Της Λητώς Μησιακούλη
Στο εμπόριο έργων τέχνης η περίοδος του Δεκαπενταύγουστου κηρύσσει έναρξη για να διακινηθούν έργα με θέμα τους ελληνικούς ιερούς ναούς και κυρίως τις νησιώτικες εκκλησίες, μεγάλο αντικείμενο συλλεκτικού πόθου για τους συλλέκτες.
Εχει όμως παρατηρηθεί, βάσει των αγοραπωλησιών της δευτερογενούς ελληνικής αγοράς, πως το αγοραστικό κοινό στοχεύει περισσότερο στο να αποκτήσει μια εκκλησία ευρέως γνωστή και με ιστορία, παρά ένα κτίσμα ή κάποιο εσωτερικό από έναν ιερό ναό, του οποίου τα στοιχεία είναι άγνωστα, ακόμα και αν η ποιότητα της ζωγραφικής είναι υψηλή.
Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί το Greek Sale του οίκου Sothebys’s την άνοιξη του 2007. Στην ίδια δημοπρασία είχαν τεθεί προς πώληση δύο έργα που απεικόνιζαν εκκλησίες, φτιαγμένα από καλούς Ελληνες ζωγράφους. Το ένα ήταν του Αγγελου Γιαλλινά και απεικόνιζε σε ακουαρέλα (39×73 εκ.) την εκκλησία του Αγίου Ιάσονος και Σωσιπάτρου στην Κέρκυρα και το άλλο ήταν λάδι πάνω σε καμβά (73×74 εκ.) του Θεόδωρου Μάρκελλου με βασικό θέμα το εσωτερικό μιας ελληνικής εκκλησίας.
Το μεν έργο του Γιαλλινά, παρόλο που ήταν ακουαρέλα είχε εκτιμηθεί μεταξύ 4.000 και 6.000 στερλινών, ενώ του Μάρκελου, που ως υλικό ήταν ανώτερο, είχε τιμές από 1.200 έως 1.800 στερλίνες. Το αποτέλεσμα ήταν το εξής: ο πίνακας του Γιαλλινά άγγιξε τελική τιμή 6.000 στερλίνες, ενώ του Μάρκελου έμεινε απούλητος.
Σύμφωνα με τους ειδικούς στο χρηματιστήριο τέχνης, καταλυτικό ρόλο έπαιξε το γεγονός ότι η εκκλησία που είχε ζωγραφίσει ο Γιαλλινάς είναι ένας από τους πιο σημαντικούς και γνωστούς ναούς της βυζαντινής περιόδου. Ανήκει στον εκκλησιαστικό αρχιτεκτονικό τύπο του δίστυλου σταυροειδούς με τρούλο και χρονολογείται τον 11ο αιώνα.
Αλλο ένα καλό παράδειγμα που επιβεβαιώνει τα παραπάνω αποτελούν δύο συναλλαγές του 2009 σε Greek Sale στο Λονδίνο.
Ενώ ο πίνακας του Γεώργιου Κοσμαδόπουλου απεικονίζει μια εκκλησία στη Μύκονο (λάδι σε πίνακα, 33×40 εκ.), το έργο πωλείται στην ελάχιστη τιμή εκτίμησης, δηλαδή προς 4.500 στερλίνες, συμπεριλαμβανομένων και των προμηθειών του οίκου Sotheby’s. Αντιθέτως, την ίδια ημέρα εμφανίζεται προς πώληση ο πίνακας του Βικέντιου Μποκατσιάμπη με θέμα την εκκλησία του Αγίου Νικολάου στην Αθήνα (λάδι σε καμβά, 28,3×58 εκ.). Η ελάχιστη τιμή εκτίμησης έφτανε τις 25.000 στερλίνες και κατάφερε να πουληθεί προς 37.500 στερλίνες. Σημαντικό ρόλο είχε αποτελέσει και η προέλευση του πίνακα, καθώς σύμφωνα με τα στοιχεία του οίκου Sotheby’s, ανήκε στη συλλογή της βασίλισσας Ελένης της Ιταλίας.
Ζήτηση για την Παραπορτιανή
Μια εκκλησία που είναι σε υψηλή ζήτηση ως αντικείμενο ελληνικής ζωγραφικής είναι η Εκκλησία της Παναγίας της Παραπορτιανής στη Μύκονο. Ο συγκεκριμένος ναός δεν αποτελεί μονάχα αντιπροσωπευτικό δείγμα της μυκονιάτικης αρχιτεκτονικής, αλλά είναι από τις πιο σημαντικές εκκλησίες του νησιού των ανέμων. Χτίστηκε μεταξύ 16ου και 17ου αιώνα σε μια υπερυψωμένη τοποθεσία, στην παλαιότερη συνοικία της Χώρας της Μυκόνου, το Κάστρο. Πρόκειται για την πιο πολυ-φωτογραφημένη εκκλησία της Μυκόνου, ενώ η ονομασία της συνδέεται με το παραπόρτι, την πύλη του κάστρου και έξοδο προς το μεσαιωνικό κτίριο της Μυκόνου το οποίο περνά δίπλα από άλλες τρεις εκκλησίες.
Το 2005, πίνακας του Πολύκλειτου Ρέγκου με θέμα την Παραπορτιανή της Μυκόνου είχε αγγίξει εξαιρετικά καλή τιμή. Ηταν λάδι σε πίνακα με διαστάσεις 50×38,5 εκ. και το οποίο είχε παρουσιαστεί σε διάφορες εκθέσεις, όπως στο Λύκειο Ελληνίδων το 1927 και την Εθνική Πινακοθήκη Αθηνών το 1980. Είχε πιάσει τελική τιμή 21.600 στερλίνες.
Μερικά χρόνια αργότερα, το 2012, σε δημοπρασία ελληνικών έργων που κάνει ο οίκος Bonhams στο Λονδίνο πωλείται πίνακας του Βασίλειου Γερμενή με θέμα την Εκκλησία της Παναγίας της Παραπορτιανής στη Μύκονο. Το έργο (λάδι σε πάνελ, 50×35 εκ.), προερχόμενο από ιδιωτική συλλογή στην Αθήνα, καταφέρνει να πουληθεί προς 5.250 στερλίνες αποτελώντας για τον νέο του ιδιοκτήτη μια πολύ καλή συλλεκτική και επενδυτική ευκαιρία, λόγω ζήτησης του θέματος.
Ευκαιρίες
Μία από τις πιο πετυχημένες πωλήσεις είχε συμβεί το 2005 για πίνακα του Σπύρου Βασιλείου με θέμα μια μικρή εκκλησία στη Σίφνο. Το έργο (λάδι σε καμβά, 60×81 εκ.) είχε χρονολογία το 1973 και η εκτίμησή του κυμαινόταν από 8.000 έως 12.000 στερλίνες. Ωστόσο, το συλλεκτικό και εμπορικό ενδιαφέρον έκανε την τελική του αξία να φτάσει τις 18.000 στερλίνες (26.646 ευρώ)!
Παρομοίως, το 2004 σε δημοπρασία Greek Sale του οίκου Bonhams στο Λονδίνο το έργο του Παύλου Καλλιγά με θέμα μια εκκλησία στη Σαντορίνη (12×22 εκ.) πωλείται προς 836 στερλίνες, αποτελώντας κορυφαία ευκαιρία!
Ενα άλλο παράδειγμα ευκαιρίας είναι και ο πίνακας του Πολύκλειτου Ρέγκου με αντικείμενο την εκκλησία της Παναγίας της Ευαγγελίστριας στην Τήνο (αυγοτέμπερα σε πάνελ, 70×71,5 εκ.). Παρά το γεγονός ότι απεικονίζει τον πιο διάσημο ιερό ναό, όπου κάθε χρόνο συγκεντρώνονται χιλιάδες προσκυνητές για να πάρουν την ευλογία Της, ο πίνακας πουλήθηκε στην τιμή των 10.560 στερλινών, έχοντας αφήσει μεγάλο περιθώριο για ανοδική αξία μεταπώλησης.
