η ζωή και ο θάνατος. Γιατί αν κερδίσουμε τον αδελφό μας, κερδίζουμε τον Θεό· αν όμως τον σκανδαλίσουμε, αμαρτάνουμε στον Χριστό.
Φιλοκαλία, Μετάφραση Αντ. Γαλίτη, Εκδ. Το περιβόλι της Παναγίας
Ανωνύμου γέροντος
Αν ζείτε με άλλους, διακονείστε τους πρόθυμα σα να υπηρετείτε τον ίδιο τον Θεό. Και μην απαιτείτε αγάπη για την αγάπη σας, μήτε ευγνωμοσύνη για τις θυσίες που κάνετε, μήτε τον έπαινο για την ταπείνωσή σας.
Σωφρονίου Σαχάρωφ
Η αγάπη για τον Θεό είναι αγάπη για τον πλησίον
Ο Κύριος μας έδωσε την εντολή να αγαπάμε ο ένας τον άλλον. Σε αυτό έγκειται η ελευθερία: στην αγάπη για τον Θεό και για τον πλησίον.
Αν δεν αφομοιώσουμε αυτή τη διάθεση να διακονούμε τους άλλους, όλα θα είναι άχρηστα. Για να αναγεννήσουμε τη φύση μας, την ομοίωσή μας με τον Θεό, πρέπει να κυριαρχεί στη ζωή μας η αρχή της διακονίας. Η διακονία των άλλων έχει μια σωτηριώδη δύναμη, πιο μεγάλη από τη θεωρητική θεολογία. Είναι δυνατόν κάποιος να είναι μεγάλος σοφός, να έχει ακαδημαϊκά διπλώματα, και να αγνοεί, παρ’ όλα αυτά, τελείως την οδό της σωτηρίας.
Οικοδομώντας το ναό του Θεού μέσα μας και στους αδελφούς μας, Μονή Τιμίου Προδρόμου, Έσσεξ
Αφού μας αγαπά, γιατί επιτρέπει το μαρτύριο του πόνου;
Λουκ. 9,23 Ἔλεγε δὲ πρὸς πάντας· εἴ τις θέλει ὀπίσω μου ἔρχεσθαι, ἀπαρνησάσθω ἑαυτὸν καὶ ἀράτω τὸν σταυρὸν αὐτοῦ καθ᾿ ἡμέραν καὶ ἀκολουθείτω μοι.
Όποιος θέλει να με ακολουθήσει, ας απαρνηθεί τον εαυτό του κι ας σηκώνει κάθε μέρα τον σταυρό του και ας με ακολουθεί.
Ιακ. 1,12 Μακάριος ανήρ, ὅς υπομένει πειρασμόν· ότι δόκιμος γενόμενος λήψεται τον στέφανον της ζωής.
Μακάριος ο άνθρωπος που δέχεται με υπομονή τις δοκιμασίες. Γιατί αν τις υποστεί με επιτυχία θα κερδίσει το βραβείο της αιώνιας ζωής.
Γέροντος Αιμιλιανού Σιμωνοπετρίτη
Ο θάνατος, η απώλεια, η αρρώστια, η προδοσία, η φτώχεια, η εγκατάλειψη και όλα τα κακά, είναι οι συνέπειες της πτώσης του ανθρώπου, δείχνουν το γεγονός ότι ο διάβολος είναι ο άρχων του κόσμου τούτου. Μη ζητάς να μην υπάρχουν αυτά στη ζωή σου. Να προσεύχεσαι. Η προσευχή είναι η απάντηση σε αυτά, είναι το άνοιγμά μας στο φως του Κυρίου.
Αγ. Πορφυρίου Καυσοκαλυβίτη
Μη προσεύχεσαι να έχεις πάντοτε υγεία ή να σε κάνει καλά ο Θεός. Ο Κύριος γνωρίζει πόσο υποφέρεις και ποιες οι ανάγκες σου. Να προσεύχεσαι να σου δίνει ο Κύριος δύναμη να αντέχεις τις ασθένειες. Μη προσεύχεσαι να σ’ έχει καλά ο Θεός. Να προσεύχεσαι ο Κύριος να βοηθά τους δικούς σου να αντιμετωπίζουν τις δυσκολίες που οι ασθένειες προκαλούν.
Γέροντος Εφραίμ Κατουνακιώτη
Αποσπάσματα από επιστολή προς ασθενή που υπέφερε πόνους φρικτούς
Κατουνάκια 4-2-1993
Εν Χριστώ αγαπητέ αδελφέ
Με πολλήν αγάπη σε ασπάζομαι αδελφικά, ευχόμενος όπως Κύριος ὁ Θεός εξαποστείλη τον Άγγελον Αυτού και σου χαρίση πνεύμα υπομονής, πνεύμα πίστεως και εμπιστοσύνης προς τον Θεόν. Μετά αγίων η κλήσις σου, μετά μαρτύρων η μερίς σου.
Να σου πω και την αλήθεια, και σε μακαρίζω και σε ζηλεύω, αποβλέποντας τον καρπόν αυτής σου της δοκιμασίας. Η πολλή αγάπη του Θεού προς εσένα εκεί σε οδήγησε, εις αυτό τον Γολγοθά. Ο άγιος Χρυσόστομος πλέκει δύο εγκωμιαστικούς λόγους προς τον πολύαθλο Ιώβ. Δεν τον επαινεί εις τον πρότερόν του βίον, προ της δοκιμασίας που ήτο θεοσεβής-φιλόξενος-απεχόμενος παντός κακού, αλλά τον εγκωμιάζει εις την υπομονήν όπου έκαμε εις αυτή την δοκιμασίαν όπου του έστειλε ο Θεός.
Στον καιρό της Κατοχής ένας πατέρας πτωχός, παπουτσής, έκανε πολλά παπούτσια, και τα έδινε στην κόρη του να τα πουλήσει στα γύρω χωριά. Το κοριτσάκι με διαφόρους καιρούς και ξυπόλυτο πήγαινε στα χωριά και τα πωλούσε. Πότε πεινασμένο, πότε ξυπόλυτο, πότε ημέρα και πότε νύκτα, με αποτέλεσμα το κοριτσάκι να χτικιάση (να πάρη φυματίωσιν).
Προτού να πεθάνη πρόλαβαν και το έκαμαν καλογριούλα και το ονόμασαν Ανυσία μοναχή.
Όταν της έκαμαν ανακομιδή, ευωδίαζαν τα λείψανά της. Να, λοιπόν, τι αποτέλεσμα έφερε η υπομονή εις τας θλίψεις.
Γέροντας Εφραίμ Κατουνακιώτης, έκδ. Ι. Ησυχαστήριον Άγιος Εφραίμ, Κατουνάκια
Όλοι οι Πατέρες κι όλη η ζωή των μοναχών σ’ όλες τις εποχές μιλούν για τη νηστεία. Όλοι μας ζητούν να νηστεύουμε, όλοι βεβαιώνουν ότι αν δεν νηστεύουμε δεν πρόκειται να βρούμε την οδό της σωτηρίας μας. Καταλαβαίνεις παιδί μου ότι το θέμα δεν είναι αν θα φας ελιά ή μια κουταλιά λάδι. Το θέμα είναι ότι πρέπει να καταφέρνεις να απαρνείσαι τον κόσμο. Αν δεν τον απαρνείσαι, πώς θα μπορέσεις να υψωθείς προς τον ουρανό του Κυρίου; Και τι σημαίνει απαρνούμαι τον κόσμο; Ορισμένες τροφές είναι μια ένδειξη, αλλά δεν είναι η μόνη. Δεν είναι νηστεία το να μη τρως λίγο λαδάκι και να τρως αστακούς και κιλά από νηστίσιμα. Δεν είναι νηστεία το να μην τρως λάδι και την ίδια ώρα να θεωρείς τον εαυτό σου σπουδαίον. Θα πρέπει να μάθεις να νηστεύεις τον κόσμο, να τον απορρίπτεις. Όχι ακολουθώντας κάποιους κανόνες της Εκκλησίας, αλλά κάνοντας την απόρριψη κανόνα σου, χαρά σου. Να νηστεύεις την αναγνώριση και την αποδοχή του κόσμου. Να νηστεύεις το χειροκρότημα και τις τιμές. Να νηστεύεις τις επιθυμίες σου. Περιόριζε την εξάρτησή σου από τις απολαύσεις του κόσμου.
Γέρων Εφραίμ ο Κατουνακιώτης
Αγ. Πορφυρίου Καυσοκαλυβίτη
Μόνο να δοξολογείτε!
Ο Θεός θέλει να ομοιωθούμε με τους αγγέλους. Οι άγγελοι μόνο δοξολογούν τον Θεό. Αυτή είναι η προσευχή τους, μόνο δοξολογία. Είναι λεπτό πράγμα η δοξολογία. Ξεφεύγει από τα ανθρώπινα. Εμείς είμαστε άνθρωποι πολύ υλικοί και χαμερπείς, γι’ αυτό και προσευχόμαστε στον Θεό ιδιοτελώς. Τον παρακαλούμε να μας τακτοποιήσει τα θέματά μας, να πάνε καλά τα καταστήματά μας, οι υποθέσεις μας, η υγεία μας, τα παιδιά μας. Προσευχόμαστε, όμως, ανθρώπινα και με ιδιοτέλεια. Η δοξολογία είναι ανιδιοτελής προσευχή. Οι άγγελοι δεν προσεύχονται, για να κερδίσουν κάτι, είναι ανιδιοτελείς. Ο Θεός έδωσε και σ’ εμάς αυτή τη δυνατότητα, να είναι η προσευχή μας μια διαρκής δοξολογία, προσευχή αγγελική. Εδώ βρίσκεται το μεγάλο μυστικό. Όταν μπούμε σ’ αυτή την προσευχή, θα δοξάζουμε τον Θεό συνεχώς, αφήνοντας όλα σ’ Αυτόν, όπως εύχεται η Εκκλησία μας: «πᾶσαν τήν ζωήν ἡμῶν Χριστῷ τῷ Θεῷ παραθώμεθα».
Γέροντος Πορφυρίου Καυσοκαλυβίτου, Βίος και Λόγοι, έκδ. Ι.Μονής Ζωοδόχου Πηγής
Αγ. Παϊσίου του Αγιορείτου
Γιατί οι δοκιμασίες, οι αρρώστιες και ο πόνος;
Όταν το σώμα δοκιμάζεται, τότε η ψυχή αγιάζεται.
Ο Χριστός είπε: «ἐν τῇ ὑπομονῇ ὑμῶν κτήσασθε τάς ψυχάς ὑμῶν». Βλέπετε, ο Θεός δεν ευχαριστήθηκε τόσο από τις ελεημοσύνες του Ιώβ, όταν είχε όλα τα αγαθά, όσο από την υπομονή του τον καιρό της δοκιμασίας.
Μεγάλο πράγμα η υγεία, αλλά και το καλό που προσφέρει η αρρώστια, η υγεία δεν μπορεί να το δώσει! Πνευματικό καλό! Είναι πολύ μεγάλη ευεργεσία, πολύ μεγάλη! Η ψυχή του ανθρώπου είναι σαν το χρυσάφι και η αρρώστια είναι σαν τη φωτιά που την καθαρίζει.
Σήμερα μια νεφροπαθής που χρόνια τώρα κάνει αιμοκάθαρση μου δείχνει μια πληγή στο χέρι και μου λέει: «Παππούλη, αυτή η πληγή δεν κλείνει· φαίνεται το κόκκαλο». «Ναι, αλλά από εκεί μέσα φαίνεται ο Ουρανός», της λέω.
Να, τέτοια σταυρουδάκια είναι οι δικοί μας σταυροί, σαν αυτά που κρεμούμε στο λαιμό μας και μας προστατεύουν στη ζωή μας. Τι νομίζεις, έχουμε μεγάλο σταυρό εμείς; Μόνον ο Σταυρός του Χριστού μας ήταν πολύ βαρύς, γιατί ο Χριστός από αγάπη προς εμάς τους ανθρώπους δεν θέλησε να χρησιμοποιήσει για τον εαυτό Του τη θεϊκή Του δύναμη. Και στη συνέχεια σηκώνει το βάρος των σταυρών όλου του κόσμου και μας ελαφρώνει από τους πόνους των δοκιμασιών με τη θεία Του βοήθεια και με τη γλυκιά Του παρηγοριά.
Ο Καλός Θεός οικονομάει για τον κάθε άνθρωπο έναν σταυρό για να ανεβεί από τον σταυρό στον Ουρανό – γιατί στην ουσία ο σταυρός είναι σκάλα προς τον Ουρανό. Αν καταλάβουμε τι θησαυρό αποταμιεύουμε από τον πόνο των δοκιμασιών, δεν θα γογγύζουμε, αλλά θα δοξολογούμε τον Θεό σηκώνοντας το σταυρουδάκι που μας χάρισε.
Όταν επισκέπτεται ο πόνος τον άνθρωπο, τότε του κάνει επίσκεψη ο Χριστός. Ενώ, όταν δεν περνάει ο άνθρωπος καμιά δοκιμασία, είναι σαν μία εγκατάλειψη του Θεού.
Στο βίο του Αγίου Αμβροσίου αναφέρεται ότι κάποτε ο Άγιος φιλοξενήθηκε με τη συνοδεία του στο σπίτι κάποιου πλουσίου. Βλέποντας ο Άγιος τα αμύθητα πλούτη του τον ρώτησε αν είχε καμιά φορά δοκιμάσει κάποια θλίψη. «Όχι, ποτέ, του απάντησε εκείνος. Τα πλούτη μου συνέχεια αυξάνονται, τα κτήματά μου ευφορούν, ούτε πόνο έχω, ούτε αρρώστια είδα ποτέ». Τότε ο Άγιος δάκρυσε και είπε στη συνοδεία του: «Ετοιμάστε τα αμάξια να φύγουμε γρήγορα από ‘δω, γιατί αυτόν δεν τον επισκέφθηκε ο Θεός!» Και μόλις βγήκαν στο δρόμο, το σπίτι του πλουσίου βούλιαξε! Η απουσία πόνου που είχε ήταν εγκατάλειψη Θεού.
Πόσα βάσανα έχει ο κόσμος! Πόσα προβλήματα! Και έρχονται μερικοί εδώ να μου τα πουν σε δυο λεπτά στο πόδι, για να παρηγορηθούν λίγο. Μια βασανισμένη μάνα μού έλεγε: «Γέροντα, έρχονται στιγμές που δεν αντέχω άλλο και τότε λέω: “Χριστέ μου, κάνε μια μικρή διακοπή και ύστερα ας ξαναρχίσουν τα βάσανα”». Πόση ανάγκη από προσευχή έχουν οι άνθρωποι! Αλλά και κάθε δοκιμασία είναι δώρο από τον Θεό, είναι ένας βαθμός για την άλλη ζωή. Αυτή η ελπίδα της ανταμοιβής στην άλλη ζωή μού δίνει χαρά, παρηγοριά και κουράγιο, και μπορώ να αντέξω τον πόνο για τις δοκιμασίες που περνούν πολλοί άνθρωποι.
Ο Θεός μας δεν είναι Βάαλ, αλλά Θεός αγάπης. Είναι Πατέρας που βλέπει την ταλαιπωρία των παιδιών Του από τους διάφορους πειρασμούς και τις δοκιμασίες που περνούν και θα μας ανταμείψει, φθάνει να κάνουμε υπομονή στο μικρό μαρτύριο της δοκιμασίας ή μάλλον της ευλογίας.
Αυτοί που διακονούν αρρώστους, αναπήρους κ.λπ. με αγάπη και υπομονή, αν έχουν αμαρτίες, σβήνουν τις αμαρτίες τους με τη θυσία που κάνουν· αν δεν έχουν αμαρτίες, αγιάζονται. Κάποτε μια γυναίκα μου διηγήθηκε μερικά γεγονότα από τη ζωή της πολύ θαυμαστά. Απόρησα, γιατί ήταν καταστάσεις που συναντούμε στους βίους των Αγίων και αυτή ήταν μια απλή γυναίκα. Όταν μου είπε πώς είχε περάσει τα περισσότερα χρόνια της ζωής της, είδα ότι όλη η ζωή της ήταν μια θυσία. Από νέα ακόμη υπηρετούσε αρρώστους, γιατί στο πατρικό της σπίτι είχαν και τον παππού και τη γιαγιά, που ήταν άρρωστοι. Όταν παντρεύτηκε, έμενε με τον πεθερό και την πεθερά της, που ήταν επίσης άρρωστοι. Μετά αρρώστησε ο άνδρας της, έμεινε κατάκοιτος και τον υπηρετούσε. Όλη τη ζωή της δηλαδή αυτή η γυναίκα την πέρασε διακονώντας αρρώστους. Διψούσε όλα αυτά τα χρόνια να μελετήσει, να πάει σε κάποια αγρυπνία, αλλά δεν είχε χρόνο. Επειδή όμως ήταν δικαιολογημένη, ο Θεός στο τέλος της έδωσε μαζεμένη τη Χάρη Του.
Οι υγιείς πρέπει να δικαιολογούν λίγο την ανησυχία, την γκρίνια ή την ιδιοτροπία των αρρώστων, γιατί αυτά είναι φυσικά στους αρρώστους. Ειδικά, όποιος δεν έχει αρρωστήσει, δεν μπορεί να καταλάβει τον άρρωστο, γιατί δεν έχει πονέσει και η καρδιά του είναι λίγο σκληρή. Όσοι υπηρετούν έναν άρρωστο, έναν κατάκοιτο, χρειάζεται πολύ να προσέξουν να μην τον κάνουν να γογγύσει. Μπορεί να τον υπηρετούν για χρόνια, αν όμως μια φορά στο τέλος τον κάνουν να γογγύσει, τα χάνουν όλα. Είναι βαρύ να φύγει η ψυχή με γογγυσμό από αυτόν τον κόσμο.
Αποσπάσματα από: Γέροντος Παϊσίου Αγιορείτου Λόγοι, Ι. Ησυχαστήριον Ευαγγελιστής Ιωάννης ο Θεολόγος
Γρηγορίου Γρηγοριάτου
Ο πόνος στη ζωή μας
Είναι εύκολο κάποιος να φιλοσοφεί ή να θεολογεί για τον πόνο. Αλλά είναι δύσκολο να αντιμετωπίζει σωστά τον πόνο, όταν ο ίδιος περνά ένα δυνατό πόνο στη ζωή του. Θεωρώ πολύ τολμηρό να μιλά κανείς για τον πόνο, όταν ο ίδιος δεν πονά. Σκέπτομαι όλους τους αδελφούς μας απανταχού της γης, που πονούν σωματικά ή ψυχολογικά ή πνευματικά.
Σωματικά πονούν οι άνθρωποι από αρρώστιες, κακουχίες, πείνα. Ψυχολογικά πονούν από κατατρεγμούς, συκοφαντίες, έλλειψη αγάπης και μη ανταπόκριση στην προσφερομένη σε άλλα προσφιλή πρόσωπα αγάπη, ανεκπλήρωτες επιθυμίες, ασθένειες και θανάτους προσφιλών ανθρώπων και άλλα αίτια. Πνευματικά πονούν όσοι αγαπούν τον Θεό και τον άνθρωπο και όμως βλέπουν ότι με τις αμαρτίες τους λυπούν τον Θεό και προσβάλλουν την εικόνα του Θεού, τον άνθρωπο.
Τελικά, ο πόνος παραμένει πάντα ένα μυστήριο, συνυφασμένο με το απροσμέτρητο βάθος της ελευθερίας του ανθρώπου. Τώρα σχετικά μόνον “και εκ μέρους” μας αποκαλύπτεται το μυστήριο αυτό. Όταν διανοιχθούν οι οφθαλμοί μας, τότε καθαρότερα “οψόμεθα”.
Ας σταθούμε με σεβασμό, προσοχή και αδελφική αγάπη και κατανόηση στο πλευρό κάθε πονεμένου αδελφού μας και ας παρακαλέσουμε τον Εσταυρωμένο μας Κύριο να μας δώσει Χάρη, φωτισμό και δύναμη να αντιμετωπίσουμε σωστά όποιους πόνους επιτρέψει η αγάπη Του να περάσουμε στην επίγεια ζωή μας, ενώ πορευόμαστε προς τον ουρανό.
Περιοδικό Έκφραση, τ. 94, Άρτα
Γέροντος Εφραίμ Φιλοθεΐτου
Ο πόνος στη ζωή μας
Οι άνθρωποι, παιδί μου, χωρίζονται εις αυτό τον κόσμο εις καλούς και κακούς, εις πλουσίους και πτωχούς, εις μορφωμένους και αμορφώτους, εις ευγενείς και αγενείς, εις εξύπνους και ανοήτους. Ενώνονται όμως όλοι εις ένα σημείο. Εις τον πόνο! Διότι όλοι οι άνθρωποι ανεξαιρέτως εις την ζωή τους θα πονέσουν. Καθώς λέγει και ο Ιώβ· «Τέρας, εἰ τίς εὐτύχησεν διά βίου». Άρα λοιπόν όλοι οι άνθρωποι ζούμε εις το βασίλειο του πόνου!
Γνωρίζομε ότι ο πόνος είναι κάτι το προσωπικό, που θα χρειασθή κανείς να τον αντιμετωπίση μόνος του. Είναι ο σταυρός του, που οφείλει να τον σηκώση, όπως και ο Σωτήρ του κόσμου, ο Ιησούς, εσήκωσε τον Σταυρό Του, χάριν ημών.
Αναπαύου λοιπόν, παιδί μου, εις το πατρικό χέρι, που αυτό τον καιρό σε χειρουργεί με τον πόνο και ηρέμησε. Δέξου ότι ο Θεός σού τον στέλνει και συμφιλιώσου μαζί του, με τον πόνο, για να μπόρεσης να τον αντιμετωπίσης.
Γνωρίζω πόσο δύσκολο είναι αυτό, αλλά σωτήριο· οι άγιοι έχαιραν εις την θλίψι τους, εμείς τουλάχιστο να δεχώμεθα αυτήν με υπομονή, και ο Θεός δεν θα ξεχάση, έστω και αυτή την ελαχίστη προαιρετική υπομονή μας εις το θέλημά του, που εκπροσωπεί ο πόνος.
Συγκέντρωσε τις ψυχικές δυνάμεις, όταν πονάς, και προσπάθησε να εννοήσης τον σκοπό του πόνου, που δι’ αυτού ο Θεός σού ανοίγει τον ουρανό.
Όταν υγιώς κρατήσουμε την έννοια της παιδείας των θλίψεων, ακολουθεί πολλή θεϊκή παρηγοριά.
Με την υπομονή στα παθήματα κάμνουμε το θέλημα του Θεού. Όποιος υπομένει πειρασμό, σε οποιαδήποτε μορφή, επιθέτει φάρμακο στην ψυχή του.
Ας ακουμπάμε πάντοτε στους ώμους της Παναγίας μας το φορτίον μας και χωρίς άλλο θα βρίσκουμε παρηγοριά στον πόνο και τη θλίψι μας.
Γέροντος Εφραίμ Φιλοθεΐτου, Ελπιδοφόρες διδαχές, έκδ. Ορθόδοξος Κυψέλη
Ο πόνος της απώλειας
Βασιλείου του Μεγάλου
Επιστολή σε μητέρα που πέθανε ο γιος της
Eσκόπευα να σιωπήσω απέναντι στην κοσμιότητά σου, λογιζόμενος ότι, με την ψυχή συμβαίνει ό,τι και με ένα μάτι που πάσχει από φλεγμονή. Αυτό, δηλαδή το μάτι και το πιο απαλό πράγμα να το εγγίσει, ερεθίζεται. Έτσι αισθάνεται και η ψυχή που έχει τραυματιστεί από βαριά θλίψη, όταν πάει κανείς να της μιλήσει. Γιατί τα λόγια όσο και αν είναι παρηγορητικά, όταν λέγονται την ώρα που η ψυχή πάσχει και αγωνιά, της φαίνονται πολύ ενοχλητικά.
Επειδή όμως σκέφθηκα ότι τώρα έχω να κάνω με Χριστιανή εκπαιδευμένη στα θεία από πολύ καιρό και πεπειραμένη στα ανθρώπινα, ενόμισα ότι δεν θα ήταν σωστό να παραλείψω το καθήκον μου.
Γνωρίζω ποια είναι τα σπλάγχνα των μητέρων και ιδιαίτερα όταν θυμηθώ τους δικούς σου καλούς και ήμερους τρόπους προς όλους, λογαριάζω πόσο μεγάλος πρέπει να είναι ο πόνος για τη συμφορά που σ’ έχει βρει τώρα. Έχασες γιο, τον οποίο, όσον ζούσε, μακάριζαν όλες οι μητέρες και εύχονταν τέτοιοι να είναι και οι δικοί τους γιοι. Και όταν πέθανε, έκλαψαν σαν να είχε θάψει κάθε μία τον δικό της. Και τι μπορεί να πει κανείς άξιο να εκφράζει όσα του υπαγορεύει η απελπισία της ψυχής;
Αλλά, όπως διδαχθήκαμε από το Ευαγγέλιο, τα όσα μας συμβαίνουν δεν είναι έξω από τη θεία Πρόνοια, γιατί ούτε σπουργίτης δεν πέφτει χωρίς το θέλημα του Πατέρα μας. Ώστε ό,τι έχει συμβεί έγινε με το θέλημα του Δημιουργού μας. Και ποιος μπορεί να αντισταθεί στο θέλημα του Θεού; Ας δεχτούμε λοιπόν το συμβάν. Διότι με τη δυσανασχέτηση, ούτε αυτό που έχει γίνει διορθώνουμε, επί πλέον δε καταστρέφουμε τους εαυτούς μας. Ας μη κατηγορήσουμε τη δίκαιη κρίση του Θεού, διότι είμαστε πολύ αμαθείς, για να ελέγχουμε τις ανέκφραστες κρίσεις Του.
Τώρα ο Κύριος δοκιμάζει την αγάπη σου σ’ Εκείνον. Τώρα έχεις την ευκαιρία να κερδίσεις με την υπομονή σου τη μερίδα των Μαρτύρων. Η μητέρα των Μακκαβαίων είδε τον θάνατο επτά παιδιών της και δεν εστέναξε, ούτε έχυσε άσκοπα δάκρυα, αλλά ενώ έβλεπε τα παιδιά της να φεύγουν από αυτή τη ζωή με σκληρά βασανιστήρια, είχε ευχαριστιακά βιώματα προς τον Θεό. Γι’ αυτό και κρίθηκε και από τον Θεό και από τους ανθρώπους τέλεια και καταξιωμένη Χριστιανή.
Μεγάλη η συμφορά, το ομολογώ και εγώ. Μεγάλοι όμως και οι μισθοί που ο Κύριος έχει ετοιμάσει για όσους κάνουν υπομονή. Όταν έγινες μητέρα και είδες το παιδί σου και ευχαριστούσες τον Θεό, γνώριζες οπωσδήποτε ότι είσαι θνητή και ότι θα γέννησες θνητό. Τι το παράδοξον λοιπόν, που ο θνητός πέθανε;
Μήπως σε στενοχωρεί που πέθανε πρόωρα; Δεν μπορούμε να ξέρουμε εάν δεν ήταν τώρα ο κατάλληλος καιρός να φύγει. Γιατί εμείς δεν ξέρουμε τι συμφέρει την ψυχή μας ούτε ορίζουμε προθεσμίες στην ανθρώπινη ζωή.
Στρέψε τα μάτια σου γύρω σ’ όλο τον κόσμο όπου κατοικείς και θα κατανοήσεις ότι όλα όσα βλέπουμε είναι θνητά και ότι υπόκεινται όλα στη φθορά. Κοίταξε επάνω στον ουρανό. Κάποτε και αυτός θα διαλυθεί. Κοίταξε τον ήλιο. Oύτε και αυτός θα παραμείνει. Τα αστέρια όλα, τα ζώα της ξηράς και των υδάτων, οι ωραιότητες της γης, η ίδια η γη, όλα είναι φθαρτά, όλα μετά από λίγο δεν θα υπάρχουν.
Ας είναι λοιπόν η σκέψις όλων αυτών παρηγοριά για ό,τι σου έχει τώρα συμβεί. Μην μετράς τη συμφορά στο βάθος της, γιατί τότε θα σου φανεί αφόρητη. Αν όμως τη συγκρίνεις με όλα τα ανθρώπινα, τότε θα βρεις παρηγοριά.
Επάνω δε από όλα έχω να σου πω εκείνο το σπουδαίο: Λυπήσου τον σύζυγόν σου. Να παρηγορεί ο ένας τον άλλο. Μη κάμεις σκληρότερη τη συμφορά με το να σε βλέπει να καταστρέφεις από τη στενοχώρια τον εαυτό σου.
Και με λίγα λόγια έχω τη γνώμη ότι δεν υπάρχουν λόγια τέτοια, που να μπορούν να χαρίσουν σ’ αυτό τον πόνο σας παρηγοριά. Πιστεύω ότι αυτή τη δοκιμασία θα την ξεπεράσετε μονάχα με την προσευχή.
Εύχομαι λοιπόν ο Ίδιος ο Κύριος να αγγίξει την καρδιά σου με την ανέκφραστη δύναμή Του και να ανάψει με αγαθούς λογισμούς το φως στην ψυχή σου, ώστε να βρεις εντός σου της παρηγοριάς τις αφορμές.
Προς την σύζυγον του Νεκταρίου παρηγορητική, μεταφρ. Γ, Μουστάκη
Αντωνίου του Μεγάλου
Για την απώλεια
72. Γνώριζε ότι οι σωματικοί πόνοι είναι φυσικοί για το σώμα, αφού είναι φθαρτό και υλικό. Πρέπει λοιπόν σ’ αυτές τις περιπτώσεις η παιδαγωγημένη ψυχή να προβάλλει ευχαρίστως καρτερία και υπομονή και να μη κατηγορεί τον Θεό γιατί έπλασε το σώμα.
82. Το θάνατο, είναι αδύνατο και δεν υπάρχει τρόπος να τον αποφύγομε. Αυτό το γνωρίζουν οι πραγματικά στοχαστικοί άνθρωποι και γυμνασμένοι στις αρετές και στις θεάρεστες σκέψεις, και δέχονται το θάνατο χωρίς στεναγμούς και φόβο και υπερβολική λύπη, έχοντας υπόψη ότι δεν μπορούν να τον αποφύγουν και ότι μ’ αυτόν γλυτώνουν από τα κακά και δυσάρεστα του βίου.
93. Ζωή είναι η ένωση και σχέση του νου, της ψυχής και του σώματος. Ο θάνατος δεν είναι καταστροφή αυτών που ενώθηκαν, αλλά διάλυση της ενώσεώς τους. Γιατί μέσα στον Θεό διατηρούνται όλα και μετά τη διάλυσή τους.
Συμβουλές για το ήθος των ανθρώπων σε 170 κεφάλαια, Φιλοκαλία των Ιερών Νηπτικών, μτφρ. Αντ. Γαλίτης, έκδ. Το περιβόλι της Παναγίας
Αγ. Θεοφάνους του Εγκλείστου
Γιατί δεν αφήνεσαι στα χέρια Του;
Έχεις ακόμη ανησυχίες. Πες μου, από πού θα μπορούσαν να προέρχονται; Από πού, λοιπόν, προέρχονται αυτές οι ανησυχίες; Όλες είναι από τον εχθρό. Όλες. Από πουθενά αλλού.
Τι άλλο θα μπορούσε να συμβαίνει; Μήπως σκέφτεσαι να φτιάξεις τη ζωή σου μόνη σου, με τις δικές σου ικανότητες και προσπάθειες; Αν πραγματικά αυτό σκέφτεσαι, σε συμβουλεύω ν’ αλλάξεις αμέσως γνώμη, αλλιώς δεν θ’ απαλλαγείς από τη σύγχυση και την ταραχή. Τέλος, δώσε στην αυτοεξέτασή σου τέτοια κατεύθυνση, ώστε να καταλήξει σε μια σταθερή απόφαση αμετάκλητης εναποθέσεως του μέλλοντός σου στα χέρια του Θεού. Αφού, λοιπόν, πάρεις αυτή την απόφαση, προσευχήσου στον Κύριο ολόθερμα. «Το μέλλον μου», πες Του, «το αφήνω με εμπιστοσύνη στα χέρια Σου. Όπως ξέρεις και όπως θέλεις, Κύριε, κατεύθυνε τη ζωή μου, μ’ όλα τα απρόοπτα και μ’ όλες τις δυσκολίες της. Από δω κι εμπρός δεν θα μεριμνώ και δεν θ’ ανησυχώ πια για τον εαυτό μου. Μία φροντίδα μόνο θα έχω, να κάνω πάντα ό,τι είναι ευάρεστο σ’ Εσένα». Έτσι να Του μιλήσεις, αλλά και έμπρακτα να Του αποδείξεις ότι έχεις ολοκληρωτικά αφεθεί στα χέρια Του, ότι δεν ανησυχείς για τίποτα, ότι αποδέχεσαι ήρεμα και αγόγγυστα οποιαδήποτε κατάσταση, ευχάριστη ή δυσάρεστη, με την πεποίθηση ότι έχει παραχωρηθεί από τη θεία πρόνοια. Μοναδική σου μέριμνα ας είναι η ακριβής τήρηση των εντολών του Θεού σε κάθε περίσταση.
Ύστερ’ από μία τέτοια εσωτερική τοποθέτηση, όλες οι ανησυχίες σου θα εξανεμιστούν. Ανησυχείς για τον εαυτό σου τώρα, καθώς θέλεις όλες οι περιστάσεις να συντείνουν στην εκπλήρωση του δικού σου σκοπού. Και επειδή, φυσικά, όλα δεν γίνονται σύμφωνα με το θέλημά σου, ταράζεσαι και στενοχωριέσαι – «Αυτό δεν έγινε έτσι, εκείνο δεν έγινε αλλιώς». Αν, όμως, αναθέσεις τα πάντα στον Κύριο με εμπιστοσύνη και δεχθείς πως ό,τι συμβαίνει προέρχεται απ’ Αυτόν για το καλό σου, τότε δεν θ’ ανησυχείς πια καθόλου. Θα κοιτάς μόνο γύρω σου, για να δεις τι σου στέλνει ο Θεός, και θα ενεργείς σύμφωνα μ’ αυτό που στέλνει. Κάθε κατάσταση μπορεί να υπαχθεί σε κάποια θεία εντολή. Να ενεργείς, λοιπόν, σύμφωνα με τη σχετική εντολή, επιδιώκοντας την ευαρέστηση του Θεού και όχι την ικανοποίηση των δικών σου επιθυμιών. Προσπάθησε να καταλάβεις τι λέω και αποφάσισε να το εφαρμόσεις. Δεν θα το κατορθώσεις, βέβαια, από τη μία στιγμή στην άλλη. Χρειάζεται αγώνας γι’ αυτό, αλλά και προσευχή.
Άγιος Θεοφάνης ο Έγκλειστος, Ο δρόμος της ζωής, έκδ. Ι. Μονής Παρακλήτου
Ο πονών μεταβάλλεται, υφίσταται την καλήν αλλοίωσιν και γίνεται πρόσωπο που ο Ιησούς ακούει, δέχεται τις προσευχές του και ζώντος και μετά θάνατον.
Γρηγορίου Νύσσης, Λόγοι εις τους Μακαρισμούς, μτφρ. Αρχ. Παγκ. Μπρούσαλη, έκδ. Αποστολικής Διακονίας
Η απάντηση στις δοκιμασίες και τις θλίψεις
Μωυσής Αγιορείτης
Γιατί να πονώ Θεέ μου;
Είναι αλήθεια πως στα χείλη του κάθε πονεμένου συχνά ανεβαίνει εκείνο το γνωστό και βαθύ «γιατί σ’ εμένα Θεέ μου»; Στο ανθρώπινο αυτό «γιατί» δεν νομίζουμε ότι υπάρχει μία εύκολη και γρήγορη απάντηση. Η απάντηση θα έλθει πιο αργά από τον ίδιο τον Εσταυρωμένο Θεάνθρωπο. Ο άνθρωπος αξιώνεται να συμμετέχει στο σταυρό του Κυρίου.
Είναι αλήθεια πως σήμερα υπάρχει άφθονος σωματικός και ψυχικός πόνος. Σημασία έχει την ώρα του πόνου κάποιος να τον συνδράμει. Να μη τον αφήσει ν’ απογοητευθεί, να πνιγεί στη μοναξιά, να πονέσει ακόμη πιο πολύ.
Η ασθένεια δεν προέρχεται από την τιμωρία ενός εκδικητή Θεού. Η αντίληψη αυτή είναι ανορθόδοξη, πέρα για πέρα λαθεμένη. Ο Θεός μας μόνο αγαπά και δεν τιμωρεί τα πλάσματά Του. Ο Θεός είναι μακρόθυμος, πολυέλεος, πολυεύσπλαχνος, πανάγαθος και αληθινός. Το όνομα του Θεού είναι αγάπη, λέει ο αγαπημένος του μαθητής Ιωάννης ο Θεολόγος.
Υπάρχει άφθονος, ποικίλος, σωματικός πόνος προερχόμενος συνήθως από πρόσκαιρες ή ανίατες ασθένειες, που ταλαιπωρούν πολύ τον άνθρωπο. Υπάρχει επίσης πλούσιος ψυχικός πόνος, που μπορεί να ’ναι και πιο δυνατός του σωματικού. Πόνος που προέρχεται από ξαφνική ορφάνια, χηρεία, ξενιτεμό, προσφυγιά, πένθος, αποτυχία, αδυναμία, μειονεξία, στέρηση, έλλειψη, ανικανότητα, ανεπάρκεια, απόρριψη, απώλεια, φτώχεια, κακουχία, δυστυχία, ειρωνεία, εμπαιγμό, προδοσία, εξαπάτηση, ψέμα, επιορκία, βουλιμία, κατάχρηση, καταδίκη, φυλάκιση, απομόνωση, μοναξιά…
Ο πόνος μπορεί να γίνει αφορμή, για μία πιο ουσιαστική και βαθειά γνωριμία μας με τον Θεό, και όχι να τα βάλουμε μαζί Του. Αν εκμεταλλευθούμε την πράγματι σημαντική ευκαιρία, μπορεί ο σωματικός πόνος να γίνει θεραπευτής της αθάνατης ψυχής μας. Ο πόνος τότε θα γίνει ευλογία. Δεν ζητάμε βεβαίως εμείς οι πιστοί τον πόνο νοσηρά στη ζωή μας. Η Εκκλησία μας πάντοτε εύχεται υπέρ υγείας των τέκνων της. Εάν έλθει όμως ο πόνος, να τον υπομείνουμε καρτερικά κι ελπιδοφόρα και θα έχουμε, αλήθεια, μεγάλο κέρδος.
Πίσω από κάθε ανθρώπινο πόνο κρύβεται το χέρι του Θεού που ευλογεί. Μακάριοι οι πονεμένοι ως πλούσια ευλογημένοι.
Αν ο πόνος σε έκανε συμπονετικό κέρδισες. Αν η ασθένεια σε έφερε να θυμάσαι πιο πολύ τον ουρανό είσαι ευλογημένος και μακάριος. Αν ο πόνος σού καθάρισε τα μάτια, για να βλέπεις πιο βαθειά τα γεγονότα και τα πράγματα, τότε είσαι πλούσια κερδισμένος. Αν ο άγιος πόνος σ’ έκανε, αδελφέ μου, πιο καρτερικό, πιο γενναίο, πιο διαλλακτικό και ανεκτικό να ευχαριστείς εκ βαθέων τον Θεό που αρρώστησες.
Ο άγιος Διάδοχος, επίσκοπος Φωτικής της Ηπείρου, αναφέρει: «Ὁ ὑπομείνας χρόνιον ἀσθένειαν ἀγογγύστως ὡς μάρτυς παραλειφθήσεται».
Μωυσέως Αγιορείτου, Το αληθινό νόημα του πόνου στη ζωή μας, έκδ. Ορθόδοξος Κυψέλη
