Το μοναστήρι της Παναγίας της Φανερωμένης, σημείο αναφοράς των απανταχού Λευκαδίων, βρίσκεται σε ένα ύψωμα πάνω από την πόλη της Λευκάδας, σε απόσταση 3 χλμ. απ’ αυτήν.

Η Παναγία είναι η πολιούχος και προστάτιδα του νησιού. Πανηγυρίζει με κάθε μεγαλοπρέπεια τη Δευτέρα του Αγίου Πνεύματος, με πλήθη προσκυνητών να συρρέουν από όλες τις γύρω περιοχές. Την ημέρα αυτή, όλων των Λευκαδιτών ο νους σε όποια γωνιά του πλανήτη κι αν βρίσκονται, στρέφεται ευλαβικά και παρακλητικά στην εικόνα της Κυράς του νησιού.

Η μακραίωνη ιστορία της Μονής ξεκινά στα χρόνια της αρχαιότητας. Τόπος λατρείας της Λευκαδίας Αρτέμιδος τότε, δέχθηκε το κήρυγμα των μαθητών του Αποστόλου Παύλου, Ηρωδίωνα και Σωσίωνα. Με θαυμαστό τρόπο συντρίφτηκε το ξόανο της θεάς και δημιουργήθηκε σταδιακά μικρός «ευκτήριος οίκος». Μετά την Α΄ Οικουμ. Σύνοδο (325 μ.Χ.), πέντε από τους θεοφόρους Πατέρες ακολούθησαν τον επίσκοπο Λευκάδος Αγιο Αγάθαρχο στην επιστροφή του στο νησί. Δύο απ’ αυτούς εγκαταστάθηκαν στον χώρο όπου βρίσκεται σήμερα η Μονή, έχτισαν τα πρώτα κελιά και μεγάλωσαν το ναό.

«Φανερωμένη» ονομάστηκε, επειδή η πρώτη εικόνα της Παναγίας, που είχε παραγγελθεί στην Κωνσταντινούπολη, αποκαλύφθηκε σχεδιασμένη πάνω στο σανίδι με θαυμαστό τρόπο, «αχειροποιήτως», στον ιερομόναχο και αγιογράφο Κάλλιστο μετά από θερμή προσευχή και νηστεία. Ο αγιογράφος χρειάστηκε να προσθέσει μόνο τα χρώματα.

Μέσα στους αιώνες η Ι. Μονή υπέστη πολλές καταστροφές. Ομως, όπως και τα άλλα μοναστήρια του νησιού στάθηκε φάρος τηλαυγής, φωτίζοντας τον λαό να παραμείνει πιστός στην Ορθόδοξη παράδοσή του. Πήρε τη σημερινή της μορφή επί Ενετοκρατίας (1684-1797). Τον 18ο αι. λειτουργεί ως κτητορική, αλλά το 1754 εισάγεται το κοινοβιακό σύστημα. Διατηρεί σχολείο στο μετόχι της Αναλήψεως στο Φρύνι.

Μετά από καταστροφική πυρκαγιά, ο ναός ξαναχτίστηκε το 1887 και υποδέχθηκε τη νέα εικόνα της Θεοτόκου, αντίγραφο της παλαιάς, που φιλοτεχνήθηκε στο Αγιον Ορος από τον ιερομόναχο Βενιαμίν Κοντράκη. Τότε φτιάχτηκε και το τέμπλο, έργο του Ευσταθίου Προσαλέντη, καθώς και οι εικόνες του, έργα Χιοναδιτών αγιογράφων.

Το μοναστήρι ανακαινίστηκε πρόσφατα με τη δημιουργία νέας πτέρυγας κελιών, ηγουμενείου, συνοδικού, βιβλιοθήκης, παρεκκλησίου του Οσίου Σιλουανού του Αθωνίτου. Στους χώρους του λειτουργούν ακόμη το σύγχρονο Εκκλησιαστικό Μουσείο, πλούσιο σε κειμήλια από την Ι. Μονή και άλλους ναούς του νησιού, καθώς και το «Ναυτικό Μουσείο», με ομοιώματα πλοίων, κατασκευής – δωρεάς του κ. Νικολάου Θάνου «Μορίνα».

Ανοιχτή από την ανατολή ως τη δύση του ηλίου. Τη θερινή περίοδο, κλειστή 2-4 μ.μ.