Έντονη κινητικότητα παρατηρείται τις τελευταίες μέρες στο Άγιο Όρος εν όψει της επίσκεψης του Ρώσου προέδρου Βλαντίμιρ Πούτιν στις 28 Μαΐου. Ήδη επισκέφθηκε τον Άθω ο Έλληνας Πρόεδρος της Δημοκρατίας, Προκόπης Παυλόπουλος, ο οποίος -στο περιθώριο της επίσκεψης- είχε σειρά επαφών με την Ιερά Επιστασία προκειμένου να μην προκύψει κανένα πρόβλημα κατά τον ερχομό Πούτιν.
Ο Πρόεδρος της Ελληνικής Δημοκρατίας επισκέφθηκε για πρώτη φορά το Όρος από την εκλογή του, σε μια περίοδο όπου οι σχέσεις πολλών μονών αλλά και του Φαναρίου δεν είναι οι καλύτερες τα τελευταία χρόνια. Είναι δε χαρακτηριστικό ότι ο Οικουμενικός Πατριάρχης -εκτός απροόπτου- δεν πρόκειται να συνοδεύσει τον κ. Πούτιν στην επίσκεψη, ούτε θα παραστεί στις εκδηλώσεις που θα γίνουν στη Μονή του Αγίου Παντελεήμονος με αφορμή τα 1.000 χρόνια της ρωσικής παρουσίας στο «Περιβόλι της Παναγιάς».
Όπως έγινε γνωστό, ο κ. Πούτιν τελικά δεν θα μείνει πολλές ώρες στη Μονή του Αγίου Παντελεήμονος καθώς θα επιστρέψει την ίδια μέρα στην Αθήνα, παρά τον αρχικό σχεδιασμό.
Χαρακτηριστικό του «ψυχρού κλίματος» είναι το γεγονός ότι μέχρι πρότινος δεν είχε καταρτιστεί το επίσημο πρόγραμμα της επίσκεψης, ενώ δεν πρόκειται να γίνουν ιδιαίτερες εκδηλώσεις. Το μόνο που δίνει μια άλλη διάσταση στη επίσκεψη είναι ότι από τις 27 Μαΐου θα βρίσκεται στο Όρος ο Ρώσος Πατριάρχης Κύριλλος.
Σύμφωνα με τα μέχρι τώρα στοιχεία, η επίσκεψη θα γίνει κάτω από αυστηρά αστυνομικά μέτρα και ήδη έχει αρχίσει διακριτικός έλεγχος σε όσους μπαίνουν και βγαίνουν από τον Άθω, στους εργάτες που απασχολούνται εκεί, αλλά και σε κάποιους μοναχούς. Ήδη στον Άθω πριν από το Πάσχα υπάρχουν στελέχη της ασφάλειας του Ρώσου προέδρου, που σε συνεργασία με την Ελληνική Αστυνομία και το Λιμενικό θα έχουν την ευθύνη για τα μέτρα προστασίας τα οποία θα εντατικοποιηθούν τις τελευταίες μέρες πριν από την επίσκεψη.
Ανεξάρτητα από το αν έχει ανακοινωθεί το πρόγραμμα, τον Ρώσο πρόεδρο και τη συνοδεία του θα υποδεχτεί στις Καρυές η Ιερά Επιστασία, θα ακολουθήσει δοξολογία και δεξίωση. Ο Πούτιν στη συνέχεια θα επισκεφτεί τη Μονή του Αγίου Παντελεήμονος, μια επίσκεψη η οποία θα έχει καθαρά προσκυνηματικό χαρακτήρα.
Αρχικά οι Ρώσοι ήθελαν ο εορτασμός των 1.000 χρόνων να έχει πανορθόδοξο χαρακτήρα, αλλά στη συνέχεια η ιδέα αυτή εγκαταλείφτηκε. Αντίστοιχοι εορτασμοί για τα 1.000 χρόνια άλλων μονών, όπως για παράδειγμα της Μεγίστης Λαύρας, είχαν χαρακτήρα πανορθόδοξο.
Σε ένα τέτοιο ενδεχόμενο, όμως, την ευθύνη όλων των εκδηλώσεων θα είχε το Οικουμενικό Πατριαρχείο, γεγονός που περιόριζε τις κινήσεις των Ρώσων…
Παρά τα όσα ακούγονται, ο κ. Βαρθολομαίος δεν είχε αρνηθεί να παραστεί στις εορταστικές εκδηλώσεις, αλλά είχε ζητήσει η επίσκεψη να γίνει τον Σεπτέμβριο, αφού την περίοδο αυτή κορυφώνονται οι προετοιμασίες για την Αγία και Μεγάλη Σύνοδο που θα γίνει τέλος Ιουνίου στην Κρήτη.
Τέλος, αξίζει να σημειωθεί ότι πολλοί μοναχοί στο Άγιο Όρος δεν «βλέπουν με καλό μάτι» τη ρωσική παρουσία αλλά και κάποιες παρασκηνιακές κινήσεις για αναβάθμιση του ρόλου τους σε συνεργασία με το βουλγαρικό και το ρωσικό μοναστήρι.
Και δεν είναι καθόλου τυχαίο ότι και οι δύο πλευρές διεκδικούν μετόχια, οι μεν αγιορείτες στην Κόκκινη Πλατεία, οι δε Ρώσοι στις Καρυές.
Όπως και να έχει, η επίσκεψη Πούτιν είναι ένα σημαντικό γεγονός για το Άγιο Όρος, το οποίο το τελευταίο διάστημα βρίσκεται στο επίκεντρο καθώς παρατηρείται κινητικότητα στο θέμα της επίλυσης των διαφορών μεταξύ Φαναρίου και Μονής Εσφιγμένου, ενώ καταβάλλεται προσπάθεια να λυθούν ζητήματα που έχουν να κάνουν και με την παρουσία αλλοδαπών μοναχών στον Άθω, ο αριθμός των οποίων έχει αυξηθεί σημαντικά τα τελευταία χρόνια.
Η Μονή του Αγίου Παντελεήμονος
Χίλια χρόνια ζωής συμπληρώνει η Μονή του Αγίου Παντελεήμονος στο Άγιο Όρος. Το μοναστήρι των «Ρώσων» ή «Κοινόβιον των Καλλιμάχηδων» είναι κτισμένο στον ορμίσκο μετά τη Μονή Ξενοφώντος και λίγο πριν φτάσουμε στο λιμανάκι της Δάφνης.
Η μονή στη σημερινή της θέση χρονολογείται μετά το 1765. Η παλιά Μονή Παντελεήμονος ή Θεσσαλονικέως, η οποία ιδρύθηκε τον 11ο αιώνα, ήταν εκεί όπου σήμερα είναι το Παλαιομονάστηρο.
Τον 11ο αιώνα ήρθαν και εγκαταστάθηκαν στο Όρος στη Μονή Ξυλουργού μοναχοί από τη Ρωσία ή τη Δαλματία. Όταν δε ο αριθμός των μοναχών αυτών αυξήθηκε, η Ιερά Κοινότητα παραχώρησε τη Μονή Θεσσαλονικέως. Για τους δύο πρώτους αιώνες δεν υπάρχουν στοιχεία αφού όλα τα έγγραφα καταστράφηκαν από μεγάλη πυρκαγιά.
Μετά την πυρκαγιά, ο Ανδρόνικος Β’ Παλαιολόγος με χρυσόβουλο «διασφάλιζε» τα κτήματα και τα δικαιώματα της μονής, την οποία στην πορεία ενίσχυσαν οι Σέρβοι ηγεμόνες οι οποίοι της παραχώρησαν μετόχια αλλά και σπάνια κειμήλια.
Μέχρι το 1497 ο ηγούμενος της μονής ήταν Έλληνας. Όμως μετά το 1497 στον Άθω έφτασαν πολλοί Ρώσοι μοναχοί, οπότε και η διοίκηση της μονής πέρασε στα χέρια τους. Ήταν η περίοδος όπου το μοναστήρι άκμαζε και μάλιστα το 1394 ήταν πέμπτο κατά σειρά σπουδαιότητας. Η ακμή όμως δεν κράτησε πολύ. Λόγω έλλειψης πόρων αναγκάστηκε να πάρει δάνεια με ενέχυρο ιερά σκεύη, άμφια και κτήματα. Μέχρι τα μέσα του 18ου αιώνα όλα ήταν δύσκολα για τη μονή η οποία στη συνέχεια εγκαταλείφτηκε. Οι τέσσερις τελευταίοι μοναχοί (δύο Ρώσοι και δύο Βούλγαροι) εγκαταστάθηκαν κοντά στη θάλασσα στο εκκλησάκι της Αναστάσεως, το οποίο είχε κτίσει το 1667 ο επίσκοπος Ιερισσού Χριστόφορος. Εδώ άρχισαν να κτίζουν τη νέα Μονή του Αγίου Παντελεήμονος με τη βοήθεια των ηγεμόνων των παραδουνάβιων χωρών. Εκτός της βοήθειας, οι μοναχοί τότε αναγκάστηκαν να πουλήσουν και ό,τι κτήματα είχαν στις χώρες αυτές.
Σημαντικό ρόλο στην ανέγερση της μονής έπαιξε ο ηγεμόνας της Μολδοβλαχίας Σκαρλάτος Καλλιμάχης, ενώ το 1806 ο πατριάρχης Καλλίνικος όρισε να λέγεται «Αυθεντικό Κοινόβιο των Καλλιμάχηδων».
Με την Επανάσταση του 1821 η μονή και πάλι βρέθηκε σε δύσκολη θέση, ενώ ενεπλάκη και σε δικαστικούς αγώνες με τη Μονή Ξενοφώντος για τα σύνορα.
Μετά το 1840 στη μονή έφτασαν και πάλι Ρώσοι μοναχοί οι οποίοι σε λίγα χρόνια πλειοψήφησαν, εξέλεξαν Ρώσο ηγούμενο το 1875 και από τότε το μοναστήρι έγινε «ρωσικό».
Προς τα τέλη του 19ου αιώνα ο αριθμός των Ρώσων μοναχών στη μονή έφτανε τους 1.000, ενώ εκατοντάδες άλλοι ήταν διασκορπισμένοι σε όλο τον Άθω.
Η μονή υπέστη μεγάλες καταστροφές από φωτιά που ξέσπασε το 1968.
Μετά τη διάλυση της Σοβιετικής Ένωσης, οι Ρώσοι ηγέτες και κυρίως ο Πούτιν άρχισαν να επισκέπτονται το Άγιο Όρος και να στηρίζουν τη Μονή του Αγίου Παντελεήμονος. Ο αριθμός των μοναχών έχει αυξηθεί σημαντικά, ενώ βρίσκεται σε εξέλιξη μια προσπάθεια αποκατάστασης των ζημιών που έχουν υποστεί τα κτίρια από τη φωτιά και τον χρόνο…
