Εκκλησία και Κόσμος είναι δύο πνευματικές δυναμικές και διαχρονικές καταστάσεις με αντίθετα χαρακτηριστικά που η μία αναιρεί την άλλη. Η Εκκλησία υπάρχει και εργάζεται για να μετατρέψει τον Κόσμο σε Εκκλησία. Ο Κόσμος κείται εν τω πονηρώ (Ιωάννου Α΄ ε΄ 19) και εξουσιάζεται από τον κοσμοκράτορα Διάβολο (Ιωάννου ιβ΄ 31 και ιδ΄ 30). Ο Κόσμος αντιστέκεται στο θέλημα του Παναγάθου Θεού μας και επιδιώκει να αλλοιώσει, να εκκοσμικεύσει με το φρόνημά του το ήθος της Εκκλησίας. Στην Εκκλησία μας όμως επικρατεί το πνεύμα της υπακοής στο θέλημα του Θεού, που «όλον συγκροτεί τον θεσμόν της Εκκλησίας». Στον Κόσμο κυριαρχεί το πνεύμα της αποστασίας και παρακοής στις εντολές του Θεού. Στην Εκκλησία οι άνθρωποι αγιάζονται και θεώνονται με τα ιερά αγιοσωστικά Μυστήριά της. Το φρόνημα του Κόσμου μολύνει και φθείρει υπαρξιακά, ψυχοσωματικά τον άνθρωπο και τον αποκλείει της κοινωνίας με τον Θεό.
Ο άνθρωπος προσκαλείται να αρνηθεί τις κοσμικές επιθυμίες, την κοσμική συνήθεια και συμπεριφορά, την ματαία αναστροφή και να διαχωρισθεί ηθικά και πνευματικά από κάθε πονηρία και ακαθαρσία κατά την εντολή: «Γι’ αυτό ο Κύριος λέει: φύγετε μακριά απ’ αυτούς και ξεχωρίστε. Μην αγγίζετε ακάθαρτο πράγμα, κι εγώ θα σας δεχτώ. Θα είμαι για σας ο Πατέρας, κι εσείς θα είστε γιοί και θυγατέρες μου, λέει ακόμα ο παντοκράτορας Κύριος» (Προς Κορινθίους Β΄ στ΄ 17-18). Για να κατανοήσουμε βαθύτερα και ουσιαστικώτερα την σχέση της Εκκλησίας με τον Κόσμο, οφείλουμε να μελετήσουμε τα κείμενα της αγίας Γραφής, στην οποία η λέξη Κόσμος χρησιμοποιείται με αμφισημία.
Η μία έννοια περιγράφει τον Κόσμο (στολίδι) ως το έξοχο δημιούργημα που έπλασε ο Θεός στις άρχες της δημιουργίας με την ενέργεια του Λόγου Του, με σκοπό να μαρτυρεί για τον Θεό. Ο άνθρωπος ξεπερνά την αξία ολοκλήρου του Κόσμου κατά την γνήσια διδασκαλία του Κυρίου μας.
Στην δεύτερη έννοιά του ο Κόσμος αναφέρεται ως αλληλέγγυος με τον αμαρτωλό και βρίσκεται στην εξουσία του Διαβόλου. Συνεχώς αποκαλύπτεται η αμαρτία του Κόσμου, μία συσσωρευμένη κατάσταση από αρχές μίσους και απιστίας, πέτρα σκανδάλου για όποιον ήθελε να εισέλθει στην βασιλεία του Θεού.
Με το μυστήριο της ενανθρωπήσεως του Υιού του Θεού αρχίζει μία νέα περίοδος για τον Κόσμο. Ο Υιός του Θεού ήλθε για να νικήσει τον Κόσμο του κακού που τον κυβερνά ο Διάβολος και να άρει την αμαρτία του κόσμου, ώστε να λυτρωθεί από την εξουσία του Διαβόλου και να ανανεωθεί. Σε σχέση με τον Κόσμο, οι Χριστιανοί βρίσκονται στην ίδια περίπου κατάσταση που βρισκόταν ο Κύριος ημών Ιησούς Χριστός στην διάρκεια της επίγειας ζωής Του. Δεν ανήκουν στον Κόσμο κι όμως ζούν στον Κόσμο. Ο Κύριός μας Ιησούς Χριστός δεν παρακαλεί τον Πατέρα Του να τους αποσύρει «εκ του κόσμου», άλλα μόνο να τους φυλάξει «εκ του πονηρού». Οι Χριστιανοί ζούν χωρισμένοι από τον Κόσμο. Χρησιμοποιούν τον Κόσμο σαν να μην τον χρησιμοποιούν. Οι Μαθητές του Ιησού Χριστού δεν πρέπει να υποδουλώνονται στην πονηρή εξουσία του Κόσμου και να εξαρτώνται απ’ αυτή κατά τον αποστολικό κανόνα. «Μερικοί μεταξύ σας λένε: «Όλα μου επιτρέπονται». Σωστά, όλα όμως δεν είναι προς το συμφέρον. Όλα μου επιτρέπονται, εγώ όμως δε θα αφήσω τίποτα να με κυριέψει» (Προς Κορινθίους Α΄ στ΄ 12).
Ο κανόνας αυτός όπως διατυπώθηκε από τον απόστολο Παύλο «χρώμενος τον κόσμον αλλ’ ου καταχρώμενος» (Προς Κορινθίους Α΄ ζ΄ 29 και εξής) δηλώνει την βαθιά αποδέσμευση του πιστού από τον Κόσμο που κορυφώνεται στην αποταγή του κατά την μοναχική καθιέρωση.
Οι Χριστιανοί αναλαμβάνουν και μία ιερή αποστολή για τον Κόσμο που είναι αιχμάλωτος της αμαρτίας. Ο Χριστιανός στέλνεται στον Κόσμο για μία μαρτυρία όμοια μ’ εκείνη του Κυρίου, καλεί τους ανθρώπους να απορρίψουν τον Κόσμο που εξουσιάζεται από τον Διάβολο και να ενταχθούν στην Εκκλησία που έχει ως κεφαλή τον Ιησού Χριστό. Όσο θα διαρκεί ή παρούσα ζωή ανάμεσα στον Κόσμο και στους Χριστιανούς, θα επικρατεί μία ένταση που ο Κόσμος θα πολεμεί κατά των πιστών. Ωστόσο, ως την Ημέρα της οριστικής διαλογής, οι υπήκοοι της Βασιλείας του Θεού και οι υπήκοοι του πονηρού θα παραμένουν ανακατεμένοι, όπως το σιτάρι με τα ζιζάνια στον αγρό του Θεού, που είναι η δημιουργία Του.
Την Ημέρα εκείνη την ένδοξη και επιφανή ο Θεός θα κρίνει τον Κόσμο και θα καλέσει τους εκλεκτούς να ζήσουν και να κληρονομήσουν αιώνια ένα ανανεωμένο Κόσμο.
