Κοντά μας σήμερα, στην άλλη άκρη της τηλεφωνικής μας γραμμής, ο πολυβραβευμένος και λαοφιλής Έλληνας σκηνοθέτης, ο κύριος Γιάννης Σμαραγδής. Ο πρώτος Έλληνας σκηνοθέτης που εντάσσεται ως τακτικό μέλος στη φημισμένη και υψηλού κύρους Ευρωπαϊκή Ακαδημία, καθώς και ο πρώτος καλλιτέχνης του νεότερου ελληνικού πολιτισμού που αποκτά τον τίτλο του ακαδημαϊκού εκτός Ελλάδος.
Κύριε Σμαραγδή, καλώς ήρθατε στην Πειραϊκή Εκκλησία.
Γ. Σμαραγδής:
Σας ευχαριστώ πολύ. Να είστε καλά.
«Πώς γεννήθηκε το όραμα για τον Καποδίστρια»
Ν. Αμοργιανός:
Κύριε Σμαραγδή, μετά από τόσο μακρά και επιτυχημένη πορεία, υπηρετώντας την τέχνη και τον πολιτισμό της πατρίδας μας σε όλα τα μέρη του κόσμου, πείτε μας τον τρόπο και το χρονικό που πήρε τελικά σάρκα και οστά το μεγάλο σας όραμα: ο Ιωάννης Καποδίστριας.
Γ. Σμαραγδής:
Καταρχήν θέλω να σας πω ότι μας επιλέγει κάποιος που δεν ξέρουμε, μια δύναμη που δεν ξέρουμε ακριβώς τι είναι, και μας υποβάλλει – λίγο ή πολύ – τη θεματολογία μας. Δεν τα αποφασίζουμε εμείς.
Εμείς οι άνθρωποι που κάνουμε αγαθή τέχνη, τέχνη που θέλει να βοηθήσει τον άνθρωπο, την ψυχή του να αναπτυχθεί, και στην πραγματικότητα την τέχνη που βοηθάει τον άνθρωπο να συναντήσει τον ανώτερο εαυτό του, την ψυχή του, που είναι μέρος του Θεού.
Η συμπαντική αρμονία στέλνει το δικό της φως και, ανάλογα με το πώς το διαχειρίζεσαι, μπορεί ένα έργο να γίνει, να ολοκληρωθεί και να έχει λόγο ύπαρξης.
Με αυτή την έννοια θεωρώ τον εαυτό μου διάμεσο, όχι πρωτογενή δημιουργό. Ακολουθώ τον δρόμο των παλιών αγιογράφων, όπως και ο Δομήνικος Θεοτοκόπουλος, που όταν αγιογραφούσαν έγραφαν από κάτω: «Χειρ Δομήνικου Θεοτοκόπουλου». Δηλαδή το χέρι, όχι το μυαλό ή η ψυχή. Έτσι το βλέπω κι εγώ. Δεν ζωγραφίζω, αλλά κάνω ταινίες.
Αυτό έχει σχέση με το αν θα σου δοθεί το φως και ποιο μέρος του φωτός θα σου δοθεί, ανάλογα με τη δική σου προσευχή, με το πόσο είσαι προετοιμασμένος να το πάρεις χωρίς να το λαβώσεις.
«Ο Καποδίστριας ως βαθιά πνευματική μορφή»
Ο Καποδίστριας ήταν άνθρωπος που υπηρέτησε την πατρίδα και τον Θεό. Ήταν βαθιά πιστός, Ορθόδοξος, γιατί ήξερε ότι η Ορθοδοξία είναι ελευθερία. Η αγάπη του για την πατρίδα και η πίστη του στη Θεία δύναμη τον έκαναν να βάλει σε κίνηση αυτό που έπρεπε να γίνει: η Ελλάδα.
Η Ελλάδα τότε δεν ήταν ώριμη να κατανοήσει τι ήταν ο Καποδίστριας. Και εκεί – οι ιδιοτέλειες, τα συμφέροντα – ουσιαστικά δολοφόνησαν τον Καποδίστρια. Όχι τον Καποδίστρια· τον Μπάρμπα-Γιάννη, όπως τον έλεγε ο λαός.
Ο Καποδίστριας δεν δολοφονήθηκε. Υπάρχει. Είναι το ζωντανό μέλος της Ελλάδας.
«Είναι άγιος ο Καποδίστριας;»
Ν. Αμοργιανός:
Υπάρχει μια τάση να τον αποκαλούμε “Ο Άγιος της Πολιτικής”. Θα θέλατε να μας μιλήσετε για την “αγιότητα” του Ιωάννη Καποδίστρια;
Γ. Σμαραγδής:
Και εντός και εκτός εισαγωγικών, άγιος είναι ο Καποδίστριας.
Τι είναι αγιοσύνη; Να υπηρετείς τον Θεό και τον άνθρωπο, όχι τον εαυτό σου. Αυτό ήταν ο Καποδίστριας.
Είναι γνωστό – ή μάλλον ίσως όχι αρκετά– ότι όταν ήταν 16 χρονών, έπεσε από το άλογο, σέρνοντάς τον για ώρα. Το άλογο τον άφησε λιπόθυμο έξω από τη Μονή Πλατυτέρας. Επανήλθε, και ο ίδιος πίστευε ότι τον επανέφερε η Παναγία. Από τότε όπου κι αν πήγαινε είχε μαζί του την εικόνα της.
Η πρώτη του σκέψη ήταν να μονάσει. Μετά είπε: «Μπορώ να υπηρετήσω τον Θεό μέσα στην κοινωνία». Κι έτσι ιερουργούσε μέσα από την πολιτική και τη διπλωματία.
Η ταινία απευθύνεται στον λαό, και ο λαός ξέρει ποιος είναι ο Καποδίστριας.
«Αγιοκατάταξη Καποδίστρια»
Ν. Αμοργιανός:
Μελετώντας τη ζωή του, πιστεύετε ότι η Εκκλησία ενδεχομένως να τον αγιοποιήσει;
Γ. Σμαραγδής:
Θα τον αγιοποιήσει. Το πιστεύω βαθιά.
Έχω συναντήσει τον Πατριάρχη, τον κύριο Βαρθολομαίο, και μου είπε ότι από το Άγιον Όρος υπήρξε πρόταση για αγιοκατάταξη.
Κι αν δεν είναι ο Καποδίστριας μια Άγια μορφή, τότε ποιος είναι;
«Ο πόλεμος που δέχεστε για την ταινία»
Ν. Αμοργιανός:
Πείτε μας τώρα για τις δυσκολίες, τις αντιδράσεις, τον πόλεμο ίσως, και τι στήριξη είχατε από την πολιτεία.
Γ. Σμαραγδής:
Όχι “ίσως πόλεμο”. Πόλεμο!
Τον ίδιο πόλεμο που έζησε ο Καποδίστριας ως κυβερνήτης. Έφερε το καλό, προσπάθησε να εγκαταστήσει την προστασία Του Θεού μέσα σε μια κοινωνία δημοκρατική, ελεύθερη, δίκαιη.
Τα συμφέροντα – κυρίως τα ξένα, αλλά και οι κοτζαμπάσηδες – αντέδρασαν σκληρά. Το ίδιο συμβαίνει και τώρα.
Γ. Σμαραγδής:
Ναι, κοιτάξτε. Έχετε καμία αμφιβολία ότι μετά τη δολοφονία του Καποδίστρια, αυτοί που τον δολοφόνησαν –και η ίδια η νοοτροπία αυτής της “κυρίας”– δεν έρχεται ακόμα στην Ελλάδα; Αναμφισβήτητα.
Ν. Αμοργιανός:
Δηλαδή, κύριε Σμαραγδή, θέλω να ρωτήσω… Επειδή νομίζω ότι το έχω ακούσει σε συνέντευξή σας: όταν λέμε αντιδράσεις και πόλεμο για την ταινία μέχρι να ολοκληρωθεί, υπήρξε περίπτωση να κινδύνεψε και η ζωή σας;
Γ. Σμαραγδής:
Κατάλαβα, βεβαίως. Και όσο άκουγα και έβλεπα, για να προστατεύσω τον εαυτό μου, ώστε τουλάχιστον να καταφέρω να κάνω την ταινία και να μη βρεθώ κατά λάθος σε κάποιο χαντάκι… “κατά λάθος”…
Έδωσα μια συνέντευξη σε ένα κανάλι, δημόσια, και είπα πως σε περίπτωση που μου συμβεί οτιδήποτε, δύο άνθρωποι θα το έχουν κατευθύνει – από την πλευρά της Ελλάδος. Και είπα τα μικρά τους ονόματα.
Ταυτόχρονα ειδοποίησα την αστυνομία, χωρίς να το κάνω γνωστό, ότι εάν μου συμβεί οτιδήποτε, ξέρουν από τώρα ποιοι θα είναι οι υπεύθυνοι.
Ν. Αμοργιανός:
Κύριε Σμαραγδή, είναι πολύ σοβαρά αυτά που λέτε…
Γ. Σμαραγδής:
Μα κοιτάξτε: σοβαρό δεν ήταν και για τον Καποδίστρια; Γιατί τον δολοφόνησαν;
Εδώ ξέρετε τι παλεύει; Το σκοτεινό κομμάτι των ανθρώπων που διοικούν τον κόσμο με το φωτεινό κομμάτι που προσπαθεί να φτιάξει – όποιος δηλαδή, όποια χώρα– ένα στοιχειωδώς δημοκρατικό κράτος, ώστε να υπηρετεί τον άνθρωπο.
Και όσοι ξέρουν τι συμβαίνει, βλέπουν και τις “κατασκευές” που κάνουν οι απάνθρωπες κλίκες οι οποίες διοικούν τον κόσμο. Βάλτε το καλά: η ταινία πάει να βάλει σε κίνηση αυτό ακριβώς.
Την ελευθερία του ανθρώπου.
Να είναι αυτεξούσιος, να οργανώνει τη ζωή του με βάση τις αξίες που παρέλαβε από τους προγόνους, και να μπορεί – με τις πράξεις και τη συμπεριφορά του – να έρθει πιο κοντά στην αρμονία του σύμπαντος, δηλαδή στον Θεό.
Αυτό δεν το θέλουν.
Σήμερα, που ο κόσμος ζει μέσα στα υλικά πράγματα, του δημιουργούν εκατομμύρια δυσκολίες για να μη σηκώσει κεφάλι.
Ο Καποδίστριας αυτό ήθελε.
Και το μοντέλο αυτό πρέπει να το σπάσουν.
Γι’ αυτό τον “έβγαλαν” και πρόσφατα… δεν είδατε; Στην Επιτροπή για τα 200 χρόνια από την Επανάσταση ένας αγγλοσπουδαγμένος καθηγητής – με πολλά εισαγωγικά – είπε ότι ο Καποδίστριας ήταν “αντιδημοκράτης”. Ακόμα τώρα!
Δηλαδή προσπαθούν να σπάσουν τη σχέση του λαού με τον Καποδίστρια.
Γιατί ο λαός τον λέει Άγιο.
Γιατί ο λαός λέει “ακόμα ένας Καποδίστριας λείπει”.
Οι κυβερνώντες δεν θέλουν αυτό.
Όταν λοιπόν κάνεις μια ταινία – και μάλιστα όταν ο κινηματογράφος είναι η μεγάλη λαϊκή τέχνη των καιρών μας, με τεράστια επιρροή στην ψυχή – αυτοί θέλουν αυτή την επιρροή να πηγαίνει προς την κατεύθυνση που θέλουν τα ξένα συμφέροντα.
Δεν βλέπετε ότι οι περισσότερες ταινίες σήμερα έχουν ως κέντρο την ασχήμια και όχι την ομορφιά;
Τη διαστροφή και όχι την αρετή
Και εσύ ενεργοποιείς, μέσα από την τέχνη, τον ενάρετο, τον βαθιά πιστό άνθρωπο –τον άνθρωπο που λέει ότι είμαστε μέρος του θείου.
Ε, είναι εχθροί σου!
Και ποιος το κάνει; Αυτός που το κάνει – εγώ – δεν είμαι “εγώ”. Είναι αυτός “εκεί πάνω”. Αυτός βάλλεται.
Μην έχετε καμία αμφιβολία.
Και ξέρετε, να σας πω: δεν φοβήθηκα καμία στιγμή.
Γιατί; Γιατί δεν φοβάμαι τον θάνατο.
Η γυναίκα μου έφυγε πριν από δύο χρόνια, και, να πω μια παράξενη λέξη… ορφάνεψα.
Αν είναι να φύγω, θα φύγω.
Ξέρετε γιατί δεν με “ρίξανε κατά λάθος” σε ένα χαντάκι;
Γιατί θα με έκαναν ήρωα, και δεν με θέλουν ήρωα.
Με θέλουν φθαρμένο.
Και μου βάζουν λοιπόν τα σπαθιά από εδώ και από εκεί μέχρι τώρα για να μην γίνει η ταινία. Καλοί Έλληνες…
Καλοί Έλληνες, ε; Είναι έτοιμοι να φάνε έναν Έλληνα για μια ταινία.
Και τώρα έχουν ξεσηκωθεί, έχουν οργανωθεί με πληρωμένες μολυσμένες πένες να λασπώσουν την ταινία – πριν βγει.
Εντάξει.
Αλλά ο λαός μας έχει αρετές. Προσπαθούν να μας τις καταστρέψουν, αλλά ο λαός, εκεί που λέει “ναι, ναι”, κάποια στιγμή –όπως έκανε στην Επανάσταση του ’21 και με το Αλβανικό– δείχνει το ιστορικό μεγαλείο του.
Θα έρθει αυτή η στιγμή.
Εγώ τι κάνω;
Μια ταινία.
Ένα αναμμένο κερί.
Ένα κεράκι.
Μπορεί να αλλάξει ο κόσμος από μια ταινία; Ένα κεράκι;
Αλλά ένα κεράκι μπορεί να ανάψει άλλο ένα κεράκι.
Και αυτό άλλο ένα.
Για να αναδείξουμε τις μεγάλες λαμπάδες του Ελληνισμού και της ανθρωπότητας.
Για την πρεμιέρα στην Αμερική
Ν. Αμοργιανός:
Στην Αμερική περιμένουν πώς και πώς την ταινία. Τι γίνεται εκεί;
Γ. Σμαραγδής:
Η πρεμιέρα τώρα που θα γίνει εκεί… Δεν ξέρω τι θα γίνει. Ο κόσμος θέλει να τη δει.
Αλλά το μουσείο όπου θα γίνει η προβολή έχει περιορισμένες θέσεις. Δεν μπορούν να μπουν όλοι. Υπάρχει μεγάλη αναμονή για την ταινία.
Ν. Αμοργιανός:
Στην Ελλάδα, πότε με το καλό;
Γ. Σμαραγδής:
25 Δεκεμβρίου. Τα Χριστούγεννα.
Βγαίνει στους κινηματογράφους. Σε όλη την Ελλάδα.
Για τη σύζυγό του
Ν. Αμοργιανός:
Πείτε μας, επειδή αναφερθήκατε στην αείμνηστη σύζυγό σας… Τι ρόλο έπαιξε στην πορεία σας και κυρίως στο όραμά σας για τον Ιωάννη Καποδίστρια;
Γ. Σμαραγδής:
Αυτό που μπορώ να σας πω είναι ότι η Ελένη το ξεκίνησε.
Το τελευταίο γύρισμα της ταινίας, η Ελένη το διόρθωσε. Η Ελένη ήταν η ψυχή αυτής της ταινίας.
Όταν έφυγε, είπε λίγο πριν φύγει: «Αυτό το έργο, Ιωάννη, θα είναι η καλύτερή μας ταινία».
Με προστάτευε όσο ήταν εδώ και νομίζω ότι με προστατεύει και από εκεί που είναι τώρα.
Αίσθηση πληρότητας
Ν. Αμοργιανός:
Νιώθετε πλήρης από τη μακρόχρονη πορεία σας; Έχετε εκπληρώσει όλα τα όνειρά σας στην τέχνη;
Γ. Σμαραγδής:
Κοιτάξτε, υπηρέτες του Θείου είμαστε όλοι. Μας έδωσε τη ζωή το Θείο για να κάνουμε τον κύκλο μας και να οδηγηθούμε προς το ενάρετο στοιχείο της ύπαρξής μας.
Πρέπει να υπηρετούμε ανώτερες αξίες πέρα από το εγώ μας.
Προσπάθησα, με τις δυνάμεις που είχα, να υπηρετήσω αυτή την πλευρά.
Και τώρα, αν μου πει ο Θεός να φύγω – όχι τώρα, λίγο αργότερα – είμαι έτοιμος.
Νιώθω μια πληρότητα.
Αν όμως μου δώσει ο Θεός δύναμη για να κάνω ένα άλλο έργο – αν έρθει η εντολή από πάνω – θα το κάνω.
Εγώ είμαι υπηρέτης των ανώτερων αξιών.
Η ζωή μου, και μετά την αναχώρηση της γυναίκας μου, έχει αλλάξει. Έχει “ψηθεί”.
Ν. Αμοργιανός:
Έχετε κάτι να μας αποκαλύψετε ως αποκλειστικότητα για αυτό το νέο ενδεχόμενο έργο που έχετε στο μυαλό σας;
Γ. Σμαραγδής:
— Κοιτάξτε, περιμένω την τυχαία εντολή.
— Μάλιστα. Μετά θα τα πούμε. Λοιπόν, οπότε μετά θα τα μοιραστείτε μαζί μας.
Και φτάνοντας σιγά σιγά προς το τέλος της εκπομπής μας, θέλω μια ευχή να κάνετε για την τέχνη, τους Έλληνες και τους δημότες αυτής της ευλογημένης πόλης του Πειραιά και της Ιεράς Μητροπόλεώς μας.
— Να υπηρετείτε, όπως το κάνετε μέχρι τώρα, τον άνθρωπο και να είστε οδηγοί στις ψυχές, για να βρουν το φως του Θεού που έχουν μέσα τους.
Ν. Αμοργιανός:
Θέλω να σας ευχαριστήσω θερμά, κύριε Σμαραγδή, που ήσασταν κοντά μας στην Πειραϊκή Εκκλησία, στην εκπομπή «Ταξίδι στον Πολιτισμό». Και θέλω να σας μεταφέρω τις πιο θερμές ευχές του Σεβασμιωτάτου Μητροπολίτου μας, Πειραιώς κυρίου Σεραφείμ, και την αγάπη του.
Γ. Σμαραγδής:
— Ανταποδίδω. Να είστε καλά.
Ν. Αμοργιανός:
Αγαπητοί ακροατές, είχαμε καλεσμένο τον διεθνούς φήμης Έλληνα σκηνοθέτη και ακαδημαϊκό, κ. Γιάννη Σμαραγδή, ενόψει και της ταινίας που επίκειται σε λίγες ημέρες για τον μεγάλο μας Έλληνα, Ιωάννη Καποδίστρια.
Αγαπητοί ακροατές, σας εύχομαι καλό μεσημέρι.
