Στη Μαρία Μπραουδάκη
Είναι ειδικός παθολόγος, διευθυντής της παθολογικής κλινικής του Ιατρικού Κέντρου. Ταυτόχρονα όμως είναι και ο άνθρωπος που από μικρό παιδί έχει επιλέξει να υπηρετήσει την Εκκλησία ως ιεροψάλτης και τα κατάφερε τόσο καλά που σήμερα ο κ. Γιώργος Ναούμ με απόλυτη αποδοχή στον χώρο του. Γιός ιερέα, μυημένος στην ψαλτική τέχνη από πολύ μικρός («στα 9 μου έψαλλα», έζησε και ζει από κοντά τα όσα συμβαίνουν έξω από το ιερό. Όπως λέει στην «Κιβωτό» οι ιερείς πολλές φορές θέλουν να επιβληθούν δημιουργώντας μάλλον αρνητικό περιβάλλον για τους ψάλτες, αν και εκτιμά ότι η πλειοψηφία των συναδέλφων του δεν έχουν την απαραίτητη επάρκεια. Δεν διαφωνεί να «ανέβουν και γυναίκες στο ψαλτήρι, αν και όπως λέει θα πρέπει να περιμένουν το «πλήρωμα του κόσμου» για να ανέβουν στο ψαλτήρι. Όπως και να έχει, οι ψάλτες ήταν και παραμένουν ένα από τα πλέον δυναμικά στοιχεία της Ελλαδικής Εκκλησίας. Αλλά είναι, όπως λέει, «Φεράρι χωρίς βενζίνη». Σήμερα ψάλλει, μαζί με τα αδέλφια του, στον ναό του Αγίου Ελευθερίου στου Γκύζη.
Πως μπορεί σήμερα να αναδειχτεί ο ρόλος ιεροψάλτη ώστε να υπηρετήσει καλύτερα την τέχνη της ψαλτικής;
Η Εκκλησία ως φορέας οφείλει, ο κάθε ναός, για ηθικούς και κοινωνικούς λόγους, να προσφέρει το αντίστοιχο 2% στην Ομοσπονδία. Είναι 5-10 ευρώ το μήνα, αυτά δεν είναι πολλά. Δεν θέλω κρατική βοήθεια. Όμως θα έπρεπε να έχει η Ομοσπονδία την οικονομική επάρκεια ώστε να μπορεί να λειτουργεί το τμήμα δημοσίων σχέσεων, το τμήμα προγραμμάτων ΕΣΠΑ, κ.λπ. Σημειώνεται πως η πρόταση της Ομοσπονδίας που είχε κατατεθεί στην ιερά σύνοδο στηρίζεται στη λογική του 2+2 και αφορά στη διάθεση προς την Ομοσπονδία από μέρους των ψαλτών του 2% του μισθού τους και από μέρους της Εκκλησίας, ήτοι του κάθε ναού, άλλου ένα 2%.. Με αυτόν τον τρόπο ι θα μπορέσει η Ομοσπονδία να αποκτήσει υποδομές και να προβάλλει το έργο του ιεροψάλτη. Θα πρέπει επίσης να βγει ο ιεροψάλτης στα διεθνή φόρα. Η διεθνής κοινότητα δεν έχει πάρει τα νάματα αυτού που εγώ έχω πάρει. Αν δεν έχουμε την υποδομή, δεν μπορούμε να λειτουργήσουμε μια ορχήστρα –χορωδία ελληνικής μουσικής. Να εκπέμψει αίτηση συμμετοχής σε όλα αυτά τα φεστιβάλ του κόσμου.
Ποιά η σχέση των ιεροψαλτών με την Εκκλησία;
Θα πρέπει και η Εκκλησία σαν οργανισμός, να αναδείξει, να προσπαθήσει να αναδείξει αν αυτή η θέση που λέγεται ψαλτήρι είναι καλλιτεχνικά σημαντική, θεολογικά σημαντική, ανθρωπιστικά σημαντική και, εν τέλει, εάν μπορεί να είναι και επιστημονικά σημαντική.
Όπως συμβαίνει στον ελληνικό χώρο σε πάρα πολλά πράγματα, έτσι και στον χώρο τον εκκλησιαστικό υπήρχε πάντα μια διαχειριστική προσπάθεια προσέγγισης και όχι ουσιαστικής ανάδειξης πλεονεκτημάτων. Δηλαδή να κάνουμε τη δουλειά μας τώρα, να τακτοποιήσουμε τα πράγματα μας τώρα. Κι αυτό βέβαια είναι μια έκφραση κάποιου ελλείμματος οραμάτων. Λείπουν δηλαδή τα οράματα.
Δεν υπάρχουν δηλαδή οραματιστές τόσα χρόνια στην Εκκλησία;
Όπως σε όλη την ελληνική κοινωνία, σε πολιτικό επίπεδο σε επιστημονικό επίπεδο, σε ακαδημαϊκό επίπεδο, το σύστημα απομονώνει τους οραματιστές. Υπάρχουν οι οραματιστές, πλην όμως είναι απομονωμένοι από το σύστημα. Δεν είναι κρίμα;
Η σχέση σας με τους κληρικούς;
Η Εκκλησία θεωρεί ότι εάν αναδειχθεί ένας ψάλτης προσωπικότητα θα αφαιρέσει εξουσία από το ράσο. Αυτό δεν της πάει. Αντίθετα, μια προσωπικότητα ψάλτης θα προσδώσει θα ενισχύσει την αξία του ράσου. Η κυρίαρχη αντίληψη της Εκκλησίας είναι ότι πρέπει να διατηρήσω τα ηνία. Δεύτερον ότι δεν έχει εμπιστοσύνη και απαξιώνει το συνεργάτη που λέγεται ψάλτης, δηλαδή δεν του δίνει την προσήκουσα αξία γιατί; Γιατί πρέπει να είναι ο αρχηγός. Και τρίτον, θεωρούν στην Εκκλησία ο πνευματικός στόχος και το έργο της είναι μόνο να βοηθήσουνε δυο πεινασμένους ή να κάνουν αυτά τα ατέλειωτα κηρύγματα του ευαγγελίου κ.λπ. και ξεχνάμε ότι τα δυο βασικά συστατικά της ανθρώπινης ύπαρξης είναι ο λόγος και η μουσική. Γιατί είπαμε, η μουσική είναι λόγος και ο λόγος είναι μουσική.
Πόσο επαρκείς είναι σήμερα οι ψάλτες;
Οι ψάλτες είναι μια Φεράρι χωρίς βενζίνη. Υπάρχει διάθεση. Όμως λιγότεροι από 5% είναι οι σωστοί ψάλτες που υπάρχουν σήμερα. Με όλο το βάρος που η θέση μου επιβάλλει, λέω ότι θα επέτρεπα σε λιγότερο από 5% των ψαλτών να ψάλλουν.
Δηλαδή από τις 15.000 πόσοι είναι ικανοί, 1000;
Όχι, ούτε 1000. Δεν είναι 1000. Πεντακόσιοι. Οι άλλοι είναι απαράδεκτοι μουσικά, με απαράδεκτη καλλιέργεια.
Και τι έκανε η Ομοσπονδία για αυτό;
Επί σειρά δεκαετιών αναλώθηκε η Ομοσπονδία σε μια διαδικασία γκρίνιας ψάλτου και ιερατείου. Αλλά σε αυτή τη μάχη μεταξύ των δυο ο νικητής είναι αυτός που έχει την εξουσία. Ως εκ τούτου θεωρώ άκυρο αφενός και αφετέρου απρόσφορο και άνευ ουσίας τα σωματεία να κυβερνούνται μόνο με την έννοια της συνδικαλιστικής έκφρασης. Αντίθετα, οι φορείς αυτοί θα πρέπει να ναι γεννήτριες πολιτισμού, πολιτισμικές κυψέλες και από κει από την ανάδειξη αυτού θα έρθει και το συμφέρον.
Να ανέβουν οι γυναίκες στο ψαλτήρι;
Κάποτε ένα παπούλης (σ.σ. κληρικός) μου είπε: «γιατρέ μου, στην εκκλησία τίποτα δεν απαγορεύεται ή επιτρέπεται με διαταγές. Μόνο το πλήρωμα του χρόνου και το πλήρωμα του κόσμου, του εκκλησιάσματος επιβάλλει ή αποβάλλει». Απαντώντας λοιπόν στο ερώτημα γυναίκες ναι ή όχι, θα πω ότι αυτά έρχονται μέσα από τις κινήσεις τα ων ανθρώπων και γίνονται παραδόσεις. Εδώ καλλιεργείται σταδιακά το πλήρωμα του χρόνου.
Διαισθάνεστε ότι ήρθε το πλήρωμα του χρόνου για τις γυναίκες;
Ναι.
Θα συμβάλλει η Ομοσπονδία σε αυτό;
Σε αυτή την προκείμενη φάση τώρα, δεν μετράει το θέλω… Μα ήδη αυτή τη στιγμή σε διάφορες εκδηλώσεις που πολλοί ψάλτες κάνουμε βάζουμε και γυναίκες.
Μια καλλίφωνος γυναίκα με σεβασμό στη μουσική θα μπορούσε να διεκδικήσει σήμερα θέση στο ψαλτήρι;
Εδώ θα πρέπει να δεις μια εξαιρετικά μεγάλη δυσκολία μουσική: Εάν θέλουμε να είναι γυναίκα ψάλτης πρέπει να είναι και ο χορός γυναικείος. Δεν μπορεί να είναι γυναίκα ψάλτης και αντρικός χορός. Το ζήτημα είναι επί της ουσίας. Το κώλυμα είναι και στο έθος. Αν σκεφθείς όμως ότι πριν από μερικούς αιώνες η γυναίκα δεν έμπαινε στο ναό, καθόντουσαν στο γυναικωνίτη.Σε αυτές τις διαφοροποιήσεις έρχεται ο χρόνος και ο κόσμος που τα απορρίπτει ή τα επιβάλλει. Αυτά δε βιάζονται…
Το όραμα για μια ακαδημία
Όραμα του κ. Ναούμ, κατατεθειμένο στην Εκκλησία, είναι η ίδια να λειτουργήσει μια Ακαδημία ή ένα Κολλέγιο Μουσικών Σπουδών. Σε βάθος χρόνου «να μπορέσει η εκκλησία της Ελλάδος να κάνει μια προκήρυξη περίπου 25.000 θέσεων εργασίας σε ένα χρονικό ορίζοντα περίπου 10 ετών 15 γύρω από το στάτους της μουσικής εκπαίδευσης των ελλήνων γενικώς, της νεολαίας να συμμετέχει δηλαδή ενεργά στην εκπαίδευση τη μουσική του Έλληνα». Το πως θα γίνει αυτό;
Όπως λέει ο ίδιος: «Έχει σε βασικούς ναούς σε όλη την Ελλάδα, δηλαδή σε κάθε μητρόπολη πνευματικό κέντρο το οποίο σήμερα έχει καταντήσει να ναι ένας χώρος σύναξης κάποιων σεβαστών μεν, υπερηλίκων γυναικών κατά κανόνα που πάνε να φάνε ένα πιάτο φαγητό ή να πιούν ένα καφεδάκι. Καλό αυτό. Όμως το πνευματικό κέντρο δεν είναι αυτό. Θα μπορούσε λοιπόν να γίνει κυψέλη παραγωγής και ανάδειξης και εκπαίδευσης του πολιτισμού που κουβαλάει η Εκκλησία.
Εκεί να διδάσκονται σε τριτοβάθμια εκπαίδευση, όργανα ελληνικά. Να δημιουργηθεί μια ακαδημία η οποία να εφορεύει και να ελέγχει 70 περίπου μητροπολιτικές σχολές σε όλη την Ελλάδα, στις αντίστοιχες μητροπόλεις. Κάθε μητρόπολη θα χει μια σχολή και αυτή θα κατευθύνει και θα διευθύνει μια σειρά ενοραικών προπαρασκευαστικών τμημάτων, εργαστηρίων που θα εντάσσονται στη Μητρόπολη. Επισήμως να βγει όμως, με όλη τη διάσταση της αξίας της πρότασης ότι έχει σχολή παραδοσιακών οργάνων, δημοτικού τραγουδιού, λαϊκού τραγουδιού, βυζαντινής μουσικής, αγιογραφίας κ.λπ. Να προτείνει στο κοινό δελεαστικά την πρόταση της – να μην είναι κατά την παροιμία «το φτηνό κρέας το τρώει το σκυλί». Δηλαδή θα είναι επιπέδου. Άρα θα κληθεί καθένας να πληρώσει κανονικά όσο πληρώνει στα ωδεία.
Ποιος είναι
Ο κ. Γιώργος Ναούμ, ο οποίος κατάγεται από τη Βοιωτία εκτός της ψαλτικής διετέλεσε θεραπευτής στο Νοσοκομείο «Υγεία» μέχρι το 1990 και στη Γενική Κλινική Αθηνών ως το 1999. Το 2000 ανέλαβε Διευθυντής Παθολογίας στην Κεντρική Κλινική Αθηνών, Διευθυντής της Β΄ Παθολογικής Κλινικής στο Νοσοκομείο «Ερρίκος Ντυνάν» έως το 2006 και από το 2007 είναι Διευθυντής Παθολογικής Κλινικής στο Ιατρικό Κέντρο Αθηνών. Έχει σημαντικό επιστημονικό και ερευνητικό έργο, Εργασίες, Δημοσιεύσεις, Ανακοινώσεις κλπ.
Το 2000 δημιούργησε την ΜΚΟ «Τέττιξ» (τζιτζίκι) για τη δημιουργία νέου ορίζοντα για την ελληνική διαχρονική μουσική, αναδεικνύοντας την βυζαντινή, δημοτική, λόγια και λαϊκή. Το 2005 υιοθέτησε το ιστορικό Σχολείο Παραδοσιακής Μουσικής «Αριστείδης Μόσχος» και σήμερα λειτουργεί ως Ωδείο «Τέττιξ – Αρ. Μόσχος» στην Πλάκα, ως το πρώτο Ωδείο της χώρας μας με ανατολική φιλοσοφία.
Έλαβε δίπλωμα ευρεσιτεχνίας από το Υπουργείο Εμπορίου και Ανάπτυξης για την κατασκευή του «Ισοκράτη», ένα μικρού μεγέθους ηλεκτρονικό όργανο βυζαντινής μουσικής που αναπαράγει φωνές ψαλτών – ισοκρατών, και το οποίο συνοδεύει (ισοκρατεί) τους ψάλτες κατά την εκτέλεση των ύμνων.
