Στη Μαρία Μπραουδάκη
«Θα έπρεπε να αρχίσουμε όλοι να καταλαβαίνουμε ότι έπαψαν οι σχέσεις πόλις-κράτος ή έθνος-κράτος και στη σημερινή πραγματικότητα το βάρος πέφτει στη σχέση πολίτη-κράτους», επισημαίνει σε συνέντευξή του στην «Κιβωτό» ο Μητροπολίτης Ιλίου Αθηναγόρας, ο οποίος πάντως θεωρεί ότι είναι «ήδη διακριτοί» οι ρόλοι Εκκλησίας-Πολιτείας.
Ο Ιεράρχης περιγράφει με μελανά χρώματα την κοινωνική πραγματικότητα που συναντά στη Μητρόπολή του, -μια μητρόπολη στην καρδιά της Αττικής- κάνοντας λόγο για «τραγικές φιγούρες ανθρώπων, εφάμιλλων των “Αθλίων” του Βίκτωρος Ουγκώ», για ανθρώπους που, εκτός του ότι δεν έχουν τα προς το ζην, έρχονται αντιμέτωποι και με διάφορες μορφές βίας. Ενδοοικογενειακή και μη.
Παράλληλα, καλεί την Εκκλησία να δώσει κίνητρα προς όλους τους κληρικούς, οικονομικά, προσωπικά και πνευματικά, για να ενισχύσει την επιμορφωτική τους διάθεση, ενώ τάσσεται υπέρ της εγκυκλίου της Συνόδου για τη χρήση του Ίντερνετ. Ακόμη, ο κ. Αθηναγόρας θίγει το «έλλειμμα» της Πολιτείας στην αντιμετώπιση του μεταναστευτικού, ενώ εκτιμά ότι απέναντί τους η Εκκλησία πρέπει να δηλώνει «μια στάση αγάπης, που θέτει όρια, αλλά όταν χρειάζεται χαράσσει και “κόκκινες γραμμές”».
Ποιες είναι οι συνθήκες που επικρατούν στην περιοχή σας;
Η Ορθόδοξη Θεολογία έχει χαρακτήρα βαθειά ανθρώπινο και κοινωνικό. Αυτό αποτελεί το έναυσμα για τον επίσκοπο της τοπικής Εκκλησίας, ώστε να κινηθεί προς το ποίμνιό του ανθρώπινα και να έλθει σε επικοινωνία με αυτό. Πέρασαν οι εποχές, που ο επίσκοπος ήταν απρόσιτος και κλεισμένος στο γραφείο του. Προσωπικά, πραγματοποιώ ο ίδιος, και μάλιστα πολύ συχνά, περιοδείες σε όλες τις ενορίες της Μητροπολιτικής Περιφέρειας, που μου εμπιστεύθηκε ο Θεός.
Αυτό με έχει κάνει να συνειδητοποιήσω, ότι το ποίμνιο της Ιεράς Μητροπόλεως Ιλίου δεν είναι ένας περιορισμένος κύκλος εκλεκτών, αλλά ένας ολόκληρος λαός, που αξίζει ο επίσκοπός του να δείξει πατρικό ενδιαφέρον προς όλους ανεξαιρέτως, χωρίς να διστάσει μπροστά στις κοινωνικές αποχρώσεις και διαστρωματώσεις. Αυτός ο περίπατος του Επισκόπου «εν ταις ρύμαις της πόλεως» με έφερε αντιμέτωπο και με τραγικές φιγούρες ανθρώπων, που θα τολμούσα να πω πως είναι εφάμιλλοι των «Αθλίων» του Βίκτωρος Ουγκώ. Τόσο εγώ προσωπικά, όσο και οι ακούραστοι συνεργάτες μου -κληρικοί και λαϊκοί – του Γενικού Φιλοπτώχου και των ενοριακών διαπιστώνουμε το χαμηλό βιοτικό επίπεδο πολλών ανθρώπων της μητροπολιτικής μας περιφέρειας.
Στο κατώφλι της Ιεράς Μητροπόλεως -όπως άλλωστε και στις υπόλοιπες Μητροπόλεις- και στις ενορίες καταφθάνουν άνθρωποι, άνεργοι, συχνότατα μέλη πολυμελών οικογενειών, που δεν έχουν ένα πιάτο φαγητό. Τους εντάσσουμε στα συσσίτια των κατά τόπους ενοριών, καθώς και στις τρεις Εστίες Αγάπης της Ιεράς Μητροπόλεως. Αυτό, βέβαια, προϋποθέτει την εξεύρεση από την πλευρά μας του κατάλληλου ανθρώπινου δυναμικού, την οργάνωση και συστηματοποίηση των συσσιτίων, τη σωστή και ασφαλή παραγωγή, συσκευασία και διανομή του φαγητού και τον άριστο έλεγχό του από πλευράς διαιτολογίου και συνθηκών παρασκευής. Νομίζω ότι σε αυτόν τον τομέα ως Μητρόπολη βρισκόμαστε αρκετά μπροστά. Μέχρι στιγμής μοιράζουμε καθημερινά σε ολόκληρη τη μητροπολιτική μας περιφέρεια πάνω από 1.500 μερίδες φαγητό, που ίσως σύντομα μπορεί να χρειασθεί να αυξηθεί. Επίσης, σε εβδομαδιαία βάση, τρόφιμα σε οικογένειες, καθώς και δεκατιανό σε συγκεκριμένες σχολικές μονάδες.
Πέρα από το ζα τοήτημυ «επιούσιου άρτου», συναντάμε αστέγους, άτομα και οικογένειες, που δεν έχουν τη δυνατότητα να πληρώσουν τον λογαριασμό της ΔΕΗ ή του νερού ή το ενοίκιο. Πού δεν μπορούν να στείλουν τα παιδιά τους στο σχολείο, δεν έχουν να αγοράσουν φάρμακα ή να επισκεφτούν τον γιατρό. Άλλοι βρίσκονται αντιμέτωποι με περιπτώσεις ενδο- και εξω-οικογενειακής βίας, σχολικού εκφοβισμού, εξαπάτησης, κακοποίησης, με έντονα ψυχολογικά προβλήματα κ.λπ. Δεν λείπουν και οι περιπτώσεις ανθρώπων, που προσπαθούν να εκμεταλλευτούν προς όφελός τους αυτή την κρίση. Μέσα στον καταιγισμό αυτών των αιτημάτων, καλούμαστε να δώσουμε λύση, να τα θέσουμε κατά προτεραιότητα, να τα παραπέμψουμε στον κατάλληλο εκκλησιαστικό ή και ευρύτερα κοινωνικό φορέα.
Εδώ φαίνεται και η επέμβαση της Θείας Χάριτος, που μας έχει δωρίσει ένα καλό επιτελείο από εθελοντές γιατρούς, ψυχολόγους, παιδαγωγούς, κοινωνιολόγους κ.ά. που βοηθούν εντασσόμενοι στο έργο του Γενικού Φιλοπτώχου της Ιεράς Μητροπόλεως. Ήδη, σε προηγούμενο φύλλο της εγκρίτου εφημερίδος σας, παρουσιάσατε ένα αφιέρωμα για τη δράση μας για τα παιδιά ρομικής καταγωγής. Γίνεται νομίζω αντιληπτό, ότι η κρίση δεν έχει κτυπήσει την πόρτα του κάθε σπιτιού με τον ίδιο τρόπο. Άλλοι βρίσκονται σε καλύτερη και άλλη σε χειρότερη θέση. Πολλές φορές φθάνουμε στο σημείο να εξαντλούνται τα αποθέματά μας και να μην μπορούμε να ανταποκριθούμε όπως θα έπρεπε. Ωστόσο, οι εξελίξεις των τελευταίων ημερών κάνουν τα πράγματα δυσχερέστερα. Ως Επίσκοπος και πνευματικός πατέρας αυτού του ποιμνίου θα προσπαθήσω με τους συνεργάτες μου να δώσουμε λύσεις.
Μέχρι στιγμής μοιράζουμε καθημερινά σε ολόκληρη τη μητροπολιτική μας περιφέρεια πάνω από 1.500 μερίδες φαγητό, που ίσως σύντομα μπορεί να χρειασθεί να αυξηθεί. Επίσης, σε εβδομαδιαία βάση, τρόφιμα σε οικογένειες, καθώς και δεκατιανό σε συγκεκριμένες σχολικές μονάδες
Βρίσκεται σήμερα ο κληρικός σε «ψυχική εξάντληση και αποξένωση»;
Καταλαβαίνω, ότι το ερώτημά σας ορμάται από τον τίτλο της πρόσφατα εκδοθείσης διατριβής μου. Διαπραγματεύθηκα το ζήτημα της «ψυχικής εξάντλησης και αποξένωσης στους κληρικούς». Τη θεωρητική παρουσίαση του συγκεκριμένου θέματος ακολούθησε η πρακτική οδός. Η επικοινωνία και το ενδιαφέρον μου για τους κληρικούς, όπου υπηρέτησα, μου έδωσαν τη δυνατότητα να προσεγγίσω από κοντά τα προβλήματα, που μας απασχολούσαν. Η Ιερά Μητρόπολη Ιλίου είχε ένα δύσκολο παρελθόν. Υπήρξε ενωμένη με την Ιερά Μητρόπολη Κηφισίας, ως Αττικής, η οποία -όπως γνωρίζετε- για κάποιο χρονικό διάστημα έμεινε σχεδόν αποίμαντη. Το βάρος είχε πέσει στους ιερείς, που διακονούσαν στις ενορίες.
Είναι προφανές ότι ο κάθε κληρικός σε μια τέτοια κατάσταση βίωνε τη μοναξιά και την εγκατάλειψή του από τον εκκλησιαστικό οργανισμό. Ο άγαμος κλήρος ζούσε με τις συγκρούσεις και τις πιθανές ανεπάρκειες της άγαμης κλίσης του. Προβλήματα ξεσπούσαν και στην οικογένεια του έγγαμου κληρικού. Συγκρούσεις, ανταγωνισμοί και αυταρχισμός μεταξύ συναδέλφων κληρικών. Όταν η Αγία και Ιερά Σύνοδος της Εκκλησίας της Ελλάδος με εξέλεξε επίσκοπο στη νεοσυσταθείσα πλέον Ι. Μητρόπολη είχα να αντιμετωπίσω μια ξεχασμένη πλευρά της προηγούμενης ενιαίας Μητρόπολης. Καθήκον μου ήταν να γνωστοποιήσω στους κληρικούς, ότι δεν είναι πια μόνοι τους, αλλά έχουν στο πλευρό τους έναν συνοδοιπόρο.
Η προσέγγιση αυτή με έκανε να δω ότι δεν έλειπαν οι δυσλειτουργίες στη συνεργασία τους, όπως αδράνεια, άλογη υπερδραστηριότητα, ποικίλα προβλήματα υγείας, απαισιοδοξία, που είχαν σαν αποτέλεσμα συχνά την αποθάρρυνση των νεωτέρων να προσέλθουν στον κλήρο. Η ευθύνη μου ήταν ακόμη μεγαλύτερη και έπρεπε να βοηθήσω τους συνεργάτες μου κληρικούς στην τοπική μας Εκκλησία να ξεπεράσουν το πρόβλημα, όπου υπήρχε. Σε ένα βαθμό σήμερα το πρόβλημα αυτό εντοπίσθηκε και γίνεται εργασία προς τη σωστή κατεύθυνση. Παραμένει ένα ποσοστό που θέλει δουλειά ακόμη. Βρισκόμαστε, όμως, σε πολύ καλό δρόμο.
Τι πρέπει να πράξει η Εκκλησία για την εκπαίδευση των κληρικών;
Είναι γνωστή η φράση του Κυρίου: «γνώσεσθε την αλήθειαν και η αλήθεια ελευθερώσει υμάς». Εκπαίδευση και επιμόρφωση είναι απαραίτητες για την πρόοδο του κλήρου προς τη γνώση, για να «ανοίξει ο νους» σε καινούργια πέλαγα, να διευρυνθούν οι ορίζοντές του, για να μπορεί να έρχεται σε επαφή με τη σύγχρονη πραγματικότητα, να συμπορευθεί μαζί της. Για να έχει τη δυνατότητα να δει και να αντιμετωπίσει τα πράγματα με οξυδέρκεια, μακριά από προκαταλήψεις και θρησκοληπτικές τάσεις, που θολώνουν τη διαύγεια του νου. Σήμερα, περισσότερο από ποτέ άλλοτε, ο κληρικός χρειάζεται να κάνει βίωμά του τον λόγο του Αποστόλου Παύλου «γέγονα τοις πάσι τα πάντα». Αλλά, παράλληλα, είναι ανάγκη να γνωρίσει και τον τρόπο επίτευξης αυτού του στόχου.
Η Εκκλησία ως διοίκηση πνευματική χρειάζεται να ενημερώσει σωστά γι’ αυτήν την ανάγκη και να δώσει ερεθίσματα και κίνητρα προς όλους τους κληρικούς, ώστε με ελεύθερη βούληση να συμμετέχουν σε αυτή την όμορφη διαδικασία, που θα ανεβάσει το γνωστικό επίπεδό τους. Να διερευνήσει τυχόν δυσχερείς συνθήκες και προσκόμματα. Εφόσον είναι εφικτό να αφαιρέσει αυτά τα εμπόδια, που συνήθως δεν αφήνουν κάποιους να λάβουν μέρος σε μια τέτοια διαδικασία. Τα κίνητρα μπορεί να είναι υλικά, όπως συμβολή στην αξιολόγηση του κληρικού, οικονομικά, προσωπικά και πνευματικά. Η εκπαίδευση και η επιμόρφωση αφορούν βέβαια σε ένα καθαρά γνωσιολογικό κομμάτι της αποστολής του κληρικού. Το κομμάτι αυτό είναι απαραίτητο και μπορεί να συμβάλει στην πνευματικότητα του εκάστοτε κληρικού.
Είναι γνωστή η προσπάθεια που καταβάλλεται από το Ίδρυμα Ποιμαντικής Επιμόρφωσης της Ιεράς Αρχιεπισκοπής Αθηνών με ανταπόκριση και συνεργασία με αρκετές Μητροπόλεις ανά την Ελλάδα. Στο πλαίσιο του προγράμματος αυτού είχαμε τη δυνατότητα να προσφέρουμε δύο πολύ σημαντικά επιμορφωτικά σεμινάρια στους κληρικούς μας. Ένα σεμινάριο για τη διαχείριση του πένθους και ένα για την ποιμαντική του γάμου και τις σχέσεις των ζευγαριών. Η σωστή ενημέρωση, οι κατάλληλες αφορμές, η κατά καιρούς παρότρυνση του κλήρου για παρακολούθηση, η άριστη διεξαγωγή των σεμιναρίων έκανε την προσέλευση των ακροατών να ξεπεράσει τα αναμενόμενα. Περισσότεροι από 60 κληρικοί πέρασαν από τα εν λόγῳ επιμορφωτικά σεμινάρια μόνον κατά το φετινό εκκλησιαστικό έτος 2014-15. Η προσπάθειά μας στέφθηκε με επιτυχία και οι κόποι μας έδωσαν καρπούς.
Ποια η θέση σας για τις σχέσεις Εκκλησίας – Κράτους;
Οι ρόλοι είναι ήδη διακριτοί από το Σύνταγμα. Βέβαια, στην καθημερινή πρακτική και από τις δύο πλευρές υπάρχουν αυτοί που υψώνουν τους τόνους. Ίσως, όμως, θα έπρεπε να αρχίσουμε όλοι να καταλαβαίνουμε ότι έπαψαν οι σχέσεις πόλις-κράτος ή έθνος-κράτος και στη σημερινή πραγματικότητα το βάρος πέφτει στη σχέση πολίτη-κράτους, όπως καθίσταται φανερό από την απάντηση του υπουργού Δικαιοσύνης κ. Νίκου Παρασκευόπουλου στην επιστολή της Ιεράς Συνόδου για την επέκταση του συμφώνου συμβίωσης. Εκείνο που θα πρέπει να τονιστεί είναι ότι Εκκλησία και Πολιτεία έχουν τη δυνατότητα για μια αγαστή συνεργασία στο έργο της φιλανθρωπικής διακονίας και της κοινωνικής προνοίας, καθώς και στο έργο της εκπαίδευσης. Πάντοτε, όμως, πρέπει να υπάρχει ένα πλαίσιο μέσα στο οποίο θα κινηθούν αυτές οι δυνατότητες.
Πώς πρέπει να αντιμετωπίσει η Εκκλησία το σύμφωνο συμβίωσης ανάμεσα στα ομόφυλα ζευγάρια;
Ο λόγος της Εκκλησίας είναι γνωστός και νομίζω ότι όλοι τον γνωρίζουν πολύ καθαρά. Άλλωστε, τον έχει διατυπώσει κατά καιρούς η ίδια η Εκκλησία παρουσιάζοντας στο ποίμνιό Της ξεκάθαρα αυτά που το Ευαγγέλιο, οι κανόνες και οι Άγιοί Της αναφέρουν. Μόλις πριν από λίγες μέρες -όπως γνωρίζετε- έγινε έκτακτη συνεδρία της Διαρκούς Ιεράς Συνόδου και στο ανακοινωθέν της διατυπώνεται με σαφήνεια και ενάργεια η θέση Της.
Με ποια βήματα θα μπορούσε η Εκκλησία να συμβάλλει στην αντιμετώπιση των προβλημάτων για τους οικονομικούς μετανάστες;
Το συγκεκριμένο ζήτημα αφορά κυρίως την Πολιτεία. Ωστόσο, η Εκκλησία, από την πρώτη στιγμή που ανέκυψε το θέμα, συμβάλλει με όλες τις δυνάμεις που διαθέτει και χωρίς διακρίσεις, τόσο υλικά με τα συσσίτια σε καθημερινή βάση και με την περίθαλψη, όσο και πνευματικά με τη διαφώτιση και τον λόγο. Οι οικονομικοί μετανάστες μεταφέρουν με την παρουσία τους και τη δική τους κουλτούρα, που κάποιες φορές είναι τελείως διαφορετική από τη δική μας. Μια στάση αγάπης, όμως, που θέτει όρια, αλλά όταν χρειάζεται χαράσσει και «κόκκινες γραμμές» φρονώ ότι είναι ο καλύτερος τρόπος προσέγγισης των ανθρώπων αυτών.
Η Εκκλησία μας έχει ιδρύσει το Κέντρο Συμπαραστάσεως Παλιννοστούντων και Μεταναστών – Οικουμενικό πρόγραμμα Προσφύγων, που από το 1978 εργάζεται προς την κατεύθυνση αυτή, και τα τελευταία χρόνια υποστηρίζει γραφείο Νομικής Προστασίας, Κοινωνικής Στήριξης αιτούντων άσυλο προσφύγων και μεταναστών. Η Εκκλησία θα μπορούσε να συμβάλλει στο έλλειμμα της Πολιτείας με ενημέρωση, εκπαίδευση, ιατρική φροντίδα, ψυχοθεραπευτική αγωγή και με εθελοντική προσφορά.
Τι νομίζετε ότι μπορεί να προσφέρει το διαδίκτυο στην Εκκλησία;
Είναι μέσο ιεραποστολής και διάδοσης του λόγου του Θεού. Με αυτό πραγματοποιείται μια ποιμαντική προσέγγιση των ανθρώπων. Δίδονται απαντήσεις σε προβληματισμούς. Συχνά όσοι ενημερώνονται για το έργο και τη δράση της Εκκλησίας απαντούν: «Συγχαρητήρια! Δεν ήξερα ότι γίνονται τέτοια πράγματα στην Εκκλησία». Βεβαίως μια στοχοθεσία -πρόσφατα κυκλοφόρησε εγκύκλιος της Ιεράς Συνόδου για το θέμα αυτό- στη χρήση του διαδικτύου είναι απαραίτητη, διότι υπάρχει ο κίνδυνος από μέσο ιεραποστολής και διάδοσης του Θείου Λόγου να εκπέσει αποκλειστικά και μόνο σε ένα στείρο μέσο προβολής και διαφήμισης.
