Της Λίτσας Ι. Χατζηφώτη, αρχαιολόγου
Νοτιοανατολικά του θεάτρου του Διονύσου, κοντά στην οδό Θρασύλλου, που από τον πεζόδρομο της Διονυσίου Αρεοπαγίτου οδηγεί βόρεια, προς τα Αναφιώτικα και την Πλάκα, μπορεί κανείς να δει ένα κουκλίστικο σε μέγεθος εκκλησάκι, το ύψος του οποίου φτάνει μόλις το 1,90 μ. και είναι ιδιότυπα κτισμένο. Πρόκειται για έναν ναΐσκο που ξανακτίστηκε στη θέση παλαιότερου ναού του Αγίου Γεωργίου του Αλεξανδρινού. Το προσωνύμιο αποδίδεται πιθανόν σε εικόνα του Αγίου που προερχόταν από την Αλεξάνδρεια και τον παρουσίαζε μελαψό. Για την ιστορία του μνημείου αυτού ως χριστιανικού κτιρίου ελάχιστα είναι γνωστά. Συνδέεται, όμως, με πρόσωπα και γεγονότα που, αν και είναι σημαντικά, πολύ λίγοι τα γνωρίζουν, και μάλιστα σε καιρούς πνευματικής ανυδρίας.
Ο αρχικός ναός έπεσε και αυτός θύμα των πολεμικών γεγονότων που διαδραματίζονταν γύρω από την Ακρόπολη στη διάρκεια της Επανάστασης του 1821. Ο Μακρυγιάννης αλλά και ο Σουρμελής περιγράφουν ότι καταστράφηκε ο ναός το καλοκαίρι του 1826, όταν οι Έλληνες πολιορκούνταν πάνω στον Ιερό Βράχο. Πολεμώντας κοντά στον ναό της Χρυσοσπηλιώτισσας, προκάλεσαν τους Τούρκους να πλησιάσουν στον ναΐσκο, που βρισκόταν σε πολύ καίρια θέση για τους αντιμαχομένους. Το είχαν προηγουμένως γεμίσει με πυρομαχικά, χάρη στην τέχνη του Μεσολογγίτη πολεμιστή και «λαγουμιτζή» Κώστα Χορμοβίτη ή Νταλερόπουλου, που κατασκεύαζε λαγούμια (υπονόμους). Την κατάλληλη στιγμή έβαλαν φωτιά και μαζί με το μνημείο καταπλακώθηκαν και αρκετοί Τούρκοι. «Και πήγε στον αγέρα η εκκλησιά και οι Τούρκοι όλοι», γράφει χαρακτηριστικά ο Μακρυγιάννης.
Αν ρωτήσει κάποιος τους κατοικούντες περί την οδό Λαγουμιτζή, η οποία διασταυρώνεται με τη λεωφόρο Συγγρού στο ύψος του Παντείου Πανεπιστημίου, ποιος ήταν αυτός που δόθηκε το όνομά του στην οδό τούτη, πολύ φοβούμαι ότι απάντηση δεν θα λάβει. Και όμως, πρόκειται για τον πιο άξιο και γενναίο, όπως τον χαρακτηρίζουν, κατασκευαστή λαγουμιών στη διάρκεια του Αγώνα του 1821.
Οι πληροφορίες και γι’ αυτόν είναι λίγες. Λέγεται ότι γεννήθηκε το 1781 και το επίθετό του ήταν Νταλερόπουλος. Καταγόταν από το Χόρμοβο της Β. Ηπείρου, από όπου και το προσωνύμιο Χορμοβίτης. Επικράτησε, όμως, το «Λαγουμιτζής», επειδή ήταν περίφημος και μοναδικός στην τέχνη του, τέχνη πολύτιμη για την εποχή εκείνη, τόσο για τους πολιορκητές όσο και για τους πολιορκημένους, διότι προσέφερε τη δυνατότητα υπογείως να πλησιάζουν στις θέσεις των εχθρών, χωρίς να γίνονται αντιληπτοί, και να προκαλούν καταστροφές.
Το Χόρμοβο υπήρξε κατά τον 18ο αιώνα ανεπτυγμένη πόλη της Β. Ηπείρου στην επαρχία Τεπελενίου, που κατέστρεψε έπειτα από μακροχρόνια αντίσταση των Αλβανών Χριστιανών κατοίκων της ο Αλή Πασάς. Όσοι σώθηκαν πολέμησαν στο πλευρό των Ελλήνων στο ’21. Ένας από αυτούς ήταν και ο Νταλερόπουλος. Παρουσιάζεται στο προσκήνιο της ιστορίας κατά τη Β΄ Πολιορκία του Μεσολογγίου και σώζεται κατά την Έξοδο του 1826.
Από εκεί εμφανίζεται στην πολιορκία της Ακρόπολης των Αθηνών με τον Μακρυγιάννη, που γράφει στα «Απομνημονεύματά» του: «Από-κάτου το κάστρο εις τα σπίτια ήταν µία εκκλησία και της έδεσε λαγούµι ο αθάνατος περίφηµος Κώστας Λαγουµιτζής, γενναίος και τίµιος πατριώτης – και µε την τέχνη του και µε το ντουφέκι του ως λιοντάρι πολέµαγε διά την πατρίδα. Ήµαστε µαζί κι’ αγωνιζόµαστε ως αδελφοί νύχτα και ηµέρα, και δουλεύαµεν µε τους ανθρώπους, τους αγαθούς Αθηναίους, και φκειάναµε τα λαγούµια, και ήµαστε όλοι πάντα αγαπηµένοι κ’ ενωµένοι. Εις το Μισολόγγι και παντού αυτός ο γενναίος άντρας θάµατα έχει κάµη. Πατρίδα, του χρωστάς πολύ αυτεινού του αγωνιστή».
Αν η ιστορία δεν είναι ομιλητική για τον Λαγουμιτζή, σώθηκε το νεκρικό προσωπείο του, που θησαυρίζεται στο Εθνικό Ιστορικό Μουσείο με άλλα είκοσι δύο, αποτελώντας σπάνια και πολύτιμη συλλογή του είδους. Περιλαμβάνει, μεταξύ των άλλων, τα νεκρικά προσωπεία του Κολοκοτρώνη, του Μακρυγιάννη, του Π. Μαυρομιχάλη κ.ά. Η μορφή του διασώζεται, λεπτή, βασανισμένη, στωική και ευγενική. Πέθανε στην Αθήνα, όπως μαρτυρεί η ύπαρξη του εκμαγείου, πριν από το 1850, που γράφει ο Μακρυγιάννης και τον αναφέρει «αθάνατο». Ασχολήθηκε με αυτά η Ευθυμία Παπασπύρου.
Ο Αϊ-Γιώργης ο Αλεξανδρινός και ο Λαγουμιτζής. Δυο άσημα θεωρητικά ιστορικά στοιχεία, σε χώρο όπου πλεονάζουν σε αριθμό τα μεγαλειώδη έργα και τα μεγαλειώδη αναστήματα.
Διαφωνείτε ότι τους έπρεπε τουλάχιστον ένα «μικρό προσκύνημα»;
