H Ρωσική Εκκλησία σύμφωνα με τον πρόεδρο ς του Τμήματος Εξωτερικών Εκκλησιαστικών Σχέσεων (ΤΕΕΣ) του Πατριαρχείου Μόσχας Μητροπολίτης Βολοκολάμσκ Ιλαρίωνας έχει ταχθεί κατά της απόφασης της Τουρκίας να μετατρέψει την Αγιά Σοφιά σε τέμενος.Πέραν της καταδίκης της ενέργειας του Ερντογάν ο Ιλαρίων εμμέσως επαναφέρει το ζήτημα της αυτοκεφαλίας της Ουκρανίας κάνοντας περίεργους παραλληλισμούς τους οποίους αποδίδει μεν σε τρίτους αλλά τους προβάλλει ως κάποια γεγονότα τα οποία ενδέχεται να επηρεάσουν τις εξελίξεις. Την ίδια στιγμή αναφέρθηκε και στην «αδυναμία» του Πατριαρχείου να κάνει παρέμβαση ώστε να αποτραπεί η κατάργηση του προηγούμενου καθεστώτος.
Εκπληξη προκάλεσε η ερώτηση δημοσιογράφου ο οποίος ούτε λίγο ούτε πολύ είπε ότι υπάρχει η γνώμη ότι μέσω αυτού του γεγονότος ο Θεός τιμώρησε τον Πατριάρχη Βαρθολομαίο για το ουκρανικό σχίσμα, ενώ ο αναπληρωτής Πρόεδρος του Συνοδικού Τμήματος Ενημέρωσης Αλέξανδρος Σιπκόφ θεωρεί ότι ο Οικουμενικός Πατριάρχης μονομερώς φέρει την ευθύνη για τη μετατροπή της Αγίας Σοφίας σε μουσουλμανικό τέμενος. Είναι αυτή η επίσημη θέση όλης της Ορθοδόξου Εκκλησίας της Ρωσίας ή μήπως έχετε διαφορετική γνώμη;
Ο κ.Ιλαρίων όπως ήταν φυσικό απάντησε αρνητικά αλλά αφήνοντας και αυτός αιχμές κατά του Φαναρίου:Δεν μπορώ να συμφωνήσω με αυτά. Η επίσημη θέση της Ορθοδόξου Εκκλησίας της Ρωσίας έχει επανειλημμένως διατυπωθεί τον τελευταίο καιρό και μέσω της δηλώσεως του Αγιωτάτου Πατριάρχη και μέσω της δηλώσεως της Ιεράς Συνόδου και μέσω των δικών μου κατ᾽ επανάληψη παρεμβάσεων.Εξουσιοδοτημένο όργανο εν γένει για να διατυπώνει τη θέση της Ορθοδόξου Εκκλησίας της Ρωσίας επί εξωτερικών εκκλησιαστικών θεμάτων είναι το Τμήμα Εξωτερικών Εκκλησιαστικών Σχέσεων του Πατριαρχείου Μόσχας.
Βεβαίως, δεν μπορούμε να ενοχοποιήσουμε τον Πατριάρχη Βαρθολομαίο για το ότι δεν κατόρθωσε να αποτρέψει τις τουρκικές Αρχές από την απόφαση αυτή, διότι γνωρίζουμε ότι σε πολλές άλλες περιπτώσεις οι τουρκικές Αρχές δεν δίνουν καμία σημασία στη θέση και τη γνώμη του.
Είναι όμως γεγονός ότι η Ορθοδοξία αντιμετώπισε αποδυναμωμένη αυτό το θλιβερό συμβάν.
Δυστυχώς, εκείνος ο διχασμός, ο οποίος επήλθε εξαιτίας της αναγνωρίσεως των Ουκρανών σχισματικών από τον Πατριάρχη Βαρθολομαίο, δεν απέβη προς όφελος της Ορθοδόξου Εκκλησίας και αυτό καθίσταται πλέον πασιφανές.
Όμως και δημοσιογράφοι και ιστορικοί προχωρούν σε παραλληλισμούς, ενθυμούμενοι το 1453, όταν λίγα χρόνια νωρίτερα ο Πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως υπέγραψε την ουνία με τη Ρώμη.
Στις άλλες Εκκλησίες δεν αναγνωρίσθηκε αυτή η ουνία, ούτε και η Ρωσική Εκκλησία δεν αναγνώρισε την ουνία. Στη συνέχεια αλώθηκε η Πόλη και η Αγία Σοφία μετατράπηκε σε μουσουλμανικό τέμενος.
Τώρα ορισμένοι επικριτές και δημοσιολόγοι παραλληλίζουν με εκείνα τα γεγονότα, λέγοντας ότι την περασμένη χρονιά νομιμοποιήθηκε το ουκρανικό σχίσμα, ενώ εφέτος η Αγία Σοφία μετατράπηκε σε τζαμί, συνδυάζοντας εκείνη την ιστορία με τη σημερινή.
Ωστόσο θα επαναλάβω, ότι τέτοιες δηλώσεις δεν συμβαδίζουν με τις θέσεις της Ορθοδόξου Εκκλησίας της Ρωσίας.
Γνωρίζετε άλλωστε ότι με την άλωση της Κωνσταντινουπόλεως υπό την πίεση των Τούρκων, όταν ο ναός για πρώτη φορά μετατράπηκε σε μουσουλμανικό τέμενος, καταστράφηκε όλος σχεδόν ο ψηφιδωτός διάκοσμος της Αγίας Σοφίας.
Τον ξεκόλλησαν διαλύοντάς τον με σφυριά ενώ εκεί, όπου καλύφθηκε με σοβά, ίσως δεν επαρκούσε ο χρόνος, ίσως για κάποιους άλλους λόγους, διασώθηκε σίγουρα όχι επειδή υπήρχε σκοπός να σωθεί. Καλύφθηκε με μπογιά με στόχο να μην δει ποτέ και κανείς αυτά τα ψηφιδωτά.
Ωστόσο, ως εκ θαύματος διασώθηκαν και εκεί πράγματι υπάρχουν από καλλιτεχνικής απόψεως ανεκτίμητης αξίας ψηφιδωτά, ενώ για όλους τους χριστιανούς είναι ταυτόχρονα και μέγιστο ιερό προσκύνημα.
Για εμάς τους ορθοδόξους χριστιανούς, ο ναός της Αγίας Σοφίας Κωνσταντινουπόλεως είναι το ίδιο, όπως και ο ναός του Αγίου Πέτρου Ρώμης για τους καθολικούς, γι᾽ αυτό με μεγάλη θλίψη αντιμετωπίζουμε τόσο την ίδια την απόφαση, η οποία ελήφθη, όσο και το γεγονός ότι δεν υπάρχει σχεδόν κανείς στον πολιτικό κόσμο, εκτός από τον Πρόεδρο Πούτιν, ο οποίος να αντέδρασε σε αυτό το γεγονός.
Ωστόσο, ελπίζουμε ότι οι υποσχέσεις, τις οποίες έδωσε ο Ερντογάν στον Πούτιν, θα τηρηθούν και τα ψηφιδωτά θα διαφυλαχθούν.
Όσο για το εάν θα επισκιάζονται ή θα καλύπτονται με κουρτίνες κατά την ώρα των μουσουλμανικών ακολουθιών, ελπίζω ότι οι νέοι ιδιοκτήτες αυτού του ναού μόνοι τους θα το διευθετήσουν.
Για εμάς το πλέον σημαντικό είναι να διατηρηθεί αυτή η χριστιανική κληρονομιά, να διατηρηθεί η πρόσβαση σ᾽ αυτήν, ώστε παρά την μετατροπή – δεν είναι πλέον η πρώτη φορά – αυτού του ναού σε μουσουλμανικό τέμενος, οι χριστιανοί να έχουν ελεύθερη πρόσβαση σε αυτόν τον ναό και τα προσκυνήματά του, που διέσωσαν.
