Τήν Τρίτην, 15ην/ 28ην Ὀκτωβριου 2025, ἑωρτάσθη ὑπό τοῦ Πατριαρχείου ἡ ἐθνική ἐπέτειος τῆς 28ης Ὀκτωβρίου 1940, διά Δοξολογίας ἡ ὁποία ἔλαβε χώραν εἰς τό Καθολικόν τοῦ Πανιέρου Ναοῦ τῆς Ἀναστάσεως.
Ἡ Δοξολογία αὕτη ἀνεπέμφθη ὡς εὐχαριστία εἰς τόν Θεόν διά τήν βοήθειαν Αὐτοῦ πρός τό ἔθνος ἡμῶν καί τόν ἀγῶνα αὐτοῦ τῆς ἐθνικῆς ἀμύνης ἐναντίον τῆς Ἰταλικῆς στρατιωτικῆς εἰσβολῆς τῆς 28ης Ὀκτωβρίου 1940 καί τῆς ἀποτινάξεως τοῦ ζυγοῦ τῆς Γερμανικῆς Κατοχῆς, διαρκοῦντος τοῦ Β’ Παγκοσμίου Πολέμου τοῦ 1940-44, καί ὡς δέησις διά τήν ἀνάπαυσιν τῆς ψυχῆς τῶν ἀγωνισαμένων καί πεσόντων εἰς τά πεδία τῶν μαχῶν Ἑλλήνων.
Τῆς Δοξολογίας προεξῆρξεν ὁ Μακαριώτατος Πατήρ ἡμῶν καί Πάτριάρχης Ἱεροσολύμων κ.κ. Θεόφιλος, συνιερουργούντων Αὐτῷ τῶν Ἁγιοταφιτῶν Ἀρχιερέων καί Ἱερομονάχων καί μετεχόντων ἐν προσευχῇ προσκυνητῶν καί Ἱεροσολυμιτῶν πιστῶν, τῇ παρουσίᾳ τοῦ Γενικοῦ Προξένου τῆς Ἑλλάδος εἰς τά Ἱεροσόλυμα καί τοῦ προσωπικοῦ τοῦ Γενικοῦ Προξενείου.
Μετά τήν Ἀπόλυσιν τῆς Δοξολογίας ἔλαβε χώραν μικρά δεξίωσις εἰς τό Πατριαρχεῖον. Κατ’ αὐτήν προσεφώνησεν ὁ Μακαριώτατος διά τῆς κάτωθι προσφωνήσεως Αὐτοῦ ὡς ἕπεται:
Ἐκλαμπρότατε Γενικὲ Πρόξενε τῆς Ἑλλάδος,
κ. Δημήτριε Ἀγγελοσόπουλε,
Σεβαστοὶ Ἅγιοι Πατέρες καὶ Ἀδελφοί,
Ἀγαπητοὶ ἐν Χριστῷ Ἀδελφοί.
Ἐν χαρᾷ ἀνεκλαλήτῳ καί ὑπερηφανίᾳ ἑορτάζομεν σήμερον τὴν ἐθνικήν ἐπέτειον τῆς 28ης Ὀκτωβρίου τοῦ 1940, ἡ ὁποία ἀνέδειξε διά μίαν εἰσέτι φοράν τό μεγαλεῖον τῆς Ἑλληνικῆς ψυχῆς. Ἑορτάζομεν τὸ «Ὄχι» τῆς 28ης Ὀκτωβρίου εἰς τάς δυνάμεις τοῦ φασισμοῦ καὶ τοῦ Ναζισμοῦ. Ἑορτάζομεν τήν ἐπικράτησιν τοῦ φωτός ἐπί τοῦ σκότους, τῆς δικαιοσύνης ἐπί τῆς ἀδικίας.
Ἡ 28η Ὀκτωβρίου τοῦ 1940 ἐθεωρήθη ἕν ἀπό τά πλέον σημαντικά γεγονότα τοῦ Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου. Καὶ τοῦτο, διότι ἡ ἀντίστασις κατά τῶν στρατιωτικῶν δυνάμεων τοῦ Ἰταλογερμανικοῦ Ἄξονος ἀνεγνωρίσθη ὡς πρᾶξις ἡρωϊσμοῦ καί ἀγῶνος αὐτοθυσίας πρός ὑπεράσπισιν τοῦ ἀναπαλλοτριώτου ἀγαθοῦ τῆς ἐλευθερίας, τῆς ἀνεξαρτησίας καὶ τῆς ἐθνικῆς ἐδαφικῆς ἀκεραιότητος τῶν ἐνδόξως πεσόντων πατέρων καί ἀδελφῶν ἡμῶν.
Πρός τοῦτο ἡ Μετριότης Ἡμῶν, συνοδευομένη ὑπό τῶν τιμίων μελῶν, Ἀρχιερέων, Ἱερέων, μοναχῶν τῆς Γεραρᾶς Ἁγιοταφιτικῆς ἡμῶν Ἀδελφότητος ὡς καί εὐσεβοῦς λαοῦ, κατήλθομεν ἐν τῷ Πανιέρῳ Ναῷ τῆς Ἀναστάσεως, ἔνθα ἀνεπέμψαμεν εὐχαριστήριον Δοξολογίαν τῷ Ἁγίῳ Τριαδικῷ Θεῷ, «τῷ διδόντι ἡμῖν τό νῖκος διά τοῦ Κυρίου ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ», (Α΄ Κορ. 15,57).
Προσέτι δέ, ἐδεήθημεν ὑπέρ αἰωνίας μνήμης καί μακαρίας ἀναπαύσεως τῶν ψυχῶν τῶν ἡρωϊκῶς ἀγωνισαμένων καί ἐνδόξως μαρτυτησάντων ὑπέρ τοῦ εὐλογημένου ἡμῶν ἔθνους καί τῆς ἱερᾶς πατρῴας αὐτοῦ γῆς. Γέγραπται γάρ, «ὁ Θεός ἐποίησέ τε ἐξ ἑνός αἵματος πᾶν ἔθνος ἀνθρώπων κατοικεῖν ἐπί πᾶν τό πρόσωπον τῆς γῆς, ὁρίσας προστεταγμένους καιρούς καί τάς ὁροθεσίας τῆς κατοικίας αὐτῶν», (Πράξ. 17,26).
Ἡ 28η Ὀκτωβρίου τοῦ 1940 εἶναι ἡμέρα ἀνεξιτήλου ἱστορικῆς μνήμης. Ἡμέρα κατά τήν ὁποίαν ἀντήχησεν εἰς ὅλην τήν Ἑλληνικήν ἐπικράτειαν τό ἱερόν καί διαχρονικόν σύνθημα «νῦν ὑπέρ πάντων ὁ ἀγών». Ὁ ἀγών οὗτος, ὁ ὁποῖος ἦτο ἀγών ὑπέρ τιμῆς καί ἀξιοπρεπείας, ὑπέρ ἠθικῶν καί πνευματικῶν ἀξιῶν τοῦ Ἑλληνοχριστιανικοῦ πολιτισμοῦ, ἐξόχως δέ ὑπέρ τῆς Ἑλληνίδος γῆς καί τῶν συνόρων αὐτῆς, ἐχαρακτηρίσθη διεθνῶς ὡς θαῦμα τῆς πίστεως τῶν Ἑλλήνων εἰς τήν Θείαν δικαιοσύνην, τήν μένουσαν εἰς τόν αἰῶνα (Β΄ Κορ. 9,9), κατά τόν Ἀπόστολον Παῦλον.
Λέγομεν δέ τοῦτο, διότι ἡ συμβολή τῆς Ἐκκλησίας διά τῆς ἐνεργοῦς συμμετοχῆς φυσικῆς τε καί ἠθικῆς τῶν ἀνωτέρων καί κατωτέρων κληρικῶν αὐτῆς καί διά τῶν στρατιωτικῶν ἱερέων ὑπῆρξε καθοριστική. Οὗτοι διά τοῦ ἐθνικοῦ καί Εὐαγγελικοῦ κηρύγματος ἐνίσχυον τό ἠθικόν καί πατριωτικόν φρόνημα τῶν Ἑλλήνων στρατιωτῶν. Περιττόν νά εἴπωμεν μεταξύ τῶν θυσιασθέντων ἀγωνιστῶν διακρίνονται οἱ ἀναρίθμητοι ὄντως ἡρωϊκῶς πεσόντες καί ἀποτροπαίως ἐκτελεσθέντες ὑπό τῶν ναζιστικῶν δυνάμεων, ἁπλοῖ ἱερεῖς καί ἐξέχοντες ἱεράρχαι τῆς Ἐκκλησίας.
Ἡ ἐποποιΐα τοῦ 1940, ἡ ὁποία ἀποτελεῖ πλέον διακεκριμένον σταθμόν τῆς ἱστορικῆς πορείας τοῦ Ἑλληνικοῦ γένους τε καί ἔθνους καί τῆς Ρωμηοσύνης γενικώτερον, ἀπέδειξεν ἐναργέστατα ὅτι ὁ ροῦς τῆς ἱστορίας δέν κατευθύνεται ὑπό ἀρχόντων καί κοσμοκρατόρων τοῦ αἰῶνος τοῦτου, τῶν ὑποκειμένων εἰς τήν φθοράν καί τόν θάνατον ἀλλ’ ὑπό «τοῦ Δημιουργοῦ Θεοῦ», τοῦ Θεοῦ τῆς εἰρήνης καί τῆς δικαιοσύνης. «Ζήτησον εἰρήνην καί δίωξον αὐτήν», (Ψαλμ. 33,15) ἀναφωνεῖ ὁ ψαλμῳδός. «Ζητεῖτε δέ πρῶτον τήν βασιλείαν τοῦ Θεοῦ καί τήν δικαιοσύνην αὐτοῦ», (Ματθ. 6,33) λέγει Κύριος.
Ἡ σημερινή ἐπέτειος τῆς 28ης Ὀκτωβρίου, τοῦ ἔθνους, δηλονότι τοῦ 1940, ἑορτάζεται εἰς καιρούς, καθ’ οὕς δοκιμάζεται ἅπασα ἡ Οἰκουμένη, ἰδιαιτέρως δέ ἡ καθ’ ἡμᾶς Μέση Ἀνατολή καί τό ἐπίκεντρον αὐτῆς, ἡ Ἁγία Γῆ, ὑπό πολιτικῶν, πολεμικῶν, κρίσεων καί συρράξεων αἱματοχυσίας.
Διό καί ἡμεῖς, οἱ διακονοῦντες τούς τόπους, τούς μαρτυροῦντας καί καταγγέλλοντας τήν θείαν δικαιοσύνην, τήν καταλλαγήν καί τήν εἰρήνην, καλούμεθα εἰς ἐπαγρύπνησιν ἀφ’ ἑνός, καί εἰς διαφύλαξιν ἀφ’ ἑτέρου, τῆς ἱερᾶς παρακαταθήκης τῶν ἀψευδῶν καί ἁπτῶν μαρτυριῶν τῆς ἐν Χριστῷ τῷ Θεῷ πίστεως ἡμῶν, «ἵνα μή τό πνεῦμα τῆς εἰρήνης καί δικαιοσύνης σβέννυται», (Πρβλ Α΄ Θεσ. 5,19).
Κατακλείοντες ἀναβοήσωμεν:
Ζήτω τό «Ὄχι» τῆς 28ης Ὀκτωβρίου τοῦ 1940!
Ζήτω ἡ Ἑλλάς!
Ζήτω τό εὐσεβές γένος τῶν Ρωμαίων Ὀρθοδόξων!
Ζήτω ἡ Γεραρά Ἁγιοταφιτική ἡμῶν Ἀδελφότης!
Ἀκολούθως προσεφώνησεν ὁ ἐξοχώτατος Γενικός Πρόξενος τῆς Ἑλλάδος κ. Δημήτριος Ἀγγελοσόπουλος ὡς ἕπεται:
«Μακαριώτατε,
Σεβασμιώτατοι,
Σεβαστοί πατέρες και μέλη της Αγιοταφιτικής Αδελφότητος,
Αγαπητοί συμπατριώτες και φίλοι,
Πριν από 85 χρόνια, οι Έλληνες, εκλήθησαν και πάλι να μετρηθούν με την Ιστορία. Την ώρα που μεγάλο μέρος της Ευρώπης και άλλων περιοχών του κόσμου είχε ήδη λυγίσει και υποταχθεί στην έως τότε αήττητη επέλαση επεκτατικών και ολοκληρωτικών δυνάμεων, η Ελλάδα βρέθηκε στον δρόμο αυτής της λαίλαπας. Εκλήθη να διαλέξει την οδό της υποταγής ή του αγώνα. Και ενώπιον του φοβερού διλήμματος, αντέταξε με νηφάλιο σθένος τη λακωνικά απόλυτη άρνηση στην αλαζονική απαίτηση να εγκαταλείψει τις αξίες της.
Ήταν η μέγιστη απόφαση, από εκείνες που σηματοδοτούν και καθορίζουν την ιστορική διαδρομή ενός έθνους. Απόφαση για την οποία η χώρα είχε επιμελώς ετοιμασθεί πολιτικά, διπλωματικά και στρατιωτικά, βασισμένη σε στέρεες στρατηγικές εκτιμήσεις. Η οποία όμως ταυτόχρονα πήγαζε από ένα ανώτερο ηθικό μέτρο. Η Ελλάδα δεν αναλάμβανε να υπερασπισθεί μόνο την εδαφική της ακεραιότητα και την κυριαρχία της, όσο πολύτιμα και αν είναι. Αποδυόταν στον υπέρτατο αγώνα, προ πάντων από πίστη στις αξίες και τα ιδανικά της. Για την Ελευθερία της και για την Τιμή της.
Η κληρονομιά και το αξιακό σύστημα του λαού μας, οι πεποιθήσεις και πίστη του, έδειχναν μόνο αυτόν τον δρόμο. Στον αγώνα αυτό, οι Έλληνες εισήλθαν με ενθουσιασμό, αποφασισμένοι για την νίκη. Και με την ηθική ανάταση, τη γνήσια χαρά ότι αποδεικνύονται αντάξιοι του αιωνίου, φωτεινού παραδείγματος της Ελλάδας. Η προσήλωση σε αυτά τα ανώτερα ιδανικά οδήγησε στην Εποποιΐα του 1940-1941.
Ακόμη και όταν η συντριπτική στρατιωτικά υπεροχή των συνδυασμένων δυνάμεων του Άξονα οδήγησε στη φρικτή κατοχή της Ελλάδας, ο αγώνας δεν έπαψε ποτέ. Συνεχίσθηκε μέσα στην υπόδουλη χώρα, αλλά και με τακτικές δυνάμεις και με το ναυτικό μας στα μεγάλα μέτωπα του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, στην Ευρώπη, στην Αφρική, στη Μεσόγειο, στον Ατλαντικό. Μέχρι την τελική νίκη και την επικράτηση της Ελευθερίας, του Δικαίου και του Ανθρωπισμού. Μέχρι τον θρίαμβο των αξιών, για τις οποίες είχε αρχίσει ο αγώνας, στις 28 Οκτωβρίου 1940.
Απέδειξε έτσι η Ελλάδα ότι οι αξίες ενός έθνους και τα πραγματιστικά συμφέροντά του δεν είναι έννοιες ασύνδετες ή αντιθετικές. Η προάσπιση των θεμελιωδών αξιών, ακόμη και με μεγάλες θυσίες, συνιστά εν τέλει υπέρτατο πραγματικό συμφέρον. Η Εκκλησία γνωρίζει καλά την αλήθεια αυτή και την έχει διδάξει πρωτίστως με το παράδειγμά της. Η Ιστορία μας, από την αυγή του έθνους μας, την έχει αναδείξει. Οι πρόγονοί μας, 85 χρόνια πριν, την ώρα της κρίσης, την ακολούθησαν και πάλι πιστά. Και δικαιώθηκαν. Η στάση αυτή και οι αιματηροί αγώνες που την υπηρέτησαν, κατέταξαν την Ελλάδα στους νικητές του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου και στα λίγα ιδρυτικά μέλη των Ηνωμένων Εθνών.
Όμως, η πορεία αυτή δεν θα ήταν δυνατή, χωρίς την ομόνοια και την ομοψυχία που εκδηλώθηκαν πηγαία και μεγαλειωδώς, στις 28 Οκτωβρίου 1940. Δεν ήταν αυτονόητο να συμβεί αυτό. Αντιθέτως, για δύο δεκαετίες πριν, η Ελλάδα είχε υποφέρει από τις φρικτές πληγές του μεγάλου Εθνικού Διχασμού. Και μετά την απελευθέρωση, θα μαστιζόταν από τον αδελφοκτόνο Εμφύλιο και τα βαθειά τραύματα που άφησε. Όμως εκείνο το πρωί της 28ης Οκτωβρίου, Πολιτεία και Εκκλησία, κυβέρνηση και πολίτες, πολιτικοί αντίπαλοι και ανταγωνιστές, Έλληνες κάθε προέλευσης, εντός και εκτός των συνόρων της χώρας μας, προσήλθαν ολόψυχα και άνευ όρων στο προσκλητήριο των ιδανικών του Έθνους. Και άφησαν ανεξίτηλη την εικόνα ενός λαού που, μπροστά στη μεγάλη κρίση, κινούσε χαμογελαστός για το μεγάλο Αγώνα. Αυτή είναι ίσως η λαμπρότερη ακτινοβολία της μεγάλης Εποποιΐας.
Άραγε, μόνο τόσο μεγάλες, τόσο ιστορικές προκλήσεις χαλυβδώνουν την ομοψυχία; Και όμως, την ίδια ομοψυχία και ομόνοια δεν έχουμε πάψει ποτέ να χρειαζόμαστε. Οπωσδήποτε σήμερα, που το διεθνές περιβάλλον γίνεται και πάλι επικίνδυνο. Διερχόμαστε εποχή απορρύθμισης και αποσταθεροποίησης. Φέτος, ενώ εορτάζουμε 80 έτη από την ίδρυση των Ηνωμένων Εθνών, σημειώνεται ο μεγαλύτερος αριθμός ενόπλων συγκρούσεων από το τέλος του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου. Για τον Ελληνισμό, εντός και εκτός των συνόρων της Ελλάδας, που καλείται πάλι να χαράξει την συνέχεια της πορείας του μέσα από παγκόσμιας κλίμακας εξελίξεις, η ομόνοια και ομοψυχία αποτελούν καθημερινές επιταγές. Δεν περισσεύουν δυνάμεις ή χρόνος, δεν υπάρχει περιθώριο και πολυτέλεια για αυτάρεσκο ατομισμό. Το παράδειγμα της γενιάς του 1940 αποτελεί βαριά κληρονομιά και πολύτιμο οδηγό. Ηθικό χρέος μας είναι να το τιμούμε ακολουθώντας το στην πράξη.
Χρόνια Πολλά. Ζήτω η 28η Οκτωβρίου 1940. Ζήτω η Ελλάδα».
