Αρχικά μαστιγώθηκαν και λιθοβολήθηκαν άγρια και στη συνέχεια αποκεφαλίστηκαν στις μέρες των μεγάλων διωγμών των χριστιανών. Οι ” εν Κρήτη άγιοι δέκα μάρτυρες” έζησαν το 250 μ.Χαιώνα επί αυτοκρατορίας του Δέκιο.
Από αυτούς, οι μεν Θεόδουλος, Σατορνίνος, Εύπορος, Γελάσιος και Ευνικιανός, ήταν από τη Γορτυνία της Κρήτης. Ο Ζωτικός, από την Κνωσό. Ο Αγαθόπους από το λιμένα Πανούρμου. Ο Βασιλειάδης (ή Βασιλείδης) από την Κυδωνιά. Ο Ευάρεστος και ο Μόβιος (ή Πόμπιος, ή Πόντιος) από το Ηράκλειο.
Και οι δέκα με ιδιαίτερο ζήλο είχαν επιδοθεί στη διάδοση του Ευαγγελίου στο σε όλη την κρήτη. Ωστόσο ,καταγγέλθηκαν στον έπαρχο Κρήτης, που επίσης λέγονταν Δέκιος, ο οποίος όταν είδε με ποιούς είχε να κάνει προσπάθησε με κάθε τρόπο και κάθε είδους προσφορές να εγκαταλείψουν τον χριστιανισμό. Όταν διαπίστωσε οτι παραμένουν σταθεροί τις θέσεις τους διέταξε να τους μαστιγώσουν, και κατόπιν τους λιθοβόλησαν και μετά τους αποκεφάλισαν .
Άγιοι Δέκα το χωριό που πήρε το ονομά του από τους μάρτυρες
Οι Άγιοι Δέκα είναι ένα από τα μεγαλύτερα χωριά της επαρχίας Καινουργίου του Νομού Ηρακλείου Κρήτης και βρίσκεται στο 44ο χλμ της εθνικής οδού Ηράκλειο – Αγία Γαλήνη.
Το χωριό οφείλει το όνομά του στους Δέκα Κρητικούς χριστιανούς, που μαρτύρησαν εκεί κατά τη διάρκεια των διωγμών του Ρωμαίου Έπαρχου Δεκίου Χ. Στο σημείο όπου μαρτύρησαν, στη θέση “Αλώνιον”, βρίσκεται σήμερα η κεντρική εκκλησία του χωριού η οποία κτίστηκε τον 12ο αιώνα. Το χωριό πανηγυρίζει στις 23 Δεκεμβρίου, ημέρα αφιερωμένη στη μνήμη των Αγίων Δέκα μαρτύρων. Την ημέρα αυτή κάθε χρόνο τελείται πολυαρχιερατική Θεία Λειτουργία με την παρουσία Μητροπολιτών από όλη την Κρήτη, ιερέων της γύρω περιοχής και πλήθους πιστών.
Η παλαιότερη γραπτή μαρτυρία για τους Αγίους Δέκα μάρτυρες περιλαμβάνεται στην επιστολή – ομολογία ορθόδοξης πίστης που απέστειλαν το οι επίσκοποι της Κρήτης προς τον αυτοκράτορα Λέοντα Α΄, στην οποία αναφέρονται οι Άγιοι Δέκα μάρτυρες ήδη ως προστάτες της Κρήτης.
