Του Μητροπολίτου Καισαριανής, Βύρωνος και Υμηττού κ. Δανιήλ
Μεγάλη Τεσσαρακοστή θεωρείται στη ζωή της Εκκλησίας και συνεπώς και των πιστών ότι είναι ευπρόσδεκτος καιρός για να οικειοποιηθούμε και να αξιοποιήσουμε την χάρη που μας δόθηκε για τη σωτηρία μας. Ο απόστολος Παύλος τονίζει την επικαιρότητα του πνευματικού αγώνα του πιστού που οφείλει να αγωνισθεί, υπενθυμίζοντας τους λόγους της αγίας Γραφής «καιρώ δεκτώ επήκουσα σου και εν ημέρα σωτηρίας εβοήθησά σοι· ιδού νυν καιρός ευπρόσδεκτος, ιδού νυν ημέρα σωτηρίας» (Ησαΐας μθ΄ 8 και προς Κορινθίους Β στ΄ 2).
Η Εκκλησία μας με την υμνολογία της και τα ιερά κείμενά της προτρέπει και καλεί τους πιστούς να αγωνισθούν πνευματικά κατά τη διάρκεια της Αγίας και Μεγάλης Τεσσαρακοστής.
Στην οπισθάμβωνο ευχή της Προηγιασμένης που βρίσκεται στον Βερβερινό Κώδικα (336) αναφέρεται ότι ο Θεός προόρισε τις άγιες ημέρες των νηστειών για την κάθαρση και την σωτηρία των ψυχών μας.
«Ἡ ἐλπίς πάντων τῶν περάτων τῆς γῆς, ὁ Θεός, ὁ προορίσας τάς ἁγίας σου ἡμέρας τῶν νηστειῶν διά τε τοῦ νόμου καί τῶν προφητῶν καί εὐαγγελιστῶν καθάρσεως καί σωτηρίας εἶναι πρόξενος· καταξίωσον καί ἡμᾶς ἅπαντας τόν δρόμον τῆς νηστείας εὐαρέστως ἐπιτελέσαι, τήν πίστιν ἀκλινῆ διατηρῆσαι καί τάς θείας σου ἐντολάς ἀμέμπτως μέχρι τέλους φυλάξαι· ἄγγελον δέ εἰρήνης ἔντειλαι διατηρεῖν τάς εἰσόδους ἡμῶν καί ἐξόδους καί τά διαβήματα ἀσφαλίζειν καί κατευθύνειν εἰς ὁδούς δικαιωμάτων σου, προσδεχόμενος καί τόν τῆς νηστείας καί γονυκλισίας ἡμῶν ἅγιον καιρόν, ἀνταμειβόμενος ἡμᾶς ἐν εὐλογίαις πνευματικαῖς καί ἀγαθαῖς δωρεαῖς. Ὅπως παρά σοῦ ἐλέους τυχόντες, δόξαν σοί ἀναπέμπωμεν, τῷ Πατρί καί τῷ Υἱῷ καί τῷ ἁγίῳ Πνεύματι, νῦν καί ἀεί καί εἰς τούς αἰῶνας τῶν αἰώνων».
Συγκεκριμένα, αναφέρονται οι στόχοι των αγώνων των πιστών αυτής της περιόδου:
α’. Να μας αξιώσει να επιτελέσουμε ευαρέστως τον δρόμο της νηστείας και να ολοκληρώσουμε αξίως τον αγώνα μας. Πολλοί αρχίζουν να νηστεύουν και να επιτελούν και άλλα πνευματικά παλαίσματα αλλά κουράζονται και διακόπτουν τον αγώνα τους. Δεν ολοκληρώνουν την προσπάθειά τους.
Η εγκατάλειψη αυτή οφείλεται ασφαλώς σε πολλές αιτίες και στον πόλεμο των πειρασμών που εγείρει ο αντίδικός μας διάβολος για να ματαιώσει κάθε πνευματική επιδίωξή μας. Γι’ αυτό ο απόστολος Παύλος συνιστά στους πιστούς να οπλισθούν με τα όπλα του αγίου Πνεύματος, που είναι οι αρετές για να αποκρούσουν τις μεθοδείες του διαβόλου (Προς Εφεσίους στ΄ 11-18).
Για την ολοκλήρωση αξίως του πνευματικού αγώνα ο απόστολος Παύλος επισημαίνει ότι για τα επιβραβευθεί ο αγώνας του πιστού πρέπει να διεξαχθεί νομίμως «ἐάν δέ καί ἀθλῇ τις, οὐ στεφανοῦται, ἐάν μή νομίμως ἀθλήσῃ» (Πρός Τιμόθεον Β΄ γ΄ 5).
β΄. Να διατηρήσουμε την πίστη ακλινή.
Η πίστη είναι το πολυτιμότερο αγαθό. Αυτή μας επιτρέπει να παρουσιασθούμε ενώπιον του Θεού για να ζητήσουμε την πνευματική αποκατάστασή μας. Γι’ αυτό μεριμνούμε επισταμένως ώστε η πίστη μας να μη μειωθεί, να μη εξαλειφθεί, να μη παρεκκλίνει. Οφείλουμε να διατηρούμε την πίστη ακέραιη, ανόθευτη, αναλλοίωτη εφ’ όσον αποτελεί προϋπόθεση της σωτηρίας μας κατά τον λόγο του Κυρίου μας «ὁ πιστεύσας σωθήσεται» (Μάρκου ιη΄).
Την πίστη απειλούν οι πλάνες που γεννούν την αμφιβολία και την απόρριψή της.
Οι πειρασμοί της ζωής προκαλούν επίσης αμφιβολίες για την αγαθότητα, την πιστότητα και τη δικαιοσύνη του Θεού.
γ΄. Να τηρήσουμε τις θείες εντολές αμέμπτως μέχρι τέλους.
Οι εντολές του Θεού δόθηκαν στον άνθρωπο για να του θυμίζουν το θέλημά Του. Λέγονται θεουργές, επειδή όταν τηρούνται κάνουν τον άνθρωπο Θεό.
δ΄. Να καθαρίσουμε τις ψυχές και τα σώματά μας.
Η περίοδος της Μεγάλης Τεσσαρακοστής μας βοηθά να καθαρίσουμε τις ψυχές και τα σώματά μας από τον ρύπο των παθών της αμαρτίας.
Ο Κύριος ζητεί οι μαθητές Του να είναι καθαροί και απαλλαγμένοι από κάθε κηλίδα.
Ο απόστολος Παύλος προτρέπει «καθαρίσωμεν ἑαυτούς ἀπό παντός μολυσμοῦ σαρκός καί πνεύματος, ἐπιτελοῦντες ἁγιωσύνην ἐν φόβῳ Θεοῦ» (Πρός Κορινθίους ζ΄ 1).
Ἡ ψυχή μας ὅταν παύσει νά ἐνεργεῖ κατά φύσιν, ὅπως τήν δημιούργησε ὁ Θεός, τότε ἀσθενεῖ. Ἡ ἁμαρτία ἀποτελεῖ ἀρρώστια τῆς ψυχῆς. Τά πάθη εἶναι «ψυχῆς νόσοι» (Κλήμεντος τοῦ Ἀλεξανδρέως, Προτρεπτικός ΙΙ ΒΕΠΕΣ 7, 74).
Γράφει ο άγιος Μάξιμος ο ομολογητής: «Ἀκαθαρσία τῆς ψυχῆς εἶναι νά μήν ἐνεργεῖ κατά φύσιν. Διότι ἀπό αὐτό γεννιοῦνται στόν νοῦ οἱ ἐμπαθεῖς λογισμοί. Τότε πράγματι ἡ ψυχή ἐνεργεῖ κατά φύσιν, ὅταν οἱ παθητικές δυνάμεις – ἐννοῶ τό θυμικό καί ἡ ἐπιθυμία – στήν προσβολή πού δέχονται ἀπό τά πράγματα καί ἀπό τούς λογισμούς πού σχετίζονται μέ αὐτά, παραμένουν ἀπαθεῖς» (Κεφάλαια περί ἀγάπης Γ΄ ἑκατοντάδα, 35, Φιλοκαλία τ. Β΄ σελ. 81).
Πώς λοιπόν μπορούμε να αγνίσουμε την ψυχή μας; Να την ελευθερώσουμε από την δυναστεία των παθών; Να την κρατήσουμε έτσι, ώστε να ενεργεί πάντοτε κατά φύσιν;
Ο άγιος Μάξιμος ο Ομολογητής απαντά: Με τις αρετές σωματικές και ψυχικές.
Με ποιες αρετές θα εξαγνίσουμε τις δυνάμεις της ψυχής; Το λογιστικό με την ανάγνωση, την πνευματική θεωρία και την προσευχή. Το θυμικό με την αγάπη που αντίκειται στο μίσος και το επιθυμητικό με τη σωφροσύνη και την εγκράτεια.
ε΄. Να νεκρώσουμε τα πάθη της αμαρτίας.
Στη νέκρωση των παθών που πληγώνουν την ψυχή και ακυρώνουν τη σωτηρία στοχεύει ή πνευματική πάλη κατά το αποστολικό:
«Οἱ τοῦ Χριστοῦ τήν σάρκα ἐσταύρωσαν σύν τοῖς πάθεσι καί ταῖς ἐπιθυμίαις» (Πρός Γαλάτας ε΄, 24).
Στήν νέκρωση αὐτή ἀναφέρεται ὁ ἀπόστολος Παῦλος: (Πρός Κολοσσαεῖς γ΄ 5-17).
στ΄. Να ζήσουμε με ελπίδα αναστάσεως και ζωής αιωνίου. Όλα τα πνευματικά παλαίσματα στηρίζουν την ελπίδα της αναστάσεως που αποτελεί νίκη κατά του θανάτου και της αμαρτίας, κατά το αποστολικό «τά γάρ ὀψώνια τῆς ἁμαρτίας θάνατος, τό δέ χάρισμα τοῦ Θεοῦ ζωή αἰώνιος ἐν Χριστῷ Ἰησοῦ τῷ Κυρίῳ ἡμῶν» (Πρός Ρωμαίους στ΄ 23).
Ο απόστολος Παύλος εξηγεί ότι η ελπίδα της αιώνιου ζωής στηρίζεται στην αγάπη και στην ευσπλαγχία του Θεού που μας έσωσε με το απολυτρωτικό έργο του Κυρίου μας Ιησού Χριστού (Προς Τίτον α΄ 1-2 και Προς Τίτον γ΄ 5-7).
ζ΄. Να προσκυνήσουμε ακατακρίτως την αγία Ανάσταση.
Ο πιστός εορτάζοντας την ανάσταση του Κυρίου μας Ιησού Χριστού, εορτάζει και την δική του ανάσταση, τη δική του νίκη κατά της αμαρτίας και των παθών.
