Στην Ελενα Τσακίρη
Ήταν μόλις 18 χρόνων όταν έφτασε στο Άγιο Όρος, το 1973. Ο πατέρας Επιφάνειος ασχολήθηκε με διάφορες δουλειές μέσα στο μοναστήρι, η ενασχόλησή του, όμως, με τα αμπέλια και το «πέρασμά» του από την κουζίνα ως βοηθού μάγειρα ήταν αυτά που τον κέρδισαν. «Δεν μπορεί να καλλιεργείς σιτάρι και να μην ξέρεις πώς να φτιάχνεις αλεύρι», αναφέρει για την ενασχόλησή του με τον ιστορικό αμπελώνα στη Ιερά Μονή Μεγίστης Λαύρας, εξηγώντας παράλληλα τη «μοιραία» πορεία αυτής της ενασχόλησης με την παραγωγή κρασιού.
Η αγάπη του για το κρασί γεννήθηκε στον αμπελώνα, όμως ο πατέρας Επιφάνειος δεν έμεινε εκεί, καθώς η βιολογική καλλιέργεια οδήγησε στην παραγωγή πέντε ετικετών κρασιού. Επισκέπτες του Αγίου Όρους πηγαίνουν στη μονή να κάνουν βόλτα στον χώρο όπου εκτείνονται τα 45 στρέμματα αμπελιών, δοκιμάζουν το κρασί και πάντα φεύγουν «φορτωμένοι» με μερικά μπουκάλια. Η βιολογική καλλιέργεια δεν είναι το μόνο χαρακτηριστικό που ξεχωρίζει το κρασί της μονής, καθώς η ποιότητα και η γεύση τους έχουν φέρει και βραβεύσεις.
Η τεχνολογία βοήθησε την παραγωγή να γίνει γνωστή και έξω από το Άγιο Όρος, καθώς μέσω διαδικτύου οι ενδιαφερόμενοι μπορούν να κάνουν παραγγελίες. Οι Έλληνες δείχνουν μεγάλο ενδιαφέρον για το κρασί που παράγεται στη μονή, με τη μεγαλύτερη ζήτηση να καταγράφεται κυρίως στην Αθήνα και τη Θεσσαλονίκη, όμως παραγγελίες γίνονται και από το εξωτερικό: Κύπρο, Γερμανία, Ιταλία, Αγγλία, ακόμα και από τη μακρινή Ρωσία.
Η μαγειρική είναι η άλλη μεγάλη αγάπη του πατέρα Επιφάνειου. Η αγάπη του για τη φύση και τη καλλιέργεια αλλά και για την παραγωγή τον οδήγησε πάνω από μια κατσαρόλα, με τον αεικίνητο μοναχό να έχει γράψει ήδη ένα βιβλίο με τίτλο «Μαγειρική του Αγίου Όρους» και να προετοιμάζει αυτόν τον καιρό την επανέκδοσή του. Στόχος του είναι να επαναφέρει τις αξίες της διατροφής στους Έλληνες, παραδίδοντας μια σειρά συνταγών με βάση την αγιορείτικη κουζίνα.
Η μοναχική ζωή κρύβει δημιουργικότητα, αλλά κυρίως γαλήνη καθώς ο μοναχός παρατηρεί ότι ο σύγχρονος τρόπος ζωής χαρακτηρίζεται από μια τρομακτική εξωστρέφεια. «Οι άνθρωποι έχουν πάψει να ασχολούνται με δικά τους πράγματα και ασχολούνται συνεχώς με τα προβλήματα των άλλων».
Βρίσκεστε στο Άγιο Όρος παραπάνω από 40 χρόνια. Τι σας ώθησε στο να αναβιώσετε τον παλιό αμπελώνα και να ξεκινήσετε την παραγωγή κρασιού;
Πρόκειται για έναν αμπελώνα που μετρά πάνω από 1.000 χρόνια ιστορίας. Το πρώτο αμπέλι φυτεύτηκε εδώ το 960 μ.Χ. Στη συνέχεια, τον 16ο αιώνα, ο Άγιος Αθανάσιος ο Αθωνίτης ξεκίνησε την αναβίωσή του. Όμως, αυτά τα αμπέλια πέρασαν από μεγάλες καταστροφές. Το τεράστιο έργο που είχε γίνει στον αμπελώνα εγκαταλείφθηκε κατά τη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, οπότε τα φυτά πέρασαν πολλές αρρώστιες. Κάποια στιγμή, με πολύ κόπο, το 1990, αποφασίσαμε να προχωρήσουμε σε βιολογική καλλιέργεια σταφυλιών. Η «θητεία» μου σε δουλειές σε αμπελώνες μού όξυνε την περιέργεια να μάθω περισσότερα για την καλλιέργεια και ενέτεινε το ενδιαφέρον μου και την αγάπη μου για αυτήν. Είναι ευχαρίστηση για μένα να σηκώνομαι το πρωί και να νιώθω τη δροσιά στα μικρά μπουμπούκια. Να βλέπω τα σταφύλια τώρα, το καλοκαίρι, να ξανθαίνουν ή να κοκκινίζουν. Νιώθω ότι συμμετέχω στη δημιουργία της φύσης. Δυστυχώς, οι άνθρωποι έχουν χάσει τη συμβολή τους στον ετήσιο κύκλο της φύσης.
Θα ήθελα να μου πείτε λίγα πράγματα για τις ετικέτες που παράγετε.
Η συνέχεια της ενασχόλησής μου με τον αμπελώνα οδήγησε στην παραγωγή κρασιού. Πέντε ετικέτες έχουμε, από τις οποίες οι τρεις είναι βιολογικές. Οι τρεις, δηλαδή, προέρχονται από τα δικά μας αμπέλια, ενώ δύο προέρχονται από άλλους παραγωγούς σταφυλιών κι εμείς προχωράμε στην παραγωγή οίνου. Έχουμε δύο ερυθρά ξηρά κρασιά, ένα λευκό ξηρό, ένα ροζέ ημίγλυκο κι ένα ερυθρό πολύ γλυκό, το οποίο χρησιμοποιούμε στη Θεία Λειτουργία. Η μεγαλύτερη ζήτηση εντοπίζεται στον ελλαδικό χώρο. Υπάρχουν επιλεγμένα καταστήματα όπου πωλούνται τα μπουκάλια σε Αθήνα και Θεσσαλονίκη, ενώ και οι επισκέπτες της μονής αγοράζουν. Η παραγωγή δεν είναι μεγάλη, περίπου 70.000 φιάλες τον χρόνο, όμως υπάρχει ενδιαφέρον και από το εξωτερικό.
Εκτός από την παραγωγή οίνου, έχετε ασχοληθεί και με τη μαγειρική. Πώς αποφασίσετε να προχωρήσετε στη συγγραφή βιβλίου;
Αυτή την περίοδο προετοιμάζω την επανέκδοση του βιβλίου. Είχε εκδοθεί πριν από περίπου οκτώ χρόνια με 130 συνταγές. Εγώ θέλω να προσθέσω άλλες 30 με 40, που θα αφορούν σαλάτες και γλυκά. Συμμετείχα πολύ ενεργά στην προώθηση του βιβλίου, γιατί με ενδιέφερε να δώσω ένα έναυσμα στους Έλληνες να επιστρέψουν στις ρίζες τους. Στη διατροφή που έθρεψε τους παππούδες και τους προπάππους τους. Ήδη από τη δεκαετία του ’70, για να μη μιλήσω για τα τελευταία 20 χρόνια, οι συνθήκες διατροφής έχουν αλλάξει άρδην. Οι άνθρωποι έχουν μάθει να παραγγέλνουν φαγητό απ’ έξω, να μη μαγειρεύουν οι ίδιοι. Η τάση για υπερκατανάλωση οδήγησε σε αυτό, με αποτέλεσμα να έχουμε ετεροχρονισμένες παραγωγές. Πριν από 30 χρόνια, αν πήγαινες σε μανάβη να ζητήσεις φασολάκια τον Γενάρη, θα γέλαγε. Τώρα όλα γίνονται μέσα σε ένα θερμοκήπιο. Έχουμε τόση παραγωγή, κι όμως έχουμε καταλήξει να εισάγουμε λεμόνια από τη Χιλή και την Αργεντινή.
Ποιες τροφές πιστεύετε ότι έχουμε αμελήσει τα τελευταία χρόνια;
Έχουμε σταματήσει να τρώμε όσπρια, λαχανικά και φρούτα. Η αγιορείτικη κουζίνα εμπεριέχει τη μεσογειακή διατροφή, με το πλεονέκτημά της να είναι σε κάποιες λεπτομέρειες. Εμείς, στο Άγιο Όρος, δεν τρώμε κρέας. Παίρνουμε τις πρωτεΐνες που χρειαζόμαστε από τα ψάρια, τα γαλακτοκομικά, τα μανιτάρια. Τις περισσότερες μέρες του χρόνου τα φαγητά μας είναι αλάδωτα. Αυτό βοηθά στην αποτοξίνωση του οργανισμού μας. Αυτά τα διδάσκει η Εκκλησία από τον 4ο-5ο αιώνα και έρχονται τώρα οι διαιτολόγοι και επιβάλλουν τα ίδια στους πελάτες τους που επιθυμούν μια υγιεινή διατροφή. Όταν εκδόθηκε το βιβλίο, υπήρξε μεγάλο ενδιαφέρον και ανταπόκριση, που σιγά-σιγά κόπασε, όπως είναι λογικό, γιατί από τότε έχουν εκδοθεί εκατοντάδες βιβλία μαγειρικής. Ουσιαστικά, το βιβλίο μου περιέχει παλαιότερες συνταγές, τις οποίες αναβάθμισα, ώστε να ταιριάζουν στα σημερινά δεδομένα. Μια νοικοκυρά παλιά χρειαζόταν αρκετή ώρα για να λιώσει τις ντομάτες, τώρα, όμως, υπάρχει το μπλέντερ.
Γιατί θεωρείτε ότι έχουμε χάσει την επαφή μας με τη φύση;
Η παγκόσμια οικονομία και η νέα τάξη πραγμάτων έχουν οδηγήσει τους ανθρώπους στο σημείο να θεωρούν ότι όλα έχουν να κάνουν με το χρήμα. Γιατί να φτιάξω έναν δικό μου κήπο με λαχανικά, όταν μπορώ να πάω στον μανάβη; Οι παλιοί, που είχαν αυτές τις ενασχολήσεις, δεν σημαίνει ότι άφηναν τις δουλειές τους ή ότι ξόδευαν περισσότερα. Το να δημιουργήσεις κάτι δικό σου, έναν κήπο με τριαντάφυλλα, για παράδειγμα, σου προσφέρει μια καθημερινή γυμναστική, ηρεμία, μια ασχολία με κάτι δικό σου. Όλοι πλέον ασχολούνται με τους άλλους. Ποιος πήρε το κύπελλο στο μπάσκετ, ποιος πήρε το Όσκαρ, ποιος έχει εμπλακεί περισσότερο σ’ ένα σκάνδαλο. Υπάρχει μια φοβερή και κουραστική εξωστρέφεια που χαρακτηρίζει την καθημερινότητα των ανθρώπων. Επισκέπτεσαι ένα σπίτι και ο οικοδεσπότης έχει μονίμως ανοιχτή την τηλεόραση. Δεν ασχολείται με τον καλεσμένο του, αλλά με το τι συμβαίνει έξω, στον κόσμο.
Υπάρχει μια φοβερή και κουραστική εξωστρέφεια που χαρακτηρίζει την καθημερινότητα των ανθρώπων
Τι αποκομίζετε από την επαφή σας με τους επισκέπτες με τους οποίους έρχεστε σε επαφή στη μονή;
Η αλήθεια είναι ότι, λόγω κρίσης, οι επισκέπτες έχουν μειωθεί τα τελευταία χρόνια. Και είναι λογικό, καθώς τα έξοδα μεταφοράς δεν είναι αμελητέα. Οι επισκέπτες έρχονται να κάνουν τη βόλτα τους στον αμπελώνα, μας ρωτάνε πληροφορίες για το κρασί, για την παραγωγή του, πολύ λιγότερο, βέβαια, για τη μαγειρική. Συνήθως φεύγουν με κάποια μπουκάλια κρασί ή ένα βιβλίο. Πάντα έρχονταν άνθρωποι που τους απασχολούσαν προβλήματα ή είχαν κάποια ανάγκη. Ο καθένας έχει τα δικά του ζητήματα. Βέβαια, όπως είναι λογικό, τα προβλήματα των περισσοτέρων περιστρέφονται γύρω από οικονομικά ζητήματα. Οι σχέσεις των ανθρώπων έχουν αλλάξει και πλέον δεν ακούς να συζητούν για τίποτα άλλο πέρα από χρήματα. Έχουμε εγκλωβιστεί στην άποψη ότι χωρίς χρήματα δεν μπορούμε να είμαστε καλά μεταξύ μας.
Όλες οι αξίες που υπάρχουν είναι καλές. Είτε είναι θρησκευτικές είτε πατριωτικές, εθνικές. Το σημαντικότερο είναι να καταλάβουμε ότι χρειάζεται αγάπη μέσα στην οικογένεια
Πιστεύετε ότι μπορεί να αλλάξει αυτή η νοοτροπία;
Ο Απόστολος Παύλος είχε πει: «Προ πάντων αποφεύγετε τη φιλαργυρία και την ειδωλολατρία». Όλες οι αξίες που υπάρχουν είναι καλές. Είτε είναι θρησκευτικές είτε πατριωτικές, εθνικές. Το σημαντικότερο είναι να καταλάβουμε ότι χρειάζεται αγάπη μέσα στην οικογένεια. Αυτό έχει λείψει από τους ανθρώπους. Η εκτίμηση και ο σεβασμός που διατηρούσαμε παλιά έχει χαθεί. Τα τελευταία χρόνια είχαμε μάθει να τα καλύπτουμε όλα με χρήματα. Χαρακτηριζόμαστε από αγωνία, εξωστρέφεια και άγχος χωρίς κάποιον ιδιαίτερο λόγο. Κι έχουμε καταλήξει πλέον το μοναδικό μας άγχος να είναι τα χρήματα. Και όχι πώς να φτιάξουμε τις σχέσεις μεταξύ μας. Στην Ελλάδα ευτυχώς ακόμα κρατά ο θεσμός της οικογένειας. Μπορεί να τον διατηρούν ακόμα οι παλαιότεροι. Όμως, το σημαντικό είναι να ενισχύσουμε αυτήν τη σχέση, να προβάλουμε την αγάπη μέσα στην οικογένεια, ώστε να δώσουμε τα σωστά παραδείγματα στα παιδιά μας. Όλα τα υπόλοιπα βρίσκονται.
