Ο χρόνος, λένε, σταμάτησε την 11η Σεπτεμβρίου 2001 κι έδειξε το σημείο μηδέν. Οι τρομοκράτες, χτυπώντας τους δίδυμους πύργους στην Νέα Υόρκη, κατέστρεψαν ένα μοναδικό σύμβολο της δυτικής οικονομικής ισχύος. Μαζί τους, όμως, χάθηκε κι ένα μνημείο με ξεχωριστό συμβολισμό για την ελληνική ομογένεια. Αθέατος και ταπεινός, ο ιερός ναός του Αγίου Νικολάου στεκόταν στη σκιά των Δίδυμων Πύργων, ως άλλος Δαυίδ, που όμως κατέρρευσε πλάι τους.
Το ελληνορθόδοξο εκκλησάκι έχτισε μία ομάδα μεταναστών από την Ελλάδα, χωρίς να μιλούν τη γλώσσα, χωρίς χρήματα, με μόνο εφόδιο την πίστη τους. Κοιμόντουσαν σε ένα δωμάτιο συνολικά 12 άνθρωποι, κάνοντας σκληρές οικονομίες, προκειμένου να υψώσουν στη χάρη του αγίου ένα ναό – αντίδωρο για το ταξίδι στη νέα ζωή. Με θυσίες, λοιπόν, αγόρασαν το χτίσμα για 25.000 δολάρια και το 1916 λειτούργησε ως εκκλησία του αγίου Νικολάου.
Σήμερα, μετά από συντονισμένη προσπάθεια της Αρχιεπισκοπής στην Αμερική, ο ναός θα ξαναχτιστεί στην οδό που τον χώριζε κάποτε από τον Νότιο Πύργο (Liberty street). Έπειτα από χρόνια διαβουλεύσεων, αντιπαραθέσεων και αμοιβαίων υποχωρήσεων η Λιμενική Αρχή της Νέας Υόρκης και του Νιου Τζέρσι παραχώρησε τελικά στην Αρχιεπισκοπή ένα κομμάτι της οδού για 99 χρόνια και εκείνη με τη σειρά της παραιτήθηκε από την αξίωσή της να ανεγερθεί ο ναός στο σημείο όπου βρισκόταν εξαρχής, στο νούμερο 155 της οδού Σίνταρ (Cedar Street). Η νέα του όψη αναμένεται να ολοκληρωθεί στα τέλη του 2016, προκειμένου να εορταστούν και τα εκατοντάχρονα του ναού.
H επίσημη θεμελίωση του ναού έγινε πέρυσι τον Οκτώβριο παρουσία του Αρχιεπισκόπου Αμερικής και πολλών ομογενών και εκπροσώπων των Αρχών της Νέας Υόρκης. Μάλιστα πολλοί ελληνοαμερικανοί έγραψαν τα ονόματα τους σε ένα κοντινό τοίχο σε ένδειξη μνήμης των νεκρών της 11ης Σεπτεμβρίου (ανάμεσα τους ήταν και 32 ομογενείς).
Ένας Ορθόδοξος ναός διά χειρός Καλατράβα
«Ήθελα ένα κτίριο μοντέρνο, το οποίο ωστόσο θα αντανακλούσε την παράδοση της Ορθοδοξίας» δήλωσε στο BBC ο Σαντιάγο Καλατράβα, ο διάσημος αρχιτέκτονας που ανέλαβε την υλοποίηση του ναού. Ο πολύ γνωστός και στα καθ’ ημάς ισπανός «σταρ» της αρχιτεκτονικής, ταυτόσημος με το ντιζάιν που εμπνέεται από τη φύση, επιλέχθηκε ανάμεσα σε 12 συνολικά αρχιτέκτονες διεθνούς κύρους από όλον τον κόσμο.
Η Αγία Σοφία της Κωνσταντινούπολης και η Μονή της Χώρας (το σημερινό Καριγέ Τζαμί ή Μουσείο Χώρας), δύο χαρακτηριστικά δείγματα της βυζαντινής αρχιτεκτονικής, αποτέλεσαν πηγή της έμπνευσής του μαζί με το γνωστό ψηφιδωτό της Αγίας Σοφίας στο οποίο ο Ιουστινιανός προσφέρει ως δώρο στη Θεοτόκο ένα μοντέλο του ναού των Ανθέμιου και Ισίδωρου.
Το αποτέλεσμα είναι ένα κτίριο «λιτό» και «εσωστρεφές» το οποίο θα κατασκευαστεί από μάρμαρο του Βερμόντ, καθώς και από ημιδιαφανές υλικό που θα επιτρέπει την εσωτερική φωταγώγησή του τη νύχτα. 
Καθώς θα εισερχόμαστε στην εκκλησία και θα κοιτάμε τον τρούλο, θα βλέπουμε τις 40 ακμές και τα παράθυρα και θα μας έρχεται αυτομάτως στον νου η Αγία Σοφία.
To κόστος της ανέγερσης του ναού υπολογίζεται στα 38 εκατομμύρια δολάρια όσον αφορά το κόστος της βαριάς κατασκευής. Το ποσό έχει σχεδόν συγκεντρωθεί από προσφορές ομογενών, οργανώσεων, άλλων εκκλησιών, ξένων κρατών, Ελλήνων πολιτών αλλά και της Ελληνικής πολιτείας. Σε αυτό συμπεριλαμβάνεται και μια αποζημίωση 1,2 εκατομμυρίων δολαρίων που δόθηκε από την αμερικανική κυβέρνηση για την καταστροφή του παλαίου ναού.
Ο νέος ναός, περίκεντρος, κυκλοτερής και προσαρμοσμένος στον περιβάλλοντα χώρο όπου κυριαρχούν οι πύργοι από γυαλί και σίδερο, θα μπορεί να φιλοξενήσει στο κεντρικό κλίτος ως 150 ανθρώπους (το προηγούμενο είχε χωρητικότητα 80 ατόμων).
Σε αυτόν θα μεταφερθούν και τα μοναδικά αντικείμενα που δεν καταστράφηκαν μαζί με την εκκλησία. Πρόκειται για μια ξύλινη εικόνα της Ζωοδόχου Πηγής, μια χάρτινη του Αγίου Διονυσίου, ένα στραπατσαρισμένο μανουάλι, μερικά βιβλία και ένα μπρούντζινο δοχείο.
Η Αγία Σοφία της Κωνσταντινούπολης και η Μονή της Χώρας, δύο χαρακτηριστικά δείγματα της βυζαντινής αρχιτεκτονικής, αποτέλεσαν πηγή της έμπνευσής του Σαντιάγο Καλατράβα
Κέντρο προσευχής για όλη την Οικουμένη
Ο ναός του αγίου Νικολάου παρά τον ορθόδοξο χαρακτήρα του, παρουσιάζει μια μοναδική καινοτομία. Το νέο κτήριο αποτελεί τοπόσημο, καθώς έχει σχεδιαστεί με τέτοιο τρόπο ώστε να είναι ανοιχτό για όλο τον κόσμο, ανεξάρτητα από το θρήσκευμά τους, ένα μέρος για λατρεία, προσευχή, διαλογισμό και φιλοξενία. Γι’ αυτό και στον δεύτερο όροφο, πάνω από τον νάρθηκα, θα υπάρχει ένα κέντρο πένθους που δεν ανήκει σε κανένα δόγμα. Το γεγονός απηχεί την άποψη του Αρχιεπισκόπου Αμερικής Δημητρίου, που επισήμανε ότι «ο ναός θα αποτελεί τόπο λατρείας και πίστεως, σημείο σύμβολο ειρήνης, σημείο παρηγορίας και ελπίδος». Ως το μοναδικό, μη κοσμικό κτήριο στην περιοχή της καταστροφής, η εκκλησία του αγίου Νικολάου εντάσσεται στο πλαίσιο της αναδιαμορφωμένης περιοχής του «σημείου μηδέν» με έναν ιδιαίτερο ρόλο: να διατηρήσει τη μνήμη των θυμάτων και, κυρίως, να φέρει πιο κοντά τις φυλές των ανθρώπων, έξω από γλώσσες, στη σιωπή της προσευχής.
Η έκθεση στο Μουσείο Μπενάκη
Μια καλή εικόνα από το μνημείο και την ιστορία του μπορούμε να έχουμε στην σχετική έκθεση που φιλοξενεί το Μουσείο Μπενάκη από τις 24 Σεπτεμβρίου και για ένα μήνα. Σχέδια, κατόψεις, φωτογραφίες, καθώς και οπτικοακουστικό υλικό, παρουσιάζουν τον αναγεννημένο ναό, συνδεδεμένο αυτήν τη φορά με την εύρωστη ελληνική κοινότητα της Αμερικής.
Χρήσιμο να γνωρίζετε
- Έκθεση ναού Αγίου Νικολάου: Μουσείο Μπενάκη (κεντρικό κτήριο) Κουμπάρη 1 & Βασ. Σοφίας.
- Ώρες Λειτουργίας: Τετάρτη, Παρασκευή: 9:00 – 17:00, Πέμπτη, Σάββατο: 9:00 – 24:00,Κυριακή: 9:00 – 15:00, με ελεύθερη είσοδο την Πέμπτη
- Διάρκεια έκθεσης: 24 Σεπτεμβρίου – 25 Οκτωβρίου 2015
