Στον Γιώργο Κεφαλίδη
Τη δική του απάντηση σε όσους αντιδρούν στην Αγία και Μεγάλη Σύνοδο της Ορθοδόξου Εκκλησίας στην Κρήτη δίνει αποκλειστικά στην «Κιβωτό της Ορθοδοξίας» ο Μητροπολίτης Κισάμου και Σελίνου Αμφιλόχιος. Για πρώτη φορά μιλά για οργανωμένη κίνηση από διάφορους εκκλησιαστικούς κύκλους: «Βάλλουν εναντίον της Αγίας και Μεγάλης Συνόδου, επιχειρηματολογώντας με έναν τρόπο που περισσότερο φανατίζει και προκαλεί και ουδόλως οικοδομεί». Και συμπληρώνει: «Η προσπάθεια που γίνεται έχει ως στόχο και σκοπό τη δημιουργία εντυπώσεων που δεν έχουν καμία απολύτως σχέση με την αλήθεια και την ουσία του γεγονότος». Παράλληλα, ο κ. Αμφιλόχιος σηκώνει το γάντι απέναντι σε δημοσιεύματα στον Τύπο και αναρωτιέται «πώς και από πού προκύπτει το συμπέρασμα των υπέρογκων αυτών ποσών και εξόδων που κάποιοι διαδίδουν και ανακοινώνουν; Ποιος τους ενημέρωσε και από πού επιβεβαίωσαν την όποια ενημέρωση ή πληροφορία τους αυτή;».
Η Αγία και Μεγάλη Σύνοδος της Ορθόδοξης Εκκλησίας θα πραγματοποιηθεί στην εκκλησιαστική επαρχία σας. Ποια είναι τα συναισθήματα και η ευθύνη σας;
Μας αξιώνει ο Θεός στους καιρούς μας να ζήσουμε το μέγα αυτό, ιστορικό γεγονός της Σύναξης της Πανορθοδοξίας, με τη συμμετοχή όλων των Προκαθημένων των κατά τόπους Εκκλησιών και ικανού αριθμού αρχιερέων και ειδικών συμβούλων – περί τους 350 τον αριθμό. Γεγονός υψίστης ιστορικής σημασίας, σπουδαιότητος και αξίας, το οποίο θα σημαδέψει τον τόπο και την Ιστορία. Αρκεί να σκεφτούμε τους αιώνες που έχουν περάσει από την τελευταία παρόμοια Σύνοδο, ως επίσης το γεγονός ότι η Ορθόδοξος Εκκλησία ομιλεί περί της συγκλήσεως της Συνόδου αυτής σχεδόν 90 χρόνια (από το 1930) και την προετοιμάζει περισσότερο από μισό αιώνα (από το 1961)! Μεγάλη η τιμή, η ευλογία, η χαρά, αλλά και η ευθύνη διά τη Μεγαλόνησο Κρήτη, την Εκκλησία της, πιστή και αφοσιωμένη θυγατέρα του Οικουμενικού μας Πατριαρχείου, και ιδιαίτερα την εκκλησιαστική μας περιφέρεια, την Ιερά Μητρόπολη Κισάμου και Σελίνου, καθίδρυμα της οποίας είναι η Ορθόδοξος Ακαδημία Κρήτης -φέρουσα την πνευματική της αναφορά εις το Οικουμενικό Πατριαρχείο-, τόπος όπου θα διεξαχθούν οι εργασίες της Αγίας και Μεγάλης αυτής Συνόδου της Ορθοδόξου Εκκλησίας. Βαθιά η ευγνωμοσύνη και άμετρες οι ευχαριστίες μας προς τη σεπτή κορυφή της Ορθοδοξίας και του Γένους, τον Οικουμενικό Πατριάρχη Βαρθολομαίο, τον ηγούμενο της Ορθοδοξίας, όχι μόνον διά την πρόταση επιλογής του τόπου συγκλήσεως της Αγίας και Μεγάλης Συνόδου, αλλά κυρίως διά το γεγονός ότι η σύγκλησίς Της αποτελεί καρπό της ανυστάκτου προσευχής, μέριμνας, αγωνίας και αγάπης Του διά την ενότητα της Αγίας μας Εκκλησίας. Και τούτο διά τον λόγον ότι το Οικουμενικό Πατριαρχείο αποτελεί το αναμφισβήτητο κέντρο της οικουμενικής ενότητας και συνεργασίας των τοπικών Αυτοκεφάλων Ορθοδόξων Εκκλησιών, έχον υπερεθνικό χαρακτήρα, μακριά από κάθε σκέψη παγκοσμίου κυριαρχίας.
Μέσα εις το ιστορικό γίγνεσθαι, η διαδρομή της Μητρός, Αγίας του Χριστού Μεγάλης Εκκλησίας υπήρξε και εξακολουθεί να είναι, όπως εύστοχα παρατήρησε ο Μακαριστός Μητροπολίτης Γέρων Χαλκηδόνος, Μελίτων, σε μνημειώδη λόγο του, «ένας πραγματικός Ακάθιστος Ύμνος, ένας ύμνος ορθός, που κρατά την ευσέβεια της πίστεώς μας και την αξιοπρέπειαν και την τιμήν του Γένους μας». «Χαρακτηριστικόν γνώρισμα της Εκκλησίας της Κωνσταντινουπόλεως εστάθη και είναι να ευαγγελίζεται εις τους άλλους χαράν μεγάλην και ανάστασιν και ελευθερίαν και λόγον, να κρατεί δε δι’ εαυτήν το μοναδικόν προνόμιον του μεγαλείου του σταυρού και της σιωπής, της Παναγίας το προνόμιον», κατέληξε ο μεγάλος αυτός ιεράρχης. Μόνο λοιπόν όταν κάποιος εθελοτυφλεί δεν μπορεί να αντιληφθεί την υψηλότατη κορυφή εις την οποία ευρίσκεται το Φανάρι, ακτινοβολώντας και περιαστράπτοντας τις αιώνιες αλήθειες του Κυριακού Λόγου, αυτό που κράτησε την ανθρωπότητα ζωντανή στο πέρασμα του χρόνου, αυτό που χρειάζεται ο πιστός άνθρωπος σήμερα εμπρός εις το σταυροδρόμι των πολιτισμών εις το οποίο ευρίσκεται, για να μην αλλοτριωθεί και αφομοιωθεί από τη συνάντηση αυτή, αλλά να συμπορευθεί διατηρώντας παράλληλα τη γνησιότητα της ταυτότητάς του, τον έλεγχο της συνειδήσεώς του, την πατροπαράδοτη πίστη και ευσέβειά του. Όσον αφορά τη δική μας ευθύνη, είναι ανάξια λόγου, καθώς ο οικοδεσπότης και ο φιλοξενών είναι το Οικουμενικό Πατριαρχείο και ο Οικουμενικός Πατριάρχης μας, Βαρθολομαίος. Η δική μας ευθύνη έχει σχέση με θέματα συντονισμού, οργανωτικά και πρακτικά.
Στο πρακτικό ζήτημα, μπορεί η περιοχή όπου θα φιλοξενηθεί η Σύνοδος με τις υπάρχουσες δομές να αντεπεξέλθει στην υποδοχή τόσων προσώπων;
Ένα γεγονός αυτού του διαμετρήματος και ειδικού βάρους προκαλεί το ενδιαφέρον, όχι μόνον του Ορθόδοξου κόσμου, αλλά της οικουμένης, και είναι φυσικό πολλοί τόποι και μέρη να επιθυμούσαν να το υποδεχθούν και να το φιλοξενήσουν, αφού η Ιστορία θα καταγράψει και τον τόπο φιλοξενίας. Ενδεικτικό του παγκόσμιου ενδιαφέροντος είναι, όπως έχουμε ενημερωθεί, ότι έχουν ζητήσει να διαπιστευτούν περί τα εκατό μέσα ενημερώσεως από όλο τον κόσμο, διά να έχουν δυνατότητα κάλυψης του γεγονότος. Με έκπληξη ακούσαμε να λέγεται ότι οι υποδομές της περιοχής αδυνατούν, δήθεν, να αντεπεξέλθουν εις τη φιλοξενία τόσου κόσμου. Σαφώς και η είδησις αυτή δεν ανταποκρίνεται εις τη δυναμική της περιοχής, καθώς ομιλούμε για έναν τόπο με υψηλή επισκεψιμότητα, ο οποίος δέχεται χιλιάδες επισκέπτες, τους θερινούς ιδιαίτερα μήνες, και οι υποδομές του μπορούν να φιλοξενήσουν αρκετές χιλιάδες επισκεπτών και όχι μόνον τετρακόσιους, όσοι περίπου υπολογίζεται ότι θα είναι οι μετέχοντες εις την Αγία και Μεγάλη Σύνοδο, με τους ειδικούς συμβούλους τους, ως και τους λοιπούς συνεργάτες των κατά τόπους Αυτοκεφάλων Εκκλησιών. Συνεπώς, η περιοχή διαθέτει και τις υποδομές και τα μέσα και τη δυναμική, κυρίως όμως αγάπη, ευγένεια και αρχοντιά, στοιχεία με τα οποία θα δεχθεί, θα υποδεχθεί και θα φιλοξενήσει τους υψηλούς αυτούς επισκέπτες. Ενδεικτικό του γεγονός αυτού, η συγκινητική και αυθόρμητη πρόθεση και επιθυμία τόσο της Τοπικής Αυτοδιοικήσεως όσο και άλλων φορέων, αλλά και των ανθρώπων του τόπου, να προσφέρουν και να συμβάλουν προς την κατεύθυνση αυτή.
Γίνεται λόγος για το κόστος και τα μέτρα ασφαλείας. Τι ισχύει στην πραγματικότητα;
Ευχαριστώ για την ερώτηση, καθώς μου δίδετε την ευκαιρία να πω ότι πόρρω απέχουν της αληθείας οι διαδόσεις αυτές, οι οποίες πιστεύω και ελπίζω να είναι όχι εκ λόγων σκοπιμοτήτων και αλλότριων, αλλά εξ αγνοίας. Από όσο γνωρίζουμε, κάθε Εκκλησία θα έχει την ευθύνη κάλυψης του καταλύματος όπου οι αντιπρόσωποί της θα διαμείνουν. Διερωτώμαι λοιπόν: Πώς και από πού προκύπτει το συμπέρασμα των υπέρογκων ποσών και εξόδων που κάποιοι διαδίδουν και ανακοινώνουν; Ποιος τους ενημέρωσε και από πού επιβεβαίωσαν την όποια ενημέρωση ή πληροφορία τους αυτή; Χρειάζεται, νομίζω, να είμεθα ιδιαίτερα προσεκτικοί και περισσότερο υπεύθυνοι όταν αναφερόμεθα εις το μέγα και ιστορικό αυτό γεγονός, καθώς κανείς μας δεν έχει το δικαίωμα, εν γνώσει ή αγνοία του, να γίνει υπαίτιος μιας τέτοιας παραπληροφόρησης και παραφιλολογίας. Ως προς την ασφάλεια, είναι λογικό και αναμενόμενο οι καθ’ ύλην αρμόδιοι να λάβουν τα απαραίτητα και ενδεδειγμένα μέτρα – θέμα πέρα και πάνω από τις δικές μας αρμοδιότητες. Όμως, οι άνθρωποι του τόπου και της Κρήτης όλης θα έχουν τη χαρά να λάβουν την ευχή του Οικουμενικού μας Πατριάρχου και των λοιπών Προκαθημένων εις τις Θείες Λειτουργίες που έχουν προγραμματιστεί. Σε ό,τι αφορά την περιοχή μας, θα τελεστεί Πατριαρχική Θεία Λειτουργία το Σάββατο 18 Ιουνίου (Ψυχοσάββατο) εις τον Ιερό Μητροπολιτικό μας Ναό, τον Ευαγγελισμό της Θεοτόκου, και επίσης τη Δευτέρα 20 Ιουνίου (εορτή του Αγίου Πνεύματος) εις την Ιερά Πατριαρχική Μονή Οδηγητρίας Γωνιάς, στο Κολυμπάρι, πλησίον της Ορθοδόξου Ακαδημίας. Στο Ηράκλειο θα τελεστεί συλλείτουργο των Προκαθημένων κατά την ημέρα της εορτής της Πεντηκοστής και εις τα Χανιά, την Κυριακή των Αγίων Πάντων. Στην Ιερά Πατριαρχική Μονή Γωνιάς, τέλος, θα τελείται καθημερινά Θεία Λειτουργία κατά τις ημέρες της Συνόδου, με τη συμμετοχή όσων εκ των μελών της το επιθυμούν.
Πώς μπορεί ένα μέλος μιας Εκκλησίας, και μάλιστα όταν αυτό είναι επίσκοπος, να είναι πάνω από την Εκκλησία εις την οποία ανήκει και να βάλλει εναντίον της;
Σας ανησυχούν οι αντιδράσεις που ακούγονται τον τελευταίο καιρό;
Στον ελλαδικό, κυρίως, χώρο έχει δημιουργηθεί μια, όπως φαίνεται, οργανωμένη κίνηση από διάφορους εκκλησιαστικούς κύκλους, οι οποίοι βάλλουν εναντίον της Αγίας και Μεγάλης Συνόδου, επιχειρηματολογώντας με έναν τρόπο που περισσότερο φανατίζει και προκαλεί και ουδόλως οικοδομεί. Σαφώς και μπορεί να υπάρχουν διαφορετικές γνώμες και απόψεις. Αυτό σημαίνει Ορθοδοξία, ελευθερία. Είναι όμως θλιβερό το γεγονός η Εκκλησία να βάλλεται εκ των έσω, καθώς η προσπάθεια που γίνεται έχει ως στόχο και σκοπό τη δημιουργία εντυπώσεων, που δεν έχουν καμία απολύτως σχέση με την αλήθεια και την ουσία του γεγονότος. Σκέπτομαι και διερωτώμαι: Πώς μπορεί ένα μέλος μιας Εκκλησίας, και μάλιστα όταν αυτό είναι επίσκοπος, να είναι πάνω από την Εκκλησία εις την οποία ανήκει και να βάλλει εναντίον της; Ας μη λησμονούμε ότι τα θέματα που θα συζητηθούν εις την Αγία και Ιερά Σύνοδο έχουν συμφωνηθεί και υπογραφεί από όλες τις κατά τόπους Εκκλησίες και μάλιστα βάσει κειμένων. Πώς γίνεται λοιπόν ένας επίσκοπος να προκαλεί τέτοιο θόρυβο για το μείζον θέμα της συγκλήσεως της Αγίας και Μεγάλης Συνόδου, ως και ό,τι άλλο λέγεται, γράφεται και ακούγεται, τη στιγμή που η τοπική Εκκλησία εις την οποία ανήκει και ο Προκαθήμενός Της έχουν συμφωνήσει και υπογράψει; Εκτός και αν ο ένας κατέχει την αλήθεια και είναι πάνω από την Εκκλησία της οποίας είναι μέλος και η Εκκλησία ευρίσκεται σε πλάνη! Ανεπίτρεπτο και απαράδεκτο, επίσης, εκκλησιαστικά πρόσωπα και μάλιστα επίσκοποι να βάλλουν με τόσο μένος εναντίον του μαρτυρικού και αίματι βεβαμμένου θεσμού, του Οικουμενικού Θρόνου, ο οποίος επί 1.600 και πλέον έτη διαδραματίζει καθοριστικό ρόλο εις τον ρουν της παγκόσμιας ιστορίας και ζωντανεύει την ακοίμητη συνείδηση του Γένους, ως και εναντίον του ηγουμένου και ομολογητού της Ορθοδόξου Πίστεως και Αληθείας, του Οικουμενικού Πατριάρχου Βαρθολομαίου, ακόμα και εναντίον της Αποστολικής Εκκλησίας της Κρήτης.
Έχουμε μεγάλη ευθύνη εμείς, οι ποιμένες, να διαφωτίσουμε τον λαό του Θεού και να τον καλέσουμε σε προσευχή, διά να φωτίσει το Πανάγιο Πνεύμα τους Αγίους Συνοδικούς, και όχι να προκαλούμε τέτοιο και τόσο θόρυβο, σύγχυση και ταραχή, καθώς η σύγχυσις, όπως λέγει και ο αββάς Ισαάκ, είναι όχημα του Διαβόλου, ενώ το Άγιο Πνεύμα, η Εκκλησία ολόκληρη, προχέει την ηρεμία και τη βεβαιότητα του Αγίου Πνεύματος.
Με βρίσκει απόλυτα σύμφωνο η σκέψις του αιδ. πρωτ. πατρός Γεωργίου Τσέτση, ο οποίος γράφει σε πρόσφατο κείμενό του ότι η Εκκλησία της Κωνσταντινουπόλεως, θεσμός αιώνιος, που άντεξε στα παλαίσματα των καιρών και τη χαλεπότητα των ημερών, με τη μαρτυρία και τη θεολογική της προσφορά σφράγισε διά μέσου των αιώνων τη ζωή της Εκκλησίας και βρέθηκε πάντοτε στο επίκεντρο του λόγου της αλήθειας και της προσπάθειας αποκατάστασης της αλήθειας αυτής, όσες φορές διασπαστικά κινήματα έπλητταν την ενότητα της μίας, Αγίας, Καθολικής και Αποστολικής Εκκλησίας. Χρειάζεται να γίνει κατανοητό προς κάθε κατεύθυνση ότι η Αγία του Χριστού Μεγάλη Εκκλησία, η μαρτυρική Εκκλησία της Κωνσταντινουπόλεως, μένοντας πιστή στον λόγο του Χριστού, στην παράδοση και την αποστολή της αρχαίας, αδιαιρέτου Εκκλησίας, διακονεί, μαρτυρεί και διασφαλίζει αυτήν ακριβώς την ενότητα, εν πνεύματι αγάπης, ταπεινώσεως και διακονίας, «για τον θρίαμβο της αληθείας και την οικοδομή του σώματος του Χριστού», όπως έλεγε και ο αοίδιμος Οικουμενικός Πατριάρχης Αθηναγόρας.
Πως έχετε οργανώσει στην εκκλησιαστική σας επαρχία το κοινωνικό και προνοιακό έργο;
Αναφορικά με το ερώτημα σας αυτό θα ήθελα εν πρώτοις να σημειώσω ότι επειδή, δυστυχώς, οι ανάγκες των ανθρώπων καθημερινά αυξάνονται και πολλαπλασιάζονται και όλοι ζητούν η Εκκλησία να απαλύνει τον πόνο και τις δυσκολίες της καθημερινότητας τους, καθώς το Κράτος πρόνοιας διαχρονικά είναι απών, ελλοχεύει ο κίνδυνος η Εκκλησία να θεωρηθεί στην συνείδηση του λαού του Θεού ως ένα είδους.. «Κοινωνικό Παντοπωλείο». Η αποστολή της Εκκλησίας όμως δεν εξαντλείται εις την παροχή κοινωνικών ευεργεσιών προς τον πάσχοντα και εμπερίστατο άνθρωπο, αλλά κύριο έργο Της είναι η σωτηρία του ανθρωπίνου γένους, η πορεία προς την Βασιλεία του Θεού. Μέσα απ΄ αυτή την προοπτική χρειάζεται, νομίζω, να διακονεί και να θεραπεύει τις ανάγκες των ανθρώπων, δείχνοντας ότι ο Χριστός είναι ο μεγάλος Παρών εις την ιστορία του κόσμου. Με αυτή την προοπτική λοιπόν εις την Ι. Μητρόπολη μας, η οποία είναι μια μικρή Εκκλησιαστική Περιφέρεια με πληθυσμό 30.000 κατοίκων, έχουμε οργανώσει το Αννουσάκειο, Ίδρυμα Κοινωνικής Πρόνοιας, το οποίο λειτουργεί τις εξής προνοιακές δομές: 1. Φιλοξενεί, φροντίζει, περιθάλπει και νοσηλεύει 90 άτομα (κυρίως τρίτης ηλικίας, Α.Μ.Ε.Α., ανοοικούς, κ.α.). 2. Λειτουργεί Κέντρο Αποθεραπείας και Αποκατάστασης, δυναμικότητας 20 θέσεων όπου και φροντίζει άτομα που χρήζουν ειδικής φροντίδας μετά την έξοδο τους από Νοσηλευτικό Ίδρυμα και πριν την ένταξη τους στο οικογενειακό περιβάλλον. 3. Λειτουργεί 2 Προγράμματα «Βοήθειας στο σπίτι». Πρόκειται περί οργανωμένων κινητών μονάδων πρωτοβάθμιας φροντίδας με Κοινωνική Λειτουργό, Νοσηλεύτρια, Οικιακή Βοηθό, που σε καθημερινή βάση φροντίζουν 400 οικογένειες και μεμονωμένα άτομα. 4. Λειτουργεί 4 Φυσικοθεραπευτήρια, πλήρως οργανωμένα και εξοπλισμένα, τα οποία καλύπτουν περί τα 1700 περιστατικά ετησίως. 5. Κοινωνικό Ιατρείο, στελεχωμένο από 15 εθελοντές Ιατρούς διαφόρων ειδικοτήτων. 6. Κοινωνικό Οδοντιατρείο, στελεχωμένο από 5 εθελοντές Οδοντιάτρους. 7. Κοινωνική Κουζίνα, προσφέροντας 1500 μερίδες φαγητού σε εβδομαδιαία βάση. 8. Κοινωνικό Παντοπωλείο. Προσφέρει οργανωμένα και συστηματικά τρόφιμα κ.α. είδη πρώτης ανάγκης σε εμπερίστατες οικογένειες και άτομα που έχουν καταγράψει οι Κοινωνικοί Λειτουργοί του Ιδρύματος. 9. Κινητή Ιατρική Μονάδα, πλήρως εξοπλισμένη η οποία επισκέπτεται σχολεία και ευπαθείς κοινωνικές ομάδες και, σε συνεργασία με τον Ιατρικό Σύλλογο Χανίων και εθελοντές Ιατρούς, προσφέρει υπηρεσίες πρωτοβάθμιας περίθαλψης, 10. Γραμμή Τηλεφωνικής Συμπαράστασης Ηλικιωμένων. Μη κερδοσκοπική γραμμή τηλεφωνικής συμπαράστασης Ηλικιωμένων, στελεχωμένη από ειδικό επιστημονικό συνεργάτη του Ιδρύματος, 11. Κοινωνικό Φροντιστήριο που φοιτούν 90 μαθητές Γυμνασίων – Λυκείων, στελεχωμένο από 15 εθελοντές Καθηγητές. Αυτές είναι, εν συντομία, μερικές από τις προνοιακές δομές που η Ι. Μητρόπολις μας λειτουργεί, με την βοήθεια δεκάδων-εκατοντάδων εθελοντών αλλά και 45 ειδικών (Ιατρικό, Νοσηλευτικό, Διοικητικό, Βοηθητικό, κ.α. προσωπικό), την ευθύνη των οποίων έχει κατά αποκλειστικότητα η Ι. Μητρόπολις μας, με ηχηρή την απουσία της Πολιτείας. Εννοείται ότι οι κοινωνικές αυτές παροχές προσφέρονται σε όσους έχουν ανάγκη, χωρίς αποκλεισμούς και διακρίσεις.
Εκείνο το οποίο νομίζω χρειάζεται να προβληματίσει την Εκκλησία είναι η όλη αυτή προσπάθεια ενεργοποίησης των πολιτών ως εθελοντών να μην έχει την τύχη ενός πρόσκαιρου «ωφελιμιστικού ακτιβισμού». Δεν μπορούμε να απαντούμε στην κρίση ως ομάδα συμφερόντων, αλλά να ενεργούμε ως κοινωνία αξιών. Επιπλέον για την Εκκλησία είναι αναγκαίο, σε ότι αφορά την Κοινωνία των Πολιτών, να θέσει κάποια ερωτήματα αυτοκριτικής όπως: Υπάρχουν κάποιες αξίες στην Κοινωνία των Πολιτών οι οποίες μπορούν να προστεθούν στις ήδη υπάρχουσες αξίες της Εκκλησίας ή και αντιστρόφως; Η ύπαρξη της Κοινωνίας των Πολιτών έγινε άραγε αιφνίδια στην κοινωνία μας ή προϋπήρχε; Τί είναι αυτό που ανάγκασε την δημιουργία της και δεν μπόρεσε να το συμπληρώσει η Εκκλησία; Ως ποιο σημείο είμαστε έτοιμοι να διακονήσουμε, να τεθούμε στην υπηρεσία του άλλου –ξεπερνώντας τον εαυτό μας; Μπορούμε να δημιουργήσουμε σχέσεις οι οποίες δεν είναι χρηστικές, αλλά αληθινές, ουσιαστικές σχέσεις αλληλεγγύης; Επιτρέψτε μου, τέλος, να πω μόνον ένα λόγο για το μεγάλο αυτό θέμα των μεταναστών – προσφύγων που η… «πολιτισμένη» Δύση εγκλώβισε στην αιμορροούσα Χώρα μας. Η αναλγησία αυτή της Ευρώπης φανερώνει, κατά την άποψη μας, την ηθική και πνευματική χρεωκοπία της Δύσης απέναντι σε μια Ελλάδα, που, παρά τις πολλές ωδίνες και δοκιμασίες της, αντιστέκεται προβάλλοντας τον δικό της πολιτισμό.
