Toυ Γεωργίου Αθ. Τσούτσου
Με βαθύτατη θλίψη πληροφορήθηκαν η Εκκλησία, ο επιστημονικός κόσμος, οι φίλοι και οι φοιτητές του Σπυρίδωνος Κοντογιάννη τον αδόκητο θάνατο του ομότιμου καθηγητή της Θεολογικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών και διευθυντή του Ιστορικού Αρχείου της Ιεράς Συνόδου της Εκκλησίας της Ελλάδος την 5η/1/2017.
Γεννημένος στο Νεοχώρι Μεσολογγίου στις 14/3/1938, ο Σπυρίδων Κοντογιάννης σπούδασε στη Θεολογική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών και, ακολούθως, έκανε μεταπτυχιακές σπουδές στην Ιταλία. Η πανεπιστημιακή σταδιοδρομία του άρχισε τον Δεκέμβριο του 1967, όταν προσελήφθη από τον αείμνηστο καθηγητή Γεράσιμο Κονιδάρη ως έκτακτος επιστημονικός συνεργάτης και, εν συνεχεία, βοηθός στην έδρα της Γενικής Εκκλησιαστικής Ιστορίας. Στη θέση αυτή μονιμοποιήθηκε το 1968 και υπηρέτησε μέχρι το 1982, οπότε και καταργήθηκε ο θεσμός της έδρας.
Τότε εντάχθηκε στον ιστορικό τομέα του Τμήματος Θεολογίας και το 1989 εξελέγη λέκτωρ με αντικείμενο τη Βυζαντινή Παλαιογραφία και Διπλωματική. Το 1998 εξελέγη επίκουρος καθηγητής στο ίδιο αντικείμενο και το 2002 αναπληρωτής καθηγητής του Τμήματος Θεολογίας με γνωστικό αντικείμενο τη Βυζαντινή Γραμματεία και Παλαιογραφία, ενώ ως τακτικός καθηγητής ανέλαβε τη Γενική Εκκλησιαστική Ιστορία.
Χαρακτηριστική, αλλά και ενδεικτική της επιστημονικής του δραστηριότητας είναι η σύνταξη -για πρώτη φορά- λεπτομερούς έκθεσης με τα χειρόγραφα και τις εικόνες της Ιεράς Μονής Σινά το 1975. Λόγω της ιδιαίτερης ενασχολήσεώς του με τα θέματα της Ιεράς Μονής Σινά, με την οποία ασχολήθηκε και στη διδακτορική του διατριβή, το 1990 διορίστηκε διευθυντής του Κέντρου Σιναϊτικών Μελετών της Θεολογικής Σχολής, θέση στην οποία παρέμεινε έως το 2005.
Μεταξύ άλλων, ασχολήθηκε με το περιοδικό του Πατριαρχείου Ιεροσολύμων «Νέα Σιών» ως υπεύθυνος ύλης και εκδόσεως, κατά τα έτη 1971-1981 και 2002-2005. Γενικότερα, το συγγραφικό έργο του Σπυρίδωνος Κοντογιάννη περιστρέφεται γύρω από την Εκκλησιαστική και τη Βυζαντινή Ιστορία, την Παλαιογραφία και την Επιγραφική. Οι αυτοτελείς μελέτες και τα άρθρα του υπερβαίνουν τα 157, στα οποία πρέπει να προστεθεί η συγγραφή πολλών λημμάτων στην Εγκυκλοπαίδεια Πάπυρος Larousse-Britannica. Έχει δημοσιεύσει επίσης υπέρ των 20 βιβλιοκρισιών και μεταφράσεων, ενώ επιμελήθηκε πρακτικά συνεδρίων, ακολουθιών, οδηγών σπουδών κ.ά.
Ως άνθρωπος διακρινόταν για την ευθύτητα και την αμεσότητα στην επικοινωνία του με τους άλλους και συνδύαζε την επιστημονικότητα με το βαθύ αίσθημα της ευσέβειας και το υγιές πατριωτικό φρόνημα. Δεν δίστασε κατά καιρούς να στηλιτεύσει με παρρησία πρόσωπα και καταστάσεις αντίθετες προς τις αρχές που υπηρετούσε. Δείγμα των απόψεών του και της μαχητικότητας του χαρακτήρα του αποτελεί και η συνέντευξη που είχε παραχωρήσει την παραμονή των Χριστουγέννων του 2000 στην εφημερίδα της Λάρισας «Ελευθερία», στη δημοσιογράφο Άννα Σταυράκη, μικρό μέρος της οποίας παρατίθεται εδώ.
Ως άνθρωπος διακρινόταν για την ευθύτητα και την αμεσότητα στην επικοινωνία του με τους άλλους και συνδύαζε την επιστημονικότητα με το βαθύ αίσθημα της ευσέβειας και το υγιές πατριωτικό φρόνημα
Ο Σπ. Κοντογιάννης είχε πει χαρακτηριστικά: «… Η Ορθόδοξη πίστη είναι αυτή που διακρατεί εδώ και 2.000 χρόνια ο Ελληνισμός, είναι η σωστή πίστη, αυτή που δίδαξε ο ίδιος ο Χριστός. Αυτή η πίστη διακρατεί τη γλώσσα των Ελλήνων, αφού στην ελληνική γράφτηκαν τα Ευαγγέλια. Ο Θεός θέλησε να έχουν κοινή γλώσσα οι άνθρωποι της επί Γης παρουσίας Του μόνο την ελληνική. Ο Θεός ευδόκησε ώστε το μήνυμα του Ευαγγελίου να γραφεί στην ελληνική… Ε, αυτό δεν αρέσει σε κάποιους. Ούτε το ότι συνομίλησε ο Χριστός με τους Ελληνες τότε, ούτε η φράση Του προς τους Ιουδαίους ότι θα πάρει από αυτούς τη βασιλεία του Θεού και θα τη δώσει στο έθνος που θα κάνει καρπούς από αυτή (Ματθ. Κα’, 43), ούτε το ελληνικό έθνος στη γλώσσα του οποίου και εγράφη η Καινή Διαθήκη δεν μπορούν να χωνέψουν κάποιοι σήμερα».
Ο Σπ. Κοντογιάννης είχε πει χαρακτηριστικά: «… Η Ορθόδοξη πίστη είναι αυτή που διακρατεί εδώ και 2.000 χρόνια ο Ελληνισμός, είναι η σωστή πίστη, αυτή που δίδαξε ο ίδιος ο Χριστός
Ο Σπ. Κοντογιάννης υπήρξε μεταξύ των τεσσάρων καθηγητών που προσέφυγαν στο Συμβούλιο της Επικρατείας για το ζήτημα των ταυτοτήτων. Εκτιμούσε ότι η συμβολική μη αναγραφή του θρησκεύματος, του εγγάμου και της υπηκοότητας στις ταυτότητες υπέκρυπτε βαθύτερες σκοπιμότητες και στη συνέντευξή του προς την «Ελευθερία» είχε υποστηρίξει ότι αυτά τα τρία στοιχεία που αφαιρούνται «… είναι οι δεσμοί που δένουν το Γένος μας» και ότι «… αυτή την ταυτότητά μας θέλουν να αλλοιώσουν».
Περισσότερα στοιχεία για το βιογραφικό και την εργογραφία του εκλιπόντος δύναται να βρει ο ενδιαφερόμενος στο πόνημα του επίκουρου καθηγητή της Θεολογικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών Κωνσταντίνου Μανίκα, που δημοσιεύθηκε στην Επιστημονική Επετηρίδα της Θεολογικής Σχολής το 2010, από το οποίο αντλήσαμε κάποια στοιχεία. Ας έχει γαίαν ελαφράν!
