Του Γιάννη Γιγουρτσή, φιλολόγου καθηγητή στην Μεγάλη του Γένους Σχολή
Τον Ιανουάριο του 2004 ο Πατριάρχης Βαρθολομαίος έκανε ένα από τα πιο τολμηρά και πιο «πολιτικά» ταξίδια της 25χρονης πατριαρχίας του. Επισκέφθηκε την Κούβα του Φιντέλ Κάστρο.
Το ταξίδι αυτό είχε προκαλέσει τότε μεγάλη εντύπωση και είχε συγκεντρώσει τα φώτα της παγκόσμιας προσοχής. Αφορμή για την πρόσκληση που είχε απευθύνει ο Φιντέλ Κάστρο στον Πατριάρχη Βαρθολομαίο ήταν η δωρεά προς το Πατριαρχείο του ελληνορθόδοξου ναού του Αγίου Νικολάου, του πρώτου που θα λειτουργούσε στην Αβάνα και ευρύτερα στην Κούβα. Τον ναό τον είχε χτίσει το κουβανικό κράτος και τον δώρισε ο ίδιος ο Φιντέλ στον Πατριάρχη.
Η επίσκεψη συνάντησε την αντίδραση της ελληνικής πλευράς. Η κυβέρνηση Σημίτη ακολουθούσε τότε τα μέτρα της ΕΕ που είχε υποβαθμίσει τις σχέσεις με την Κούβα σε διακυβερνητικό επίπεδο. Ήταν η περίοδος των πιέσεων για τα ανθρώπινα δικαιώματα και τις ελευθερίες στην Κούβα, εκ μέρους της Δύσης. Όμως ο τοίχος της απομόνωσης όπου είχε περιέλθει η Κούβα την δεκαετία του 1990, όταν αποχώρησαν εν μια νυκτί οι Σοβιετικοί και σταμάτησε η ρωσική βοήθεια προς την χώρα, είχε αρχίσει να αποκτά ρωγμές. Το ίδιο και η μεγάλη φτώχεια των προηγούμενων χρόνων. Σε συνεργασία με άλλα καθεστώτα της λατινικής Αμερικής η Κούβα βρήκε τα απαραίτητα εφόδια, έστω και περιορισμένα, ενώ η χώρα είχε αρχίσει να κάνει ανοίγματα προς τα έξω και να γίνεται περισσότερο δεκτική σε ξένους επισκέπτες, κυρίως τουρίστες. Στο πλαίσιο αυτό μια επίσκεψη του Πατριάρχη έκανε πολύ καλό στην εικόνα και τους στόχους του Φιντέλ Κάστρο. Λίγα χρόνια πριν είχε γίνει η επίσκεψη του Πάπα Ιωάννη Παύλου Β’ στην Κούβα, που έσπασε τον πάγο με την Καθολική Εκκλησία, αλλά οι επισκέψεις προσωπικοτήτων με διεθνή ακτινοβολία συνέχισαν να είναι περιορισμένες. Φυσικά κανένας ορθόδοξος ηγέτης δεν είχε πάει ως τότε. Όλα αυτά συνηγορούσαν στο να γίνει η επίσκεψη.
Παράλληλα όμως και για το Οικουμενικό Πατριαρχείο η επίσκεψη αυτή ήταν σημαντική. Ο Πατριάρχης ήθελε να κατοχυρώσει τα δικαιώματα του Οικουμενικού θρόνου στην Κούβα και να καλύψει το κενό που άφησαν οι Ρώσοι αποχωρώντας στις αρχές του 1990 και πριν επιστρέψουν και πάλι δριμύτεροι, καθώς με τον Βλαντιμίρ Πούτιν φαινόταν πως οι σχέσεις Κούβας – Ρωσίας θα βελτιωθούν. Σημειώνεται εδώ πως λόγω του ότι χιλιάδες Κουβανοί είχαν σπουδάσει σε προηγούμενες δεκαετίες στην Σοβιετική Ένωση, υπήρχε μια σχετική εξοικείωση, στην γενικά καθολική είτε άθρησκη χώρα, με την Ορθοδοξία.
Το Πατριαρχείο δούλεψε πολλά χρόνια πριν την επίσκεψη αυτή. Ο μητροπολίτης Μεξικού Αθηναγόρας, στην δικαιοδοσία του οποίου ανήκει και η Κούβα, έκανε τις πρώτες νύξεις προς την κουβανική Κυβέρνηση ήδη από το 1997. Αποφασιστικό ρόλο επίσης φαίνεται ότι έπαιξε η παρέμβαση της βασίλισσας της Ισπανίας Σοφίας, που είχε πολύ καλές σχέσεις με τον Φιντέλ Κάστρο, και μια επίσκεψη του αδελφού της, του τέως Βασιλιά Κωνσταντίνου στην Κούβα γύρω στο 2000.
Η προσπάθεια του Πατριαρχείου αρχικά συνίστατο στο να επανακτηθεί ένας παλιός ναός των Αγίων Κωνσταντίνου και Ελένης που υπήρχε στην Αβάνα, παλαιά δωρεά στην Ορθόδοξη Εκκλησία ομογενών, ο οποίος είχε μετατραπεί σε θέατρο. Ο Φιντέλ υποσχέθηκε την επιστροφή του, τον ναό ωστόσο τον διεκδικούσαν και οι Ρώσοι. Τελικά βρέθηκε η λύση της ανέγερσης ενός νέου ναού σε κεντρικότατο σημείο της Αβάνας, που θα δωριζόταν στο Πατριαρχείο. Έτσι δόθηκε η επιθυμητή και από τις δύο πλευρές αφορμή για την πρόσκληση. Ο Πατριάρχης θα πήγαινε στην Αβάνα για τα εγκαίνια του ναού , ο οποίος αφιερώθηκε στον Άγιο Νικόλαο.
Ο κ. Βαρθολομαίος έφτασε στην Αβάνα στις 23 Ιανουαρίου 2004. Τον συνόδευε πολυμελής αντιπροσωπεία με κορυφαίους αρχιερείς, κληρικούς και λαϊκούς, Δεν υπήρχε – όπως συνηθίζεται σε τέτοιες περιπτώσεις – εκπρόσωπος της ελληνικής κυβέρνησης, η οποία όπως προείπαμε ήταν αρνητική για το ταξίδι. Αντίθετα η αμερικανική πλευρά είχε ενημερωθεί και αν δεν είχε συγκατανεύσει στην επίσκεψη, ασφαλώς δεν αντιτάχθηκε. Η παρουσία του Αρχιεπισκόπου Αμερικής Δημητρίου, ο οποίος βρισκόταν (και βρίσκεται) σε στενή επαφή με τον Λευκό Οίκο, σηματοδοτούσε αυτό ακριβώς, παρά το τι ανεπισήμως αφηνόταν να διαρρεύσει. Για τον Πατριάρχη και την αντιπροσωπεία του οι εκπλήξεις άρχισαν από τη στιγμή που πάτησαν το πόδι τους στην Κούβα. Παραβαίνοντας το πρωτόκολλο και τις συνήθειές του, ήταν ο ίδιος ο Φιντέλ Κάστρο που ήρθε να υποδεχθεί τον Οικουμενικό Πατριάρχη στο αεροδρόμιο, φορώντας μια πράσινη επίσημη στρατιωτική στολή. Στην συνέχεια και οι πέντε ημέρες της επίσκεψης του Πατριάρχη υπήρξαν θριαμβευτικές, η φιλοξενία των Κουβανών απαράμιλλη, το προσωπικό ενδιαφέρον του Φιντέλ εμφανές όπως και η συχνή παρουσία του δίπλα στον Πατριάρχη.
Στα εγκαίνια του ναού ο Φιντέλ Κάστρο, σε μια συμβολική κίνηση και σε ένδειξη σεβασμού προς την ιδιότητα του Πατριάρχη εμφανίστηκε με κοστούμι και χωρίς την χαρακτηριστική στρατιωτική στολή της δικής του εξουσίας. Εκεί, με κάθε επισημότητα, παρέδωσε το κλειδί (και τους τίτλους ιδιοκτησίας) του ναού στον κ. Βαρθολομαίο. Το γεγονός απαθανατίστηκε και με ένα χαρακτηριστικό ψηφιδωτό που εντοιχίστηκε έξω από τον ναό, αλλά και μια επιγραφή που έγραφε σε Ισπανικά, Ελληνικά και Αγγλικά τη φράση: «Ο Καθεδρικός ούτος ναός είναι δώρον του λαού της Κούβας προς την ελληνικής ορθόδοξον κοινότητα και τον Οικουμενικόν Πατριάρχην Βαρθολομαίον. Φιντέλ Κάστρο Ρουζ. Νοέμβριος 2003».
Η επίσκεψη του Πατριάρχη Βαρθολομαίου στην Κούβα στις αρχές του 2004 στέφθηκε με μεγάλη επιτυχία, και παρά τις ενστάσεις που τότε υπήρξαν σε ορισμένους κύκλους, αποδείχθηκε προδρομική και δικαιώθηκε τόσο εκκλησιαστικά όσο και πολιτικά.
Η επιτυχία της, που ασφαλώς δεν υπήρξε τυχαία, είναι το αποτέλεσμα της μακράς παράδοσης και της πείρας του Φαναρίου στην εκκλησιαστική διπλωματία, αλλά συνδέεται και με την χαρισματική προσωπικότητα που τα τελευταία 25 χρόνια ηγείται του Οικουμενικού Πατριαρχείου, τον Πατριάρχη Βαρθολομαίο, τον Πατριάρχη που κέρδισε με την προσωπικότητα και το κύρος του, τον επίσης χαρισματικό, ξεχωριστό, αλλά αμφιλεγόμενο και δύσκολο ηγέτη της Κούβας.
Όταν μετά το τέλος της επίσκεψης ο Μητροπολίτης Παναμά έσπευσε να ευχαριστήσει τον Φιντέλ Κάστρο για την εκκλησία του Αγίου Νικολάου, στη οποία πλέον λειτουργούσε, και για την πρόσκληση στον Πατριάρχη, ο Φιντέλ του απάντησε: «Εγώ σας ευχαριστώ που φέρατε την Ορθοδοξία στην Κούβα».
Πηγή: http://fanarion.blogspot.gr
