Ιερά Μονή Αγίων Αναργύρων Ερμιόνης
Στον μυχό του νοτίου κόλπου της Ερμιόνης (Αργολίδος), του “Πόρτο-Κάπαρη”, σε απόσταση ενός περίπου χιλιομέτρου από την παραλία, βρίσκεται η Μονή των Αγίων Αναργύρων. Η αύρα της θάλασσας, η γοητεία της φύσεως και η υπερκόσμια γαλήνη της Μονής σε φέρνουν κοντά σε μία άλλη έκσταση, εκεί που ατενίζεις μία κλίμακα, μία σκάλα από τη γη στον ουρανό και τότε νιώθεις τη μικρότητά σου μπροστά στη μεγαλοσύνη της ταπεινοφροσύνης του μοναστηριού.
Εδώ αφοπλίζεται η ματαιοδοξία του εγωισμού και η απληστία του αλλοτριωμένου ανθρώπου. Εδώ από παλιά ο Ασκληπιός (κατά μία παράδοση του τόπου), γιάτρευε τους ανθρώπους με τα ιαματικά νερά της πηγής και στα θεμέλια του ιερού του οι Αγιοι Ανάργυροι συνεχίζουν από τον 11ο αιώνα να θεραπεύουν τους ανθρώπους, όχι μόνο από σωματική ασθένεια (που και αυτό γίνεται τις περισσότερες φορές και διαλαλούνται πανταχού τα θαύματα) αλλά με μια συναίσθηση της μικρότητάς μας, σε μία μετάνοια και αποκατάσταση στην προτέρα μας θέση απέναντι στον Θεό.
Την ψυχική υγεία χρειάζεται πρωτίστως ο σημερινός αλλοτριωμένος άνθρωπος, που βασανίζεται από τα προβλήματα της ζωής, από το εσωτερικό κενό που δημιούργησε ο σημερινός αμαρτωλός τρόπος ζωής, με τον καταναλωτισμό και τα ψυχολογικά προβλήματα που άσκοπα προσπαθεί να καλύψει με την εξωτερική προβολή του. Φουσκωμένος παρουσιάζεται μπροστά στην ήρεμη στάση των μοναχών, που παραξενεύονται με τη ματαιοδοξία μας, γιατί το κενό προδίδει το πρόσωπό μας, καθότι όπου λατεύεται το Εγώ ξεριζώνεται ο Θεός, ατροφεί η ψυχή, χάνεται η ανθρωπιά. Κυριαρχεί ο ατομισμός. Βολεύεται ο εαυτούλης μας στη δική του ευημερία ή στα προβλήματά του αδιαφορώντας για τον συνάνθρωπό του, φτάνοντας σε κάποιο αδιέξοδο και τότε ζητά καταφύγιο γαλήνης… «Ασθενούντας θεραπεύετε, λεπρούς καθαρίζετε… δωρεάν ελάβετε, δωρεάν δότε ημίν».
Η αρχή της ιστορίας της ανάγεται στον 11ο μ.Χ. αιώνα, αλλ’ από τον 16ο αιώνα έχουμε σαφείς και ακριβείς αποδείξεις και λεπτομερή στοιχεία της ιστορία της.
Ο Ι.Β.Π. Βασιλείου στο βιβλίο του «Η Ερμιονίς από των αρχαιοτάτων χρόνων μέχρι των καθ’ ημάς» Αθήνα 1907, γράφει ότι επί ηγουμενίας Μακαρίου Μπουφογγέλη σωζόταν στη βιβλιοθήκη της Μονής μεμβράνη με σημειώσεις, σύμφωνα με τις οποίες το Καθολικό της Μονής κτίστηκε τον 11ο αιώνα.
Τη μεμβράνη αυτή, κατά τις ίδιες πληροφορίες, είχε δει και ο άλλοτε πρωθυπουργός της Ελλάδος Δημ. Γ. Βούλγαρης (ο Τσουμπές).
Δυστυχώς η μεμβράνη αυτή με τις σημειώσεις χάθηκε από τις πολλές περιπέτειες στις οποίες κατά καιρούς περιέπεσε η Μονή.
Μία άλλη νεότερη πληροφορία σχετική με την ίδρυση της Μονής, είναι εκείνη που αναφέρει ο Κρανιδιώτης λόγιος και πολυγραφότατος Μητροπολίτης Κορινθίας κ.κ. Παντελεήμων Καρανικόλας στο βιβλίο του «Το Κρανίδι. Κομμάτια από τη χαμένη ιστορία του» Κόρινθος 1980. Στο βιβλίο αυτό που περιλαμβάνει πλουσιότατη βιβλιογραφία, δημοσιεύεται εκτός των άλλων εγγράφων, και το αρχείο της οικογένειας των Μονοχαρτζαίων, παλαιών αγωνιστών του Κρανιδίου. Εκεί υπάρχει η πληροφορία ότι η Μονή εκτίσθη το 1340 μ.Χ. από τον Ιωάννη τον ΣΤ΄ τον Καντακουζηνό, πάνω στις ιαματικές πηγές του Αρχαίου Ασκληπιού.
Στη μεγάλη θύρα της Μονής υπάρχει αχρονολόγητη επιγραφή σε μαρμάρινη πλάκα: «ΧΡΙΣΤΩ ΣΩΤΗΡΙ ΚΑΙ ΤΟΙΣ ΘΑΥΜΑΤΟΥΡΓΟΙΣ ΑΝΑΡΓΥΡΟΙΣ ΕΚ ΤΩΝ ΕΝΟΝΤΩΝ ΕΙΣ ΣΤΑΥΡΟΠΗΓΙΟΝ».
Από τον 17ο αιώνα ήταν μετόχι της μονής της Μεγίστης Λαύρας του Αθω και το 1720 γίνεται πατριαρχικό Σταυροπήγιο, ενώ το 1798 ο Γρηγόριος ο Ε΄ ανανεώνει την Σταυροπηγιακήν αξίαν της Μονής με Σιγίλιον το οποίο εσώζετο μέχρι πρότινος στη Μονή του Προφήτου Ηλιού της Υδρας.
Μεγάλη είναι η συμβολή της Μονής στον Αγώνα του Εικοσιένα υπό την πνοήν των αξίων Ηγουμένων. Εδώ είχε καταφύγει και ο Αγωνιστής Ιεράρχης Ιωσήφ Ανδρούσης από τη Νεστάνη Αρκαδίας, καταδιωκόμενος από τον Ιμπραήμ με γενναία αμοιβή. Κατά τους μαύρους χρόνους της Τουρκοκρατίας η Μονή ακμάζει και βοηθά όλους τους κατοίκους της περιοχής και σε πνευματικά και σε οικονομικά θέματα.
Ο πρώτος αναφερόμενος ηγούμενος είναι ο Μακάριος Αγοράτης (1711), ο ορθώσας και μέχρι σήμερον υπάρχον θαυμάσιον ξυλόγλυπτον τέμπλον.
Από τον Οκτώβριο του 1822 ως τον Φεβρουάριο του 1823, η Ερμιόνη έγινε έδρα της επαναστατικής Κυβερνήσεως. Τα μέλη της επικαλούνται τη δραστηριότητα του άλλου μεγάλου Ηγουμένου της Μονής, Χατζη-Μακάριου, για την εξεύρεση καταλυμάτων εντός ή εκτός Μονής. Οταν η Κυβέρνηση μεταφέρεται στο Κρανίδι, οι πάντες πριν φθάσουν εκεί περνούν να πάρουν ευλογία από τους Αγίους Αναργύρους.
Από τις αρχές του 1826 άρχισαν οι προετοιμασίες για την σύγκληση της Γ΄ Εθνοσυνελεύσεως. Οι πρόκριτοι της Υδρας προτείνουν στους Σπετσιώτες να συναντηθούν στη Μονή «ίνα συσκεφθώμεν ωρίμως περί των κοινών συμφερόντων. Ειδοποιήσαμεν περί τούτου και τους αδελφούς Ψαριανούς».
Αυτά και άλλα πολλά έκαναν τη Μονή των Αγίων Αναργύρων τόσο γνωστή και τόσο σεβαστή, που δόξα τω Θεώ απέφυγε τη διάλυσή της κατά την εποχή του Οθωνος, παρά το γεγονός ότι δεν είχε και πολλούς μοναχούς. Το γεγονός όμως τούτο της λειψανδρίας αναγκάζει την ίδια τη Μονή να γίνει μετόχι της Μονής του Προφήτου Ηλιού της Υδρας. Δεκατρία χρόνια κράτησε τούτο το καθεστώς και τον Φεβρουάριο του 1863 κάποιοι μοναχοί ζητούν από τον επίσκοπο Υδρας να κάνει πάλι τη Μονή των Αγίων Αναργύρων ανεξάρτητη και να πάνε να μονάσουν σ’ αυτήν. Κάτι που γίνεται, και η Μονή ξεκινά μία νέα ιστορία.
Ιερά Μονή Παναγίας Δοβρά Βεροίας
Η Μονή τιμάται στην Κοίμηση της Θεοτόκου και έχει ιδρυθεί τον 12ο αιώνα. Ειλητάριο μάλιστα της Μονής που χρονολογείται τον 12ο αι., φυλάσσεται στην Εθνική Βιβλιοθήκη των Αθηνών. Η Μονή λειτούργησε αδιάλειπτα μέχρι το 1822.
Κατά την περίοδο της Επαναστάσεως υπήρξε ένα από τα σημαντικότερα εθνικά και θρησκευτικά κέντρα της περιοχής. Εδώ αναπτύσσει τη δράση του ο γνωστός οπλαρχηγός Καρατάσος και εδώ αντιμετωπίζονται επιτυχώς οι δυνάμεις των Τούρκων. Με την καταστροφή του 1822 η Μονή πυρπολείται και ο ηγούμενός της, ιερομόναχος Γεράσιμος, απαγχονίζεται. Το καθολικό που σώζεται σήμερα, κτίστηκε το 1844.
Η Μονή επανιδρύθηκε το 1995 ως Ανδρώα Κοινοβιακή Μονή. Στους χώρους της Μονής λειτουργούν οι εκκλησιαστικές κατασκηνώσεις και το εκπαιδευτικό Κέντρο Βυζαντινών Τεχνών (αγιογραφία, ψηφιδωτό, ξυλογλυπτική και συντήρηση).
Από το 2005 η αδελφότητα του μοναστηριού συνδέθηκε με τον νεοφανή Αγιο της Ρωσικής γης, Αγιο Λουκά τον Ιατρό και Θαυματουργό επίσκοπο Συμφερουπόλεως. Η Ιερά Μονή κατέχει ένα τεμάχιο Ιερού Λειψάνου του Αγίου.
Ιερά Μονή Προφήτη Ηλία Φωκίδος
Βορειοδυτικά του Χρισσού, σε απόσταση 7 χιλιομέτρων, βρίσκεται το μοναστήρι του Προφήτη Ηλία. Η πρόσβαση στο μοναστήρι γίνεται και από τους Δελφούς, μέσω του ίδιου ασφαλτοστρωμένου δρόμου.
Χτισμένο σε μία μαγευτική τοποθεσία, σε υψόμετρο 400 μ., “εποπτεύει” όλη την έκταση του τεράστιου ελαιώνα της Αμφισσας, τον Κορινθιακό κόλπο, το Γαλαξίδι και αντίκρυ τα βουνά της Πελοποννήσου.
Το μοναστήρι έγινε ευρύτερα γνωστό, γιατί στη διάρκεια της Επανάστασης του 1821 υπήρξε το ορμητήριο και το καταφύγιο των αγωνιστών της Ανατολικής Στερεάς Ελλάδας έως τον Αύγουστο του 1825, οπότε οι Τούρκοι το κατέστρεψαν και ξεθεμελίωσαν τον παλαιό Ναό, ο οποίος ανεγέρθηκε στην ίδια θέση το 1834. Το μοναστήρι πυρπολήθηκε και από τους Ιταλούς τον Φεβρουάριο του 1943. Ανοικοδομήθηκε σταδιακά από το 1961 και ύστερα. Ιδιαίτερα τα τελευταία χρόνια που μετατράπηκε από αντρικό σε γυναικείο, έχουν πραγματοποιηθεί σημαντικότατες εργασίες συντήρησης και ανάδειξης των παλαιοτέρων δομών του.
Ο επισκέπτης σήμερα μπορεί να θαυμάσει κυρίως το ωραιότατο ξυλόγλυπτο τέμπλο του με παραστάσεις από την Παλαιά και Καινή Διαθήκη, έργο σπουδαίου καλλιτέχνη από την Ηπειρο, αλλά και την πολύτιμη βιβλιοθήκη του, με χειρόγραφα έγγραφα και επιστολές από την περίοδο της επανάστασης.
Μονή Τατάρνας
Το μοναστήρι της Τατάρνας (ή Τετάρνας) είναι από τα πιο ιστορικά μοναστήρια της Στερεάς Ελλάδας. Βρίσκεται στον νομό Ευρυτανίας, δυτικά από το χωριό Τριπόταμος και πλησίον της παλιάς ιστορικής μονοκάμαρης γέφυρας με την ίδια ονομασία (Γέφυρα Τατάρνας) στον ποταμό Αχελώο. Το παλιό ιστορικό μοναστήρι δεν υπάρχει πια, όπως και η παλιά γέφυρα. Κατέρρευσε (το 1963) μετά από τους σεισμούς που επακολούθησαν την κατασκευή του φράγματος των Κρεμαστών και τη δημιουργία της λίμνης των Κρεμαστών.
Το μοναστήρι ιδρύθηκε το 1111 και κατά τον 13ο αιώνα αναδείχθηκε με τη βοήθεια της Αγίας Θεοδώρας της Αρτας. Για πρώτη φορά το όνομα Τατάρνα εμφανίστηκε το 1556 στο ιδρυτικό του μοναστηριού από τον ιδρυτή του μοναχό Δαβίδ. Τον ίδιο χρόνο, ο Πατριάρχης Διονύσιος Β΄ με σιγίλιό του ανακηρύσσει τη Μονή Πατριαρχική και Σταυροπηγιακή. Ο Καισάριος Δαπόντες (1713-1784) αναφέρει το μοναστήρι σ’ ένα στιχούργημά του.
“Ακούω κατά τ’ Αγραφα εις την του Φαναρίου επισκοπήν, αντάμα δε και του Νεοχωρίου, Τατάρνα μοναστήριον είναι της Παναγίας παρόμοιον ως τα λοιπά εις τας θαυματουργίας”…
Το μοναστήρι κατά τη διάρκεια της τουρκοκρατίας ανέπτυξε έντονη αντιστασιακή δράση και υπέστη πολλές καταστροφές. Το 1823 κάηκε από τον Χουρσίτ Πασά. Παρά ταύτα το μοναστήρι επανακτίστηκε στα χρόνια του Οθωνα το 1841 με σχέδια του Βαυαρού μηχανικού Knocht. Μετά τους σεισμούς του 1963 και την καταστροφή της παλαιάς μονής, ανοικοδομήθηκε το 1969 το νέο μοναστήρι.
Το μοναστήρι είναι αφιερωμένο στο γενέθλιο της Θεοτόκου και εορτάζει στις 8 Σεπτεμβρίου. Σύμφωνα με παλιό κώδικα αναφέρεται: «Ετελειώθη ο πάνσεπτος και περίφημος ναός… του όντος εις τας όχθας του Αχελώου ποταμού, της επονομαζομένης Τετάρνης (έτ ξπη΄=1580) του μηνός Σεπτεμβρίου κθ΄, αρχιερατεύοντος Λιτζάς και Αγράφων κυρίου Γερμανού, ηγουμενεύοντος (του εκ) των αδελφών της μονής κυρίου Γαβριήλου…».
Στο μουσείο του μοναστηριού διασώζονται πολλά κειμήλια, όπως άμφια, ευαγγέλια, εικόνες και μεταξύ αυτών το καντήλι που πρόσφερε ο Κατσαντώνης (ηρωικός κλέφτης των Αγράφων και του Βάλτου), σε εκπλήρωση τάματος, όπως αναφέρεται και στο δίστιχο:
«Χίλια φλουριά ’χω στο Προυσσό και χίλια στ’ Βαρετάδα και στης Τατάρνας τη Μονή ένα χρυσό καντήλι».
Η ονομαζόμενη “σπηλιά του Κατσαντώνη”, όπου σύμφωνα με τοπική παράδοση διέμεινε αρκετές ημέρες τραυματισμένος και κυνηγημένος από τους Τούρκους ο Κατσαντώνης, βρίσκεται σε δύσβατη μεριά του όρους Καλάνα στο Παλαιό Χαλκιόπουλο, με πρόσβαση από την τοποθεσία Φορτοπός.
Η Μονή Προυσού και ο Καραϊσκάκης
Σχεδόν 31 χιλιόμετρα νότια του ομώνυμου χωριού, βρίσκεται το πνευματικό και προσκυνηματικό κέντρο της περιοχής κι ένα από τα πιο ιστορικά και γνωστά μοναστήρια της χώρας. Είναι η επιβλητική Μονή Προυσού, χτισμένη σε ένα άγριας ομορφιάς τοπίο, σε μία βραχώδη και απόκρημνη περιοχή μεταξύ των βουνών Χελιδόνα, Καλιακούδα και της οροσειράς του Τυμφρηστού.
Η μονή είναι αφιερωμένη στην Κοίμηση της Θεοτόκου και κατά την παράδοση το όνομά της οφείλεται στη θαυματουργή εικόνα της «Παναγίας Προυσιώτισσας», η οποία κατάγεται από την Προύσα της Μ. Ασίας.
Η διαδρομή από το Καρπενήσι προς τη Μονή είναι συναρπαστική όπως είναι και το θέαμα που αντικρίζει κανείς φτάνοντας εκεί. Χιλιάδες επισκέπτες φτάνουν κάθε χρόνο για να προσκυνήσουν, ενώ αμέσως νιώθει κανείς εκεί γαλήνη και ηρεμία. Το τοπίο είναι υπερβολικά απότομο με τεράστιους γκρεμούς που οδηγούν αναγκαστικά ψηλά το βλέμμα.
Εξω από τη Μονή θα δει κανείς δύο κάστρα αριστερά και δεξιά, τους «πύργους του Καραϊσκάκη». Υπάρχει επίσης εκκλησάκι των Αγίων Πάντων, που κτίστηκε το 1754. Μεγάλο μέρος της Μονής κάηκε από τους Γερμανούς τον Αύγουστο του 1944 και τότε καταστράφηκαν πολλά κειμήλια, σκεύη, χειρόγραφα και βιβλία, αλλά ευτυχώς όχι και η πολύτιμη εικόνα της Παναγίας.
Η Παναγία λέγεται πως θεράπευσε τον φυματικό Γεώργιο Καραϊσκάκη και αυτός για να την ευχαριστήσει, έντυσε τη θαυματουργή εικόνα με χρυσό. Η Μονή Προυσού ήταν το καταφύγιο του μεγάλου αγωνιστή του ’21, ενώ σε αυτήν φιλοξενήθηκαν και άλλοι αγωνιστές της επανάστασης, όπως ο Μπότσαρης. Επίσης κατά καιρούς, έβρισκαν καταφύγιο ασθενείς και διαβάτες.Στο μουσείο της Μονής εκτίθεται το σπαθί, το όπλο του και το χαρακτηριστικό φέσι του Καραϊσκάκη. Στην Προυσιώτισσα θα δεις στον βράχο πάνω από το παρεκκλήσι, επτά πατημασιές διαφορετικού μεγέθους και χρώματος. Είναι, λένε, τα βήματα της Παναγίας, η οποία ανέβηκε τον βράχο για να πάει στη σπηλιά όπου βρίσκεται σήμερα το μοναστήρι.
