Αλεξάνδρου Π. Κωστάρα
Ομότιμου Καθηγητή Νομικής Σχολής Πανεπιστημίου Θράκης
Έχει θεσμοθετηθεί πια στην Ελλάδα το φαινόμενο των πυρκαγιών κατά την περίοδο του θέρους. Όπως δεν μπορούμε να εορτάσουμε τον Δεκαπενταύγουστο χωρίς το «Πάσχα του καλοκαιριού», που μας προσφέρει η μεγάλη Θεομητορική Εορτή της Κοιμήσεως της Θεοτόκου, έτσι και δεν μπορούμε να αισθανθούμε καλοκαίρι χωρίς την λαχτάρα των πυρκαγιών, που εκδηλώνονται συνήθως κατά την περίοδο του Δεκαπενταυγούστου σε όλη την Ελλάδα. Οι απώλειες δασικών εκτάσεων από τις σχετικές πυρκαγιές είναι δεδομένες. Εκείνο που μεταβάλλεται κάθε χρόνο – δυστυχώς προς το χειρότερο – είναι η έκταση της καμένης δασικής γης που θρηνούμε, μόλις οι φωτιές ολοκληρώσουν την φρενήρη πύρινη πορεία τους (όσες από αυτές είναι ανεξέλεγκτες) ή σβηστούν μετά από επίπονες, συνήθως πολυήμερες, προσπάθειες των ειδικών δυνάμεων.
Στα μεταβλητά στοιχεία των πυρκαγιών καταγράφονται οι παράπλευρες απώλειες αυτών σε ανθρώπινες ζωές και σε περιουσίες πολιτών που μετατρέπονται σε στάχτη από την μια στιγμή στην άλλη. Τα δύο τελευταία χρόνια, μετά την προηγηθείσα εκατόμβη θυμάτων στο Μάτι, δεν είχαμε, ευτυχώς, νεκρούς λόγω της εφαρμοσθείσης προληπτικής απομάκρυνσης των κατοίκων των πυρόπληκτων περιοχών από τα μέτωπα της φωτιάς. Το μέτρο αυτό υπήρξε εξαιρετικά αποτελεσματικό σε όλες τις περιπτώσεις των τελευταίων πυρκαγιών και καταγράφεται ασφαλώς ως το μοναδικό σημαντικό κέρδος της Κυβέρνησης στην μάχη της με τις φωτιές. Από εκεί και πέρα όλα τα κεφάλαια του σχετικού «ισοζυγίου» μάς βγάζουν παθητικό. Ας παρακολουθήσουμε από κοντά τις κατ’ ιδίαν «επιχειρήσεις», για να δούμε, πώς διαμορφώνονται τα αρνητικά στοιχεία τους και ποιά από αυτά συνδέονται με αντικειμενικούς παράγοντες ή με κυβερνητικές ολιγωρίες.
«Πρελούδιο» των πυρκαγιών της φετινής περιόδου απετέλεσε η φωτιά που έβαλε με περισσή επιπολαιότητα και ανευθυνότητα στο Αλεποχώρι Κορινθίας ένας ηλικιωμένος, για να κάψει, όπως είπε, λίγα ξερόχορτα στο χωράφι του. Το αποτέλεσμα αυτής της φωτιάς, που είχε την ίδια αφετηρία με το Μάτι, αλλά εντελώς διαφορετικά, ποιοτικά και ποσοτικά, επακόλουθα, ήταν τραγικό: 80.000 στρέματα ενός μοναδικού παρθένου δάσους στα Γεράνεια Όρη έγιναν στάχτη. Το αξιοσημείωτο σε αυτή την περίπτωση είναι ότι η σχετική πυρκαγιά εκδηλώθηκε πριν ακόμη εισέλθουμε ημερολογιακά στην περίοδο του θέρους, χωρίς να υπάρχουν άλλα μέτωπα φωτιάς και προπαντός χωρίς να πνέουν ισχυροί άνεμοι στην περιοχή καθ’ όλη την πολυήμερη διάρκεια της φωτιάς.
Η αδυναμία προσπέλασης από εδάφους της εστίας της φωτιάς, λόγω του δύσβατου της περιοχής, μπορεί να δικαιολογεί την μη ανάπτυξη χερσαίων πυροσβεστικών δυνάμεων, αφήνει όμως έκθετη την Κυβέρνηση για την μη έγκαιρη αποστολή εναέριων μέσων για την άμεση κατάσβεση της πυρκαγιάς, πολύ περισσότερο, όταν δεν υπάρχει το άλλοθι της επιστράτευσής τους σε άλλα μέτωπα. Έτσι, η λογικώς αποδεκτή ως αναπόφευκτη ελάχιστη ζημία από αυτή την πυρκαγιά μετεράπη τελικά σε μια τεράστια «πληγή» στους «πνεύμονες» του πρασίνου της ιδιαίτερα ευαίσθητης αυτής περιοχής, η οποία περιβάλλεται από ρυπογόνες επιχειρήσεις (διυλιστήρια, υψικάμινοι, ναυπηγεία κλπ.).
Οι πυρκαγιές που ακολούθησαν στην Αττική, στην Εύβοια, στην Πελοπόννησο και σε άλλες περιοχές της Ελλάδος υπήρξαν, κατά κανόνα, έργο εμπρηστών, όπως αποδεικνύεται από τις ταυτόχρονες πολλές εστίες της φωτιάς, από τους εμπρηστικούς μηχανισμούς που βρέθηκαν σε ορισμένες από αυτές, αλλά και από την σύλληψη συγκεκριμένων ατόμων κατηγορουμένων για εμπρησμό. Εκδηλώθηκαν δε οι πυρκαγιές αυτές μέσα σε συνθήκες καύσωνα, που μπορεί να διευκόλυνε την έκρηξη και την εξάπλωσή τους, δεν απετέλεσε όμως αυτός την άμεση γενεσιουργό αιτία τους. Ουδείς μπορεί ασφαλώς να μεμφθεί την Κυβέρνηση, γιατί δεν φρόντισε να εντοπίσει τους εμπρηστές και να τους αποτρέψει να απολαύσουν την Ηρωστράτειο δόξα τους.
Οι ευθύνες την Κυβέρνησης – και είναι πολλές – δεν πρέπει να αναζητηθούν στο πλαίσιο της καταστολής, αλλά στο επίπεδο πρόληψης. Εκεί κερδίζεται ή χάνεται ο «πόλεμος των πυρκαγιών», ο οποίος, όπως δείχνει η ιστορία και προοιωνίζεται το μέλλον, έχει προγραμματισθεί να διεξάγεται κάθε καλοκαίρι στην χώρα μας. Πρέπει να συνειδητοποιήσουμε όλοι, Πολιτεία και πολίτες, ότι κάποιοι τα καλοκαίρια μάς πολεμούν με τις φωτιές. Δεν γνωρίζω, γιατί το κάνουν και ποιοί είναι οι πρωταγωνιστές αυτού του πολέμου, αλλά είναι βέβαιο ότι υπάρχουν. Είναι χρέος της Πολιτείας να τούς αναζητήσει και να φροντίσει να προστατεύσει την χώρα από την πυρομανία τους.
Σε μια εποχή που μπορείς να βλέπεις τα πάντα στην γη από το διάστημα, είναι αφελές να δεχθεί κάποιος ότι δεν μπορεί να γίνει αυτό με την βοήθεια της ηλεκτρονικής σε μια σπιθαμή γης που είναι όλη κι’ όλη η Ελλάδα. Όταν βλέπεις μια ρουκέτα, είσαι σίγουρος για την επίθεση. Ψάχνεις μόνο να βρεις τον επιτιθέμενο. Κάτι ανάλογο συμβαίνει και με τις πυρκαγιές. Βέβαια δεν μπορούμε να παραβλέψουμε ότι οι πυρκαγιές δεν είναι αποκλειστικό εγχώριο φαινόμενο, αφού πλήττουν, εξ αιτίας της κλιματικής αλλαγής, όλες σχεδόν τις χώρες της Μεσογείου, καθώς και χώρες άλλων ηπείρων, όπως είναι η Αμερική και η Αυστραλία. Έχω όμως την αίσθηση ότι οι δικές μας πυρκαγιές δεν είναι σύμπτωση, εφ’ όσον εκδηλώνονται σε περιοχές που είχαν ξανακαεί πριν από λίγα χρόνια, όπως είναι η Ολυμπία, η Εύβοια, η Πάρνηθα κ.ά. Είναι εύκολο να τα φορτώσουμε όλα στους σπινθήρες των καλωδίων υψηλής τάσης, αλλά δεν μας βγαίνουν τα σενάρια. Η «οσμή» λοιπόν του «πολέμου» είναι το ίδιο έντονη μέσα μου, όπως και οι καπνοί της πυρκαγιάς. Σε αυτόν τον ιδιόρρυθμο «πόλεμο» η θετική έκβασή του δεν κρίνεται τόσο από το ζήτημα, πόσα «εγκαύματα» γιάτρεψες, αλλά πρωτίστως από το ζήτημα, πόσα «εγκαύματα» απέτρεψες.
Όπως και να έχει πάντως το πράγμα, πρέπει να βρούμε τρόπο να προστατεύσουμε τα λίγα δάση που μας έχουν απομείνει και τις περιουσίες των πολιτών που γίνονται κάθε χρόνο παρανάλωμα του πυρός. Η Κυβέρνηση οφείλει να προβληματισθεί σοβαρά με την δικαιολογημένη αγανάκτηση της κοινής γνώμης, που εισπράττει μόνο παχυλές υποσχέσεις πολιτικής προστασίας, στην πράξη όμως απολαμβάνει μια κόλουρη πολιτική προστασία. Και πολιτική προστασία δεν είναι μόνο να σου εξασφαλίζει η Πολιτεία την ζωή, ώστε να μη καείς από τις πυρκαγιές.
Πολιτική προστασία είναι να σου προστατεύει η Πολιτεία, όπως οφείλει, όλα εκείνα που με κόπο και με θυσίες απέκτησες. Να μη σου διαταράσσει με την απραξία της τον κύκλο ηρεμίας της ζωής σου και να περιμένεις ύστερα να εξαργυρώσεις επάνω στα αποκαΐδια τις στάχτες όσων είχες μεμια πενιχρή επιταγή αποζημίωσης, για να φτιάξεις κάτι λιγότερο και διαφορετικό από εκείνο που απελάμβανες. Χωρίς βέβαια να λογαριάζονται τα ξενύχτια και οι αναστατώσεις από την εκκένωση του οικισμού, που δεν εξαργυρώνονται με καμιά επιταγή.
Πρέπει λοιπόν να εγκαταλείψει η Κυβέρνηση την αυτοκολακεία για τα πεπραγμένα της και τις εξαγγελίες των ίδιων κάθε φορά μέτρων και να προβεί άμεσα – σήμερα, όχι αύριο – στην διάνοιξη αντιπυρικών ζωνών μέσα στα δάση. Φέτος κάηκαν 700.000 περίπου στρέματα δασικής έκτασης, από τα οποία θα είχε σωθεί το 99%, αυτών, εάν υπήρχαν αντιπυρικές ζώνες. Τι ίδιο πρέπει να γίνει ασφαλώς και στις κατοικημένες περιοχές, ώστε να είναι απροσπέλαστες από τη φωτιά και να μη χρειάζεται να γίνονται εκκενώσεις οικισμών που προκαλούν μεγάλη ταλαιπωρία στους πολίτες, ιδίως στους ηλικιωμένους από αυτούς. Στα μέτρα πρόληψης των πυρκαγιών εντάσσεται και η προμήθεια νέων εναέριων μέσων πυρόσβεσης, τα οποία πρέπει να διατεθούν στις Περιφέρειες – τουλάχιστον 2-3 σε κάθε μαι από αυτές – για τις ανάγκες τους, ώστε να μη είναι εξαρτημένες από την κεντρική διοίκηση στις πρώτες κρίσιμες ώρες της μάχης με τις φωτιές.
Οι εφιάλτες της φετινής χρονιάς ας μας συνετίσουν επιτέλους. Ας μας οδηγήσουν σε ένα «στοίχημα» για την επόμενη σαιζόν. Και ας φροντίσουμε από τώρα να το κερδίσουμε. Αν και πολύ φοβάμαι ότι θα το χάσουμε και αυτό με τα μυαλά που κουβαλάμε.
