Στη Λίτσα Χατζηφώτη
Υπηρετεί την Εκκλησία αλλά και τη δημοτική μας παράδοση. Ο πατήρ Χρήστος Κυριακόπουλος, ο όποιος υπηρετεί στην Μητρόπολη Κηφισιάς, κάθε μέρα δίνει τη δική του μάχη για να μεταλαμπαδεύσει στη νέα γενιά τον πολιτισμό μιας άλλης εποχής. Οπως λέει στην «Κιβωτό της Ορθοδοξίας», απορρίπτει τα σύγχρονα δημοτικά τραγούδια, αφού «είναι σκέτη απομίμηση παραδοσιακών μοτίβων, άγευστων γνησιότητας και λαϊκής ουσίας, κενά νοήματος και έμμετρου λόγου, όπου η “μελωδία” καλλιεργείται από ατάλαντους ερμηνευτές-προαγωγούς ενός εμπορικού καταναλωτικού δαιμονίου, που πόρρω απέχει από την αισθητική της παραδόσεως του τόπου μας».
Κατάγεστε από περιοχή όπου ακόμη η πολιτιστική μας παράδοση είναι έντονη. Τι συντελεί σ’ αυτό;
Η ορεινή Γορτυνία διαθέτει πλούσια φυσική ομορφιά και τεράστια ιστορική παράδοση, από την αρχαία εποχή έως και τα νεώτερα χρόνια. Για να αναφερθώ μόνο στο νεώτερο Ελληνισμό, η εκκλησιαστική ιστορία επί Οθωμανοκρατίας και ο ηρωικός κλεφταρματολισμός του Μοριά ζωντανεύουν πρόσωπα και παραδόσεις ανεξίτηλες στο χρόνο. Στα λαϊκά πανηγύρια του Γένους όλοι συμμετέχουν και όλοι τραγουδούν τα δημώδη άσματα της πατρίδος μας, με αποτέλεσμα η λαϊκή μουσική παράδοσή μας να γίνει λόγος έναυλος στα δικά μου αυτιά από τότε που ήμουν παιδί. Μιλάμε για αυθεντικά ακούσματα, σαν αυτά που ο σπουδαίος μουσικολόγος μας Κωνσταντίνος Ψάχος συνέλεξε και κατέγραψε κατά τις περιοδείες του στα χωριά της Γορτυνίας.
Συνεχίζετε παράδοση κληρικών – ιεροψαλτών που άφησαν εποχή και ως τραγουδιστές δημοτικού τραγουδιού. Ποιοι κατά τη γνώμη σας είναι οι σημαντικότεροι;
Η παράδοση στην οποία αναφέρεσθε είναι ενιαία και αδιαίρετη: πρόκειται για τη μοναδική μουσική-εκκλησιαστική βυζαντινή λαϊκή-παράδοσή μας, που γνώριζαν όλοι ανεξαιρέτως οι ερμηνευτές του μουσικού πλούτου της λαϊκής ψυχής. Ο αείμνηστος δάσκαλός μου Δημήτριος Παναγιωτόπουλος – Κούρος εκ Τριπόλεως, καθηγητής μου στη Ριζάρειο Σχολή και ο πατέρας του ο Ιωάννης Παναγιωτόπουλος – Κούρος στερέωσαν μέσα μου τα βασικά ακούσματα με τα γερά θεμέλια της βυζαντινής μουσικής θεωρίας. Επίσης, με επηρέασαν θετικά οι γονείς μου Δημήτριος και Αρχόντω, κάποιοι από τους καλλικέλαδους ιερείς της επαρχίας μας, κυρίως όμως ο άφθαστος τραγουδιστής και ψάλτης Χρίστος Πανούτσος, τόσο από ζωντανές ερμηνείες του όσο και από μοναδικές ηχογραφήσεις του που διαθέτω στο προσωπικό αρχείο μου. Αυτόν και τον Σίμωνα Καρά, επίσης μοναδικό μουσικοδιδάσκαλο με τους περίφημους «Ελληνικούς αντιλάλους» που μεταδίδονταν κάθε εβδομάδα από το ΕΙΡ δεν υπάρχει Αρκάς που να μην τους έχει απολαύσει.
Σας επηρέασαν τα ακούσματά τους;
Η λέξη «επηρεάζω» δεν νομίζω ότι αποδίδει το μεγαλείο της μουσικής σοφίας που μεταλαμπαδεύουν τα δημώδη παραδοσιακά άσματά μας. Θα προτιμούσα τον όρο «σφράγισαν», καθώς θεωρώ τον εαυτό μου πιστό θεματοφύλακα της μουσικής γραμμής των δασκάλων μου και, όπως είναι εύλογο, της ανεξάντλητης γορτυνιακής ωδικής παραδόσεως που εκπροσωπούν.
Ποια είναι η άποψή σας για το σύγχρονο δημοτικό τραγούδι;
Δυστυχώς, πρόκειται -κατά την ταπεινή γνώμη μου- ως επί το πλείστον για αβέβαιη και σε πολλές περιπτώσεις επικίνδυνη μουσική «τροφή», άκουσμα και λάλημα φρικτόν! Είναι σκέτη απομίμηση παραδοσιακών μοτίβων, άγευστων γνησιότητας και λαϊκής ουσίας, κενών νοήματος και έμμετρου λόγου, όπου η «μελωδία» καλλιεργείται από ατάλαντους ερμηνευτές – προαγωγούς ενός εμπορικού καταναλωτικού δαιμονίου, που πόρρω απέχει από την αισθητική της παραδόσεως του τόπου μας. Μπορεί να διαθέτουν ορισμένοι από τους ερμηνευτές φωνητικά προσόντα, αλλά δεν τα θέτουν στην υπηρεσία της ελληνικής παράδοσης, για να μην αναφερθώ στην έλλειψη θεωρητικής καταρτίσεώς τους περί τα μουσικά. Για την κατάσταση αυτή ευθύνονται κυρίως οι πατριδοτοπικοί σύλλογοι, που επιζητούν συχνά την πλαισίωση των λαϊκών πανηγυριών και εκδηλώσεων από αμφιβόλου ποιότητος «καλλιτέχνες» και το καταναλωτικό πνεύμα της εποχής, που απονέμει τα εύσημα σε όποιον αυτάρεσκα αποκαλείται «λαϊκός», με πνεύμα λαϊκισμού και με παντελή απουσία πολιτιστικού υποβάθρου.
Τι σημαίνει για σας η «Βυζαντινή Κυψέλη»;
Η «Βυζαντινή Κυψέλη» ιδρύθηκε από την ελαχιστότητά μου το 1984 στον Μητροπολιτικό Ιερό Ναό Αγίου Δημητρίου Κηφισιάς, όπου υπηρετώ ως ένας από τους εφημερίους. Πρόκειται για μεικτή χορωδία μαθητών μου άνω των εξήντα μελών, όλων έμπλεων μουσικής παιδείας θεωρητικής και πρακτικής, ως και ταλαντούχων μονωδών που διαπρέπουν τόσο στο ιερό αναλόγιο όσο και στη παραδοσιακή μουσική σκηνή. Ειλικρινώς καμαρώνω τις «παραστάσεις» που κατά καιρούς πραγματοποιούμε σε διάφορες περιστάσεις εκκλησιαστικές και επετειακές με τα συγχαρητήρια του ακροατηρίου να συνοδεύουν τα μέλη της χορωδίας και τους οργανοπαίκτες της δημοτικής μουσικής που επίσης ενισχύουν τις μουσικές εκτελέσεις της «βυζαντινής κυψέλης».
Ασχολείστε με τη μουσική λαογραφία, τη συλλογή και καταγραφή δημοτικών τραγουδιών. Σχολιάστε αυτή την απασχόλησή σας.
Ασχολούμαι εδώ και πολλά χρόνια με την ηχογράφηση, καταγραφή και μουσική εκτέλεση παραδοσιακών δημοτικών ασμάτων κυρίως από την περιοχή της Πελοποννήσου. Από το τεράστιο υλικό που έχω συλλέξει, έχω ετοιμάσει δώδεκα ψηφιακούς δίσκους (λ.χ. τους «Αίνους» από το τρίτο πρόγραμμα της ελλ. ραδιοφωνίας το 2010, τους «Ηρωικούς αντιλάλους» του Μοριά, τους «Λεβέντικους ρυθμούς» κ.λπ.), δύο βιβλία που εξέδωκε η Εταιρεία Πελοποννησιακών Σπουδών, της οποίας είμαι μέλος και συνεργάτης, και ένα μέρος έχω διοχετεύσει σε άλλες εκδόσεις, π.χ. στις εκδόσεις του Φίλιππου Οικονόμου στο Αίγιο και στην έκδοση «170 Γορτυνιακά Τραγούδια» που επιμελήθηκε ο άριστος μουσικοδιδάσκαλος και ανεψιός μου Δημήτριος Κυριακόπουλος. Εν όψει του εορτασμού των 200 ετών από την κήρυξη της εθνικής παλιγγενεσίας (του ’21) το 2021 ετοιμάζω από κοινού με τον ανεψιό μου και συγγραφέα Δημήτριο Κυριακόπουλο μία ογκώδη επιστημονική επετειακή έκδοση όλων των ιστορικών δημοτικών ασμάτων της Πελοποννήσου.
Πώς συνδυάζετε ενορία, μητροπολιτική διοίκηση, διεύθυνση περισσοτέρων της μιας Σχολών Βυζαντινής μουσικής Ιερών Μητροπόλεων, επιστημονική εργασία, οικογένεια και συμμετοχή σε εκδηλώσεις και εκτός Αθηνών;
Προφανώς θυσιάζω τον ελεύθερο χρόνο μου και με την αγάπη των μελών της οικογένειάς μου, των συνεφημερίων μου, του καλού μας Μητροπολίτου κ. Κυρίλλου και των λοιπών συνεργατών μου μπορώ να επιδίδομαι στη μεγάλη μου αγάπη: τη λαϊκή μουσική παράδοσή μας. Βεβαίως, το μεγάλο μυστικό μου είναι ότι εργάζομαι αδιακόπως και πάντοτε χαίρων και υμνολογών τον Θεόν και το πλήρωμα της Εκκλησίας Του, τον περιούσιο λαό και τη μουσική περιουσία του. Δεν μπορώ να αποδώσω με λόγια τη βαθύτατη συγκίνηση που με διατρέχει, όσες φορές ανακαλύπτω ένα νέο άσμα ή καταγράφω κάποια απαράμιλλη μουσική ερμηνεία, που αλλιώς θα παραδινόταν στη λήθη. Είμαι ευγνώμων στον Υψιστο, που ακόμη και σήμερα διατελώ απλός μαθητής στον μουσικό ποταμό των προγόνων μας, που κυλάει ήρεμα και γαλήνια κάτω από τις τοξωτές γέφυρες του Γένους μας. Από τα νάματά του καυχιέμαι ότι αντλώ και εγώ ύδωρ αλλόμενον εις μουσικήν ζωήν αιώνιον.
