ΘΕΟΔΩΡΟΣ ΠΡΟΔΡΟΜΟΣ
Ο Θεόδωρος Πρόδρομος ή Πτωχοπρόδρομος (1098-1166) ήταν από τις σημμαντικότερες μορφές της εποχής του.Ικανότατος λογοτέχνης έδινε συμβουλές για θεραπείες μέσω στίχων.
Για τραυματισμό στο πόδι κάποιου παιδιού πρότεινε:
«Ετραυμάτισεν το πόδι, γοργόν ας αγοράσουν κηκίδιν, λυσσομάμουδον, όξος αγριοσταπίδας, ,ελάδιν, χαμαιμέλαιον, τράκτον, κερίν κι ασβέστην , κι ας ποιήσουν τραυματάλειμμα, πριν λυκοκεφαλιάσει».
Μέσω των στίχων αυτών φτάνουν ως τις μέρες μας πληροφορίες για το πως αντιμετωπίζονται οι μικροκακώσεις.
Τα θεραπευτικά υλικά είναι : το «κηκίδι» (το κυπαρισσόμηλο), το «λυσσομάμουδο» (είδος εντόμου για φαρμακευτική χρήση), το «όξος αγριοσταπίδας» ( ξύδι από χυμό άγριας σταφίδας για αντισηψία του τραύματος, όπως γινόταν και με το κρασί). «Ελάδιν» είναι το ελαιόλαδο που έβαζαν για να γλυκάνει τον πόνο από την πληγή και το τσούξιμο από το αντισηπτικό, το ίδιο όπως και το «χαμαιμέλαιον», που είναι ελαιώδες παρασκεύασμα από χαμομήλι. Με ορισμένα από τα πιο πάνω υλικά (ελαιόλαδο, χαμομήλι) σε συνδυασμό με «τράκτον», δηλαδή λευκασμένο κερί και νερό από «σβήσιμο» ασβεστόπετρας, έφτιαχναν το «τραυματάλειμμα», αλοιφή για την επάλειψη του τραύματος, ώστε να μη «λυκοκεφαλιάσει», για μη κακοφορμίσει.
Αγωγές ανά μήνα
Για τον Μάρτιο ο θεόδωρος πρότεινε γλυκειές τροφές και ευώδη κρασί,.
Για τον Απρίλιο απαγόρευε τα ραπανάκια γιατι προκαλούσαν σύμφωνα με τις αντιλήψεις της εποχής αύξηση στην έκκριση μέλαινας χολής του υγρού που …ευθύνεται για την μελαγχολία.
Για τον Μάιο
Προτείνει τη χρήση ροδόνερου που το χρησιμοποιούσαν όχι μόνο ως «άρτυμα» στη ζαχαροπλαστική, αλλά και για καθαρισμό του δέρματος και καλλωπισμό του προσώπου, καθώς και ως φάρμακο για τη θεραπεία της λιποθυμίας.
Παράλληλα προτείνει την κατανάλωση πατσά με ποδαράκια … λόγω του εμπεριεχομένου κολλαγόνου.
Για τον μήνα Ιούνιο.
Κατανάλωση το πρωί νερού για αραίωση του χυμού της μέλαινας χολής και και προστασία της υγείας.
Για τον Ιούλιο .Κανανάλωση ψωμιού και λιγότερα φρούτα .
Για τον Αύγουστο : κατανάλωση φρούτων και δροσιστικών φαγητών.
Για τον Σεπτέμβριο προτείνει γλυκό κρασί σε όσους δεν αρέσει, γάλα για να καθαρίζουν τα υγρά του στομάχου, που και αυτά προκαλούσαν τα σχετικά νοσήματα.
Για τον Οκτώβριο
Προτείνεται η κατανάλωση άγριων πουλιών , αλλά και πράσα, που καθάριζαν το περιεχόμενο της κοιλιάς.
Για τον Νοέμβριο απαγορεύει τα λουτρά γιατί προκαλούσαν αρρώστειες κρυολογήματα.
Για τον Δεκέμβριο προτείνει λίγο φαγητό.
Για τον Ιανουάριο, πιο υγιεινό κρέας είναι το χοιρινό, ενώ το ανέρωτο κρασί πρέπει να πίνεται μόνο στην αρχή του γεύματος.
Για τον Φεβρουάριο συμβουλεύει τεύτλα, τα παντζάρια “προς εσθίασιν ου τρώγειν”.
Επίσης πρότεινε τη γυμναστική και αποφυγή κατανάλωσης αλίπαστων.
Ο Μανουήλ Α΄ Κομνηνός αντιμετώπισε τα τραύματα με την τοποθέτηση στην πληγή φρεσκκομμένου δέρματος.
Νοσήματα του αίματος
Οι ιατροσοφιστές του Βυζαντίου για την ωχρότητα του προσώπου, την καχεξία, την ισχόνητα πρότειναν :την κατανάλωση σκόρδου
Ο Μιχαήλ Ψελλός συστήνει τροφές που προάγουν την αιμοποίηση.
Αίσθηση προκαλεί η αντιμετώπιση του δαγκώματος από οχιά σύμφωμα με τον ιατροσοφιστή Αέτιο:
«…και αυτήν την έχιδναν, αποδέρας και εψήσας, χωρίς κεφαλής, και ουράς και των εντοσθίων, δίδου φαγείν όλην… την δε αποκοπείσαν κεφαλήν, λαβίδι κατέχων, ακριβώς επιτίθει τω δήγματι…και αφαρπάσεις τον ιόν…». Σκοπός αυτής της τεχνικής ήταν η διέγερση της άμυνας του οργανισμού έναντι του δηλητηρίου.
Ο Παύλος Αιγινήτης ακολουθούσε παρόμοιες πρακτικές για την ενεργοποίηση του ανοσοποιητικού. Χαρακτηριστική είναι η αναφορά του για το τσίμπημα του σκορπιού «…ο πλήξας σκορπιός λειοτριβηθείς και επιτιθέμενος τω πλήγματι…».
Νοσήματα του γαστρεντερικού συστήματος
Σε όλα σχεδόν τα νοσήματα του γαστρεντερικού προτεινόταν δίαιτα. Κατά τον Αέτιο, στο έλκος του στομάχου συνιστάτο αποφυγή του πολύ φαγητού, και χορήγηση ειδικών τροφών από χυλό κριθαριού, πλιγούρι και μέλι.
Ανάλογες ήταν οι προτάσεις των ιατροσοφιστών για τη γαστρίτιδα.Για τη συγκεκριμένη ασθένεια πρότειναν θερμό επίθεμα κατασκευασμένο από πίσσα και λάδι για ανακούφιση από τις στομαχικές ενοχλήσεις.
Για την γαστρορραγία χρησιμοποιούνταν φυτικές παρασκευές ως αιμοστατικές .
.Για τις κακοήθειες προτείνονταν φλεβοτομία, επιθέματα φυτικών και χημικών ουσιών (νίτρο, λιθάργυρος, ανθρακικός μόλυβδος κ.λπ.), διαιτητική αγωγή, χειρουργική παρέμβαση και φυτικά σκευάσματα ως αντίδοτα για τη νόσο.
Η σπαστική κολίτιδα κατά τον Αέτιο θεραπευόταν με υποκλυσμούς, υποκαπνισμούς, βεντούζες και φυτικά φαρμακευτικά σκευάσματα. Κατά τον Ορειβάσιο, ο ειλεός λυόταν με χορήγηση φυτικών σκευασμάτων και ειδικά μετά από χρήση αφεψήματος άνηθου και λαδιού.
Στην περίπτωση της λειεντερίας, (μορφή διάρροιας) η θεραπευτική αντιμετώπιση περιελάμβανε διαιτητική αγωγή (τρίψεις, μαλάξεις, επιθέματα , ηλιοθεραπεία, ιαπατικά νερά , λουτροθεραπεία) και φαρμακευτική θεραπεία (ζωικές, φυτικές ή χημικές ουσίες, οι οποίες χορηγούνταν με τη μορφή σιροπιών, αντιδότων, αφεψημάτων ή υποκλυσμών).
Η δυσπεψία και η διαταραχή της πέψης, καθώς και τα ηπατικά νοσήματα αντιμετωπίζονταν με δίαιτες , φάρμακα αλλά και άσκηση.
Γυναικολογία-Μαιευτική
Οι διαταραχές της εμμήνου ρύσεως αντιμετωπίζονταν με θερμά επιθέματα και φυτικά σκευάσματα, ενώ η δυσμηνόρροια με ειδικό κοιλιακό επίθεμα, το οποίο αποτελείτο «…εκ κηρού, πιτυίνης, κολοφωνίας, ασβέστου, στυπτηρίας σχιστής, αρσενικού…». Οι μητρορραγίες σταματούν κατά τους ιατροσοφιστές με τοποθέτηση στον κόλπο μαλλιού εμποτισμένου με λάδι και κρασί, με βεντούζες, με διάφορα φαρμακευτικά σκευάσματα και λουτροθεραπεία.
Παιδιατρική
Για τα εξανθηματικά νοσήματα, ο Αέτιος σύστηνε λουτρά και επιθέματα. Η πρώτη τροφή του βρέφους ήταν το μέλι και ο χρόνος έναρξης του θηλασμού ήταν το διάστημα από την 3η–5η ημέρα από τη γέννηση. Ο θηλασμός διαρκούσε μέχρι την ηλικία των 2 ετών και ακολουθούσε βαθμιαίος απογαλακτισμός.
Πνευμονολογικά νοσήματα
Για τους πάσχοντες από άσθμα χρησιμοποιούνταν φάρμακα (ζωικά, φυτικά και χημικά), ενώ προτείνονταν η διαβίωση σε υγιεινό χώρο. Επίσης,γίνονταν εισπνοές με τη μορφή του υποκαπνισμού, χρησιμοποιούνταν επιθέματα για την ανακούφιση των συμπτωμάτων, καθώς και λουτροθεραπεία.
Για την πνευμονία συστήνονταν , φλεβοτομία και αφεψήματα. Η φυματίωση αντιμετωπίζονταν με διάφορα σιρόπια διαβίωση σε ορεινή περιοχή και συχνή κατανάλωση γάλακτος γαϊδούρας.
Το κοινό κρυολόγημα αντιμετωπιζόταν με ειδική δίαιτα, λουτροθεραπεία, εισπνοές και φάρμακα και η κακοήθεια του πνεύμονα με παρακέντηση θώρακα για την αφαίρεση του πλευριτικού υγρού και με έμπλαστρα.
Ρευματολογία
Η θεραπεία των αρθρίτιδων επιτυγχάνονταν με φλεβοτομία, υποκαπνισμό και κάθαρση του σώματος.Επίσης προτείνονταν μαλάξεις και λουτροθεραπεία, με φυτικά εκχυλίσματα βοτάνων. Επίσης και η ηλιοθεραπεία θεωρούνταν ευεργετική όπως και και η διαμονή σε παραθαλάσσιες περιοχές.
Οι ασθενείς θα έπρεπε να αποφεύγουν το κρέας, τα εντόσθια, το κρασί, ξηρούς καρπούς και λαχανικά όπως κρεμμύδι, σκόρδα και πράσα .
Λοιμώδη νοσήματα
Για τη λέπρα συνιστούσαν τη χρήση αφεψήματος από σταυροβότανο,(Βερμπάνα ή ιεροβοτάνι
Η αφυδάτωση που προκαλείτο από τους εμέτους αντιμετωπιζόταν με χορήγηση υγρών, με θεραπευτικούς υποκλυσμούς, δίαιτα , λουτροθεραπεία και φάρμακα.
Ο τέτανος αντιμετωπίζονταν με φλεβοτομία και υποκλυσμός με φυτικά εκχυλίσματα.
Η ευλογιά θεραπεύονταν με καθαριότητα καθαριότητα του δέρματος και την ψύξη του σώματος.
Για την αποτοξίνωση του του οργανισμού και την κάθαρση των αγγέιων ο Αλέξανδρος ο Τραλλειανός συνιστούσε την εφίδρωση, τα διουρητικά και τα καθαρτικά .
Για τις αναπνευστικές παθήσεις προτείνει εισπνοές αιθέριων ελαίων με υποκαπνισμό σε αναμμένα κάρβουνα.
Για τα παράσιτα πάλι του εντερικού σωλήνα, συνιστούσε υποκλυσμούς με εστεροποιημένα έλαια, ενώ χορηγούσε και αφεψήματα πού περιείχαν αρτεμισία αψιθιά και κολίανδρο.
To “αλάτιον ” του Γρηγορίου του Θεολόγου
Γρηγόριος ο Θεολόγος με σπουδές και στην ιατρική είχε παρασκευάσει ιδιαίτερο φάρμακο με αμμωνιακό άλας και βότανα , όπως ύσσωπος, βλήτα, δυόσμος, πιπερόριζα. κλπ.. Πρόκειται για «αλάτιον». Το «αλάτιον» είναι υποκοριστικό της λέξης «άλας» και δηλώνει το παρασκεύασμα με τη μορφή μαγειρικού άλατος το οποίο : προστάτευε από την αμβλυωπία μέχρι τα γεράματα, δεν άφηνε τα δόντια να πονέσουν και τις τρίχες να πέσουν, χάριζε οξυδέρκεια, εμπόδιζε την παραγωγή φλέγματος ρυθμίζοντας κατάλληλα την ισορροπία των χυμών του σώματος, έκανε να μην πονούν τα πόδια και να μη πρήζεται ούτε να πονά ο σπλήνας. Για τη σύνθεση αυτού του τόσο ωφέλιμου αλατιού χρησιμοποιείτο κρητικός ύσσωπος (θυμάρι), αιθιοπικό κύμινο, αμμωνιακό άλας, , ζίγγιρι, σπόροι σέλινου, φλισκούνι,μαϊντανός, σίλφιο, κοινό (μαγειρικό) αλάτι κ.ά. υλικά. Ερευνητές θεωρούν οτι πρόκειται για παραλλαγή παλαιότερης συνταγής που αποδίδεται στον Ευαγγελιστή Λουκά, που ήταν γιατρός.
Η Μητροδώρα Κλεοπάτρα για τα καρκινώματα στο μαστο έλεγε : «Αφού ψήσεις φύλλα κισσού, μέχρι να κερωθούν, επάλειψε και με το αφέψημα θέρμανε».
Εναλλακτικά : «Χρησιμοποίησε λιθάργυρο, χαλκό καυτό, μόλυβδο καυτό και αφού τα ψήσεις μαζί με λάδι άλειψε».
