Της Έλενας Τσακίρη
Η παροιμία «τα ράσα δεν κάνουν τον παπά» μπορεί να προέρχεται από τα βάθη της ιστορίας μας, όμως παραμένει επίκαιρη όσο ποτέ. Οι αυξημένες ανάγκες στους κύκλους της Εκκλησίας συνέπεσαν με την οικονομική κρίση, δημιουργώντας ένα μεγάλο κενό στη διακονία. Αν και αρκετοί στράφηκαν στη συγκεκριμένη οδό, οι προσλήψεις σε ιερωμένους τα τελευταία χρόνια έχουν συρρικνωθεί σε μεγάλο βαθμό. Πριν από μερικά χρόνια, ο Μητροπολίτης Αλεξανδρούπολης Άνθιμος είχε απευθύνει έκκληση καλώντας πιστούς να γίνουν εθελοντές ιερείς χωρίς αμοιβή από το Δημόσιο. Η γεωγραφική ιδιομορφία της Ελλάδας σε συνδυασμό με τις δεσμεύσεις του Μνημονίου προκάλεσαν «τρύπες» στις μητροπόλεις και εφημεριακά κενά που έπρεπε να καλυφθούν. Ο εθελοντισμός ήταν μια πρωτοβουλία που μπορεί να ξεκίνησε από τον Αλεξανδρούπολης Άνθιμο, όμως επεκτάθηκε. Άλλωστε, υπήρξε πάντα «στήριγμα» για την Εκκλησία, η οποία, με τη συμβολή των ιερέων αλλά και των πιστών, προέβαινε πάντα σε φιλανθρωπικές πράξεις και βρισκόταν κοντά σε όσους είχαν ανάγκη από βοήθεια.
Δημόσιοι υπάλληλοι, αστυνομικοί, συνταξιούχοι έσπευσαν στον ελεύθερο χρόνο τους να ακολουθήσουν την οδό της διακονίας και να προσφέρουν εθελοντικό έργο. Άνθρωποι που είχαν από μικροί σχέση με την Εκκλησία δεν δίστασαν να χαρακτηρίσουν ακόμα και «όνειρο ζωής» τη χειροτόνησή τους. Οι εθελοντές ακολουθούν τη ζωή του ιερωμένου για τις ώρες που προσφέρουν τις υπηρεσίες τους στους πιστούς. Τις υπόλοιπες ώρες, όταν βρίσκονται στις κύριες εργασίες τους, επιτρέπεται να μη φοράνε τα ράσα.
Τον ίδιο δρόμο ακολούθησε και ο Μητροπολίτης Δημητριάδος Ιγνάτιος, ο οποίος τα τελευταία χρόνια έχει εκφράσει το ενδιαφέρον του να δημιουργήσει μια ομάδα με εθελοντές ιερείς. Η τέλεση των ακολουθιών, η πρωινή θεία λειτουργία και ο εσπερινός, αλλά και η διακονία σε πιστούς, όπου υπάρχει ανάγκη, βρίσκονται στα καθήκοντα των εθελοντών ιερέων. Σύμφωνα με μαρτυρίες αρκετών που ασχολήθηκαν με το ιερατικό έργο στον ελεύθερο χρόνο τους, όταν έρχονται σε επαφή με αρκετούς που σκέφτονται να ακολουθήσουν τον ίδιο δρόμο, πολλές φορές διστάζουν. Οι περισσότεροι εθελοντές μίλησαν με τον πνευματικό τους, κάποιοι ισχυρίστηκαν ότι η κλήση για προσφορά έρχεται από τον Κύριο και πως η ενασχόλησή τους με τη διακονία άνοιξε νέους πνευματικούς δρόμους τόσο στους ίδιους όσο και στους πιστούς.
Οι εθελοντές ακολουθούν τη ζωή του ιερωμένου για τις ώρες που προσφέρουν τις υπηρεσίες τους στους πιστούς. Τις υπόλοιπες ώρες, όταν βρίσκονται στις κύριες εργασίες τους, επιτρέπεται να μη φοράνε τα ράσα
Ίδρυμα Επιμόρφωσης
Η Ιερά Μητρόπολη Δημητριάδος, όμως, προχώρησε ένα βήμα πιο πέρα, με μια πρωτοβουλία που αξίζει ιδιαίτερη αναφορά. Με την άδεια της Ιεράς Συνόδου, έχει συσταθεί το Ίδρυμα Επιμόρφωσης και Ενίσχυσης του Εφημεριακού Κλήρου, με πρόεδρο τον Σεβασμιώτατο Μητροπολίτη Ιγνάτιο. Η Μητρόπολη ευελπιστεί τον Σεπτέμβριο να λειτουργήσει η συγκεκριμένη πρωτοβουλία, με στόχο σεμινάρια για τους εθελοντές ιερείς, αλλά, κυρίως, την εύρεση οικονομικών πόρων για την επιβίωση των ευσεβών που θέλουν να προσφέρουν στην Εκκλησία.
Ο πρωτοσύγκελλος της Μητροπόλεως Δημητριάδος πατέρας Δαμασκηνός εξηγεί στην «Κιβωτό της Ορθοδοξίας»: «Είναι μόνο πέντε χρόνια που η Πολιτεία έχει σταματήσει να κάνει προσλήψεις ιερέων. Μπορεί το πρόβλημα ακόμα να μην εντοπίζεται παρά μόνο στα μικρά χωριά, αλλά θα πρέπει να βλέπουμε την πορεία της Εκκλησίας στο μέλλον. Στη δική μας μητρόπολη έχουμε προχωρήσει σε χειροτόνηση εθελοντών, όμως, μιας και δεν υπάρχει καταστατικό για τη συγκεκριμένη πρωτοβουλία, θα πρέπει να δημιουργήσουμε ένα πλαίσιο σταθερό, όπου οι πιστοί που ενδιαφέρονται να λαμβάνουν την απαραίτητη γνώση αλλά και να εξασφαλίζεται ο βιοπορισμός τους. Είναι ελπιδοφόρο το γεγονός ότι πολλοί νέοι έρχονται σε εμάς για να προσφέρουν, με πολύ καλές σπουδές και αγάπη για την Εκκλησία. Χειροτονούνται και δεν τους αφορά η οικονομική τους κάλυψη. Εμείς, βέβαια, εστιάζουμε σε αυτό και μας ενδιαφέρει να καλύψουμε όλους αυτούς τους πιστούς. Ευελπιστούμε, λοιπόν, ότι θα μπορέσουμε να βρούμε έναν μισθό ή μια κατοικία γι’ αυτούς».
Ήδη στη Μητρόπολη έχουν χειροτονηθεί πέντε άτομα. Χαρακτηριστική περίπτωση εθελοντή ιερέα είναι αυτή του εν ενεργεία 40χρονου αστυνομικού στην Αστυνομική Διεύθυνση Μαγνησίας. Σε δηλώσεις του μετά τη χειροτόνησή του σε διάκονο, ο αστυνομικός Θεόκλητος Κατσαρός δήλωσε ότι ένιωσε αγαλλίαση και πρωτόγνωρα συναισθήματα τη στιγμή της χειροτονίας. Ο εθελοντής ιερέας προσφέρει έργο διακονίας στον Άγιο Γεώργιο Αγριάς, την ενορία του, με στόχο να βοηθά τον κόσμο, τους φτωχούς, τους ανήμπορους, να συζητά με όλους, από το μικρό παιδάκι μέχρι τον μεγαλύτερο άνθρωπο, να ακούει τα προβλήματά τους και να δίνει συμβουλές, όπως είχε δηλώσει.
Ειδικά για τον χώρο της Αστυνομίας, πλέον ο δρόμος για εθελοντική διακονία είναι ανοιχτός, καθώς εδώ και αρκετό καιρό η Ιερά Σύνοδος της Εκκλησίας σε συνεργασία με την ηγεσία της Ελληνικής Αστυνομίας έχουν δώσει τη σχετική άδεια σε αστυνομικούς.
Άλλο παράδειγμα είναι ένας ιδιωτικός υπάλληλος που έχει κατάστημα με ξηρούς καρπούς. Δουλεύει κανονικά στην επιχείρησή του και τα Σαββατοκύριακα ή στις μεγάλες γιορτές βρίσκεται στη διάθεση της Εκκλησίας. Σε συνεργασία με τη μητρόπολη, δηλαδή, καλύπτει κάποια κενά. Υπάρχουν κι άλλες περιπτώσεις εθελοντών που μοιράζουν τον χρόνο τους ανάμεσα στη δουλειά που τους παρέχει τα προς το ζην και το λειτούργημα του ιερέα.
Το ακανθώδες ζήτημα της μισθοδοσίας
Η Μητρόπολη Δημητριάδος έχει κάθε χρόνο μία θέση κληρικού. Τα ήδη υπάρχοντα κενά σε συνδυασμό με ένα μεγάλο ποσοστό ιερέων που είναι ηλικιωμένοι και δυσκολεύονται να μεταφερθούν σε απομακρυσμένα χωριά δημιουργούν μια κατάσταση που δύσκολα καλύπτεται από την Πολιτεία αυτήν τη στιγμή. Γι’ αυτό τον λόγο, σε αρκετές εκκλησίες υπάρχουν ιερείς που μπορεί να μην είναι δημόσιοι υπάλληλοι, πληρώνονται όμως είτε από την Εκκλησία, είτε ή από τη μητρόπολη, είτε ακόμα και από δωρεές πιστών που επιθυμούν να ενισχύσουν το έργο τους. Το ζήτημα της μισθοδοσίας έχει απασχολήσει πολύ τη μητρόπολη, η οποία θέλει να εξασφαλίσει τους ιερείς της. Ακόμα και σε περιπτώσεις που δεν υπάρχει άμεσα η δυνατότητα μισθού, σκοπός είναι η εύρεση κατοικίας. Πρόσφατα, ένας ευσεβής έδωσε μια διώροφη κατοικία στη μητρόπολη, η οποία έσπευσε να δημιουργήσει χώρο για δύο ιερείς, που μεταφέρθηκαν εκεί με την οικογένειά τους. Το Σεπτέμβριο, ακόμα μία κατοικία θα δοθεί σε έναν νεαρό και στη γυναίκα του, καθώς αυτός θα χειροτονηθεί, με στόχο να προσφέρει στις αυξημένες ανάγκες που δημιουργούνται.
Άλλωστε, στη Μητρόπολη, εκτός από τα εφημεριακά κενά, υπάρχουν και τα μοναστηριακά, δεδομένου ότι στην περιοχή εδράζονται πάνω από 20 μοναστήρια, τα οποία έχουν ανάγκη από την παρουσία κληρικού. Όπως και άλλες μητροπόλεις, τα χωριά, και δη τα απομακρυσμένα, είναι αυτά που στενάζουν από τις ελλείψεις, καθώς στις πόλεις ακόμα δεν υπάρχει τόσο μεγάλο πρόβλημα.
«Το Ίδρυμα είναι μια πρωτοβουλία που ευελπιστούμε να μπορέσει να δημιουργήσει έναν νέο θεσμό πάνω στον εθελοντισμό. Θα ήθελα να ξεκαθαρίσω ότι ο ρόλος της Πολιτείας στη μισθοδοσία των ιερέων δεν πρέπει να ατονήσει. Οφείλει το κράτος να μεριμνεί για το ιερατικό έργο και να αναλαμβάνει τον μισθό τους. Όμως, καταλαβαίνουμε ότι η οικονομική κρίση δημιουργεί προβλήματα και οφείλουμε να σκεφτούμε το μέλλον. Και, κυρίως, τον βιοπορισμό των ιερέων. Άλλωστε, η πρωτοβουλία μας τράβηξε το ενδιαφέρον και άλλων μητροπόλεων, που μας ζήτησαν το καταστατικό, καθώς το πρόβλημα δεν εντοπίζεται μόνο σε εμάς», επισημαίνει ο πρωτοσύγκελλος της Μητροπόλεως Δημητριάδος πατέρας Δαμασκηνός. «Στην εκκλησία όπου βρίσκομαι εγώ, την Ανάληψη Βόλου, έχουμε, για παράδειγμα, μια περίπτωση ιερέα που δεν είναι δημόσιος υπάλληλος. Δηλαδή, δεν λαμβάνει μισθό από το κράτος. Επειδή, όμως, είχαμε κενό, φροντίσαμε να τον διορίσουμε, να του προσφέρουμε ασφάλιση και να μισθοδοτείται από τον ναό. Μας ενδιαφέρει να παρέχουμε έναν σταθερό μισθό, για να μπορούν να ζήσουν οι ιερείς και οι οικογένειές τους», συμπληρώνει ο πατέρας Δαμασκηνός.
Σε αρκετές εκκλησίες υπάρχουν ιερείς που μπορεί να μην είναι δημόσιοι υπάλληλοι, πληρώνονται όμως είτε από την Εκκλησία, είτε ή από τη μητρόπολη, είτε ακόμα και από δωρεές πιστών που επιθυμούν να ενισχύσουν το έργο τους
Τα πνευματικά και ψυχικά προσόντα
Σε παλαιότερες δηλώσεις του σχετικά με τον εθελοντισμό ο Μητροπολίτης Αλεξανδρούπολης Άνθιμος είχε εξηγήσει ότι, όσον αφορά τα πνευματικά και ψυχικά προσόντα, για τα πρώτα, που είναι πιο σημαντικά, πέραν των τυπικών, θα κληθεί να αποφανθεί ο εξομολόγος κάθε υποψήφιου, καθώς έχουν να κάνουν με την πνευματική κατάρτιση και τη τήρηση κάποιων ηθικών προϋποθέσεων. Σχετικά με τα ψυχικά προσόντα, τόνισε ότι φανερώνουν τις δυνατότητες του υποψηφίου να επικοινωνεί, να συνδιαλέγεται, να συναναστρέφεται τους ανθρώπους. Ο ίδιος, μάλιστα, έχει ήδη χειροτονήσει ιερέα έναν δημόσιο υπάλληλο, ο οποίος φορά πολιτικά ρούχα στην υπηρεσία του στα δικαστήρια Αλεξανδρούπολης και ιερατικά άμφια όταν λειτουργεί σε ενορία της ακριτικής μητρόπολης.
Η Μητρόπολη Φθιώτιδας αντιμετωπίζει επίσης σοβαρά προβλήματα, λόγω των εφημεριακών κενών, με ολόκληρα χωριά να παραμένουν χωρίς εφημερίους. Πριν από δύο χρόνια, ο Μητροπολίτης Φθιώτιδας Νικόλαος είχε κάνει έκκληση μέσω εγκυκλίου, ζητώντας προσέλκυση νέων κληρικών. «Ελάτε οι δυνάμενοι και έχοντες τα προσόντα να υπηρετήσετε την Εκκλησία, θεολόγοι, καθηγητές, δάσκαλοι και άλλων επιστημών εκπαιδευτικοί, στρατιωτικοί, συνταξιούχοι όλων των επαγγελμάτων και εργαζόμενοι, μέλη των θρησκευτικών σωματείων και αδελφοτήτων, ελάτε να ενδυθείτε το μέγα της Ιερωσύνης ένδυμα και να ανοίξετε τις κλεισμένες εκκλησίες των χωριών μας», γράφει ο μητροπολίτης.
Σύμφωνα με τα στοιχεία που είχε δώσει τότε η μητρόπολη στη δημοσιότητα, ενώ τα κενά ήταν δεκαοκτώ, η Πολιτεία είχε δώσει μόνο δύο θέσεις κληρικών στην περιοχή της Φθιώτιδας. Ενόψει του Δεκαπενταύγουστου, φέτος, τα χωριά της Ηπείρου εξέπεμψαν για ακόμα μία χρονιά «SOS». Σύμφωνα με τις μαρτυρίες, και στις πέντε μητροπόλεις της περιφέρειας Ηπείρου, αυτές των Ιωαννίνων, της Πρεβέζης, της Άρτας, της Παραμυθίας και της Κονίτσης, τα εφημεριακά κενά είναι αισθητά, αλλού περισσότερο και αλλού λιγότερο. Ιδιαίτερο, όμως, πρόβλημα αντιμετωπίζουν οι Μητροπόλεις Κονίτσης και Άρτας.
Δυστυχώς, το Μνημόνιο δεν άφησε ανέγγιχτη την Εκκλησία, με αποτέλεσμα οι συνταξιοδοτήσεις των κληρικών να μην μπορούν να αντικατασταθούν και η ρευστή οικονομική κατάσταση να δυσκολεύει ακόμα περισσότερο τα πράγματα.
