Της Έλενας Τσακίρη
«Να ’ρχεστε όσο μπορείτε πιο συχνά στο χωρίο μας, γιατί ο χτύπος της καμπάνας και ο ερχομός του παπά μάς δίνει κουράγιο, μας συντροφεύει». Αυτές τις προτροπές ακούει ο π. Βαγγέλης Φεγγούλης από τους πιστούς στα χωριά των Αγράφων. Όμως, όπως εξηγεί στην «Κιβωτό της Ορθοδοξίας», οι ελλείψεις σε ιερείς, που ταλανίζουν τις ενορίες, ειδικότερα στην επαρχία, φτάνουν ακόμα και το 25%, δυσκολεύοντας το έργο της Εκκλησίας. Ο π. Βαγγέλης Φεγγούλης, εκπρόσωπος του Ιερού Συνδέσμου Κληρικών Ελλάδος στο Ταμείο Πρόνοιας Δημοσίων Υπαλλήλων, μιλά για τις δυσκολίες που αντιμετωπίζουν οι ιερείς στα χρόνια της κρίσης, αλλά και για τον μαρασμό που παρατηρείται στα απομακρυσμένα χώρια, λόγω των ελλείψεων σε ιερείς, όμως, όπως σημειώνει, «με αγάπη και για την ιερή αποστολή μας και με διάθεση ψυχής, όλα αντιμετωπίζονται».
Τα τελευταία χρόνια η Εκκλησία αντιμετωπίζει σοβαρό ζήτημα ελλείψεων σε ιερείς, ειδικότερα στην επαρχία. Πόσα είναι τα «κενά» και ποιες περιοχές αντιμετωπίζουν μεγαλύτερο πρόβλημα;
Είναι γεγονός ότι η Εκκλησία μας αντιμετωπίζει τεράστιο πρόβλημα στον τομέα αυτό. Έχουμε μεγάλη έλλειψη κληρικών και η κατάσταση αυτή δυστυχώς επιδεινώνεται. Σύμφωνα με κάποια στοιχεία που έχουμε στα χέρια μας, τα κενά των οργανικών εφημεριακών θέσεων σε πανελλαδικό επίπεδο φτάνουν το 25%. Αυτό σημαίνει ότι, σε σύνολο περίπου 10.000 οργανικών θέσεων, έχουμε πάνω από 2.500 κενές ενοριακές θέσεις. Βέβαια, η κατάσταση είναι ακόμα χειρότερη στην επαρχία, όπου τα κενά σε πολλές μητροπόλεις αγγίζουν και το 40%, όπως, π.χ., στη Μητρόπολη Καρπενησίου, όπου διακονώ επί 27ετία και στην οποία μείναμε 40 ιερείς για 90 και πλέον ενορίες.
Προοπτικές για να αλλάξει αυτή η κατάσταση δεν υπάρχουν, καθότι, όπως γνωρίζουμε, το κράτος δεν επιτρέπει χειροτονίες ιερέων παρά μόνο ενός κάθε χρόνο, εκτός της περασμένης χρονιάς, όταν, με τις παρεμβάσεις του Αρχιεπισκόπου, μας δόθηκαν 160 νέες εφημεριακές θέσεις, παρέχοντάς μας, έτσι, τη δυνατότητα να καλύψουμε κάποια κενά.
Η Εκκλησία, λόγω αδυναμίας του κράτους, έχει προβεί σε κάποιες ενέργειες για να αντιμετωπίσει το θέμα των ελλείψεων. Ποιες είναι αυτές;
Παρότι η κατάσταση είναι δύσκολη, θέλω να πιστεύω ότι θα βρεθεί τουλάχιστον επιμέρους λύση στο μεγάλο αυτό ζήτημα και αυτήν τη λύση τώρα την εγγυάται η παρουσία και η σοφία του Προκαθημένου της Ελλαδικής Εκκλησίας στα εκκλησιαστικά πράγματα.
Η Εκκλησία μας, με τη συνεργασία των επιχωρίων επισκόπων και των κληρικών κάθε μητροπόλεως, θα σταθεί στο ύψος των περιστάσεων και, αναπτύσσοντας τον δικό της «Καποδίστρια», που ήδη εφαρμόζει σε πολλές περιοχές, με έναν παπά θα μπορεί να εξυπηρετήσει δύο-τρία ή και περισσότερα κοντινά χωριά, αν χρειαστεί.
Ανάμεσα σε αυτές τις ενέργειες, υπάρχει και το φαινόμενο των άμισθων κληρικών. Πώς λειτουργεί αυτή η διαδικασία και πόσο χρόνο διάρκειας μπορεί να έχει, δεδομένου ότι και οι ιερείς, όπως και οι υπόλοιποι άνθρωποι, χρειάζονται χρήματα για να επιβιώσουν;
Πράγματι, τα τελευταία χρόνια σε πολλές μητροπόλεις έχουμε χειροτονίες άμισθων κληρικών, οι οποίοι κλήθηκαν να προσφέρουν ποιμαντικό έργο, χωρίς, ωστόσο, να καλύπτουν οργανικές θέσεις. Εδώ θα ήθελα, βέβαια, να τονίσω ότι στην Ι. Μ. Καρπενησίου ο σεπτός ποιμενάρχης μας δεν προχώρησε σε καμία τέτοια χειροτονία, παρότι τα κενά που έχουμε είναι πάρα πολλά και προσωπικά θεωρώ πολύ σοφή την απόφαση του παλιού μητροπολίτου μας.
Επ’ αυτού, όμως, θα ήθελα να πω ότι από τέτοιες χειροτονίες μπορούν να προκύψουν σημαντικά ζητήματα, καθότι οι κληρικοί αυτοί δεν έχουν δικαίωμα υπογραφής σε διάφορα έγγραφα, αφού δεν έχουν οργανική θέση, και -το κυριότερο- δεν έχουν ιατροφαρμακευτική κάλυψη. Πέραν αυτών, αν δεν υπάρχει κάποιος μισθός ή σύνταξη, η επιβίωση ενός οικογενειάρχη άμισθου κληρικού, ειδικά στην επαρχία, όπου πλέον τα λεγόμενα «τυχερά» έχουν εκλείψει, είναι ιδιαίτερα δύσκολη και το θέμα αυτό θα πρέπει να αντιμετωπιστεί με πολλή σοβαρότητα.
Πόσο έχει επηρεαστεί η ζωή αλλά και ο μισθός του ιερέα τα χρόνια της κρίσης;
Δυστυχώς, όπως όλοι οι δημόσιοι υπάλληλοι, έτσι κι εμείς οι κληρικοί νιώσαμε για τα καλά στο πετσί μας το αποτέλεσμα της μείωσης σε μισθούς και συντάξεις. Τα ίδια προβλήματα που αντιμετωπίζει κάθε οικογενειάρχης σήμερα στην Ελλάδα βιώνει και ο οικογενειάρχης κληρικός. Ως μέλος του Δ.Σ. του ΤΠΔΥ, μπορώ να σας πω ότι στην ήδη σοβαρή απώλεια που έχει το Ταμείο μας με την κατάργηση του κληρικόσημου από τις αρχές του 2015, που ήταν η πιο σημαντική πηγή εσόδων υπέρ των αναγκών του Ταμείου, το οποίο, ως γνωστόν, χορηγεί το εφάπαξ των κληρικών, προστίθεται το νέο «ασφαλιστικό», που θα μας ταρακουνήσει για τα καλά. Όταν, μάλιστα, μιλάμε για πολύτεκνες ιερατικές οικογένειες, τότε η όποια μείωση σε αυτά τα χρόνια της κρίσης, όπως και να το κάνουμε, έχει επηρεάσει τη ζωή μας. Ωστόσο, θα το πω και σ’ εσάς. Ας δοξάζουμε τον Πανάγαθο, που παίρνουμε ακόμη έναν μισθό, την ίδια στιγμή που δίπλα μας η ανεργία μαστίζει περίπου δύο εκατομμύρια συνανθρώπους μας. Και ας τονίσω κάτι για τον μισθό των κληρικών, γιατί ακούγονται και λέγονται διάφορα. Η μισθοδοσία των κληρικών υφίσταται ως συμβατική υποχρέωση της Πολιτείας προς την Εκκλησία σε αντιστάθμισμα των απαλλοτριώσεων της εκκλησιαστικής και μοναστηριακής περιουσίας που πραγματοποιήθηκαν από τη δημιουργία του ελληνικού κράτους μέχρι και το 1952. Κανένας δεν μας κάνει χάρη και, φυσικά, το έργο και η προσφορά του παπά δεν πληρώνεται, διότι ο παπάς που έχει επίγνωση της ιερής αποστολής του δεν λειτουργεί με ωράριο και ούτε «τέσσερις φορές τον μήνα», όπως λένε κάποιοι.
Στην ήδη σοβαρή απώλεια που έχει το Ταμείο Κληρικών με την κατάργηση του κληρικόσημου από τις αρχές του 2015, που ήταν η πιο σημαντική πηγή εσόδων υπέρ των αναγκών του Ταμείου, το οποίο, ως γνωστόν, χορηγεί το εφάπαξ των κληρικών, προστίθεται το νέο «ασφαλιστικό», που θα μας ταρακουνήσει για τα καλά
Για να επανέλθουμε στο ζήτημα των κενών, στη δική σας περιοχή πώς αντιμετωπίζετε το πρόβλημα των ελλείψεων;
Όπως σας είπα και προηγουμένως, οι κενές εφημεριακές θέσεις στην Ελλάδα φτάνουν στις 2.500 χιλιάδες περίπου. Οι δικές μας κενές θέσεις στη Ιερά Μητρόπολη Καρπενησίου ξεπερνούν τις 50. Μείναμε 40 κληρικοί για περίπου 100 ενορίες. Η όλη κατάσταση δυσκολεύει τους χειμερινούς μήνες, κυρίως στα χωριά των Αγράφων, όπου αντιμετωπίζουμε μεγάλα προβλήματα στη μετακίνησή μας από χωριό σε χωριό, κάτω, μάλιστα, από αντίξοες πολλές φορές καιρικές συνθήκες.
Το ζήτημα της έλλειψης ιερέων στα ιστορικά χωριά της θεοσώστου μητροπόλεώς μας καταδεικνύει ένα τεράστιο κοινωνικό φαινόμενο, αυτό του πληθυσμιακού μαρασμού, που μαστίζει τον τόπο μας. «Να ’ρχεστε όσο μπορείτε πιο συχνά στο χωριό μας» μας λένε οι ξωμάχοι αδελφοί μας που διαμένουν στα χωριά των Αγράφων, «γιατί ο χτύπος της καμπάνας και ο ερχομός του παπά μάς δίνει κουράγιο, μας συντροφεύει»…
Ένας παπάς για τρία-τέσσερα χωριά, λοιπόν, και το θέμα αντιμετωπίζεται. Με πολλή αγάπη για την ιερή αποστολή μας και διάθεση ψυχής, όλα αντιμετωπίζονται.
Η Εκκλησία επαναφέρει σε τακτά χρονικά διαστήματα το ζήτημα των ελλείψεων ως αριθμό ή ποσοστό. Όμως, σε κοινωνικό επίπεδο, πώς κρίνετε την έλλειψη ιερέων από τις Εκκλησίες όσον αφορά τους πιστούς; Οι Έλληνες έχουν στραφεί στην Εκκλησία τα τελευταία χρόνια;
Σύμφωνα με τελευταία δημοσκόπηση της Κάπα Research Α.Ε., το 81,4% των Ελλήνων που δηλώνουν Χριστιανοί Ορθόδοξοι εμπιστεύονται την Εκκλησία ως θεσμό σταθερό και ακλόνητο, ως πραγματική κιβωτό σωτηρίας. Στους πολύ δύσκολους καιρούς που ζούμε, ο ταλαιπωρημένος και απογοητευμένος, ο σταυρωμένος, θα λέγαμε, λαός μας στρέφεται και πάλι προς την Εκκλησία, αναζητώντας στηρίγματα υλικά και πνευματικά. Στο πλαίσιο αυτό, όσο και αν θέλουν κάποιοι να πουν τα δικά τους, για τον δικό τους λόγο, ο ρόλος του παπά στη σύγχρονη ελληνική πραγματικότητα είναι ουσιαστικός, σημαντικός και αποφασιστικός. Αν εκλείψουν οι Ορθόδοξοι ιερείς από τη σύγχρονη ελληνική κοινωνία, η ζωή στη χώρα μας θα χάσει την ιδιαιτερότητά της, την ομορφιά της, την αντοχή της στις καταλυτικές επιδράσεις και αλλοιώσεις που έρχονται υπό διάφορες μορφές. Στην παρούσα δε χρονική στιγμή, της απόλυτης δοκιμασίας και του πόνου, ο σύγχρονος Ορθόδοξος ιερέας της πόλης και του χωριού καλείται να είναι ο εμπνευστής της χριστιανικής αγάπης, που οδηγεί τους ανθρώπους σε μια γνήσια σχέση και αλληλεγγύη. Ο παπάς γίνεται ο εκφραστής αυτής της αλληλεγγύης, που τη βλέπουμε καθημερινά στα συσσίτια και στο εν γένει τεράστιο φιλανθρωπικό έργο της Εκκλησίας μας.
Στους πολύ δύσκολους καιρούς που ζούμε, ο ταλαιπωρημένος και απογοητευμένος, ο σταυρωμένος, θα λέγαμε, λαός μας στρέφεται και πάλι προς την Εκκλησία, αναζητώντας στηρίγματα υλικά και πνευματικά
Θα ήθελα να μου πείτε λίγα λόγια και για το φιλανθρωπικό έργο της Εκκλησίας.
Η Εκκλησία στις μέρες μας επιτελεί τεράστιο φιλανθρωπικό έργο. Χωρίς την καθημερινή μέριμνα της Εκκλησίας σε όλη την Ελλάδα, ίσως είχαμε φτάσει σε κοινωνική έκρηξη. Ιδιαίτερα σήμερα, λόγω των αναγκών που δημιούργησε η οικονομική κρίση, η επέκταση του κοινωνικού δικτύου της Εκκλησίας κρίθηκε απαραίτητη και επιτακτική σε όλες τις ενορίες της χώρας μας. Έχοντας προσωπική άποψη αυτής της ευεργεσίας, στην αρχιερατική μου περιφέρεια της περιοχής των Αγράφων, όπου έφτασε ανθρωπιστική βοήθεια διά της «Αποστολής», με τη φροντίδα του γενικού διευθυντή της, Κωνσταντίνου Δήμτσα, ενός υπέροχου ανθρωπιστή, μπορώ να σας διαβεβαιώσω ότι η φιλανθρωπία της Εκκλησίας μας και στους δοκιμαζομένους κατοίκους του τόπου μας είναι μια συνεχής διακονία έμπρακτης αγάπης και προσφοράς προς κάθε ευαίσθητη κοινωνική ομάδα.
Όσον αφορά αυτό καθαυτό το έργο της «Αποστολής», που τελεί υπό την ευλογία του Αρχιεπισκόπου μας κ. Ιερωνύμου, τονίζω ότι δεν είναι απλώς η προσφορά βοήθειας μιας ανθρωπιστικής οργάνωσης προς κάποιους ανθρώπους, αλλά η συνεισφορά με αγάπη όλων των μελών του Σώματος του Χριστού στον ταλαιπωρημένο από τον σύγχρονο οικονομικο-ιδεολογικό πόλεμο «πλησίον».
Σημαντικό θα χαρακτήριζα και το φιλανθρωπικό έργο της τοπικής μας εκκλησίας, που ενεργεί και σε επίπεδο μητροπόλεως αλλά και στις περισσότερες ενορίες μας, με την ευλογία και καθοδήγηση του ποιμενάρχου μας και τις άοκνες προσπάθειες των εφημερίων, προσφέροντας πραγματική ανακούφιση σε πολλούς πάσχοντες συνανθρώπους μας.
Τα τελευταία χρόνια υπάρχει μια στροφή πολλών ιερέων προς τον «εκσυγχρονισμό» του πνευματικού έργου, είτε πρόκειται για ενασχόληση με τα social media είτε πρόκειται για παρακολούθηση σεμιναρίων στο πλαίσιο της Διά Βίου Μάθησης, που αποκτούν όλο και περισσότερες συμμετοχές. Το κρίνετε ως ένα θετικό βήμα;
Ως ένας εκ των κληρικών που συμφωνούν με τον «εκσυγχρονισμό» του πνευματικού έργου της Εκκλησίας μας, θεωρώ ότι η τεχνολογία μπορεί να χρησιμοποιηθεί για πνευματικό όφελος των μελών της, αρκεί αυτό να γίνεται με διάκριση και προσοχή.
Στην πραγματικότητα, το Διαδίκτυο είναι μια εξελιγμένη μορφή επικοινωνίας. Μπορεί να χρησιμοποιηθεί για την επικοινωνία των Χριστιανών μεταξύ τους και για την επικοινωνία των κληρικών με τους πιστούς. Σε καμιά περίπτωση, βέβαια, δεν μπορεί να υποκαταστήσει την άμεση επικοινωνία, πρόσωπο με πρόσωπο, και πολύ περισσότερο την κοινή συμμετοχή στις ακολουθίες και στα μυστήρια της Εκκλησίας. Επίσης, το Διαδίκτυο μπορεί να χρησιμοποιηθεί ως πηγή για πνευματική μελέτη ή ακούσματα ή ακόμα και για την παρακολούθηση των πολύ σημαντικών και πολλαπλώς ωφέλιμων προγραμμάτων του Ιδρύματος Ποιμαντικής Επιμόρφωσης της Αρχιεπισκοπής Αθηνών, που πολύ σύντομα θα πραγματοποιηθούν και στη μητρόπολή μας. Επ’ αυτού θα ήθελα να τονίσω ότι ψυχή αυτών των σεμιναρίων που έχουν ως στόχο την επιμόρφωση, την κατάρτιση, τη διαμόρφωση, την ποιμαντική εξειδίκευση και τη διά βίου εκπαίδευση των προς χειροτονία και των εν ενεργεία κληρικών, καθώς και των λαϊκών στελεχών, είναι ο π. Αδαμάντιος Αυγουστίδης, καθηγητής της Θεολογικής Σχολής Αθηνών και ψυχίατρος, γενικός διευθυντής του ιδρύματος, τον οποίο ευχαριστούμε από καρδιάς και τον αναμένουμε με αγάπη Κυρίου στο ευλογημένο Καρπενήσι για την έναρξη αυτών των προγραμμάτων.
Το Διαδίκτυο μπορεί να χρησιμοποιηθεί ως πηγή για πνευματική μελέτη ή ακούσματα ή ακόμα και για την παρακολούθηση των πολύ σημαντικών και πολλαπλώς ωφέλιμων προγραμμάτων του Ιδρύματος Ποιμαντικής Επιμόρφωσης της Αρχιεπισκοπής Αθηνών
