Το «στοίχημα» Βαρθολομαίου με την Ιστορία

 

Τέσσερις πόλεμοι, δύο καταστροφές, μία επανάσταση και μία κατάρρευση επί 114 χρόνια «στερούσαν» τη Μία, Αγία, Καθολική, Ορθόδοξη Εκκλησία από τη σύγκληση της Αγίας και Μεγάλης Συνόδου, της πρώτης μετά το Σχίσμα των Εκκλησιών. Στον Θρόνο της Αρχιεπισκοπής Κωνσταντινούπολης και Νέας Ρώμης χρειάστηκε να υπηρετήσουν 12 Οικουμενικοί Πατριάρχες για να φτάσουμε στην ιστορική στιγμή που έχει προγραμματιστεί να συντελεστεί στις 16 Ιουνίου 2016 στο Κολυμπάρι των Χανίων. Και καμία κρίση και καμία ανθρώπινη αντιπαράθεση και διοικητική έριδα δεν φαίνονται ικανές να σταματήσουν, τουλάχιστον μέχρι στιγμής, τον κ.κ. Βαρθολομαίο από το «στοίχημα» που δείχνει να έχει βάλει με την Ιστορία.

Από τον Ιωακείμ Γ’ στον Βαρθολομαίο Α’

Ηταν το 1905 όταν ο Πατριάρχης Ιωακείμ Γ’ ο Μεγαλοπρεπής με μια ιστορική εγκύκλιό του προς τις Ορθόδοξες Εκκλησίες έθετε τις βάσεις για τη σύγκληση της Πανορθοδόξου Συνόδου. Ο Α’ Παγκόσμιος Πόλεμος, όμως, ο Μέγας Ασθενής, η Οθωμανική Αυτοκρατορία, το Ανατολικό ζήτημα αποτέλεσαν τα πρώτα ανυπέρβλητα εμπόδια στην πραγματοποίηση του οράματός του. Στις αρχές της δεκαετίας του ’20 ο Πατριάρχης Μελέτιος Μεταξάκης διοργανώνει τις πρώτες συναντήσεις για την προετοιμασία της Συνόδου, αλλά η Οκτωβριανή Επανάσταση, η Μικρασιατική Καταστροφή και η ανταλλαγή πληθυσμών και πάλι ανακόπτουν την προσπάθεια. Τη δεκαετία του ’30 στο Αγιον Ορος συγκεντρώνονται εκπρόσωποι των Εκκλησιών για να προετοιμαστεί η Μεγάλη Σύνοδος. Στην Ευρώπη όμως ανέρχεται ο Αδόλφος Χίτλερ, ξεσπάει ο Β’  Παγκόσμιος Πόλεμος και μετά την απελευθέρωση η Ελλάδα ζει το δράμα του Εμφυλίου Πολέμου, οπότε και πάλι τα σχέδια ναυαγούν. Στις αρχές της δεκαετίας του ’60 και κάτω από το καθεστώς διώξεων των Σεπτεμβριανών και εν μέσω Ψυχρού Πολέμου ο Πατριάρχης Αθηναγόρας, ο Πατριάρχης της Αρσης των Αναθεμάτων, ο Προκαθήμενος που έφτασε από τη Νέα Υόρκη στην Κωνσταντινούπολη με το αεροσκάφος του αμερικανού προέδρου Τρούμαν μετά την εκλογή του συγκαλεί προπαρασκευστικές συναντήσεις στη Ρόδο και στη Γενεύη, αλλά οι προσπάθειες για διάφορους λόγους δεν φτάνουν στο επιθυμητό αποτέλεσμα.

Ο Πατριάρχης Δημήτριος μαζί με τον πνευματικό πατέρα του σημερινού Πατριάρχη, τον Μητροπολίτη Χαλκηδόνος Μελίτωνα Χατζή, τον Μητροπολίτη Εφέσου Χρυσόστομο και τον Μητροπολίτη Ελβετίας Δαμασκηνό Παπανδρέου αφιέρωσαν ατελείωτες ώρες προσπαθειών, αλλά όλες οι ελπίδες τους αποδείχθηκαν φρούδες. Ο Ψυχρός Πόλεμος επηρεάζει καθοριστικά τα δρώμενα στην Ορθοδοξία.

Στα τέλη της δεκαετίας του ’80 και στις αρχες του ’90 καταρρέει ο υπαρκτός σοσιαλισμός. Και τον Νοέμβριο του 1991 ο από Χαλκηδόνος Βαρθολομαίος ενθρονίζεται Αρχιεπίσκοπος Νέας Ρώμης και Κωνσταντινουπόλεως. Και απευθυνόμενος στον Ενθρονιστήριο Λόγο του προς τους αδελφούς του των Αυτοκεφάλων Εκκλησιών, αφού δηλώνει την πίστη του στην Ορθοδοξία, στους Κανόνες των Οικουμενικών Συνόδων και στην ενότητα, δηλώνει: «Η Θεία Πρόνοια μας επεφύλαξε να δούμε ραγδαίες εξελίξεις και μεταβολές οι οποίες φέρουν στον σύγχρονο κόσμο την ελπίδα ενός καλύτερου μέλλοντος, ενός μέλλοντος ειρήνης, ελευθερίας και σεβασμού της ανθρώπινης αξιοπρέπειας. Οι ραγδαίες αυτές ανακατατάξεις έλαβαν και λαμβάνουν χώρα κυρίως στις χώρες που οι λαοί τους είναι εκ παραδόσεως ορθόδοξοι και γι’ αυτό οι ορθόδοξες Εκκλησίες επηρεάζονται απ’ αυτό. Είναι ως εκ τούτου φυσικό να  καλούνται  σε εγρήγορση, συνεργασία και προσφορά ώστε οι εξελίξεις αυτές να αποβούν όντως επ’ αγαθώ του ανθρώπου, ο οποίος μεγάλως εταλαιπωρήθη εις τον αιώνα μας». Το μήνυμα είχε ονομαστικούς αποδέκτες από τον Πατριάρχη Μόσχας Αλέξιο ως τον Πατριάρχη Ρουμανίας Θεόκτιστο, τον Βουλγαρίας Μάξιμο αλλά και τους υπολοίπους, όπως ο Αρχιεπίσκοπος Αθηνών και Πάσης Ελλάδος Σεραφείμ. Και από εκείνους τους αποδέκτες στον πρόσκαιρο τούτο κόσμο βρίσκονται μόνο ο Πατριάρχης Γεωργίας κ. Ηλίας και ο τότε «επέχων, όπως έλεγε, τη θέση του αγγέλου της Εκκλησίας της Αλβανίας Ιερότατος Μητροπολίτης Ανδρούσης κύριος Αναστάσιος».

Από τον Πόλεμο των Αστρων στο Κατάρ

Στις αρχές της δεκαετίας του ’80 στα ναυπηγεία του Γκτάανσκ, στην Πολωνία, ο Λεχ Βαλέσα αρχίζει την αντίσταση κατά του καθεστώτος. Ο Πολωνός την καταγωγή Κάρολος Βοϊτίλα Πάπας Ιωάννης – Παύλος Β’ δημιουργεί νουτσιατούρα του Βατικανού στην Ουάσιγκτον και ο αμερικανός πρόεδρος Ρόναλντ Ρίγκαν εγκλωβίζει τους Σοβιετικούς στον Πόλεμο των Αστρων. Και αυτός ο πόλεμος και η καταδίκη του από τις ορθόδοξες εκκλησίες αποτελεί το 1986 ακόμη μία αφορμή για να προκληθούν προβλήματα. «Γνήσιος εκφραστής» των σοβιετικών απόψεων ήταν ο τότε Μητροπολίτης Κιέβου κ. Φιλάρετος, ο σημερινός σχισματικός Πατριάρχης Ουκρανίας, ο οποίος τώρα βρίσκεται σε σύγκρουση με τη Μόσχα και ζητάει τη στήριξη του Οικουμενικού Πατριαρχείου.

Ο Πόλεμος των Αστρων έσβησε και σήμερα ο κ.κ. Βαρθολομαίος πρέπει να ξεπεράσει τρία μείζονα ζητήματα:

Το πρώτο αφορά το πρωτόκολλο για το οποίο η Μόσχα φοβάται μήπως ο Οικουμενικός Πατριάρχης σημειολογικά προβληθεί ως «Πάπας της Ορθοδοξίας». Μεταξύ των δύο Πατριαρχείων έχουν ανταλλαγεί επιστολές και πολλοί εκτιμούν ότι μπορεί να βρεθεί λύση.

Το δεύτερο είναι γεωστρατηγικό – εκκλησιαστικό. Πρόκειται για το Κατάρ – τα Πατριαρχεία Ιεροσολύμων και Αντιοχείας ερίζουν για τη δικαιοδοσία του. Ο σύρος Πατριάρχης κ. Ιωάννης δηλώνει ότι αποτελεί τμήμα της Εκκλησίας της Αντιόχειας και ο Μεσσήνιος κ. Θεόφιλος ότι ανήκει στο Πατριαρχείο Ιεροσολύμων. Οι ελάχιστοι ορθόδοξοι, κυρίως εργαζόμενοι στις μεγάλες εταιρείες, δεν δείχνουν να μετέχουν στη διένεξη. Αλλά πολλοί πίσω από το παιχνίδι της ιστορίας περί Αραβίας «βλέπουν» τη σύγκρουση Ασαντ, Μόσχας και ΗΠΑ. Και παρά τις προσπάθειες, λύση δεν διαφαίνεται, γι’ αυτό και ο Πατριάρχης Αντιοχείας δηλώνει προς το παρόν ότι δεν θα συμμετάσχει στη Σύνοδο.

Το τρίτο αποτελεί ζήτημα ομολογίας, όπως δηλώνουν οι ίδιοι. Πρόκειται κυρίως για τα ζητήματα που εγείρει το Πατριαρχείο Βουλγαρίας και Γεωργίας που το απόγευμα της Παρασκευής ακύρωσαν την πτήση του κυβερνητικού αεροσκάφους που θα τους μετέφερε από τη Σόφια στο Κολυμπάρι Χανίων για τη Μεγάλη Σύνοδο.