Ο Άγιος Νικήτας, ήταν γέννημα της Καισαρείας, που βρίσκεται στη Βιθινία της Μικράς Ασίας. Γεννήθηκε δε γύρω στο 700 μ.Χ. Οι γονείς του, ήταν άρχοντες της πόλεως αυτής και είχαν σαν φροντίδα τους την λύση των διαφορών των κατοίκων και την βοήθεια των αδυνάτων. Βοηθούσαν κάθε άνθρωπο, που θα τους χτυπούσε την πόρτα. Τον πατέρα του Οσίου τον έλεγαν Φιλάρετο, της δε μητέρας του το όνομα μας είναι άγνωστο γιατί η ευσεβής αυτή γυναίκα, αφού γέννησε τον Όσιο, σε οκτώ ημέρες αναχώρησε δια την Βασιλεία των Ουρανών.
Τα παιδικά του χρόνια, ο Όσιος Νικήτας, τα πέρασε κάτω από την στοργική φροντίδα της γιαγιάς του. Όταν έφθασε δώδεκα ετών, ο πατέρας του του έδωσε ένα μεγάλο κομμάτι της περιουσίας για να μη δυστυχίσει στη ζωή. Το υπόλοιπο μέρος, ο ευσεβής Φιλάρετος το χάρισε στην Εκκλησία και στα διάφορα γηροκομεία και άλλα φιλανθρωπικά ιδρύματα, που είχε η Εκκλησία. Μετά από αυτά ο Φιλάρετος, αναχώρησε από την Καισαρεία και έγινε Μοναχός, θέλοντας να περάσει τα τελευταία χρόνια της ζωής του μέσα σε μια ατμόσφαιρα καθαρά πνευματική, που να ευωδιάζει από την αγιότητα. Ο Νικήτας έμαθε τα ιερά Γράμματα, από τον τότε Επίσκοπο Καισαρείας. Αυτός λοιπόν ο Επίσκοπος, έκανε τον Νικήτα, Αναγνώστη των Ιερών Γραμμάτων και τον τοποθέτησε στις τάξεις του Κλήρου της Εκκλησίας. Ο Όσιος κατά την διάρκεια της μαθήσεως του, έδειξε μεγάλη ευφυΐα και διάβασε όλα τα Ιερά βιβλία, μέσα σε συντομότατο χρονικό διάστημα.
Ασκητής μέσα στο σπήλαιο
Αλλά όμως η θεία Χάρις έκανε πάλι το θαύμα της. Ανοιξε τα μάτια και τα αυτιά της ψυχής του. Το πατρικό παράδειγμα που πήγε και έγινε Μοναχός, είχε βαθιά επίδραση στην νεαρή ψυχή του Οσίου. Και έτσι, αφού θέρμανε την πίστη του από την φλόγα του θείου έρωτος, εγκατέλειψε όλα τα υπάρχοντά του και βγήκε έξω από την πόλη, με τον σκοπό να αφιερωθεί στον Μοναχικό βίο.
Επεσκέφθη ένα σπήλαιο, που χρησίμευε ως κατοικία ενός Μοναχού, του Στεφάνου, και του ανέφερε την ζωηρή επιθυμία του να γίνε και αυτός Μοναχός. Ο Στέφανος τον δίδαξε και κατόπιν τον προέτρεπε να πάει να παραδώσει τον εαυτό του στη κοινοβιακή ζωή.
Στο Μοναστήρι του Μηδικίου
Ο Όσιος Νικήτας υπήκουσε στα λόγια του γέροντα Στεφάνου και ξεκίνησε για την νέα του ζωή. Ο Θεός οδήγησε τον Όσιο στο Μοναστήρι του Μηδικίου. Ηγούμενος στο Μοναστήρι αυτό ήταν ο Όσιος Νικηφόρος, του οποίου η ζωή έλαμπε από αγιότητα. Ο Νικηφόρος, όταν έμαθε τον ερχομό του νέου, φωτίσθηκε από το Άγιο Πνεύμα και είδε στην ψυχή του Νικήτα την βαθιά ευσέβεια, και την προσήλωση του στον Θεό. Τον δέχθηκε στη μοναχική αδελφότητα του Μηδικίου. Η Μονή του Μηδικίου βρισκόταν στα Μουδανιά της Μ. Ασίας. Αυτός δε ο Ηγούμενος Νικηφόρος τόσο πολύ θαύμασε την αρετή του Οσίου Νικήτα, ώστε σκέφθηκε να τον ανεβάσει στο αξίωμα του Ιερέως και να του αναθέσει την φροντίδα του μοναστηριού.
Χειροτονείται από τον Πατριάρχη Ταράσιο
Ξεκίνησε, λοιπόν, ο Νικηφόρος με τον Νικήτα και φθάσανε στην Κωνσταντινούπολη Εκεί συναντησαν τον τότε Πατριάρχη Ταράσιο. Ο αγιώτατος αυτός Πατριάρχης, όταν έμαθε την αρετή του Νικήτα, τον χειροτόνησε ιερέα. Όταν επιστρέψανε, ο Νικηφόρος ανέθεσε στον Ιερέα Νικήτα την διεύθυνση του Μοναστηριού, διότι αυτός ήταν γέροντας και άρρωστος από μια σοβαρή ασθένεια. Έτσι ο Νικήτας έγινε ο δεύτερος στο Μοναστήρι, μετά τον Ηγούμενο. Αυτό δεν τον έκανε υπερήφανο και εγωιστή, αλλά αντιθέτως ήταν αφορμή να ταπεινώνεται μπροστά στην θεία Παντοδυναμία και να σκεφθεί βαθύτερα την βαριά αποστολή, που του ανέθεσε ο Θεός.
Όλη του η ημέρα περνούσε με νηστεία και προσευχή και διδασκαλία στους Μοναχούς και εργασία. Επί των ημερών του, το μικρό Μοναστήρι του Μηδικίου, έγινε κέντρο πνευματικό, στο οποίο έτρεχαν μοναχοί από όλα τα μέρη του Βυζαντινού Κράτους. Η αγιότης του Οσίου Νικήτα είχε φθάσει σε τέτοιο σημείο, ώστε ο Θεός του χάρισε πλούσια τα δώρα της θείας Χάριτος. Έλαβε ο Όσιος, το προορατικό χάρισμα, να προβλέπει δηλαδή τα γεγονότα, που επρόκειτο να συμβούν. Επίσης έλαβε και το χάρισμα να θαυματουργεί.
Μετά από λίγο καιρό, ο Μακάριος Νικηφόρος, ο ευσεβής αυτός ηγούμενος, ανεχώρησε για την άλλη ζωή, και ο Όσιος Νικήτας ανέλαβε όλες τις ευθύνες του Μοναστηριού.
Στον καιρό της Εικονομαχίας
Ο Ιωάννης ο Γραμματικός ήταν μεν πολύ μορφωμένος, αλλά και πολύ κακός στην ψυχή. Ο ασεβής αυτός άνθρωπος επί του ασεβούς αυτοκράτορος Λέοντος του Αρμένιου, χρησιμοποίησε την μόρφωση του και όλες γενικά τις σωματικές και πνευματικές του δυνάμεις για την καταπολέμηση της Ορθοδοξίας. Έλαβε πολλά χρήματα από τον αυτοκράτορα και άρχισε το καταστρεπτικό έργο του. Ο Ιωάννης βρήκε και άλλους κακόψυχους και πονηρούς ανθρώπους που ήθελαν να πραγματοποιήσουν τα σχέδια του.
Οι πονηροί αυτοί άνθρωποι συμβούλεψαν τον αυτοκράτορα να καλέσει τον Πατριάρχη, όλους τους κληρικούς της αυτοκρατορίας και όλους τους ηγουμένους των μοναστηριών.
Να ειδοποιήσει δε ότι τους ζητά, για κάποια επείγουσα υπόθεση. Του είπαν ακόμη, ότι όταν έλθουν όλοι αυτοί να τους μιλήσει με καλό τρόπο για να τους πάρει με το μέρος του.
Αυτοί κατόπιν θα τους αποστομώσουν και ο βασιλεύς εν συνεχεία θα νομοθετήσει μπροστά στους υπηκόους του αυτό που θέλει. Ο αυτοκράτορας έκρινε ότι όλα αυτά, που του προτείνουν είναι πολύ συμφέροντα και γι αυτό την επομένη ημέρα διέταξε και συγκεντρώθηκαν έξω από τα ανάκτορα οι κληρικοί, οι μοναχοί και ο πατριάρχης Νικηφόρος. Ο Νικηφόρος ήταν πολύ συνετός και ευσεβής πατριάρχης και ούτε ίχνος από τα σατανικά σχέδια του αυτοκράτορα γνώριζε. Οι Πατέρες επειδή αντελήφθησαν, ότι οι λόγοι του βασιλέως είναι γεμάτοι από ψευδός και υποκρισία φώναξαν:
Αυτοκράτορα, καταλάβαμε την εναντίον της Ορθοδοξίας συνωμοσία. Μάταια προσπαθείς να συζητήσεις μαζί μας, χρησιμοποιώντας την δύναμη σου και την εξουσία σου.
Οι Πατέρες έχουν απαγορεύσει την συζήτηση γι αυτό το θέμα. Οι άγιοι Πατέρες έχουν ειπεί ότι κάθε άγια εικόνα θα προσκυνήται και τώρα και στους αιώνες. Εσύ, είσαι υπεύθυνος για τις υποθέσεις του κράτους και όχι για τα θέματα της πίστεως και της θρησκείας. Γι αυτά είναι υπεύθυνος η Εκκλησία και ο Πατριάρχης.
Μεταξύ των Πατέρων, οι οποίοι ήσαν εμπρός στον αυτοκράτορα, ήτο και ο Θεόδωρος ο Στουδίτης, θερμός αγωνιστής και υποστηρικτής της Ορθοδοξίας. Θέλησε λοιπόν να αντισταθεί ο Θεόδωρος ο Στουδίτης στον αυτοκράτορα.
Δεν αρμόζει σε σένα αυτοκράτορα, είπε ο Στουδίτης, να ασχολήσαι με τα ζητήματα της Εκκλησίας. Εμείς δεν θα υπακούσουμε σε σένα, διότι ο Απόστολος λέγει, ότι μόνον οι Προφήτες, οι ποιμένες και οι διδάσκαλοι έχουν διορισθεί από τον Θεό, για να ρυθμίζουν τα θέματα της Εκκλησίας. Ματαίως λοιπόν συ προσπαθείς να μας πείσεις, διότι εμείς δεν θα υπακούσωμε σε ότι θα πεις.
Ο βασιλεύς, επειδή οργίσθηκε από τους λόγους των Πατέρων, τους εξόρισε, ενώ τους μοναχούς τους έκλεισε στα μοναστήρια, και διέταξε συγχρόνως να καταδικάζεται σε θάνατο, όποιος υπερασπίζει την προσκύνηση των εικόνων. Επίσης τον ακλόνητο μοναχό τον Θεόδωρο Στουδίτη εξόρισε μέχρι του θανάτου του.
Ο Όσιος Νικήτας φυλακίζεται
Έπειτα από τα γεγονότα αυτά ο βασιλεύς διέταξε να έλθουν στα ανάκτορα οι ηγούμενοι των μοναστηριών που ευρίσκονται έξω από την Πόλη. Μεταξύ αυτών ήταν και ο θαυμαστός Νικήτας. Ο αυτοκράτορας άρχισε να ομιλεί προς τους μοναχούς με λόγους γλυκείς.
Από εσάς, πνευματικοί Πατέρες, είπε ο βασιλεύς, τίποτε το παράδοξο δεν ζητώ. Λέγει η Γραφή: «Πνεύμα ο Θεός, και τους προσκυνούντας αυτόν, εν πνεύματι και αληθεία δει προσκυκείν». Συμφώνως προς αυτό, συνέχισε ο ασεβής αυτοκράτορας, είναι περιττό, αφού ο Θεός είναι Πνεύμα, να ζωγραφίζουμε και να προσκυνούμε τον Χριστόν και τους Αγίους στις εικόνες.
Στους λόγους του αυτοκράτορα απάντησε με παρρησία ο Όσιος Νικήτας.
Βασιλεύ, φαίνεται, ότι δεν γνωρίζεις τον λόγο για τον οποίο είπε το ρητό αυτό ο Κύριος, και δεν παραδέχεσαι ακόμη την ενανθρώπηση του Κυρίου.
Ο βασιλεύς, όταν αντελήφθη, ότι δεν επέτυχε τον σκοπό του, θύμωσε και αμέσως φυλάκισε τον όσιο Νικήτα σε υγρή, στενή και σκοτεινή φυλακή, δια να πεθάνει πολύ γρήγορα.
Εξόρισε ακόμη τον Πατριάρχη, ο οποίος από την πρώτη στιγμή είχε αντισταθεί στα σχέδιά του, και όλους τους Ορθοδόξους κατεδίωξε. Στον πατριαρχικό θρόνο ο ανόητος βασιλεύς ανεβίβασε τον Θεόδοτο, άνθρωπο, ο οποίος ήταν ανήθικος, ανόητος και είχε άθλια ψυχή.
Οι Πατέρες βασανίζονται
Ο ασεβής αυτοκράτορας έδωσε άδεια στους ειδωλολάτρες να έρχονται μέσα στις φυλακές και να περιφρονούν τους μοναχούς, μεταξύ των οποίων ήταν φυλακισμένος ο όσιος Νικήτας. Έτσι ο λαός έβριζε και κτυπούσε τους μοναχούς. Περισσότερο από όλους έβριζε τον όσιο Νικήτα κάποιος νέος, με το όνομα Νικόλαος. Μία νύκτα λοιπόν, συνέβη το εξής παράδοξο με τη βοήθεια του Θεού στον Νικόλαο. Ενώ εκοιμάτο τη νύκτα ο Νικόλαος, νόμισε ότι είδε τον πατέρα του, ο οποίος πριν από λίγο καιρό είχε πεθάνει. Και ο πατέρας του του είπε:
Παιδί μου να αφήσεις τη συμπεριφορά που έχεις προς τον Όσιο Νικήτα. Να μη τον βασανίζεις διότι και εγώ εξαιτίας σου βασανίζομαι. Εάν παιδί μου, συνέχισε ο πατέρας, συνεχίσεις να είσαι ασεβής προς τον Όσιο Νικήτα, σε όλη σου τη ζωή θα παραδοθείς στο Σατανά, και θα σε τιμωρεί.
Από αυτούς τους πατρικούς λόγους, τόσο πολύ συγκινήθηκε ο Νικόλαος, ώστε, από τότε δεν ενόχλησε τον Άγιον και έζησε από τη στιγμή εκείνη ζωή ενάρετη.
Ο Όσιος Νικήτας έξορίζεται
Αλλά δεν ήτο αρκετή η φυλακή μόνο να βασανίσει τον Όσιο Νικήτα. Διότι ο αυτοκράτορας, όταν έμαθε ότι ο Όσιος διδάσκει και στη φυλακή, τον εξόρισε. Κατά διαταγή του αυτοκράτορα ανέλαβε κάποιος στρατιώτης να οδηγήσει τον Όσιο Νικήτα στην εξορία. Έτσι πεζός απομακρύνεται ο υπερασπιστής της Ορθοδοξίας από την Βασιλεύουσα και έφθασε στην κωμόπολη Μασαλεών. Εκεί έμεινε ο Όσιος πέντε ημέρες. Όταν ήλθε νέα διαταγή από τον αυτοκράτορα, ο στρατιώτης οδήγησε με σκληρό τρόπο τον Όσιο Νικήτα.
Ο αθλητής του Χριστού επτά ημέρες συνεχώς βάδιζε μέσα σε μεγάλο ψύχος, σε βροχές και χιόνια. Ο αυτοκράτορας διέταξε να τον οδηγήσουν σε μέρος, όπου δεν θα ήταν δυνατόν να διδάξει ο Όσιος Νικήτας. Ο αυτοκράτορας αν και εξόρισε τον Όσιο δεν ησύχαζε. Δι’ αυτό, επειδή ήθελε να τον θανατώσει, κατέστρωσε το εξής σχέδιο. Κάλεσε τον Ιωάννη τον Γραμματικό, τον ασεβή και κακόψυχο αυτόν άνθρωπο, και του είπε:
Ιωάννη, φρόντισε πολύ γρήγορα να συναντήσεις τον Νικήτα, ο οποίος δεν υπακούει στις αποφάσεις μου. Να τον αφανίσεις με οποίον τρόπο θέλεις. Έτσι να κακοποιείς καθένα, ο οποίος δεν είναι πιστός σε μένα.
Έτσι έκλεισε τον Όσιο Νικήτα μαζί με τους άλλους Πατέρες σε πάρα πολύ στενές και σκοτεινές φυλακές. Εκεί ζούσαν οι μάρτυρες με εν πολύ μικρό τεμάχιο ψωμιού από κριθάρι, έπιναν ακάθαρτο νερό και εκοιμώντο μέσα στις ακαθαρσίες. Ενώ όμως υπέφεραν πολύ, δεν απηλπίζοντο, διότι γνώριζαν, ότι πονούν χάριν του Χριστού, που σταυρώθηκε γι αυτούς. Ο ανόητος Ιωάννης, τον Όσιο Νικήτα τον βασάνιζε περισσότερο από τους άλλους. Ο Άγιος όμως δεν εγόγγυζε για τα μαρτύρια, αλλά αντιθέτως χαιρόταν διότι έτσι θα κληρονομούσε τη Βασιλεία των Ουρανών.
Ελέγχει τον Αυτοκράτορα
Όταν όμως είδε ο Ιωάννης, ότι τα μαρτύρια δεν πείραζαν τους φυλακισμένους, έκανε άλλο σχέδιο. Έτσι λοιπόν μία ημέρα ήλθε στις σκοτεινές φυλακές. Φερόταν με συμπάθεια προς τους Πατέρες και άρχισε να τους λέγει.
Πατέρες, θέλω να καταλάβετε, ότι αιτία δια τα μαρτύρια σας δεν είμαι εγώ, διότι εγώ είμαι υπάλληλος του αυτοκράτορα. Σας συμβουλεύω να συναντήσετε τον Πατριάρχη ο οποίος είναι πολύ αγαπητός στον βασιλέα και αμέσως θα βγείτε από τη φυλακή.
Οι φυλακισμένοι άκουσαν τους λόγους του Ιωάννη και τους δέχθηκαν. Συμφώνησαν με τα λόγια του, όχι επειδή δεν μπορούσαν άλλο να υπομείνουν τα μαρτύρια, αλλά διότι έτσι τους φώτισε ο Θεός. Έρχονται λοιπόν οι Πατέρες στο κελί του Οσίου Νικήτα και του προτείνουν να δεχθεί και αυτός τα λόγια του Ιωάννη. Του λέγουν ότι θα δυναμώσει η πίστις των άλλων, όταν τον δουν να ευρίσκεται σε καλή κατάσταση αν και πέρασε τόσα βασανιστήρια. Ο ήρεμος και άκακος όσιος Νικήτας δέχθηκε τους λόγους των Πατέρων και έτσι μαζί με τους άλλους βγήκε από τις φυλακές. Ενώ όμως οι άλλοι μοναχοί επήγαν στα μοναστήρια τους ο Όσιος Νικήτας δεν πήγε στο δικό του. Έτσι με την δικαιολογία, ότι θέλει να πάει να κλάψει και να προσευχηθεί στο Θεό να τον ελεήσει, για τη στάση του απέναντι στον αυτοκράτορα, ανέβηκε σε ένα μικρό πλοίο και ξεκίνησε για το νησί. Αφού έπλευσε πολύ και δεν εφαίνετο από την παραλία, γύρισε τα πανιά και επέστρεψε πάλι στην Βασιλεύουσα και άρχισε να λέγει στον λαόν της Κωνσταντινουπόλεως, ότι η πίστη του βασιλέως δεν είναι ορθή. Ο βασιλιάς, όταν έμαθε αυτά κάλεσε τον όσιο Νικήτα στα Ανάκτορα και του είπε:
Για πιο λόγο εσύ, ενώ οι άλλοι Πατέρες γύρισαν στα μοναστήρια τους, είσαι ακόμη στην Πόλη και παρανομείς και είσαι ασεβής απέναντί μου; Πρόσεξε, λοιπόν, αν δεν υπακούσεις στις διαταγές μου, πολύ γρήγορα θα πεθάνεις με φριχτά βασανιστήρια.
Γνώριζε, άθεε βασιλιά, απήντησε ο Όσιος με δυνατή φωνή, ότι εγώ δεν θα υπακούσω σε σένα διότι οι διαταγές σου δεν συμφωνούν με τη διδασκαλία του Χριστού. Θα συνεχίσω να λατρεύω τον Χριστό μου και θα προσκυνώ τους αγίους και τις εικόνες τους. Αναθεματίζω εσένα, που δεν έχεις ορθή πίστη.
Ο τύραννος βασιλιάς, όταν άκουσε τα λόγια του Οσίου οργίσθηκε και αμέσως διέταξε τον Ζαχαρία, ο οποίος ήταν διοικητής των φυλακών, να βασανίσει και να φυλακίσει τον Άγιο.
Ο Ζαχαρίας όμως, επειδή ήταν ευσεβής άνθρωπος, δεν τον φυλάκισε και δεν τον βασάνισε. Αλλά αντιθέτως του έδειχνε συμπάθεια και στοργή και συχνά τον περιποιείτο.
Οι τελευταίοι αγώνες του
Ο Λέων ο Αρμένιος, επειδή ήθελε να βασανίσει περισσότερο τον Άγιο, τον έστειλε στον Άνθιμο, που ήταν έξαρχος των Μοναστηριών, τα οποία ήσαν γύρω από τον κόλπο της Νικομήδειας. Ο Άνθιμος ήταν σκληρός, μοχθηρός και απάνθρωπος προς τους μοναχούς. Αυτός πήρε τον Όσιο και τον οδήγησε στο νησί, που τιμάται η Οσία Γλυκερία και τον έκλεισε μέσα σε σκοτεινή και πολύ στενή φυλακή. Εκεί εβασανίζετο ο άγιος από την πείνα, τη δίψα και τις ακαθαρσίες. Το σώμα του εκόπτετο από τα ξύλα του κρεβατιού του.
Τα πάντα τα έκανε ο ασεβής Άνθιμος δια να αλλάξει την πίστη του Νικήτα. Δεν κατόρθωσε όμως αυτό, που ήθελε. Διότι ο Θεός, βλέποντας την τόσο μεγάλη υπομονή του Οσίου, δεν επέτρεψε να βασανισθεί κι άλλο ακόμη. Τότε μερικοί επαναστάτες φόνευσαν τον αυτοκράτορα με το μαχαίρι μέσα στο Ναό των Ανακτόρων. Έτσι πέθανε ο ασεβής και ανόητος βασιλιάς, που τόσο κατάτρεξε την Εκκλησία και τους Χριστιανούς.
Με την βοήθεια του Θεού κατέλαβε τον αυτοκρατορικό θρόνο ο Μιχαήλ, ο οποίος έδωσε ελευθερία στους Πατέρες. Μεταξύ αυτών ήταν και ο Πατήρ των Πατέρων, ο Ομολογητής και ο Μάρτυς, καίτοι δεν έχυσε αίμα, ο Όσιος Νικήτας. Ο Άγιος αφού απέκτησε την ελευθερία του πήγε και έζησε, για λίγα ακόμη χρόνια σε Μοναστήρι, που ήταν στο βόρειο μέρος της Κωνσταντινουπόλεως. Εκεί ο Όσιος έκανε πολλά θαύματα. Σε αυτό το μοναστήρι απέθανε ο Άγιος και έφθασε στον Ουρανό, και έλαβε τα βραβεία της νίκης από την Αγία Τριάδα.
