Στό πλαίσιο τοῦ ἑορτασμοῦ τῶν 200 ἐτῶν ἀπό τήν Ἐπανάσταση τοῦ 1821 καί μέ τήν συμπλήρωση 190 ἐτῶν ἀπό τήν δολοφονία τοῦ Ἰωάννη Καποδίστρια, ἐτελέσθη τήν Κυριακή 19 Σεπτεμβρίου 2021, Ἱερό Μνημόσυνο γιά τήν ἀνάπαυση τῆς ψυχῆς τοῦ ἀοιδίμου καί μαρτυρικοῦ Κυβερνήτου τῆς Ἑλλάδος, στόν Ἱερό Ναό τοῦ Ἁγίου Νικολάου Πατρῶν.
Τῆς Θείας Λειτουργίας καί τοῦ Ἱεροῦ Μνημοσύνου προέστη ὁ Σεβασμιώτατος Μητροπολίτης Πατρῶν κ.κ. Χρυσόστομος.
Πλῆθος Λαοῦ κατέκλυσε τόν Ἱερό Ναό, ἐνῶ ἐκκλησιάσθησαν ὁ Ὑφυπουργός Ἐξωτερικῶν κ. Ἀνδρέας Κατσανιώτης, οἱ Βουλευτές Ἀχαΐας κα Χριστίνα Ἀλεξοπούλου, κ. Ἂγγελος Τσιγκρῆς καί κ. Ἰάσων Φωτήλας, ὁ Ἀντιπεριφερειάρχης κ. Παναγιώτης Σακελλαρόπουλος, ὁ Ἀστυνομικός Διευθυντής κ. Ἀνδρέας Γκίζας, ὁ Δημοτικός Σύμβουλος κ. Νικόλαος Τζανάκος, ὁ Πρόεδρος τοῦ Χριστιανοδημοκρατικοῦ κόμματος, κ. Νικόλαος Νικολόπουλος καί ἂλλοι ἐκπρόσωποι Ἀρχῶν καί Φορέων.
Στό μέσον τοῦ Ἱεροῦ Ναοῦ εἶχε τοποθετηθεῖ ἡ προσωπογραφία τοῦ Ἰωάννου Καποδίστρια ἐπί ηὑτρεπισμένου τετραποδίου, τήν ὁποία ἐπλαισίωσαν ἂνδρες καί γυναῖκες τοῦ Πολιτιστικοῦ Συλλόγου «Πύλη Πολιτισμοῦ ἐν Πάτραις».
Μετά τήν Θεία Λειτουργία ἐτελέσθη ἐπιμνημόσυνη δέηση πρό τῆς προτομῆς τοῦ Ἰωάννου Καποδίστρια, κατετέθησαν στέφανοι, παρουσιάσθησαν ἐθνικοί καί παραδοσιακοί χοροί ἀπό τόν ὡς εἲρηται Σύλλογο καί ἐψάλη ὁ Ἐθνικός Ὓμνος.
Ὁ Σεβασμιώτατος στήν ὁμιλία του ἀνέφερε:
«Πέρασαν 190 χρόνια ἀπό τήν δολοφονία τοῦ πρώτου Κυβερνήτου τῆς Ἑλλάδος τοῦ Ἰωάννου Καποδίστρια, ὁ ὁποῖος ἐκλήθη σέ μιά ἱστορική καμπή τῆς Ἑλλάδος, ἐξαιρετικά δύσκολη, νά ἀναλάβῃ τί τύχες τῆς τόσο ταλαιπωρημένης καί καθημαγμένης ἀπό τόν τουρκικό ζυγό Πατρίδος μας.
Πέρασαν ἀπό τότε 190 χρόνια, πού χέρι δυστυχῶς ἑλληνικό ἒξω ἀπό τόν Ἱερό Ναό τοῦ Ἁγίου Σπυρίδωνος Ναυπλίου, τῆς πόλεως πού ἒμεινε στήν ἑλληνική καί παγκόσμια ἱστορία, ὡς ἡ πρώτη τῆς Ἑλλάδος πρωτεύουσα μετά τήν Ἐπανάσταση τοῦ 1821 καί τήν ἀνασυγκρότηση τοῦ Ἑλληνικοῦ κράτους, ἀλλά καί ὡς ἡ πόλις πού ποτίστηκε μέ τό αἷμα τοῦ μεγάλου Ἓλληνα πατριώτη, πού πάνω ἀπό τή ζωή του ἒθεσε τήν Πατρίδα, γιά νά μείνῃ στήν ἱστορία ὡς ο πολιτικός ἡγέτης καί Kυβερνήτης πού ὂχι μόνο τήν περιουσία του γιά τήν πατρίδα διέθεσε, ὂχι μόνο τόν μισθό ἀρνήθηκε, ἀλλά καί μέ τό αἷμα του ἐπεσφράγισε τήν ἀγάπη του γιά τήν Ἑλλάδα.
Σήμερα ἀπό τόν ἱστορικό αὐτό Ἱερό Ναό τοῦ Ἁγίου Νικολάου τῶν Πατρῶν,ὃπου τελέσαμε τήν Θεία Λειτουργία καί προσευχηθήκαμε ἐξαιρέτως, τελέσαντες τό ἱερό μνημόσυνο τοῦ Κυβερνήτου, ἀφοῦ κατά τό μήνα Σεπτέμβριο τοῦ 1831, ἒπεσε ἀπό δόλια σφαῖρα καί μαχαίρι φονικό.
Ἀπό αὐτό τόν Ναό θεώμεθα τήν πόλη τῶν Πατρῶν, πού φέρει τήν σφραγίδα τῆς ἀγάπης καί τῆς σκέψεως καί φροντίδος τοῦ μεγάλου καί μαρτυρικοῦ Κυβερνήτου τῆς Ἑλλάδος. Ἒτσι ἢθελε ὁ Θεός καί ὁ Ἀπόστολος Ἀνδρέας νά συνδέσῃ τό ὂνομά του ὁ Ἰωάννης Καποδίστριας μέ τήν μεγαλώνυμο καί Ἀποστολική πόλη τῶν Πατρῶν. Ὁραματίστηκε καί ἐργάστηκε γιά μιά Πάτρα, μέ θαλάσσιο μέτωπο, ὀργανωμένες δομές, οἰκονομική, κοινωνική, πολιστική καί πολεοδομική αὐτάρκεια.
Περί αὐτῆς τῆς σχέσεως τοῦ ἀοιδίμου Κυβερνήτου καί τοῦ σχεδίου τῆς πόλεως τῶν Πατρῶν, ἒχουν πολλά γραφῆ καί εἰπωθῆ καί δικαίως. Μνημονεύομε τήν ὡραία προσπάθεια καί τά πονήματα τοῦ συμπολίτου μας, Νικολάου Τζανάκου, ὁ ὁποῖος εἶναι μάλιστα παρών.
Ὃταν ἒφθασε ὁ Καποδίστριας στό Ναύπλιο, ἒπρεπε νά ἀρχίσῃ ἀπό τό μηδέν ἢ καλύτερο κάτω τοῦ μηδενός. Καί ὃμως, ὁ ζῆλος του γιά τήν Ἑλλάδα κατέτρωγε τά σωθικά του, ἳνα χρησιμοποιήσωμεν εἰς παράφρασιν τά γραφικά λόγια καί διά τοῦτο ἐπτερώθη ὁ ἐσωτερικός του κόσμος καί μέ νεανικό καί ἱερό σφρῖγος καί μέγα ἐνθουσιασμό, ὃμοιον μέ ἐκεῖνον τοῦ Ἰησοῦ τοῦ Ναυῆ, ἂρχισε τήν ἀνοικοδόμηση τῆς νεωτέρας Ἑλλάδος.
Παρά τίς ποικίλες καί μεγάλες δυσκολίες, ξεπέρασε κάθε προσδοκία καί διεύψευσε ὃσους ἀπό ἐμπάθεια ἢθελαν τήν πορεία του ἀβεβαία καί ἀτυχῆ. Πολλά δέ ἐποίησαν κυρίως οἱ ξένες δυνάμεις, ἀλλά καί ἡμέτεροι γιά νά δυσχεράνουν τό μέγα ἒργο τῆς ἀνορθώσεως τῆς Πατρίδος ἐκ τοῦ πτώματός της. Δέν θά ἦτο ὑπερβολή, ἐάν ἐλέγαμε ὃτι ἡ ἒλευση τοῦ Καποδίστρια στήν Ἑλλάδα, ἦτο τοῦ Θεοῦ πρόνοια.
Ὁ μέγας αὐτός Ἓλλην ἒθεσε τά θεμέλια τοῦ ἐκπαιδευτικοῦ συστήματος, ἐφρόντισε γιά τήν σύνταξη βιβλίων, ἐδημιούργησε τό ἀλληλοδιδακτικό Σχολεῖο, ἳδρυσε τό πρῶτο Ἑλληνικό Γυμνάσιο, ἒκαμε στήν Αἲγινα τό κεντρικό Σχολεῖο, ἐφρόντισε γιά τήν ἀνόρθωση τῆς οἰκονομίας τῆς χώρας. Γιά τόν σκοπό αὐτό ἳδρυσε τό ἐθνικό νομισματοκοπεῖο, καθιέρωσε τόν «φοίνικα» ὡς ἐθνικό νόσμιμα, ἳδρυσε τήν ἐθνική Χρηματιστηριακή τράπεζα. Ἐνδιεφέρθη γιά τήν Ἐκκλησιαστική ἐκπαίδευση καί γι’ αὐτό τήν Ἐκκλησιαστική Σχολή στόν Πόρο. Ἳδρυσε ὀρφανοτροφεῖο, ἀρχαιολογικό μουσεῖο στήν Αἲγινα καί Γεωργική Σχολή. Ἳδρυσε τό πρῶτο φαρμακεῖο. Ἐθέσπισε τό νομικό πλαίσιο τῆς Πολιτείας. Ἒδωσε δάνεια στούς νησιῶτες γιά τήν ἀγορά πλοίων καί κατασκευή ναυπηγείων στόν Πόρο καί στό Ναύπλιο. Ἳδρυσε τήν Σχολή Εὐελπίδων.
Σέ συνεργασία μέ τόν Μιαούλη, ἀγωνίστηκε γιά νά κατααστείλῃ τήν πειρατεία. Συνέχισε τόν πόλεμο μέ τήν Ὀθωμανική Αὐτοκρατορία, φοβούμενος ὃτι οἱ Ἃγγλοι ἢθελαν τόν περιορισμό τῶν συνόρων τῆς Ἑλλάδος. Ἦτο τόσο ὀξυδεκρής, πού ἀσφάλισε πολλά κτήρια ἀπό πυρκαϊά σέ οἶκο τῆς Τεργέστης.
27 Σεπτεμβρίου 1821. Ξυπνάει ὁ Κυβερνήτης ἒνδακρυς. Δέν θέλει νά χάσῃ δεύτερη Κυριακή τήν Θεία Λειτουργία. Τήν προηγούμενη Κυριακή ὁ ἀδελφός του Αὐγουστῖνος, τόν ἐμπόδισε μετά πολλῆς πιέσεως νά ἐκκλησιασθῇ φοβούμενος, ὂχι ἀδίκως, ὃτι κινδύνευε ἡ ζωή τοῦ Κυβερνήτου.
Αὐτή τήν Κυριακή, πρέπει νά βιώσῃ τήν Ἀνάσταση. Ὁ Μέτερνιχ τόν ὀνόμαζε περιπαιχτικά, « ὁ Ἃγιος Ἰωάννης τῆς Ἀποκαλύψεως». Ὁ Καποδίστριας ἦτο ὂντως μιά ἀποκάλυψη. Τήν Κυριακή ἐκείνη μετέστη πρός τά ἂφθαρτα καί αἰώνια, ἒνθα ἦχος καθαρός ἑορταζόντων καί βοώντων ἀπαύστως τό, «Κύριε δόξα σοι».
Ὁ ἲδιος εἶχεν εἲπει: « Δέν φοβοῦμαι τόν θάνατο. Ὁ θάνατός μου μᾶλλον εἶναι ἀπαραίτητος γιά τήν Ἑλλάδα καί ὑπέρ τῆς Ἑλλάδος».
Πόσο τόν ἀγάπησε ὁ Λαός, ἐφάνη ἀπό τό ὃτι πέταξαν νεκρό τόν ἒνα ἐκ τῶν φονέων του στή θάλασσα, τόν Κωνσταντῖνο Μαυρομιχάλη. Ὁ ἃλλος ὁ Γεωργάκης Μαυρομιχάλης, δικάστηκε καί κατεδικάσθη εἰς θάνατον.
Ὁ Εἰσαγγελέας στή δίκη πού ἒγινε στό Ναύπλιο στό στρατοδικεῖο εἶπε χαρακτηριστικά γιά τόν Καποδίστρια. «Εἷς ἀνήρ πίπτει καί ὃλη ἡ Ἑλλάς κλονεῖται».
Ὁ Θεόδωρος Κολοκοτρώνης, πληροφορήθηκε γιά τήν δολοφονία τοῦ Καποδίστρια εὑρισκόμενος στήν Τριπολιτσά καί μᾶς πληροφορεῖ. «Τήν αὐγή ὃπου τό μάθουν οἱ πολίτες τῆς Τριπολιτσᾶς, γιά τήν δολοφονία τοῦ Κυβερνήτου ἒμειναν σάν νεκροί».
Τόσο ἀγάπησαν τόν Καποδίστρια πού μετά τήν δολοφονία του ἒτρεχαν οἱ Ἀναπλιῶτες καί μετά μαντήλια τους μάζευαν τό αἷμα του.
Πάνω στά χέρια τοῦ κεκοιμημένου μεγάλου καί πρώτου καί ἀριθμητικά, ἀλλά καί χωρίς ὃμοιό του Κυβερνήτη τῆς Ἑλλάδος, τοποθετήθηκε τό ἱερό τῆς Παναγίας τῆς Γλυκοφιλούσης εἰκόνισμα, δῶρο σ’ αὐτόν τῆς Μαρίας Θεοδώρεβνας, ἀπό τή Ρωσία.
Ἀπό τήν ἰδιόχειρη σημείωση τοῦ Κυβερνήτου πίσω ἀπό αὐτό τό σεβάσμιο εἰκόνισμα φαίνεται πῶς ὁ Κυβερνήτης σέ ὧρες δύσκολες προσηύχετο γιά τήν Πατρίδα. Γράφει λοιπόν:
«Γλυκοφιλοῦσα Μαριάμ, τόν Υἱόν σου αἲτησαι ὑπέρ ἐμοῦ τοῦ δούλου σου Ἰωάννου, βραβεῦσαι μετά σοφίας κυβερνᾶν τόν εὐσεβῆ λαόν σου καί βασιλείας με Αὐτοῦ τυχεῖν δι’ ἒλεος Του». 1829…)
Μνημονεύομε σήμερον τοῦ Κυβερνήτου, ὁ ὁποῖος ὁμολογοῦσε εὐκαίρως ἀκαίρως ὃτι, «ἡ χριστιανική πίστη ἐσυντήρησε καί τούς Ἓλληνες καί τή γλῶσσα καί τήν πατρίδα καί τάς ἀρχαίας ἐνδόξους ἀναμνήσεις καί ἐξαναχάρισεν εἰς αὐτούς τήν πολιτικήν ὓπαρξιν τῆς ὁποίας εἶναι στῦλος καί ἐδραίωμα». Συνδύαζε δηλ, ὁ ἀοίδιμος Κυβερνήτης τήν ἀνάσταση καί ἀνεξαρτησία τοῦ Ἒθνους, μέ τήν παράδοση τοῦ Γένους καί τά πνευματικά του ἀποθέματα.
Ὁ ἲδιος εἶχε δηλώσει: «Πρῶτα εἶμαι Ἓλληνας, γιατί γεννήθηκα σ’ αὐτή τή χώρα. Εἶμαι Ἓλληνας ἀπό πατέρα καί μητέρα. Εἶμαι μέ τή χάρη τοῦ Θεοῦ, πού μοῦ ἀνέθεσε τήν Κυβέρνηση αὐτοῦ τοῦ Λαοῦ. Εἶμαι Ἓλληνας, ἐκ γενετῆς, ἀπό καθαρή ἀγάπη, ἀπό αἲσθημα, ἀπό καθῆκον καί ἀπό θρησκεία».
(Γ. Μεταλληνοῦ, Ἰωάννης Καποδίστριας, ὁ Πολιτικός Μάρτυρας τῆς Ρωμηοσύνης, 1992.)
Μελετώντας κανείς τήν ἱστορία τῆς Πατρίδος μας καί φθάνοντας στόν Ἰωάννη Καποδίστρια εὒλογα διερωτᾶται: «Πῶς θά ἦτο ἡ Πατρίδα μας ἂν δέν ἐδολοφονεῖτο ὁ Ἰωάννης Καποδίστριας» καί ἐλεύθερα συλλογᾶται: «Μόνο μέ τέτοιους σάν τόν Καποδίστρια Κυβερνήτες ἡ χώρα μας, θά βρῇ τόν ἱστορικό καί σωτήριο βηματισμό της, τήν θέση της μέσα στό ἱστορικό γίγνεσθαι καί τήν πορεία της στό μέλλον. Μέ τήν διατήρηση τῆς ἰδιοπροσωπίας της, τῆς Ὀρθοδόξου πίστεώς της, τῆς παραδόσεώς της, τῆς γλώσσας της καί ἀπαραχάρακτης ἱστορίας της, τῆς παιδείας πού θά τῆς ταιριάζει καί τῆς ἀγάπης πού τῆς ἀξίζει καί ἡ ὁποία πρέπει νά φτάνει μέχρι θυσίας».
Ὁ Καποδίστριας γιά τήν διακυβέρνηση πού ἀνελάμβανε ἐσημείωνε πρός τόν φίλο του Ἐλβετό Τραπεζίτη Ἰωάννη Ἐϋνάρδο. «Ἀγωνιῶ να προγνωρίσω τί θέλει ἀπογίνει καί ἂν μοῦ ἒχει ὁρισθεῖ νά σηκώσω τόν οὐρανόθεν ἐπικαταβαίνοντα εἰς ἐμέ σταυρόν μέ τήν ψῆφον τῆς Συνελεύσεως τῆς Τροιζῆνος. Ἡ κάθοδός μου εἰς τήν Ἑλλάδα σημαίνει ἂνοδον εἰς τόν Γολγοθάν μου».
Μέγα τό πνευματικό καί θυσιαστικό ἦθος τοῦ πολιτικοῦ ἀνδρός, μοναδικός ἲσως στά χρονικά , ὣστε νά ξεκινάῃ τόν πολυεύθυνο πολιτικό του δρόμο μέ τήν αἲσθηση ὃτι δέν τόν περιμένουν, δόξες καί τιμές, ὑλικές ἀπολαβές καί κοσμικές ἀπολαύσεις, ἀλλά σταυρός καί μαρτύριο.
Ἓνα παιδί, ἡ Εὐαγγελία Λάππα, μαθήτρια Λυκείου ἐτῶν 16, ἒγραψε ἓνα ποίημα στίς 15 Ἰουνίου 2020 γιά τόν «ἃγιο» ὃπως τόν ἀποκαλεῖ τῆς Πολιτικῆς, Ἰωάννη Καποδίστρια». Γράφει λοιπόν, μεταξύ τῶν ἂλλων:
Χαῖρε τοῦ γένους ὑψιπέτη
τῆς Ἑλλάδας γνήσιε ἡγέτη
μάχησες μὲ θάρρος τὴν Φραγκιὰ
ποῦ ‘θέλε τῆς μάνας (τῆς Ἑλλάδος δηλαδή) τὴ σκλαβιά.
Χαῖρε, ἐθνάρχη μας λαμπρὲ
κυβερνήτη, μόνε ἀληθινὲ
τῆς Ἑλλάδος σφράγισες τὴ λευτεριὰ
πολέμησες τῆς προδοσίας τὰ θεριά.
Χαῖρε ἅγιε τῆς πολιτικῆς
ἁγνῆς καρδιᾶς ἑλληνικῆς
πρόσφερες ὅσο κανεὶς
στὶς καρδιές μας πάντα ζεῖς.
Χαῖρε, φήμη ἀληθινὴ
τόλμη ψυχή, ἡρωικὴ
δὲν λόγισες καμιὰ στιγμὴ
δόξα καὶ πλούτη στὴ ζωή.
Χαῖρε Μεγάλης Ἰδέας ποιητὴ
Ἑλλάδος, ἀκτίνα φωτεινὴ
βόλι σὲ πῆρε, «ἑλληνικὸ»
ἑνὸς Ἐφιάλτη, προδοτικό.
Χαῖρε ἅγιε κυβερνήτη
τοῦ ’21 ἀξίας μαργαρίτη
ὑπόσχεση δίνουμε ψυχῆς
αἰώνια μὴ λησμονηθεῖς.
Ἐμεῖς καταλήγομε ὡς ἑξῆς:
«Αἰωνία σου ἡ μνήμη μεγαλόπνοε ἂρχοντα, δεξιοτέχνη διπλωμάτη καί πολιτικέ, ἀπαράμιλλε διοργανωτή, μεγάλε ὁνειροπόλε, ἀσκητικέ κυβερνήτη, ἒντιμε καί ἀδιάφθορε ἀγωνιστή.
Αἰωνία σου ἡ μνήμη, μεγάλε Ἓλληνα πού μέ κόπους καί μέ ἀπαράμιλλο ἀγῶνα, ἐθεμελίωσες τό νέο Ἑλληνικό κράτος καί τοῦ ἒδωσες τήν δύναμη νά ὀρθοποδήσῃ καί νά ἀκολουθήσῃ τόν δρόμο τῶν πεπρωμένων του.
Αἰωνία σου ἡ μνήμη Ἰωάννη Καποδίστρια, πού ἡ θυσία σου ὑπῆρξε θυσία ἣρωος καί ὁ θάνατός σου τραγωδία γιά τήν Ἑλλάδα».(Καποδίστριας, Τετράδια εὐθύνης 5 (1978), σ.18)
