Συνέντευξη του Μητροπολίτου Σερρών Θεολόγου στην Πειραϊκή Εκκλησία 91,2 και στον Διευθυντή του Ωδείου της Ι.Μ.Π. Νίκο Αμοργιανό.
Ν.Α. Σεβασμιώτατε, ευλογείτε. Καλωσήρθατε στην Πειραϊκή Εκκλησία και στην εκπομπή “Ταξίδι στον Πολιτισμό”.
Μ.Σ.Θ. Καλή σας ημέρα από τις βροχερές Σέρρες. Χρόνια πολλά για τη εορτή της Παναγίας μας και σε εσάς και στους καλούς σας ακροατές του Ραδιοφωνικού Σταθμού της Πειραϊκής Εκκλησίας, ο οποίος τόσο χρήσιμες και ωφέλιμες υπηρεσίες παρέχει στους ανθρώπους που ακούνε και είναι συντονισμένοι σε αυτή την τόσο ευλογημένη συχνότητα του ραδιοφώνου. Θέλω να σας συγχαρώ εκ προοιμίου για το σπουδαίο έργο που επιτελείτε από το ραδιόφωνο αυτό της Εκκλησίας μας, της Πειραϊκής Εκκλησίας· από το οποίο μεταφέρεται το φως του Ευαγγελίου, της ελληνορθοδόξου παραδόσεώς μας, όλα αυτά που συνθέτουν το μεγάλο γεγονός που ονομάζεται ελληνοχριστιανικός πολιτισμός, που στις ημέρες μας τις δυσχερείς είναι πράγματι μία ενίσχυση, μία ελπίδα και μία δύναμη για να πορευόμαστε στη ζωή.
Ν.Α. – Να είστε καλά, Σεβασμιώτατε.
Αφορμή της σημερινής μας συνέντευξης είναι, βεβαίως, η ολοκλήρωση της αδελφοποίησης που πραγματοποιήθηκε στην Μητρόπολη Σερρών πριν από λίγες ημέρες και, βεβαίως, μέσα από μία μεγαλειώδη εκδήλωση του Μαξιμείου Ιδρύματος. Θέλω, για να γνωρίσουν οι ακροατές και όλος ο κόσμος που μας ακούει, να μας μιλήσετε παρακαλώ για το έργο και τις δράσεις του Μαξιμείου Ιδρύματος.
Μ.Σ.Θ. – Σας ευχαριστώ, κύριε Αμοργιανέ, που μου δίνετε την ευκαιρία να πούμε και από το ραδιόφωνο αυτά που εμείς εδώ ζούμε και υπηρετούμε και τα οποία εσείς είχατε την ευκαιρία να ζήσετε, έστω και για λίγες στιγμές, με την παρουσία σας εδώ στη γιορτή του Μαξιμείου, τη μεγάλη αυτή γιορτή που έγινε στις 9 Νοεμβρίου.
Εκεί, η μεγάλη οικογένεια του Μαξιμείου Ιδρύματος, η τοπική μας Εκκλησία, συγκεντρώθηκε για να χαρεί τις ευλογημένες εκείνες στιγμές: μέσα από την αδερφική αναστροφή, μέσα από τη σωστή ψυχαγωγία, μέσα από την επαναβεβαίωση των ισχυρότατων δεσμών που συνδέουν τα μέλη αυτής της οικογένειας.
Να πούμε, λοιπόν, ότι το Μαξίμειο Πνευματικό Ίδρυμα της Εκκλησίας μας, της Εκκλησίας των Σερρών, αποτέλεσε ένα όραμα του μακαριστού προκατόχου μας, Μητροπολίτου Μαξίμου, του οποίου και φέρει το όνομα. Το όραμα αυτό ήταν να συγκεντρωθούν σε έναν χώρο οι διάφορες δραστηριότητες της τοπικής μας Εκκλησίας, που αφορούν κυρίως στη Βυζαντινή μουσική, στη Βυζαντινή αγιογραφία, αλλά συγχρόνως και σε άλλες δράσεις που φιλοξενήθηκαν και φιλοξενούνται με πάντοτε αυξητικό ρυθμό σε αυτή την κυψέλη του πνεύματος.
Τα εγκαίνια του Μαξιμείου Ιδρύματος, το οποίο βρίσκεται στο κέντρο της πόλεως των Σερρών, έγιναν στις 7 Νοεμβρίου 1998 από τον μακαριστό Αρχιεπίσκοπο Αθηνών και πάσης Ελλάδος κυρό Χριστόδουλο, ο οποίος ήρθε εδώ για την πρώτη εορτή της Σερραϊκής Εκκλησίας, την εορτή των Ταξιαρχών, επ’ ονόματι των οποίων τιμάται ο Μητροπολιτικός μας Ναός. Με αυτή την ευκαιρία εγκαινίασε και το Μαξίμειο Πνευματικό Ίδρυμα με την παρουσία πολλών άλλων Σεβασμιωτάτων Αρχιερέων, των αρχόντων του τόπου και ασφαλώς του λαού του Θεού.
Έκτοτε, από το 1998 και για 27 χρόνια αδιάκοπα, το έργο αυτό συνεχίζεται, μεταλαμπαδεύεται, ενισχύει, φωτίζει και κατευθύνει τις προσπάθειες της τοπικής μας Εκκλησίας σε αυτό τον τομέα.Ε
Το 2009, στους δύο αρχικούς ορόφους του Μαξιμείου προστέθηκαν άλλοι δύο, στους οποίους στεγάζεται η πολυθεματική βιβλιοθήκη της τοπικής μας Εκκλησίας, η «Μεριόβιβλος». Φιλοξενεί πάνω από 40.000 βιβλία από όλους τους τομείς της ανθρώπινης επιστήμης, πλήρως καταγεγραμμένα και σε ηλεκτρονική μορφή, ώστε να υπάρχει πρόσβαση και μέσα από τις σύγχρονες τεχνολογίες.
Με έναν λόγο, το Μαξίμειο είναι ένας ακτινοβόλος φάρος που μεταδίδει το φως του Χριστού και το φως του ελληνικού πολιτισμού σε όλες του τις διαστάσεις.
Το πιο ελπιδοφόρο είναι ότι η τοπική κοινωνία έχει αγκαλιάσει αυτή την προσπάθεια της Εκκλησίας με συγκινητικό τρόπο. Οι σχολές μας – η Σχολή Βυζαντινής Μουσικής, η οποία μάλιστα παρέχει και πτυχία αναγνωρισμένα από το κράτος, και η Σχολή Βυζαντινής Αγιογραφίας – έχουν κάθε χρόνο ολοένα και περισσότερους μαθητές.
Βεβαίως, το έργο αυτό δεν είναι έργο ατομικό· είναι έργο συλλογικό, εκκλησιαστικό. Είναι προσφορά της Εκκλησίας προς τον φιλόκαλο, φιλογράμματο και φιλότεχνο λαό του Θεού.
Στις φιλόξενες αίθουσες του Μαξιμείου δραστηριοποιούνται σήμερα οι Σχολές Βυζαντινής Μουσικής και Αγιογραφίας. Είναι πολύ ευχάριστο για εμάς – και σας οφείλουμε ευγνωμοσύνη – ότι έχει υπάρξει αυτή η αδελφοποίηση ανάμεσα στο Μαξίμειο Ίδρυμα και στο Ωδείο της Ιεράς Μητροπόλεως Πειραιώς. Πράγματι, «αδελφός υπό αδελφού βοηθούμενος ως πόλις ισχυρά».
Οφείλουμε ευχαριστίες στον Σεβασμιώτατο Μητροπολίτη σας κ. Σεραφείμ και σε εσάς προσωπικώς, διότι ανταποκριθήκατε άμεσα και με συγκινητικό τρόπο. Η συμπόρευσή μας αυτή, η ανταλλαγή εμπειρίας στον κοινό χώρο της Βυζαντινής μουσικής, αναδεικνύει και την θεοφιλή αρετή της εκκλησιαστικής ενότητας.
Διότι δεν είμαστε μονάδες ξεχωριστές· είμαστε το σώμα του Χριστού, η μία Εκκλησία που «παροικεί» είτε στις Σέρρες είτε στον Πειραιά είτε οπουδήποτε αλλού.
Στη συνέχεια, μετά τη Σχολή Βυζαντινής Μουσικής που έχει πέντε τάξεις, έχουμε τη Σχολή Βυζαντινής Αγιογραφίας, όπου οι μαθητές μαθαίνουν από έμπειρους αγιογράφους την ιερά τέχνη της αγιογραφίας.
Οι ιερές εικόνες δεν είναι απλά εικαστικά έργα· είναι όργανα προσευχής, τρόπος θέασης της Καινής Κτίσεως, τόπος όπου συναντάται το κτιστό με το άκτιστο. Εκεί λειτουργούν τέσσερις συνολικά τάξεις, όπου αναδεικνύεται και καλλιεργείται το τάλαντο των μαθητών από τους έμπειρους καθηγητές.
Ακολούθως, έχουμε τη Σχολή Γονέων, στην οποία μαθητεύουν οι γονείς ή οι μέλλοντες γονείς, για να μάθουν την τέχνη των τεχνών και την επιστήμη των επιστημών, που είναι η ανατροφή των παιδιών. Μία ανατροφή η οποία αναδεικνύεται ολοένα και περισσότερο ως μεγάλη ανάγκη για τη σημερινή θυμωμένη και αλλοπρόσαλλη κοινωνία μας.
Αν σήμερα η κοινωνία μας υποφέρει, αν καθημερινώς έρχονται στο φως της δημοσιότητας πολύ θλιβερά γεγονότα, μεγάλο μέρος της ευθύνης φέρει η διαλυμένη – δυστυχώς – οικογένεια. Η οικογένεια που δεν διδάσκει Χριστό· η οικογένεια που δεν διδάσκει αγάπη στην πατρίδα, αγάπη στις αρετές, αγάπη στα ιδανικά που μεγάλωσαν και ανέθρεψαν γενιές Ελλήνων.
Είναι λοιπόν ανάγκη οι γονείς να κάθονται στα θρανία της Σχολής Γονέων για να μάθουν, τόσο σε θεωρητικό όσο και σε πρακτικό επίπεδο, την τέχνη τού να είναι κανείς γονέας.
Επίσης, έχουμε την Παραδοσιακή Χορωδία, όπου υπάρχει μεγάλη προσέλευση από νέους αλλά και μεγαλύτερης ηλικίας ανθρώπους, άνδρες και γυναίκες, οι οποίοι μαθαίνουν τα παραδοσιακά μας τραγούδια. Παράλληλα λειτουργεί και τμήμα εκμάθησης των παραδοσιακών μας χορών.
Έχουμε ακόμη τη Χορωδία Νέων “Αγγέλων Φωνές”, η οποία είναι πράγματι μία εντυπωσιακή χορωδιακή ομάδα από νέα παιδιά με υψηλότατο επίπεδο. Τόσο υψηλό, ώστε πριν από λίγα χρόνια τα παιδιά κλήθηκαν από την Προεδρία της Δημοκρατίας και κατέβηκαν από τις Σέρρες στο Προεδρικό Μέγαρο για να ψάλλουν τα κάλαντα στον τότε Πρόεδρο της Ελληνικής Δημοκρατίας, κ. Παυλόπουλο.
Επιπλέον, έχουμε την πολυθεματική βιβλιοθήκη, όπως σας ανέφερα, με τη δυνατότητα οι ενδιαφερόμενοι να μελετήσουν, να αναζητήσουν πληροφορίες, καθώς υπάρχει και ειδικός χώρος σπουδαστηρίου, όπου μπορεί κανείς να χρησιμοποιήσει το υλικό και να διαβάσει όποιο βιβλίο χρειάζεται.
Στο Μαξίμειο επίσης φιλοξενείται και ο Σύλλογος Τριτέκνων, δωρεάν – μια προσφορά της Εκκλησίας μας στους «αιμοδότες» του ελληνικού έθνους, στους πολύτεκνους και τριτέκνους, οι οποίοι πλέον έχουν μία σταθερή στέγη για τις δραστηριότητες και τους σχεδιασμούς τους.
Υπάρχουν και άλλες πολλές δράσεις πολιτιστικού περιεχομένου. Για παράδειγμα, μέχρι πρότινος λειτουργούσε το τμήμα σπουδής των αρχαίων κλασικών συγγραφέων, το οποίο είχε επιμεληθεί ένας σπουδαίος φιλόλογος, πρώην Δήμαρχος Σερρών. Είχε δημιουργήσει ένα πολύ ωραίο τμήμα μαθητείας και εμβάθυνσης στους αρχαίους κλασικούς συγγραφείς μας.
Αυτά αποτελούν μία πρώτη εικόνα και ένα πρώτο αποτύπωμα του έργου που γίνεται, με την ευλογία του Θεού, σε αυτή την πνευματική κυψέλη της τοπικής μας Εκκλησίας.
Το Μαξίμειο διοικείται βάσει κανονισμού και χάρη στις φιλότιμες προσπάθειες και συνεργασίες των μελών του Διοικητικού Συμβουλίου, τα οποία είναι εξέχοντα μέλη της Σερραϊκής κοινωνίας. Μαζί σχεδιάζουμε και υλοποιούμε νέες δράσεις που αποσκοπούν στην πρόοδο και την περαιτέρω ανάπτυξη του Μαξιμείου Ιδρύματος.
Αυτά, με λίγα ή και με περισσότερα λόγια, με την ελπίδα ότι δεν σας κούρασα.
Ν.Α. – Καθόλου· είναι πολύ ενδιαφέροντα όλα αυτά: οι δράσεις που κάνετε, το ποιμαντικό, το κοινωνικό, το πολιτιστικό έργο.
Μ.Σ.Θ. – Επίσης, οφείλω να συμπληρώσω – μια και το θίξατε και σας ευχαριστώ – ότι στο Μαξίμιο, στον πρώτο όροφο, φιλοξενούνται και δράσεις με φιλανθρωπικό χαρακτήρα, όπως είναι το κοινωνικό ιατρείο και το κοινωνικό φαρμακείο. Δηλαδή, έρχονται άποροι και εμπερίστατοι αδελφοί μας· ήδη μάλιστα έχει αρχίσει και ο εμβολιασμός αυτών των ανθρώπων. Δύο φορές την εβδομάδα έρχονται δωρεάν και τους εξετάζουν οι γιατροί για τις ανάγκες τους, ενώ παρέχονται και τα φάρμακα που χρειάζονται, επίσης δωρεάν, χάρη στην άριστη συνεργασία που έχουμε τόσο με τον Ιατρικό Σύλλογο Σερρών όσο και με τον Φαρμακευτικό Σύλλογο Σερρών.
Ν.Α. Μεγάλο και πολυδιάστατο το έργο που επιτελείται εκεί στις Σέρρες. Σεβασμιώτατε, ήθελα – στο πλαίσιο της αδελφοποίησης και συνεργασίας μας με το Ωδείο της Ιεράς Μητροπόλεως Πειραιώς – να σας προτείνω να πραγματοποιήσουμε από κοινού στις Σέρρες μία διημερίδα που θα αφορά:
1ΟΝ τη φωνητική αγωγή και τον τρόπο εκφοράς του λόγου, της ψαλμωδίας και της ερμηνείας του τραγουδιού.
2ΟΝ τη μουσικοθεραπεία και τις ευεργετικές ιδιότητες της μουσικής στα παιδιά με ιδιαίτερες δεξιότητες, αλλά και σε παιδιά του φάσματος του αυτισμού.
3ΟΝ το πώς επηρεάζει η μουσική το νευρικό σύστημα και τον εγκέφαλο, προσεγγίζοντας το θέμα επιστημονικά με συνεργάτες του Ωδείου μας.
Αν επιθυμείτε, μπορούμε να έρθουμε στις Σέρρες και να πραγματοποιήσουμε αυτή την εκδήλωση για τους δημότες, τα παιδιά και τους γονείς της Μητροπόλεώς σας.
Μ.Σ.Θ. – Με πολλή χαρά ακούω αυτή την πρότασή σας, την οποία ασφαλέστατα αποδέχομαι. Όχι μόνο την αποδέχομαι αλλά και την ενθαρρύνω, και ελπίζω ότι σύντομα θα υλοποιηθεί. Είναι και δική μου επιθυμία και ήδη μόλις κλείσουμε το τηλέφωνο, θα μιλήσω με τον πατέρα Ιορδάνη που γνωρίζετε και εσείς, ο οποίος είναι ο Διευθυντής του Μαξιμίου Ιδρύματός μας, ώστε να ρυθμιστούν οι λεπτομέρειες και το ταχύτερο δυνατόν να πραγματοποιήσουμε αυτή την εκδήλωση στις Σέρρες, για να έχουμε πάλι τη χαρά να σας υποδεχθούμε κοντά μας.
Ν.Α. – Και φτάνοντας σιγά-σιγά προς το τέλος της εκπομπής μας Σεβασμιώτατε, έχουμε ήδη μπει στην περίοδο των Χριστουγέννων. Θα ήθελα να μας μεταφέρετε το χαρμόσυνο μήνυμα της Γεννήσεως του Θεανθρώπου και, βεβαίως, το μήνυμα της αγάπης που κήρυξε ο Χριστός πριν 2.000 χρόνια και παραμένει διαχρονικό και επίκαιρο. Σας ακούμε.
Μ.Σ.Θ. – Κύριε Αμοργιανέ, σήμερα στις εκκλησίες μας, κατά τη διάρκεια του Όρθρου, ακούσαμε για πρώτη φορά για τη φετινή χρονιά τον τόσο θριαμβευτικό και ελπιδοφόρο, γεμάτο φως και ζεστασιά ύμνο των καταβασιών: «Χριστός γεννάται, δοξάσατε».
Προς αυτή την κατεύθυνση μάς οδηγεί η Εκκλησία αυτές τις ημέρες: να προετοιμαστούμε πνευματικώς με όλα τα μέσα που διαθέτει η Εκκλησία – με τη συμμετοχή στη Θεία Λειτουργία, με την ελεημοσύνη, με τη νηστεία, με την ένταση της προσευχής, με τη μελέτη των ιερών κειμένων, με χριστουγεννιάτικες εκδηλώσεις, με ύμνους και τραγούδια. Όλα αυτά οδηγούν σε έναν σκοπό: να προετοιμάσουμε την καρδιά μας για να υποδεχθούμε Εκείνον που έγινε Άνθρωπος για χάρη μας, ώστε – κατά τον Μέγα Αθανάσιο – ο άνθρωπος να γίνει κατά χάρη Θεός.
Ο Θεός ταπεινώνεται για να θεραπευθεί το μέγα τραύμα του ανθρώπου. Ο Θεός γίνεται άνθρωπος για να αποκαταστήσει τις σχέσεις ειρήνης και αγάπης με τον πεσμένο άνθρωπο, απομακρυσμένο από τη χάρη και την ευλογία του Θεού.
Είναι μυστήριο ασύλληπτο, ακατάληπτο· ποτέ ο ανθρώπινος νους δεν θα μπορέσει όχι να το ερμηνεύσει, ούτε καν να το προσεγγίσει επαρκώς: το μυστήριο της Ενανθρωπήσεως του Θεού Λόγου. Είναι το μυστήριο της απόλυτης, θυσιαστικής αγάπης του Θεού για τον άνθρωπο.
Αυτό που οφείλουμε εμείς είναι να ζούμε τα Χριστούγεννα όχι μόνο άπαξ τον χρόνο· σε κάθε Θεία Λειτουργία ζούμε τα Χριστούγεννα, τη Σταύρωση, την Ανάσταση. Ζούμε όλο το μεγαλείο της Θείας Οικονομίας.
Οφείλουμε λοιπόν να προετοιμαστούμε ώστε τα Χριστούγεννα να μη γίνουν – όπως δυστυχώς διαφαίνεται ολοένα και περισσότερο στην εποχή μας – μία εορτή κοσμικού χαρακτήρα, αλλά να παραμείνουν αυτό που ο Ιερός Χρυσόστομος ονομάζει «Μητρόπολη των Χριστιανικών Εορτών», η αρχή της σωτηρίας μας.
Διότι ο Χριστός γεννήθηκε για όλο τον κόσμο ασφαλώς, αλλά γεννήθηκε και για μένα και για εσάς προσωπικά. Και το κάλεσμά Του είναι να Τον ακολουθήσουμε στην πορεία προς την ταπεινή Βηθλεέμ, και να κάνουμε την ψυχή μας μία φάτνη όπου θα γεννηθεί ο Σωτήρας του κόσμου και προσωπικός μας Σωτήρας.
Η Εκκλησία από σήμερα μάς καλεί να Τον υποδεχθούμε: Τον Χριστό, ο οποίος γεννάται – αεί γεννάται – μέσα στις καρδιές εκείνων που Τον αγαπούν· να ζήσουμε το θάμβος του μυστηρίου της Γεννήσεως στον χρόνο αλλά και μέσα στη ζωή του καθενός μας.
Ας αξιοποιήσουμε αυτή την πορεία προς τα Χριστούγεννα. Και ας έχουμε πάντοτε δίπλα μας τη σκέψη της Παναγίας, της οποίας σήμερα εορτάσαμε τα Εισόδια. Η Εκκλησία τη θέτει δίπλα μας σε αυτή τη διαδρομή, ως μητέρα του Υιού του Θεού και ως εκείνη που γέννησε τον Σωτήρα του κόσμου με τη χάρη του Αγίου Πνεύματος.
Ας αγωνιστούμε να καθαρίσουμε τις ψυχές μας, ώστε να γεννηθεί και να αναπαυθεί μέσα μας ο Σωτήρας του κόσμου και προσωπικός μας Σωτήρας, ο Κύριος ημών Ιησούς Χριστός.
Ν.Α. – Σεβασμιώτατε, θέλω να σας ευχαριστήσω θερμά που ήσασταν κοντά μας και βεβαίως να σας ευχαριστήσω για την τιμητική βράβευση, που μου απονείματε μια τιμητική πλακέτα για την προσφορά μου στην εκκλησιαστική μουσική, αλλά και τον Σταυρό του Αγίου Σπυρίδωνος — κάτι εξαιρετικά συμβολικό για εμάς. Το δώρο αυτό τιμής και αγάπης σάς υπόσχομαι ότι θα αξιοποιηθεί και θα τον φορώ κάθε φορά που ψάλλω στην Εκκλησία τον Θεό μας, σε όλες τις ιερές Ακολουθίες.
Μ.Σ.Θ. — Για εμάς ήταν τεράστια χαρά η παρουσία σας και το γεγονός ότι ξεκινήσαμε να βαδίζουμε μαζί και να συμπορευόμαστε στον ίδιο δρόμο. Σας αξίζει αυτή η τιμή της Εκκλησίας μας, διότι — όπως λέει ο Απόστολος Παύλος— «ἀπόδοτε οὖν πᾶσι τὰς ὀφειλάς… τῷ τὴν τιμὴν, τὴν τιμήν». Δηλαδή, σε εκείνους που αξίζουν της τιμής, πρέπει να αποδίδεται αυτή η τιμή. Και η Εκκλησία μας, εκτός όλων των άλλων, είναι ο χώρος όπου καλλιεργείται αυτό το ευχαριστιακό ήθος.
Σε έναν κόσμο ανευχάριστο, έναν κόσμο που έχει ξεχάσει να λέει τη λέξη «ευχαριστώ», να εκφράζει δηλαδή αισθήματα ευγνωμοσύνης προς τους εργάτες του πνεύματος, της τέχνης ή οποιουδήποτε χώρου, είναι απαύγασμα ευγενικής και πνευματικά καλλιεργημένης καρδιάς να γνωρίζει κανείς να λέει αυτό το απλό ευχαριστώ.
Σήμερα, δυστυχώς, ο κόσμος έχει ξεχάσει και αυτό και ακόμη τον καθημερινό χαιρετισμό. Κάποτε για τον τόπο μας ήταν αυτονόητος. Σήμερα συναντά κανείς στον δρόμο σκυθρωπούς ανθρώπους: ούτε καλημέρα λένε, ούτε ευχαριστώ. Γι’ αυτό και η ζωή έχει αυτή την έκπτωση, αυτή την παρακμή. Η Εκκλησία, λοιπόν, καλλιεργεί και προβάλλει το ευχαριστιακό ήθος: πρώτα προς τον Δεσπότη και Κύριό μας Χριστό και έπειτα προς τους ανθρώπους, που είμαστε εικόνες Του.
Αξίζετε, λοιπόν, αυτής της τιμής και της ολόθερμης ευχαριστίας. Ευχόμαστε η πορεία που ξεκινήσαμε να είναι για όλους μας ευλογημένη και καρποφόρα.
Και πάλι σας ευχαριστώ για την ευκαιρία που μου δώσατε να μιλήσω μέσα από τον εκλεκτό ραδιοφωνικό σταθμό της Πειραϊκής Εκκλησίας. Και πάλι, στον Σεβασμιώτατο αδελφό Μητροπολίτη Πειραιώς, τον κ. Σεραφείμ, στέλνω εγκάρδιες ευχές — και σε όλους εσάς που υπηρετείτε το μυστήριο της σωτηρίας, ο καθένας από τη δική του σκοπιά και όλοι μαζί κάτω από τη σκέπη και την ευλογία της Εκκλησίας.
Ν.Α. — Να είστε καλά, Σεβασμιώτατε. Και ευχές πολλές και στον Γενικό Διευθυντή, τον πατέρα Ιορδάνη Θεμελίδη.
Να είστε καλά. Την ευχή σας.
Αγαπητοί ακροατές, ήταν κοντά μας ο Σεβασμιώτατος Μητροπολίτης Σερρών και Νιγρίτης, ο κ.κ. Θεολόγος.
