Του Ιωσήφ Κόκκινου
Η Ιερά Μονή της Κοίμησης της Θεοτόκου στη Σκουληκαριά Άρτας είναι ερειπωμένο μοναστήρι, του οποίου μόνο ο ναός σώζεται ακέραιος. Τα στοιχεία που υπάρχουν γι’ αυτό τα δίνει ο μητροπολίτης Άρτης Σεραφείμ ο Βυζάντιος, ο οποίος τοποθετεί την ίδρυση της αρχικής μονής γύρω στον 13ο αιώνα. Επειδή στα χρόνια της τουρκοκρατίας η μονή χρησιμοποιήθηκε ως ορμητήριο αγωνιστών, καταστράφηκε ολοσχερώς το 1854 -κατά την επανάσταση των Ραδοβυζινών- από τους Τούρκους και οικοδομήθηκε ξανά το 1867.
Ο ναός είναι τρίκλιτη θολωτή βασιλική, με μικρό τρούλο. Είναι πλακοσκέπαστος με απλή τοιχοποιία, χωρίς διακόσμηση. Εξαίρεση αποτελούν το τρίλοβο υπέρθυρο της νότιας εισόδου και κυρίως η αψίδα του ιερού, όπου υπάρχουν κάτω από το γείσο, γύρω-γύρω, εντοιχισμένες λίθινες μετόπες με ανάγλυφες παραστάσεις, άλλες απλά διακοσμητικές κι άλλες «αφηγηματικές», αφού παριστάνουν σκηνές από τη ζωή και την ιστορία των ανθρώπων της περιοχής.
Αυτό όμως που έκανε γνωστό το μοναστήρι είναι οι φήμες που ήθελαν σε αυτό να γεννήθηκε ο Γεώργιος Καραϊσκάκης, ο «γιος της καλογριάς». Εκεί, οι ντόπιοι ισχυρίζονται ότι έζησε η μητέρα του Καραϊσκάκη, Ζωή-Διαμάντω Ντιμισκή, η οποία γέννησε το 1782 τον μετέπειτα ήρωα σε ένα από τα κελιά της μονής που σώζονται σήμερα. Ο τόπος όπου γεννήθηκε ο Καραϊσκάκης, αλλά και το ποιος ήταν ο πατέρας του δίχασαν τους ιστορικούς, αλλά και τη Σκουληκαριά Άρτας με το Μαυρομάτι Καρδίτσας.
Ο Περραιβός έγραφε για την ταυτότητα του Καραϊσκάκη: «Παρά πολλών λέγεται ότι ο καπετάν Καραΐσκος από τον Βάλτον ηράσθη της Καλογραίας και έτεκε τον Καραϊσκάκην. Ένεκα τούτου την υπερασπίσθη από πάσαν εξωτερικήν ποινήν». Για να ξεκαθαρίσει το ζήτημα της γενέτειρας του Καραϊσκάκη, όπως γράφει ο Διονύσης Τζάκης, το υπουργείο Εσωτερικών συνέστησε μια επιτροπή. «Και αυτό γιατί έπρεπε να προσδιοριστεί ο τόπος διοργάνωσης των επίσημων εκδηλώσεων στη μνήμη του εθνικού ήρωα. Στην επιτροπή μετείχαν ακαδημαϊκοί και καθηγητές πανεπιστημίου, αλλά κυρίως στρατιωτικοί, πολιτικοί, εκπρόσωποι διαφόρων συλλόγων, επιμελητηρίων κ.ά. Τελικά το Μαυρομάτι αναγορεύτηκε επίσημα γενέτειρα του Καραϊσκάκη».
Η επιτροπή δεν έδωσε μια κοινά αποδεκτή λύση και αυτό φαίνεται από το γεγονός ότι από το 1966 μέχρι το 2008 η Πολιτεία ρύθμισε τις επετειακές εκδηλώσεις με αντιφατικές αποφάσεις, προφανώς κάτω από την πίεση τοπικών πολιτικών παραγόντων.
Οι περιπέτειες
Πάντως, όπως μεταφέρει στο βιβλίο του «Τα Μοναστήρια της Ηπείρου» ο Δημήτρης Καμαρούλιας, υπέρ της Σκουληκαριάς έχει καταλήξει και ο Ν. Ντασκαγιάννης, επικαλούμενος κείμενα και μαρτυρίες των Γ. Γαζή, Δ. Αινιάν, Ν. Κασομούλη, Κ. Παπαρρηγόπουλου, Ν. Βέη, Πουκεβίλ κ.ά. Όλες οι μαρτυρίες αναφέρουν ότι ο Καραϊσκάκης γεννήθηκε το 1782 από τη Ζωίτσα Διμισκή, αδελφή του κλέφτη Κώστα Διμισκή και εξαδέλφη του αρματολού Νικόλαου Μπακόλα, η οποία είχε σχέσεις με τον οπλαρχηγό Νικόλαο Πλακιά: «Οι Ντιμισκαίοι, κλέφτες της Σκουληκαριάς, είχαν μίαν αδελφήν, ονομαζομένην Ζωίτσα, την οποία διά να μην την κουβαλούν μαζί των και την ταλαιπωρούν από βουνού εις βουνόν, διότι ευρίσκοντο κατά τα έτη εκείνα εις απηνή διωγμόν, παρέδωσαν ταύτην εις τον ηγούμενον Καλλίνικον της Ιεράς Μονής Κοίμησης της Θεοτόκου Σκουληκαριάς και τον παρεκάλεσαν να την προστατεύση. Ο ηγούμενος, ως συγγενής των, εδέχθη και ενέταξε την Ζωίτσαν εις το προσωπικόν του μοναστηριού. Διά να μην την αναγνωρίζουν, της ήλλαξε το όνομα και αντί για Ζωίτσα συνέστησεν εις το προσωπικόν να τη φωνάζουν με το όνομα Διαμάντω. Εκεί η Ζωίτσα συνέλαβε και εγέννησεν τον Καραϊσκάκη εκ του αρματολού Νικολάου Πλακιά… Μια οδύσσεια ταλαιπωριών επακολουθεί διά τον μικρόν Καραϊσκάκην και την μητέρα του, διά να γλυτώσουν από την οργή των Ντιμισκαίων. Εντός της εβδομάδος φθάνουν εις το μοναστήριον Άγιος Γεώργιος Μαυροματίου… Κατά τον χρόνον τούτο, οι Ντιμισκαίοι εφόνευσαν τον βιαστή της αδελφής των, Νικόλαον Πλακιάν, εις την θέσιν “Πούρνος” της Σκουληκαριάς».
Η ιστορία θέλει τους αδελφούς του Πλακιά να παίρνουν εκδίκηση για το φονικό. Έστησαν ενέδρα και σκότωσαν τους αδελφούς της Ζωίτσας στη θέση Λούκοβο της Άνω Πέτρας. Μετά από εφτά χρόνια, η Ζωίτσα με τον γιο της αποφάσισε να επιστρέψει στη Σκουληκαριά, αλλά κάποιοι τη συμβούλεψαν να φύγει. Πήγε στην Τούνιστα του Βάλτου, όπου συναναστρεφόταν με τα παιδιά του καπετάν Ίσκου. Οι κάτοικοι τον φώναζαν «Γιώργο του Ίσκου» και, αδύνατος όπως ήταν, κάποιοι τον φώναζαν Ισκάκη…
Ο Φωτιάδης από την πλευρά του μιλά για το Μαυρομάτι και τον Δ. Καραΐσκο. Και η διαμάχη συνεχίζεται.
Όμως όλα τα στοιχεία κλίνουν προς τη Σκουληκαριά, αν και αυτό ελάχιστη σημασία έχει. Η Μονή της Σκουληκαριάς με το ΦΕΚ 473|17-12-1962 χαρακτηρίστηκε ιστορικό μνημείο και ό,τι και αν λέγεται έχει συνδεθεί άρρηκτα με τη γέννηση ενός εκ των σημαντικότερων οπλαρχηγών του 1821.
